1-2. (a) Kan dihlak in zeidah kan duh? (b) Zeidah kan zumh khawh?

KAN dihlak in dawtnak hmuh kan duh i ding tein pehtlaih kan duh. Dawtnak le dinnak in pehtlaih kan si lo tikah man a ngei lomi le ruahchannak a ngei lomi in kan i ruat men lai.

² Dawtnak le dinnak hmuh kan duh ti kha Jehovah nih a hngalh. (Salm 33:5) Pathian nih a kan dawt i ding tein pehtlaih a kan duh ti kha kan zumh khawh. Jehovah nih Moses sinin Israel mi a pekmi hna Nawlbia ṭha tein kan hlathlainak thawngin kan hngalh khawh. Nang cu dawtnak a ṭaamhalmi asiloah dinlonak ruangah a lung a fakmi na si ahcun Jehovah nih a miphun caah a lungretheih ning a langhtermi Moses Nawlbia * kha hlathlai.

3. (a) Rom 13:8-10 ah a langhter bantukin Moses Nawlbia kan hlathlai tikah zeidah kan cawn khawh? (b) Hi capar ah zei biahalnak dah kan i ruah hna lai?

³ Moses Nawlbia kan hlathlai tikah kan Pathian, Jehovah i a dawtnak kha kan hmuh. (Rom 13:8-10 rel.) Hi capar ah Israel mi pek an simi nawlbia tlawmpal le a tanglei biahalnak hna hi kan i ruah hna lai: Nawlbia cu dawtnak cungah hram aa bunh tiah zeicah kan chim khawh? Nawlbia nih dinnak kha a hlorh tiah zeicah kan chim khawh? Nawlngeitu hna kha Nawlbia zulh awkah zeitindah a fial hna? Nawlbia nih ahote dah a hleiin a huhphenh hna? Mah biahalnak hna i a phi nih hnemhnak le ruahchannak a kan pek khawh i dawtnak a ngeimi kan Pa he a kan naihter chin lai.—Lam. 17:27; Rom 15:4.

4. (a) Moses Nawlbia cu dawtnak cungah hram aa bunh tiah zeicah kan chim khawh? (b) Matthai 22:36-40 ah Jesuh nih zei nawlbia dah a bik in a langhter?

⁴ Jehovah nih a tuahmi vialte cu dawtnak forhfialnak thawngin a si caah Moses Nawlbia cu dawtnak cungah hram aa bunh tiah kan chim khawh. (1 Johan 4:8) Jehovah nih nawlbia vialte kha Pathian le minunghawi dawt ding timi a hrampi nawlbia pahnih cungah hram a bunh. (Lev. 19:18; Deut. 6:5; Matthai 22:36-40 rel.) Cucaah nawlbia 600 le mah nak tammi nawlbia pakhat cio nih Jehovah dawtnak kha an langhter lai tiah kan i ruahchan khawh. Tahchunhnak cheukhat kha zohhmanh hna u sih.

5-6. Jehovah nih nuva hna kha zeidah tuahter a duh hna, Jehovah nih zeidah a hmuh? Tahchunhnak pe.

⁵ Na innchunghawi cungah zumhawktlak tein um law na fale kha zohkhenh hna. Jehovah nih nuva hna kha pakhat le pakhat an i dawtnak fek chin seh ti a duh. (Gen. 2:24; Matt. 19:3-6) Zuanzamnak timi cu mi pakhat nih a tuahmi sualnak lakah dawtnak a um lo bikmi a si. Mah ruangah Nawlbia Pahra lak i a pasarihnak ah zuanzamnak kha thlauh a si. (Deut. 5:18) Mah cu ‘Pathian cungah sualnak’ tuah a si i innchunghawi cungah zaangfahnak ngeih lo taktak a si. (Gen. 39:7-9) Sualnak a tuahmi i a innchunghawi cu kum tampi chung lungfahnak a tuar men lai.

