Mwet ngeni masouan

Mwet ngeni tettelin menlapen masouan

LESEN 9

Án Jiowa Tong me Pwúngiéch lón Israel Lóóm

Án Jiowa Tong me Pwúngiéch lón Israel Lóóm

“Ewe Samol mi Lapalap a sani pwüng me let, fanüfan a ur ren an tong ellet.”​—KÖLF. 33:5.

KÉL 152 Ám Ápilúkéch, Ám Péchékkúl, Ám Lúkúlúk

MINNE SIPWELE KÁÉ *

1-2. (a) Met kich meinisin sia kan tipeni? (b) Met sia tongeni lúkúlúkú?

KICH meinisin sia mochen kúna tongach. Sia pwal mochen án aramas repwe eáni féffér mi pwúng ngenikich. Ika sise kan kúkkúna tongach me kúna pwúngiéch, iwe sia tongeni meefi pwe ese wor aúcheach me sia ápilúkúlúkúngaw.

2 Jiowa a silei pwe sia kan tipeni le kúna tongach me kúna pwúngiéch. (Kölf. 33:5) Sia tongeni lúkúlúk pwe ach Kot a fókkun tongekich me a mochen án aramas repwe eáni féffér mi pwúng ngenikich. A pwáló ena lupwen sia etittinaéchú ewe Allúk Jiowa a awora ngeni mwúún Israel me ren Moses. Ika ka meefi letipechou pokiten án aramas tongommang me féfférún pwúngúngaw ngonuk, kese mochen nengeni ifa usun ewe Allúkún Moses * a pwári án Jiowa tong fán iten néún kewe aramas.

3. (a) Met sia káé seni Rom 13:8-10 usun ewe Allúkún Moses? (b) Ikkefa ekkewe kapas eis repwe pélú lón ei lesen?

3 Lupwen sia káé ewe Allúkún Moses, sia meefi ekinamween án ach we Kot Jiowa tong. (Álleani Rom 13:8-10.) Lón ei lesen, sipwe etittina ekkóch ekkewe allúk Kot a awora ngeni ekkewe chón Israel, me sipwe pélúweni ekkeei kapas eis: Pwata sia tongeni apasa pwe ewe Allúk a lóngólóng wóón tong? Pwata sia tongeni erá pwe ewe Allúk a apéchékkúla aramas le eáni féffér mi pwúng? Ifa usun chókkewe mi wor ar nemenem repwe apwénúetá ewe Allúk? Ié kewe ewe Allúk a ákkáeúin túmúnúúr? Pélúwen ekkena kapas eis ra tongeni oururukich, ngenikich ápilúkúlúk, me álisikich le arap ngeni Semach we mi tong.​—Föf. 17:27; Rom 15:4.

EWE ALLÚKÚN MOSES MI LÓNGÓLÓNG WÓÓN TONG

4. (a) Pwata sia tongeni apasa pwe ewe Allúkún Moses a lóngólóng wóón tong? (b) Ikkefa ekkewe allúk Jesus a menlapei usur lón Mateus 22:36-40?

4 Sia tongeni apasa pwe ewe Allúkún Moses a lóngólóng wóón tong pokiten ina met a amwékútú Jiowa lón meinisin met a féri. (1 Joh. 4:8) Meinisin ekkena allúk, Jiowa a alónga wóón ruu allúk mi lamot, ina ach sipwe tongei Kot me tongei chón óruch kewe. (Lif. 19:18; Tut. 6:5; álleani Mateus 22:36-40.) Ina minne, sia tongeni apasa pwe eú me eú ekkewe lap seni 600 allúk lón ewe Allúkún Moses, a pwári och mettóch usun án Jiowa tong. Sipwe nengeni ekkóch ekkena allúk.

5-6. Met Jiowa a mochen ekkewe pwúpwúlú repwe féri, me met Jiowa a silei? Áweweei.

