TULUN-AN NGA ARTIKULO 9
Ang Gugma kag Katarungan sa Israel sang Una
“Ginahigugma niya ang pagkamatarong kag katarungan. Napuno ang duta sang mainunungon nga gugma ni Jehova.”—SAL. 33:5.
AMBAHANON 3 Amon Kusog, Amon Paglaum, Amon Pagsalig
ANG BINAGBINAGON SA SINI NGA ARTIKULO *
1-2. (a) Ano ang gusto naton tanan? (b) Ano ang masaligan naton?
GUSTO naton tanan nga palanggaon kita. Kag gusto naton tanan nga himuan kita sang maayo. Kon wala kita ginapakitaan sing gugma kag katarungan, mahimo kita magbatyag nga wala kita sing pulos kag madulaan kita sing paglaum.
2 Kabalo si Jehova nga ginahandum naton ang gugma kag katarungan. (Sal. 33:5) Makasalig kita nga palangga gid kita sang aton Dios kag gusto niya nga himuan kita sang maayo sang iban. Maathag ini sa Kasuguan nga ginhatag ni Jehova sa pungsod sang Israel paagi kay Moises. Kon nasubuan ka bangod wala ka ginpakitaan sing gugma ukon katarungan, palihug binagbinaga kon paano ginapakita sang Mosaikong Kasuguan * ang pag-ulikid ni Jehova sa iya katawhan.
3. (a) Suno sa Roma 13:8-10, ano ang mabal-an naton kon tun-an naton ang Mosaikong Kasuguan? (b) Ano nga mga pamangkot ang sabton sa sini nga artikulo?
3 Kon tun-an naton ang Mosaikong Kasuguan, mabal-an naton nga mapinalanggaon ang aton Dios nga si Jehova. (Basaha ang Roma 13:8-10.) Sa sini nga artikulo, binagbinagon naton ang pila ka kasuguan nga ginhatag sa Israel kag sabton naton ini nga mga pamangkot: Ngaa masiling naton nga ginbase sa gugma ang Kasuguan? Ngaa masiling naton nga ginapalig-on sang Kasuguan ang mga tawo nga ipakita ang katarungan? Paano dapat ipatuman sang mga may awtoridad ang Kasuguan? Kag sin-o ang gin-amligan sang Kasuguan? Ang sabat sa sini nga mga pamangkot magapabakod sa aton, magahatag sa aton sing paglaum, kag magapasuod sa aton sa aton mapinalanggaon nga Amay.—Binu. 17:27; Roma 15:4.
ANG KASUGUAN NGA GINBASE SA GUGMA
4. (a) Ngaa masiling naton nga ginbase sa gugma ang Mosaikong Kasuguan? (b) Ano nga mga sugo ang ginsambit ni Jesus sa Mateo 22:36-40?
4 Masiling naton nga ginbase sa gugma ang Mosaikong Kasuguan bangod gugma ang nagapalig-on kay Jehova sa tanan niya nga ginahimo. (1 Juan 4:8) Ginbase ni Jehova ang bug-os nga Mosaikong Kasuguan sa duha ka sugo: higugmaa ang Dios, kag higugmaa ang imo isigkatawo. (Lev. 19:18; Deut. 6:5; basaha ang Mateo 22:36-40.) Gani mapaabot naton nga may matun-an kita parte sa gugma ni Jehova sa kada isa sang sobra 600 ka sugo sang Kasuguan. Binagbinagon naton ang pila ka halimbawa.
5-6. Ano ang gusto ni Jehova nga himuon sang mag-asawa, kag ano ang makita ni Jehova? Maghatag sing halimbawa.