⁶ Jehovah nih innchunghawi pakhat le pakhat an i pehtlaihning kha biapi ah a chiah. Israel mi nupile cu ṭha tein pehtlaih si hna seh ti a duh. Nawlbia a upatmi vale nih cun an nupile kha an dawt hna i thil hmete ruang men ah an nupile kha an ma hna lai lo. (Deut. 24:1-4; Matt. 19:3, 8) Asinain buaibainak nganpi a um i a mak ahcun maknak ca a pek a hau. Mah ca nih nupile kha ziaza a rawkralmi in sualpuh an si nakhnga lo a huhphenh hna lai. Mah lengah a nupi kha maknak ca a pek hlanah khua upa pawl sinah ruahnak cheuhnak a hal men hna lai. Cuticun khua upa hna nih nuva hna kha bawmhnak caanṭha an hmu. Israel mi pa pakhat nih a nupi kha mahzawn lawng ruahnak lungput he a mak tikah Jehovah nih a kham zungzal lo. Asinain a nupi cu zeitluk in dah a lung a fah i a ngaih a chiat ti kha a hmuh.—Mal. 2:13-16.

7-8. (a) Jehovah nih nulepa kha zei tuah awkah dah nawl a pek hna? (A phaw hmanthlak zoh.) (b) Zeidah kan cawn khawh?

⁷ Jehovah nih fale kha i nuam hna sehlaw himnak hmu hna seh ti a duh zong a langhter. Jehovah nih nulepa kha fale pumsalei lawng zohkhenh si loin thlaraulei zong zohkhenh awkah nawlbia a pek hna. Fale nih Jehovah Nawlbia an sunsak nakhnga le Jehovah an dawt nakhnga bawmh awkah an hmuhmi caanṭha kip kha nulepa nih an hman awk a si. (Deut. 6:6-9; 7:13) Jehovah nih Israel mi dan a tat hnanak a ruang pakhat cu an fale cheukhat kha ṭih a nung tukmi lam in an pehtlaih hna caah a si. (Jer. 7:31, 33) Nulepa nih an fale kha zeirel loin pehtlaih asiloah hrem khawhmi thil men in si loin Jehovah nih a sunsak tukmi laksawng le ro bantukin an hmuh hna awk a si.—Salm 127:3.

⁸ Cawn awk: Jehovah nih innchunghawi pakhat le pakhat an i pehtlaihning kha biapi ah a chiah. Nulepa nih an fale kha daw hna seh ti a duh i a ding loin an pehtlaih hna ahcun bia a ceih hna lai.

9-11. Jehovah nih mi thil mitthit lo awkah zeicah nawlbia a pek?

⁹ Mi thil na mit va thi hlah. Nawlbia pahra i a donghnak ah mi thil na mit va thi hlah asiloah midang ngeihmi thil cungah a ṭhalomi duhnak ngei hlah tiah a ti. (Deut. 5:21; Rom 7:7) Jehovah nih a miphun pawl kha  an lungthin, phundang cun an ruahnak le an intuarnak kilven a hau timi a biapimi kong cawnpiak awkah mah nawlbia hi a pek hna. A ṭhalomi tuahsernak cu a ṭhalomi ruahnak le intuarnak in aa thawk ti kha Jehovah nih a hngalh. (Ptb. 4:23) Israel mi pakhat nih a lungthin chungah a ṭhalomi duhnak a ṭhanter ahcun dawtnak a um lomi lam in midang kha a pehtlaih men hna lai. Tahchunhnak ah, Siangpahrang David nih palhnak a rak tuah. A tak ti ahcun anih cu miṭha a si. Asinain voikhat cu midang nupi cungah a mit a thi. Mah a duhnak nih sualnak a tuahter. (Jeim 1:14, 15) David nih nupa sualnak a tuah, minu a va kha hlen awkah aa zuam i a donghnak ah a rak thah.—2 Sam. 11:2-4; 12:7-11.