5 Tuppwél ngeni pwúlúwom we, me túmúnú noum kewe. Jiowa a mochen ekkewe pwúpwúlú repwe ámááraatá ewe sókkun tong mi fókkun péchékkúl lefiler pwe epwe nómoffóch. (Ken. 2:24; Mat. 19:3-6) Án emén lisowu ngeni emén lúkún pwúlúwan, ina eú féffér mi fókkun ekirikiringaw ngeni pwúlúwan we. Ina popun ewe efisuen allúk lón ewe Allúk Engol a allúkú pwe resap lisowumwáál. (Tut. 5:18) Ina eú tipis “ngeni Kot,” me a ina eú féffér mi fókkun ekirikiringaw ngeni pwúlúwan we. (Ken. 39:7-9) Emén a tongeni meefi ámmetekin letipan ren fite fite ier pokiten án pwúlúwan we kirikiringaw ngeni.

6 Jiowa a fókkun silei féfférún ekkewe pwúpwúlú lefiler. A ákkáeúin mochen ekkewe fin Israel mi pwúpwúlú repwe kúna watteen túmún. Emén mwán pwúpwúlú mi súféliti ewe Allúk epwe tongei pwúlúwan we me esap mu seni ren ekkewe popun mi chék kisikis. (Tut. 24:1-4; Mat. 19:3, 8) Nge ika a ppiitá osukosuk mi watte me átena a mu seni, iwe mi lamot epwe ngeni neminna ewe taropween mufesen. Ena taropwe epwe túmúnú ewe fefin seni án aramas repwe tipimwáál ngeni pwe a tipisin lisowumwáál. Pwal och, me mwen án ewe mwán epwe tongeni ngeni pwúlúwan we ewe taropween mufesen, a lamot epwe akkomw angei emmwen seni ekkewe souemmwen lón ewe telinimw. Iwe ra tongeni sótun álisi ewe pean pwúpwúlú le angang wóón ar osukosuk pwe resap mufesen. Jiowa ese kan angolong iteitan ika emén re Israel a mu seni pwúlúwan ren an ekieki chék pwisin i. Nge Jiowa a kúna chénún mesen ewe fin pwúpwúlú me a meefi metekin letipan.​—Mal. 2:13-16.

Jiowa a mochen pwe semirit repwe meefi túmún me núkúnúkéch atun án semer kewe me iner asukuler me ámááriiretá fán tong (Ppii parakraf 7-8) *

7-8. (a) Met Jiowa a allúkú ngeni sam me in? (Ppii ewe sasing wóón péén.) (b) Ikkefa ekkewe lesen sia káé?

7 Ewe Allúk a pwal pwári pwe Jiowa a fókkun ekieki túmúnún ekkewe semirit. Jiowa a allúkú ngeni ekkewe sam me in ar resap chék túmúnú néúr kewe lón pekin aion, nge a pwal lamot repwe álisiir le ririéch ngeni Kot. Ekkewe sam me in repwe achocho ren unusen ar tufich le álisi néúr kewe le aúcheani án Jiowa Allúk me tongei I. (Tut. 6:6-9; 7:13) Eú me lein ekkewe popun Jiowa a eáni kapwúng wóón ekkewe chón Israel, pokiten ánioputen me ámáirúún féfférúr ngeni ekkóch néúr kewe. (Jer. 7:31, 33) Itá úrúrún, ekkewe sam me in repwe aúcheani néúr kewe pún iir álemwirier are liffanger me ren Jiowa, esap iir usun och pisek ra tongeni túmúnúngaw ngeni.​—Kölf. 127:3.

8 Minne sia káé: Jiowa a kan áfánni féfférún ekkewe pwúpwúlú lefiler. A mochen ekkewe sam me in repwe tongei néúr kewe, me iir repwe etittin me ren Kot ren napanapen féfférúr ngeni néúr kewe.

9-11. Pwata Jiowa a allúkú ach sisap mochenia?