5 Mangin mainunungon sa imo bana ukon asawa, kag atipana ang inyo kabataan. Gusto ni Jehova nga maghigugmaanay gid ang mag-asawa samtang nagakabuhi sila. (Gen. 2:24; Mat. 19:3-6) Ang pagpanghilahi isa sa pinakamalain nga mahimo sang isa sa iya bana ukon asawa. Gani ginadumili gid sang ikapito nga sugo sang Napulo ka Sugo ang pagpanghilahi. (Deut. 5:18) Isa ini ka pagpakasala “batok sa Dios” kag pagpintas sa isa ka bana ukon asawa. (Gen. 39:7-9) Mahimo nga magbatyag gihapon sing kasakit ang bana ukon asawa sang isa nga nagpanghilahi, bisan pa magligad ang madamo nga mga tinuig.
6 Makita ni Jehova kon paano ginatratar sang mag-asawa ang kada isa. Sa Israel sang una, gusto niya nga himuan sang maayo sang mga bana ang ila asawa. Kon ginatahod sang bana ang Kasuguan, higugmaon niya ang iya asawa kag indi niya sia pagdiborsiohan sa witiwiti nga mga rason. (Deut. 24:1-4; Mat. 19:3, 8) Pero kon may serioso nga problema kag gindiborsiohan niya ang iya asawa, dapat niya hatagan sing papeles sa diborsio ang iya asawa. Ini nga papeles nagaamlig sa babayi para indi sia maakusar nga nangin imoral. Isa pa, para makahatag sing papeles sa diborsio ang bana sa iya asawa, dapat anay sia magkadto sa mga gulang sang siudad. Paagi sa sini, mahimo mabuligan pa sang mga gulang ang mag-asawa nga indi magdiborsio. Kon diborsiohan sang Israelinhon nga lalaki ang iya asawa sa indi husto nga mga rason, wala pirme nagapasilabot si Jehova. Pero nakita niya ang pag-antos kag kasubo sang asawa, kag nasakitan man sia.—Mal. 2:13-16.
(Tan-awa ang parapo 7-8) *
7-8. (a) Ano ang ginsugo ni Jehova sa mga ginikanan? (Tan-awa ang piktyur sa kober.) (b) Ano ang matun-an naton sa sini?
7 Makita man sa Kasuguan nga gusto gid ni Jehova nga mangin malipayon kag hilway sa katalagman ang mga bata. Ginsugo ni Jehova ang mga ginikanan nga ihatag ang mga kinahanglanon sang ila kabataan kag buligan man sila nga mangin suod sa Dios. Dapat buligan sang mga ginikanan ang ila kabataan sa tanan nga kahigayunan nga mahangpan kag pabaloran ang Kasuguan ni Jehova kag palanggaon sia. (Deut. 6:6-9; 7:13) Ang isa sa mga rason nga ginsilutan ni Jehova ang mga Israelinhon amo nga ginhalitan nila ang pila nila ka kabataan. (Jer. 7:31, 33) Indi dapat pagpabay-an sang mga ginikanan ang ila kabataan nga daw pareho lang sang isa ka pagkabutang ukon himuan sila sang malain. Dapat nila tamdon ang ila kabataan nga palanublion kag regalo halin kay Jehova nga dapat nila palanggaon.—Sal. 127:3.
8 Ang matun-an naton: Makita ni Jehova kon paano ginatratar sang mag-asawa ang kada isa. Gusto niya nga palanggaon sang mga ginikanan ang ila kabataan, kag manabat sila sa iya kon himuan nila sang malain ang ila kabataan.
9-11. Ngaa ginhatag ni Jehova ang kasuguan nga nagadumili sa paghamkon?
9 Indi maghamkon. Ginadumili sang katapusan nga sugo sa Napulo ka Sugo ang paghamkon, ukon ang paghandum sa ginapanag-iyahan sang iban. (Deut. 5:21; Roma 7:7) Ginhatag ni Jehova ini nga kasuguan para tudluan ang iya katawhan nga dapat nila bantayan ang ila tagipusuon, ukon ang ila panghunahuna kag balatyagon. Kabalo sia nga ang paghimo sang malain nagaumpisa sa malain nga panghunahuna kag balatyagon. (Hulu. 4:23) Kon padayon nga maghandum sang malain ang isa ka Israelinhon, posible nga himuan man niya sang malain ang iban. Natabo ini kay Hari David. Maayo sia nga tawo. Pero isa ka bes, ginhandum niya ang asawa sang iban. Bangod sini nga handum, nakasala sia. (Sant. 1:14, 15) Nagpanghilahi si David, gintinguhaan niya nga indi ini mabal-an sang bana sang babayi, kag ginpapatay niya ang bana.—2 Sam. 11:2-4; 12:7-11.