¹⁰ Jehovah cu kan lungthin a hngaltu a si caah Israel mi pakhat nih mi thil mitthitnak he aa tlaimi nawlbia a buar tikah a hngalh. (1 Chan. 28:9) Nawlbia nih Israel miphun kha a ṭhalomi tuahsernak lei a hruaimi ruahnak kha nan hrial awk a si tiah a ti hna. Jehovah cu zeitluk in dah a fimmi le dawtnak a ngeimi a si.

¹¹ Cawn awk: Jehovah nih mi pakhat i a lenglei langhnak lawng hi a hmuhmi a si lo. Kan lungthin chung muru ah a ummi kha a hmuh dih. (1 Sam. 16:7) Kan ruahnak, kan intuarnak le kan tuahsernak he aa tlaiin a sinin kan thuh khawhmi zeihmanh a um lo. Kan ṭhatnak kha a zoh i tha a kan pek. Asinain a ṭhalomi thil kan tuah hlanah a ṭhalomi ruahnak kan ngeihmi kha i hngal hna sehlaw i uk hna seh ti a kan duh.—2 Chan. 16:9; Matt. 5:27-30.

12. Moses Nawlbia nih zeidah a langhter?

¹² Jehovah nih dinnak a duh ti zong Moses Nawlbia nih a langhter. (Salm 37:28; Isa. 61:8) Ding tein midang pehtlaihning kongah a ṭha bikmi zohchunh awk a chiah. Israel mi nih a pekmi hna nawlbia an zulh tikah Jehovah nih thluachuah a pek hna. A dingmi a phunglam kha zei an rel lo tikah harnak an tong. Nawlbia Pahra lakin cheukhat kha ruathmanh.

13, 14. Nawlbia Pahra i a thawknaklei pahnih ah zeidah a hal hna, Israel mi nih mah nawlbia an zulh tikah zeitindah ṭhatnak an hmuh lai?

¹³ Lungthin dihlak in Jehovah bia. Nawlbia Pahra lak i a thawknaklei pahnih ah Israel mi cu Jehovah kha lungthin dihlak in biak awk le siasal biak lo awkah ralrin pek an si. (Ex. 20:3-6) Mah nawlbia hna cu Jehovah ṭhatnak caah a si lo. A miphun pawl ṭhatnak caah a si. A cungah zumhawktlak tein an um tikah an hlawh a tling. Asinain miphun dang pathian hna an biak tikah harnak an tong.

¹⁴ Kanaan mi hna kong kha ruathmanh. Annih nih a hmaan i a nungmi Pathian kha biak loin nunnak a ngei lomi siasal kha an biak. Cuticun anmahle anmah kha an i niamter. (Salm 115:4-8) An biaknak ah fih a nungmi nupa sualnak le ṭih a nung tukmi fale raithawinak hna aa tel. Cu bantukin Israel mi nih Jehovah kha zei ah an rel lo i siasal hna an hun biak tikah anmahle anmah an i niamter i an chungkhar kha harnak an pek hna. (2 Chan. 28:1-4) Nawlngeimi hna nih a dingmi Jehovah phunglam kha an hlawt. An nawlngeihnak kha ningcang loin an hman i thazaang a dermi le a lung a kekkuaimi hna kha an namneh hna. (Ezek. 34:1-4) Nu le ngakchia a ding loin a pehtlaihmi hna kha thih dan pek awkah Jehovah nih Israel mi kha ralrin a pek hna. (Deut. 10:17, 18; 27:19) Mah he i ralkah in a miphun cu a cungah zumhawktlak tein an um i pakhat le pakhat ding tein an i pehtlaih tikah Jehovah nih thluachuah a pek hna.—1 Si. 10:4-9.