9 Kosap mochenia. Ewe sáingoon allúk lón ewe Allúk Engol, a allúkú án emén esap mochenia are ámááraatá an mocheniangaweiti met esap an. (Tut. 5:21; Rom 7:7) Jiowa a awora ei allúk pwe epwe áiti ngeni néún kewe aramas eú lesen mi lamot, pwe a lamot repwe túmúnú letiper, weween ar ekiek me memmeef. A silei pwe féffér mi ngaw a poputá ren án emén eáni ekiek mi ngaw me memmeef mi ngaw. (SalF. 4:23) Ika emén chón Israel a mut ngeni an epwe mááritá mocheniangaw lón letipan, iwe ese mwáál epwe féfféringaw ngeni aramas. Áwewe chék, King Tafit a ttur lón ei sókkun ssár. I emén mi aramaséch nge lón eú fansoun a mocheniaiti pwúlúwen emén. An mochenia a emmwen ngeni tipis. (Jas. 1:14, 15) Tafit a féri tipisin lisowu ngeni emén fefin mi pwúpwúlú, a sótun otupu pwúlúwen neminna we, me mwirin a akkóta ninniilóón átena.​—2 Sam. 11:2-4; 12:7-11.

10 Jiowa a silei lupwen emén chón Israel a atai ewe allúk usun mochenia. A tongeni silei masouen letipen aramas. (1 Kron. 28:9) Ewe allúk usun mochenia a áiti ngeni néúr kewe pwe mi lamot repwe túmúnúúr seni ekkewe sókkun ekiek epwe emmwen ngeni féffér mi ngaw. A ifa me tipachemen Semach we Jiowa mi tong!

11 Minne sia káé: Jiowa ese chék kúna napanapen emén me lúkún nge a pwal kúna ika kich met sókkun aramas me lón letipach. (1 Sam. 16:7) Sise tongeni amona seni Jiowa met sia ekieki, meefi are féri. A áfánni napanapach mi múrinné me lón letipach me a mochen pwe epwe mámmááritá ekkena napanap. Nge a mochen ach sipwe esilla me nemeni ach ekiek mi ngaw me mwen an epwe emmwenikichelóng lón féffér mi ngaw.​—2 Kron. 16:9; Mat. 5:27-30.

EWE ALLÚK MI APÉCHÉKKÚLA PWÚNGIÉCH

12. Met ewe Allúkún Moses a menlapei?

12 Ewe Allúkún Moses a pwal menlapei pwe Jiowa a aúcheani pwúngiéch. (Kölf. 37:28; Ais. 61:8) A isetiw ewe leenien áppirú mi fókkun múrinné ren ifa usun a eáni féffér mi pwúng ngeni aramas. Lupwen ekkewe chón Israel ra álleasochisi án Jiowa kewe allúk, a efeiéchúúr. Nge lupwen ra tunaló an kewe allúk mi pwúng, ra kúna riáfféú. Sipwe nengeni pwal ruu allúk seni ewe Allúk Engol.

13-14. Met ekkewe áeúin me oruuen allúk lón ewe Allúk Engol, a allúkú, me ifa usun án chón Israel álleasochisiir a efeiéchúúr?

13 Fel ngeni Jiowa chék. Ekkewe áeúin me oruuen allúk lón ewe Allúk Engol, a allúkú ngeni ekkewe chón Israel ar repwe fel ngeni Jiowa chék me a éúréúrer a resap fel ngeni ululun. (Eks. 20:3-6) Ekkena allúk esap fán iten feiéchún Jiowa, nge fán iten feiéchún néún kewe aramas. Lupwen néún kewe aramas ra amwéchú ar tuppwél ngeni, ra sópwéch. Lupwen ra fel ngeni koten ekkewe ekkóch mwú, ra kúna riáfféú.