10 Mabal-an ni Jehova kon indi pagtumanon sang isa ka Israelinhon ang kasuguan nga indi maghamkon, kay kabalo sia sang aton ginahunahuna kag ginabatyag. (1 Cron. 28:9) Suno sa sini nga kasuguan, dapat likawan sang iya katawhan ang mga panghunahuna nga magaresulta sa paghimo sang malain. Maalam kag mapinalanggaon gid nga Amay si Jehova!
11 Ang matun-an naton: Makita ni Jehova indi lang kon ano ang makita sa aton sang iban. Makita niya kon ano gid ang matuod naton nga pagkatawo, ukon ang aton tagipusuon. (1 Sam. 16:7) Indi naton matago sa iya ang aton ginahunahuna, ginabatyag, kag ginahimo. Makita niya ang maayo naton nga mga kinaiya kag ginapalig-on niya kita nga padayon ini nga ipakita. Pero gusto niya nga hibaluon naton kon may malain kita nga ginahunahuna kag dapat naton ini isikway antes pa ini magresulta sa paghimo sang malain.—2 Cron. 16:9; Mat. 5:27-30.
ANG KASUGUAN NGA NAGAPALIG-ON SA MGA TAWO NGA IPAKITA ANG KATARUNGAN
12. Ano ang ginatudlo sang Mosaikong Kasuguan?
12 Ginatudlo man sang Mosaikong Kasuguan nga ginapabaloran ni Jehova ang katarungan. (Sal. 37:28; Isa. 61:8) Sia ang pinakamaayo nga halimbawa sa pagpakita sang katarungan. Sang gintuman sang mga Israelinhon ang mga kasuguan ni Jehova, ginpakamaayo niya sila. Sang wala nila ginsunod ang iya matarong nga mga talaksan, nag-antos sila. Binagbinaga ang duha pa ka sugo sa Napulo ka Sugo.
13-14. Ano ang ginsiling sang una nga duha ka sugo sa Napulo ka Sugo, kag ano nga kaayuhan ang nabaton sang mga Israelinhon sang gintuman nila ini?
13 Si Jehova lang ang dapat simbahon. Ang una nga duha ka sugo sa Napulo ka Sugo nagsiling nga si Jehova lang ang dapat simbahon kag indi dapat simbahon ang mga diosdios. (Ex. 20:3-6) Ginsugo ini ni Jehova indi para sa iya kaayuhan. Para ini sa kaayuhan sang iya katawhan. Sang nangin matutom sila sa iya, ginpakamaayo sila. Sang ginsimba nila ang mga dios sang iban nga pungsod, nag-antos sila.
14 Binagbinaga ang mga Canaanhon. Ginsimba nila ang wala sing kabuhi nga mga diosdios sa baylo sang matuod kag buhi nga Dios. Paagi sa sini, ginpakahuy-an nila ang ila kaugalingon. (Sal. 115:4-8) Bahin sang ila pagsimba ang makahuluya nga pagpakigsekso kag paghalad sang mga bata. Sang ginsikway sang mga Israelinhon si Jehova kag ginsimba ang mga diosdios, ginpakahuy-an man nila ang ila kaugalingon kag ginhalitan ang ila pamilya. (2 Cron. 28:1-4) Ang mga may awtoridad nagsikway sa mga talaksan ni Jehova sa katarungan. Gin-abuso nila ang ila awtoridad kag ginpintasan ang mga maluya. (Ezeq. 34:1-4) Ginpaandaman ni Jehova ang mga Israelinhon nga hukman niya ang mga nagahimo sang malain sa mga babayi kag kabataan. (Deut. 10:17, 18; 27:19) Pero ginpakamaayo ni Jehova ang iya katawhan sang nangin matutom sila sa iya kag sang naghimo sila sang maayo sa ila isigkatawo.—1 Hari 10:4-9.