15. Jehovah kong he aa tlaiin zeidah kan cawn khawh?

¹⁵ Cawn awk: Jehovah ka bia tiah a ti nain a  phunglam zei ah a rel lomi hna nih harnak an ton tikah Jehovah cu mawhchiat awk a si lo. Asinain Jehovah nih a kan dawt i a ding lomi thil kan ton tikah a hngalh. Nu pakhat nih a fa harnak a ton tikah a intuarmi nakin Jehovah nih kan harnak he aa tlaiin a intuar deuh. (Isa. 49:15) Hmakhat te ah a tawngtham colh men lai lo nain aa ngaichih lomi sualnak a tuahtu kha midang a pehtlaih hnaning kongah a caan a cut tikah bia a ceih lai.

16-18. Moses Nawlbia cu kan nunnak kip ah zeitindah pehtlaihnak a ngeih, zeidah kan cawn khawh?

¹⁶ Moses Nawlbia cu Israel mi hna nunnak kip ah huham a ngei, cucaah rian pekmi kum upa pa pawl nih Jehovah miphun kha ding tein biaceih cu a biapi. Annih cu thlaraulei kongkau lawngah si loin dohdalhnak le zaangennak kongkau zongah tawnghtham ding rian an ngei. A tanglei tahchunhnak hna hi zohhmanh.

¹⁷ Israel mi pakhat nih mi pakhat kha a thah tikah tuaktan loin thah a si lai lo. Thih dan pek awkah aa tlak maw, tlak lo timi biakhiahnak an tuah hlanah thil sining kha khua upa pawl nih an dothlat hmasa lai. (Deut. 19:2-7, 11-13) Cun upa pawl nih ngakchia he aa tlaimi bia i alnak in nuva kongkau tiang, nifatin khuasaknak ah a chuakmi buaibainak hna tampi zong bia an ceih. (Ex. 21:35; Deut. 22:13-19) Upa pawl nih ding tein bia an ceih i Israel mi nih Nawlbia an zulh tikah mikip ṭhatnak an hmu, cun Jehovah thang zong an ṭhatter.—Lev. 20:7, 8; Isa. 48:17, 18.

¹⁸ Cawn awk: Kan nunnak kip cu Jehovah caah a biapi. Midang kha dawtnak le dinnak he pehtlaih hna seh ti a kan duh. Inn i kanmah lawng kan um lio hmanhah kan chimmi le kan tuahmi kha a hmuh dih.—Heb. 4:13.

19-21. (a) Upa pawl le biaceihtu hna nih Pathian miphun kha zeitindah an pehtlaih hna? (b) Moses Nawlbia nih zeitindah mi kha huhphenhnak a pek hna, zeidah kan cawn khawh?

¹⁹ Jehovah nih a miphun kha an pawngkam mi hna i a ṭhalomi huham in khamh a duh hna. Cucaah upa pawl le biaceihtu hna kha duhdanhnak ngei loin Nawlbia zulh awkah a hal hna. Asinain bia a ceihtu hna nih a miphun kha puarhrangpi in an pehtlaih hna lai lo. Mah canah dinnak kha an sunsak a hau.—Deut. 1:13-17; 16:18-20.

²⁰ Jehovah cu a miphun cungah zaangfahnak a ngeimi a si caah a ding loin pehtlaihnak in pakhat kip cio kha huhphenh awkah nawlbia a ser. Tahchunhnak ah, mi pakhat cu sualnak a tuah tiin a hmaan loin sualpuh a si men lai. Taza cuai a simi nih amah sual a puhtu cu ahodah a si ti hngalhnak nawl a ngei. (Deut. 19:16-19; 25:1) Biachahnak tuah hlanah a tlawm bik mi pahnih nih tehte an khaan a hau. (Deut. 17:6; 19:15) Israel mi pakhat nih sualnak a tuahmi kha tehte pakhat lawng nih a hmuh ah tah zeitin? Thil ṭhalo a tuahmi  kha dantat a si lai lo tiah zeitikhmanh ah a ruah awk a si lo. A tuahmi kha Jehovah nih a hmuh. Innchungkhar ah pale cu nawlngeihnak pek an si nain an nawlngeihnak cu ri a ngei. Innchungkhar cheukhat ah i siknak a um tikah khua upa hna cu mah ah i teltum awk le hmanung bik biakhiahnak tuah awkah rian an ngei.—Deut. 21:18-21.