14 Ekieki usun ekkewe chón Kanaan. Ra fel ngeni ekkewe ululun rese manaw, nge rese fel ngeni ewe Kot mi manaw me enlet. Iwe, pokiten ena ra pwisin eingawereló. (Kölf. 115:4-8) Lón ar fel, ra kan féri féfférún lisowu mi limengaw me féffér mi ámáirú ren ar asoresini néúr kewe. Pwal ina chék usun, lupwen ekkewe chón Israel ra likitaló Jiowa me filatá le fel ngeni ululun, ra pwal pwisin eingawereló me atoto feiengaw wóón ar kewe famili. (2 Kron. 28:1-4) Chókkewe mi wor ar nemenem ra likitaló án Jiowa kewe allúk mi pwúng. Ra áeámwáálli ar nemenem, me nemenemengaw ngeni ekkewe mi apwangapwang me chókkewe ese wor chúngúúr. (Is. 34:1-4) Jiowa a éúréúra ekkewe chón Israel pwe chókkewe mi kirikiringaw ngeni ekkewe fefin me semirit ese wor chúngúúr, repwe kúna kapwúng. (Tut. 10:17, 18; 27:19) Nge, Jiowa a efeiéchú néún kewe aramas lupwen ra tuppwél ngeni me eáni féffér mi pwúng lefiler.​—1 King 10:4-9.

Jiowa a tongekich me silei lupwen sia kúna pwúngúngaw (Ppii parakraf 15)

15. Met sia káé usun Jiowa?

15 Minne sia káé: Esap tipisin Jiowa lupwen chókkewe mi erá pwe ra fel ngeni ra tunaló an kewe allúk me kirikiringaw ngeni néún kewe aramas. Iwe nge, Jiowa a tongekich me silei lupwen sia kúna pwúngúngaw. A fókkun meefi metekin letipach lap seni án emén inelap meefi riáfféún néún we ménúkol. (Ais. 49:15) Inaamwo ika Jiowa ese mwittir angolong lón ach kewe osukosuk, nge lón fansoun fich, epwe apwúngú ekkewe chón tipis rese aier ren féfférúr ngeni ekkewe ekkóch.

IFA USUN REPWE APWÉNÚETÁ EWE ALLÚK?

16-18. Ifa úkúkún chéúlóón ewe Allúkún Moses lón manawen ekkewe chón Israel, me ikkefa ekkewe lesen sia káé?

16 Ewe Allúkún Moses a weneiti chómmóng mettóch lón kinikinin manawen emén chón Israel, ina minne a lamot án ekkewe souemmwen mi kefilitá repwe apwúngú néún Jiowa kewe aramas fán pwúngiéch. Ra wisen angang wóón ekkewe case mi riri ngeni ar fel ngeni Kot, me ra pwal angang wóón ekkewe osukosuk me féfférún atai allúk. Áwewe chék, nengeni ekkeei mettóch.

17 Ika emén chón Israel a nieló emén, ese mwittir angei kapwúngún ren an epwe ninniiló. Ekkewe souemmwen lón telinimwan we repwe lóóm chosani met a fis me mwen epwe kapwúngúló ika mi fich ngeni eménna an epwe angei kapwúngún máló. (Tut. 19:2-7, 11-13) Ekkewe souemmwen ra pwal wisen féri angangen kapwúng wóón sókkopaten kinikinin manawen chón Israel iteiten rán, áwewe chék ra angang wóón kataween osukosuk lefilen aramas wóón pisekiir are osukosuk lefilen pwúpwúlú. (Eks. 21:35; Tut. 22:13-19) Lupwen ekkewe souemmwen ra eáni kapwúng fán pwúng me ekkewe chón Israel ra álleasochisi ewe Allúk, iwe meinisin ra kúna feiéch, me ewe mwúún Israel a elingaaló Jiowa.​—Lif. 20:7, 8; Ais. 48:17, 18.

18 Minne sia káé: Jiowa a aúcheani met a kan fiffis lón meinisin kinikinin manawach. A mochen ach sipwe eáni féffér mi pwúng me pwári tong ngeni aramas. A pwal áfánni ach kapas me féffér, pwal mwo nge lemonomon.​—Ipru 4:13.

19-21. (a) Itá epwe ifa usun féfférún ekkewe souemmwen me soukapwúng ngeni néún Kot kewe aramas? (b) Ikkefa ekkewe minen túmún Jiowa a awora, me ikkefa ekkewe lesen sia káé?