Palangga kita ni Jehova kag mabal-an niya kon himuan kita sang malain sang iban (Tan-awa ang parapo 15)
15. Ano ang matun-an naton parte kay Jehova?
15 Ang matun-an naton: Indi si Jehova ang dapat basulon kon isikway sang mga nagaalagad kuno sa iya ang iya mga talaksan kag halitan ang iya katawhan. Pero palangga kita ni Jehova kag mabal-an niya kon himuan kita sang malain sang iban. Kon mabatyagan sang isa ka iloy nga nasakitan ang iya bata, labi na gid si Jehova. (Isa. 49:15) Mahimo nga indi niya dayon paghukman ang mga nagahimo sang malain, pero hukman niya sila sa iya gintalana nga tion kon indi sila maghinulsol sa ila ginhimo.
PAANO DAPAT IPATUMAN ANG KASUGUAN?
16-18. Ano ang nalakip sa Mosaikong Kasuguan, kag ano ang matun-an naton sa sini?
16 Nalakip sa Mosaikong Kasuguan ang madamo nga bahin sang pagkabuhi sang mga Israelinhon, gani dapat mangin matarong ang paghukom sang ginpili nga mga gulang sa katawhan ni Jehova. Magahukom sila sa mga kaso nga may labot sa pagsimba kay Jehova, sa mga problema nga dapat husayon, kag sa mga krimen. Binagbinaga ang masunod nga mga halimbawa.
17 Kon makapatay ang isa ka Israelinhon, indi sia pagpatyon dayon. Usisaon anay sang mga gulang sang ila siudad ang matuod nga natabo antes sila magdesisyon kon dapat sia silutan sing kamatayon. (Deut. 19:2-7, 11-13) Ginaasikaso man sang mga gulang ang mga problema parte sa mga ginapanag-iyahan sang mga tawo kag parte sa pag-asawahay. (Ex. 21:35; Deut. 22:13-19) Sang nangin matarong ang mga gulang sa paghukom kag gintuman sang mga Israelinhon ang Kasuguan, nakabenepisyo ang tanan, kag napadunggan sang pungsod si Jehova.—Lev. 20:7, 8; Isa. 48:17, 18.
18 Ang matun-an naton: Importante kay Jehova ang tanan nga bahin sang aton pagkabuhi. Gusto niya nga mangin matarong kita kag mahigugmaon sa aton ginahimo sa iban. Kag mabal-an niya ang aton ginasiling kag ginahimo, bisan pa nagaisahanon kita.—Heb. 4:13.
19-21. (a) Ano dapat ang himuon sang mga gulang kag mga hukom sa katawhan sang Dios? (b) Paano gin-amligan sang Kasuguan ang katawhan, kag ano ang matun-an naton sa sini?
19 Gusto ni Jehova nga indi maimpluwensiahan ang iya katawhan sang malain nga ginahimo sang mga pungsod sa palibot nila. Gani ginsugo niya ang mga gulang kag mga hukom nga ipatuman ang Kasuguan nga wala sing ginapasulabi. Pero indi dapat mangin mapintas ukon sobra ka estrikto ang mga hukom sa iya katawhan. Dapat nila pabaloran ang katarungan.—Deut. 1:13-17; 16:18-20.