²¹ Cawn awk: Jehovah nih a ṭha bikmi zohchunhawk a chiah; a ding loin zeihmanh a tuah bal lo. (Salm 9:7) A phunglam ningin a nungmi hna kha laksawng a pek hna, asinain an nawlngeihnak ningcang loin a hmangmi hna kha dan a tat hna. (2 Sam. 22:21-23; Ezek. 9:9, 10) Mi cheukhat cu thil ṭhalo an tuah nain dantat a si lomi an lo men lai. Asinain Jehovah nih a caan a cu a ti tikah ding tein bia a ceih hna lai. (Ptb. 28:13) An i ngaihchih lo ahcun a rauhhlan ah “Pathian nung kut chung i tlak cu thil ṭihnung ngaingai a si” ti kha an hngalh lai.—Heb. 10:30, 31.

22-24. (a) Nawlbia nih ahote dah a hleiin a huhphenh hna, Jehovah kong zeidah kan cawn khawh? (b) Exodus 22:22-24 ah zei bantuk ralrin peknak dah kan hmuh?

²² Nawlbia nih ngakṭah, nuhmei le mipem ti bantuk anmah tein aa huppheng kho lomi hna kha a hleiin a huhphenh hna. Israel ram i biaceihtu hna kha hitin a ti hna: “Mipem siseh, pa ngeilo siseh, a hmuh awk hnga biading cu nan merhpiak lai lo, nuhmei puan zong biahrennak ah nan la lai lo.” (Deut. 24:17) Jehovah nih mipi nih namnehmi hna cungah pumpak siaherhnak le dawtnak a langhter. Cu  bantuk mi hna a ding loin a pehtlaihmi hna kha dan a tat hna lai.—Exodus 22:22-24 rel.

²³ Nawlbia nih chungkhar pawl kha thisa aa naih tukmi umṭinak zongin a huhphenh hna. (Lev. 18:6-30) Cu bantuk thil hna zei ah a rel lomi, Israel mi hna pawngkam ah a ummi miphun dang hna he i lo loin Jehovah miphun nih cun Jehovah bantukin mah kha fihnungmi in an hmuh.

²⁴ Cawn awk: Rian a pekmi hna nih an zohkhenhmi hna cungah dawtnak ngei hna seh ti kha Jehovah nih a duh. Nupa sualnak kha a huat i mi nih namnehmi hna kha a hleiin huhphenhnak le dinnak hmuhter a duh hna.

25, 26. (a) Dawtnak le dinnak cu thaw le nunnak he aa lo tiah zeicah kan chim khawh? (b) Aa pehmi capar i a changtu capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

²⁵ Dawtnak le dinnak cu thaw le nunnak bantuk a si, vawleicung ah dawtnak a um lo ahcun dinnak zong a um kho lai lo. Jehovah nih ding tein a kan pehtlaih ti kan hngalh tikah amah kan dawtnak cu a fek chin. Pathian kha kan dawt i a dingmi a phunglam hna kan sunsak tikah midang kha dawtnak le dinnak he pehtlaih awkah a kan forh lai.

²⁶ Moses Nawlbia nih Israel mi kha Jehovah he a ṭhami pehtlaihnak ngeih awkah a bawmh hna. Asinain Jesuh nih Nawlbia a tlinter hnu cun Pathian miphun nih zulh a hau ti lo, mah nakin a ṭha deuhmi in airolh a si cang. (Rom 10:4) Lamkaltu Paul nih Nawlbia cu “a ra dingmi thilṭha muithlam” ceo a si tiah a langhter. (Heb. 10:1) Mah aa pehmi capar i a changtu capar ah thilṭha cheukhat kong le Khrihfabu ah dawtnak le dinnak langhter a biapitnak kong kha kan i ruah hna lai.