19 Jiowa a mochen túmúnú néún kewe aramas seni etipetipengawen chón ekkewe mwú mi nóm únúkkúr. Ina minne, a allúkú ngeni ekkewe souemmwen me soukapwúng ar repwe apwénúetá ewe Allúk fán pwúngiéch. Iwe nge, chókkewe mi wisen féri ewe angangen kapwúng itá resap kon tichik me aférea. Nge itá repwe fen aúcheani pwúngiéch.​—Tut. 1:13-17; 16:18-20.

20 Jiowa a tongei néún kewe aramas, ina popun a awora ekkewe minen túmún pwe rete kúna pwúngúngaw. Áwewe chék, ewe Allúk a túmúnú emén pwe aramas rete tipimwáál ngeni pwe a atai allúk. Mi wor án emén pwúúng le silei ié ewe chón etipisi. (Tut. 19:16-19; 25:1) Nge me mwen an epwe kapwúngúló ika eménna a tipis, mi lamot epwe mwaren wor rúúemén chón pwáraatá repwe ánneta pwúngún minne a fis. (Tut. 17:6; 19:15) Nge met epwe fis ika emén chón Israel a atai eú allúk nge emén chék a kúna an féri? Ena chón tipis itá esap ekieki pwe esap angei chappen an tipis. Jiowa a kúna met a féri. Lón ewe famili, ekkewe sam ra wisen nemenem, nge a aúkúk ena nemenem. Lón ekkóch osukosuk lón famili, mi lamot ekkewe souemmwen lón ewe telinimw repwe wisen angolong lón me wisen féri kapwúngún.​—Tut. 21:18-21.

21 Minne sia káé: Jiowa a isetiw eú leenien áppirú mi fókkun múrinné, a féri mettóch meinisin fán pwúngiéch. (Kölf. 9:7) A efeiéchú chókkewe mi tuppwél le álleasochisi an kewe allúk, nge a apwúngú chókkewe mi áeámwáálli ar nemenem. (2 Sam. 22:21-23; Is. 9:9, 10) Ekkóch neman repwe féfféringaw nge usun itá rese angei chappen ar tipis, nge lupwen Jiowa a apwúngaló pwe a tori ewe fansoun mi fich, iwe repwe fókkun kúna kapwúng. (SalF. 28:13) Me ika rese aier, ekiseló chék repwe silei pwe “a men fokun eniweniw ach turulong lepöün ewe Kot mi manau!”​—Ipru 10:30, 31.

IÉ KEWE EWE ALLÚK A ÁKKÁEÚIN TÚMÚNÚÚR?

Lupwen ekkewe souemmwen ra wisen ataweei osukosuk, mi lamot repwe áppirú án Jiowa tong ngeni aramas me an aúcheani pwúngiéch (Ppii parakraf 22) *

22-24. (a) Ié kewe ewe Allúk a ákkáeúin túmúnúúr, me met sia káé usun Jiowa? (b) Ifa ewe kapasen éúréúr mi mak lón Ekistos 22:22-24?

22 Ewe Allúk a ákkáeúin túmúnú chókkewe rese tongeni túmúnú pwisin iir, áwewe chék ekkewe nau mi máásen, ekkewe fefin mi má seniir pwúlúwer, me ekkewe chón ekis. Iei ewe kapasen éúréúr ngeni soukapwúng lón Israel: “Kosap sorei mine a pwüng ngeni eman chon ekis ika eman mi mäsen, kosap pwal angei üfen eman fefin mi mä pwülüan fän iten asisilen an liwinimang.” (Tut. 24:17) Jiowa a fókkun áfánni chókkewe ese fókkun wor chúngúúr. Me epwe apwúngú chókkewe mi kirikiringaw ngeniir.​—Álleani Ekistos 22:22-24.

23 Ewe Allúk a pwal túmúnú chón ekkewe famili seni ekkewe féfférún lisowumwáál meinisin ren an allúkú ngeniir ar resap féri meinisin féfférún kokkongaw. (Lif. 18:6-30) Resap usun chón ekkewe mwú únúkkúr mi mutatá are pwal mwo nge tipeeú ngeni ena esin féffér. Néún Jiowa kewe aramas ra eáni an ekiek pwe ena sókkun féffér a fókkun ánioput me ren.