20 Bangod sang kaluoy ni Jehova sa iya katawhan, naghatag sia sang mga kasuguan para indi sila paghimuan sang malain sang iban. Halimbawa, bangod sang Kasuguan, indi madalidali patutuan ang isa nga naghimo sia sang krimen. May kinamatarong ang gin-akusar nga mabal-an kon sin-o ang nag-akusar sa iya. (Deut. 19:16-19; 25:1) Para mapamatud-an nga nakasala sia, dapat magtestigo ang duha ka saksi. (Deut. 17:6; 19:15) Pero ano abi kon isa lang ang nakasaksi sa ginhimo nga krimen sang isa ka Israelinhon? Indi sia maghunahuna nga indi na sia masilutan sa iya sala. Nakita ni Jehova ang ginhimo niya. Sa pamilya, ginhatagan sing awtoridad ang mga amay, pero may mga limitasyon ini. May pila ka problema sa pamilya nga dapat asikasuhon sang mga gulang sang siudad kag sila ang magadesisyon.—Deut. 21:18-21.
21 Ang matun-an naton: Ginpakita ni Jehova ang pinakamaayo nga halimbawa; matarong ang tanan niya nga ginahimo. (Sal. 9:7) Ginapadyaan niya ang mga matutom nga nagatuman sang iya mga talaksan, pero ginasilutan niya ang mga nagagamit sang ila awtoridad sa sala nga paagi. (2 Sam. 22:21-23; Ezeq. 9:9, 10) Mahimo nga daw wala masilutan ang iban nga nagahimo sang malain, pero siguraduhon ni Jehova nga mahukman sila sa iya ginpat-od nga tion. (Hulu. 28:13) Kag kon indi sila maghinulsol, malapit na nila maeksperiensiahan nga “makahaladlok ang mahulog sa mga kamot sang buhi nga Dios.”—Heb. 10:30, 31.
SIN-O ANG GIN-AMLIGAN SANG KASUGUAN?
Kon nagaasikaso sang mga problema ang mga gulang, dapat sila magpakita sang gugma kag katarungan pareho kay Jehova (Tan-awa ang parapo 22) *
22-24. (a) Sin-o ang gin-amligan sang Kasuguan, kag ano ang matun-an naton sa sini parte kay Jehova? (b) Ano ang ginpaandam sang Exodo 22:22-24?
22 Gin-amligan sang Kasuguan ang mga tawo nga indi makaamlig sa ila kaugalingon, pareho sang mga ilo, balo, kag dumuluong. Ginsugo ang mga hukom sa Israel: “Indi ninyo pagpatikuon ang paghukom sa dumuluong nga pumuluyo ukon sa ilo, kag indi ninyo pagkuhaon bilang garantiya sa utang ang kunop sang balo nga babayi.” (Deut. 24:17) Nagaulikid gid si Jehova sa mga maluya. Kag ginsilutan niya ang mga naghimo sang malain sa ila.—Basaha ang Exodo 22:22-24.
23 Gin-amligan man sang Kasuguan ang mga miembro sang pamilya paagi sa pagdumili sang tanan nga sahi sang incest, ukon pagpakigsekso sa paryente. (Lev. 18:6-30) Ginkunsinti ini sang mga tawo sa mga pungsod sa palibot sang Israel kag para sa ila indi ini malain. Pero makangilil-ad ini kay Jehova kag dapat amo man sini ang pagtamod sang iya katawhan.
24 Ang matun-an naton: Gusto ni Jehova nga ulikdan sang mga ginhatagan niya sing awtoridad ang tanan nga ginatatap nila. Ginadumtan niya ang pagpanglugos, incest, kag pag-abuso sa mga bata. Gusto niya amligan kag hatagan sing katarungan ang tanan, ilabi na ang mga maluya.
ANG KASUGUAN ‘LANDONG LAMANG SANG MAAYONG MGA BUTANG NGA MAGAABOT’
25-26. (a) Ngaa daw pareho sa ginhawa kag kabuhi ang gugma kag katarungan? (b) Ano ang binagbinagon naton sa masunod nga artikulo sa sini nga serye?
25 Ang gugma kag katarungan daw pareho sa ginhawa kag kabuhi, kay dapat pirme ini mag-updanay. Kon kumbinsido kita nga matarong si Jehova sa iya ginahimo sa aton, magabakod ang aton gugma sa iya. Kag kon palangga naton ang Dios kag ginapabaloran naton ang iya matarong nga mga talaksan, mapalig-on kita nga palanggaon ang iban kag himuan sila sing maayo.
26 Ginbuligan sang Mosaikong Kasuguan ang mga Israelinhon nga mangin suod kay Jehova. Pero wala na ginpatuman sa katawhan sang Dios ang Kasuguan sang mahalad na ni Jesus ang gawad, kag ginbuslan ini sang mas maayo nga kasuguan. (Roma 10:4) Ginsiling ni apostol Pablo nga ang Kasuguan ‘landong lamang sang maayong mga butang nga magaabot.’ (Heb. 10:1) Binagbinagon sang masunod nga artikulo sa sini nga serye ang pila sining maayong mga butang kag kon ngaa importante ang gugma kag katarungan sa Cristiano nga kongregasyon.
AMBAHANON 109 Maghigugmaanay sing Tinagipusuon
^ par. 5 Amo ini ang una sa apat ka artikulo nga magabinagbinag kon ngaa makasalig kita nga nagaulikid si Jehova sa aton. Ang tatlo ka artikulo makita sa ulihi sa Mayo 2019 nga Ang Lalantawan. Binagbinagon sa sini nga mga artikulo kon paano ginpakita ni Jehova ang gugma kag katarungan sa kongregasyon, kon paano ginpakita ni Jehova ang gugma kag katarungan paagi sa pag-amlig sa iya katawhan sa kalautan, kag kon paano mabuligan ang mga nangin biktima sang pag-abuso.
^ par. 2 DUGANG NGA PAATHAG: Ang sobra 600 ka kasuguan nga ginhatag ni Jehova sa mga Israelinhon paagi kay Moises gintawag nga “Kasuguan,” “Kasuguan ni Moises,” “Mosaikong Kasuguan,” kag “mga sugo.” Masami man nga ginatawag nga Kasuguan ang una nga lima ka libro sa Biblia (Genesis asta Deuteronomio). Kon kaisa ginagamit man ini nga termino para sa Hebreong Kasulatan.
^ par. 60 PIKTYUR SA KOBER: Gusto ni Jehova nga ang mga bata magbatyag nga naamligan kag wala sing magahalit sa ila samtang mapinalanggaon sila nga ginaatipan kag ginatudluan sang ila mga ginikanan
PIKTYUR: Masadya nga nagaistorya ang Israelinhon nga iloy sa iya mga bata nga babayi samtang nagahanda sila sang ila pagkaon. Sa unhan, ginatudluan sang amay ang iya bata nga lalaki sa pagsagod sang mga karnero.
^ par. 64 PIKTYUR: Mahigugmaon nga ginabuligan sang mga gulang sang siudad ang balo kag ang iya bata bangod sang pagpamentaha sang negosyante sa ila.
Basi Manamian Ka Man
ANG LALANTAWAN—TULUN-AN NGA EDISYON
Ang Gugma kag Katarungan sa Cristianong Kongregasyon
Ano ang kasuguan sang Cristo, kag paano sini ginapalig-on ang mga tawo nga ipakita ang katarungan?
ANG LALANTAWAN—TULUN-AN NGA EDISYON
Ipakita ang Gugma kag Katarungan Para Maamligan ang mga Bata
Paano maamligan sang mga ginikanan ang ila kabataan para indi sila mangin biktima sang seksuwal nga pag-abuso, kag ano ang himuon sang mga gulang para maamligan ang kongregasyon?
ANG LALANTAWAN—TULUN-AN NGA EDISYON
Pagbulig sa mga Biktima sang Seksuwal nga Pag-abuso
Paano mabuligan sang Pulong sang Dios, sang mga gulang, kag sang hamtong nga mga utod nga babayi ang mga nangin biktima sang seksuwal nga pag-abuso?