24 Minne sia káé: Jiowa a mochen pwe ekkewe mi wor wiser repwe tongei me áfánni chókkewe mi nóm fán túmúnúer. A oput kokkongaw, reip, me féfférún kirikiringaw ngeni semirit me a mochen pwe meinisin, nge ákkáeúin chókkewe ese fókkun wor chúngúúr, repwe kúna túmún me pwúngiéch. Jiowa epwe fókkun apwúngú chókkana mi kirikiringaw.

EWE ALLÚK, “NGÜNÜEN EKEWE METTOCH MI MÜRINA REPWE FEITO”

25-26. (a) Pwata sia tongeni apasa pwe tong me pwúngiéch ra usun chék ngasangas me manaw? (b) Met sipwe pwóróus wóón lón ewe oruuen lesen?

25 Tong me pwúngiéch ra chék usun ngasangas me manaw, esap tongeni wor manaw wóón fénúfan ika ese wor ewe ngasangas. Lupwen sia fókkun lúkú pwe án Jiowa féffér ngenikich a chék pwúng, iwe a lapóló ach tongei. Me lupwen sia tongei Kot me aúcheani an kewe allúk mi pwúng, iwe a chúng letipach le pwal tongei aramas me eáni féffér mi pwúng ngeniir.

26 Ewe pwonen etipeeú mi lóngólóng wóón ewe Allúkún Moses, a álisi ekkewe chón Israel le ririéch ngeni Jiowa. Iwe nge, a móló ewe Allúk mwirin án Jesus eáni asorun méén kepich, nge minne a siwili ewe Allúk, a fen múrinné lap seni. (Rom 10:4) Ewe aposel Paulus a áweweei pwe ewe Allúk ina “ngünüen ekewe mettoch mi mürina repwe feito.” (Ipru 10:1) Ewe oruuen lesen lein ekkewe rúáánú lesen, epwe pwóróus usun ekkóch ekkena mettóch mi múrinné, me lamoten tong me pwúngiéch lón ewe mwichefelin Chón Kraist.

KÉL 25 Esissillen Nöün Jises kewe Chon Käeö

^ par. 5 Iei ewe áeúin lesen lein ekkewe rúáánú lesen epwe pwóróus usun popun sia tongeni lúkúlúk pwe Jiowa a tongekich. Ekkewe úlúngát lesen lusun repwe katowu lón Ewe Leenien Mas minen May 2019. Ekkena lesen repwe pwóróus wóón ifa usun Jiowa a pwári tong me pwúngiéch lón ewe mwichefelin Chón Kraist, ifa usun ekkewe mwán mi ásimaw repwe túmúnú ewe mwichefel me ifa usun ekkewe sam me in repwe túmúnú néúr kewe seni án aramas kirikiringaw ngeniir, me ifa usun sipwe tongeni oururu chókkewe mi fis ngeniir kirikiringaw seni lekúkkúnúr.

^ par. 2 ÁWEWEEN KAPAS: Jiowa a awora ngeni ekkewe chón Israel me ren Moses ekkewe lap seni 600 allúk, me sia tongeni eita ngeniir “ewe Allúk,” “ewe Allúkún Moses,” me “ekkewe allúk.” Pwal och, fán chómmóng, ekkewe nimu puk lón ewe Paipel (Keneses ngeni Tuteronomi) ra weneiti ewe Allúk. Fán ekkóch ra néúnéú ena kapas pwe epwe weneiti unusen ewe Tesin Ipru mi pin.

^ par. 60 ÁWEWEEN SASING: Emén inelap chón Israel a pwapwaiti ar pwóróusfengen me néún kewe nengngin atun ra ammólnatá ener mwéngé. Me ewe sam a áiti ngeni néún we át le foleni néún kewe siip.

^ par. 64 ÁWEWEEN SASING: Ekkewe souemmwen mi nóm asamalapen ewe telinimw ra álisi ewe fefin mi má seni pwúlúwan me néún we át seni ewe chón amémé mi kirikiringaw ngeniir.