1-2. (a) Anni i kayà tam ngamin? (b) Ta anni ittam makasiguradu?

KAYÀ tam ngamin i mepasingannan tu aya. Kayà tam gapa ngamin nga matratu tu patas. Nu kanayun nga ari ittam mepasingannan tu aya anna hustisia, awayyana nga matageno tam i kawan tu serbi anna iddanama.

² Ammu ni Jehova nga karagatattam i aya anna i hustisia. (Sal. 33:5) Makasiguradu ittam nga iddeddu ittam na Dios anna kayàna nga matratu ittam tu patas. Manawag yaw nu gigiammuattam i Dob nga niyawa ni Jehova ta Israel gukaban ni Moises. Nu gittana natazza-tazziakka gafu ta ari nangipasingan tu aya onu kinahustisia i tanakuan nikaw, fabor bi nga ikonsideram nu kunnasi nikavurung ni Jehova i totolena gukaban na Mosaiko nga Dob. *

3. (a) Segun ta Roma 13:8-10, anni i mammuattam nu gigiammuattam i Mosaiko nga Dob? (b) Anni ira nga pakkiavu i tabbagattam taw nga artikulo?

³ Nu gigiammuattam i Mosaiko nga Dob, mammuattam i naperulay nga pagiddeddu na minangngaya nga Dios tam, si Jehova. (Bibbigan i Roma 13:8-10.) Taw nga artikulo, gigiammuattam i karuan ta dob nga neyawa ta Israel anna tabbagan danaw: Ngatta makagi tam nga nebase ta aya i Dob? Ngatta makagi tam nga ipagaram na Dob i pabbalin tu patas? Kunnasi nga meyaplika na egga ta autoridad i Dob? Sinni i espesipiko nga protektan na Dob? I tabbag danatun nga pakkiavu ay mamanna-bannay, mamaggiddanama, anna mamaddukko nittam ta nelangitan nga Yama tam.​—King. 17:27; Roma 15:4.

4. (a) Ngatta makagi tam nga nebase ta aya i Mosaiko nga Dob? (b) Segun ta rekord na Mateo 22:36-40, anni i bilin nga nepakanawag ni Jesus?

⁴ Makagi tam nga i Mosaiko nga Dob ay nebase ta aya megafu ta aya i mamaguyu ta ngamin nga kuan ni Jehova. (1 Juan 4:8) Nibase ni Jehova i ngamin nga dorob na Mosaiko nga Dob ta dua nga simple nga bilin​—aya ta Dios anna aya ta kasittolay. (Lev. 19:18; Deut. 6:5; bibbigan i Mateo 22:36-40.) Yatutta ekspektattam nga i kada tadday ta 600 onu maturu paga nga bili-bilin ta Dob ay mangituddu nittam tu meyannung ta aya ni Jehova. Innattam i karuan nga angngarigan.

5-6. Anni i kayà ni Jehova nga kuan na magatawa, anna anni i masingi-singan ni Jehova? Mangiyawa tu angngarigan.

⁵ Mattalupaddian nga matalo ta atawa, anna tangngallan i ánanu. Kayà ni Jehova nga iddukan na magatawa i kataggi-tadday tapenu mannanayun i ayada. (Gen. 2:24; Mat. 19:3-6) I panallaw (onu, pamabay) anna i pakidallaw (onu, pakilalaki) i tadday ta pinakagrabe nga makua na tadday ta atawana. Yari tu egga i makasta nga rason nu ngatta nigamma na Mafulu nga Dob yatun. (Deut. 5:18) Liwa yatun “kontra ta Dios” anna kaddaraddam yatun ta biktima. (Gen. 39:7-9) Matakitan lagapa i atawa na namabay onu nakilalaki maski aru ngana nga dagun i nappasa.

⁶ Masingi-singan ni Jehova nu kunnasi tratuan na magatawa i kataggi-tadday. Kayàna tu makasta i katratu na atawa nga babbay. I atawa nga lalaki nga respetuanna i Dob ay ayatanna i atawana anna akkanna idiborsio ta maski anni laman nga gafu. (Deut. 24:1-4; Mat. 19:3, 8) Ngem nu luttuag i serioso nga problema tapus idiborsio na lalaki i babay, mawag tu iddanna i babay tu katurakkan na diborsio. Protektan naw nga katurakkan i babay kontra ta falsu nga akusasion ta imoralidad. Kunne na paga, nige nga meyawa na atawa nga lalaki i katurakkan na diborsio ta atawana, makkonsulta labbi yayya ta mannakam ta siudad. Nu kunnatun, egga i tiansa na mannakam nga uffunan i magatawa tapenu mesalba i pagatawada. Ngem nu idiborsio lagapa na lalaki i atawana ta makasarili ira nga rason, ari kanayun nga fugaddan ni Jehova yatun gukaban na mannakam onu profeta ira. Ngem masingi-singanna i pazziga anna pattangi na atawa nga babay, anna ammuna i mataga-tagenona.​—Mal. 2:13-16.

7-8. (a) Anni i nibilin ni Jehova nga kuan na mappagana? (Innan i letratu ta vungun.) (b) Anni ira nga leksion i mala tam?

⁷ Ipasingan na Dob nga talaga kayà ni Jehova nga magayayya anna memammo i ána. Nibilin ni Jehova ta mappagana nga iyawada i pakawagan na ánada ari laman ta pisikal, nu ari, ta espiritual. Usan nakuan na mappagana i ngamin nga oportunidad tapenu uffunan i ánada nga ayatan si Jehova anna tagibaloran i Dobna. (Deut. 6:6-9; 7:13) Tadday ta rason na pangastigo ni Jehova ta Israelita ay gafu ta kappaganassing nga pinammaltratu na karuan ta ánada. (Jer. 7:31, 33) Imammatan nakuan na mappagana i ánada nga ari laman nga gitta na gannug nga puededa pagurayan onu abusuan, nu ari, tadday nga mana, matagibalor nga regalu nga naggafu kani Jehova.​—Sal. 127:3.

⁸ Leksion ira: Awan tu melimag kani Jehova ta pattratu na magatawa ta kataggi-tadday. Kayàna nga ayatan na mappagana i ánada, anna panabbaganna ira ta pattratuda ta nira.

9-11. Ngatta niyawa ni Jehova i dob meyannung ta pagagum?

⁹ Ari ka makkelug onu magagum. Igamma na ultimu ta Mafulu nga Dob i pakkelug, onu marake nga pakkaraga ta kukua na  tanakuan. (Deut. 5:21; Roma 7:7) Niyawa ni Jehova yaw nga dob tapenu mangiyawa tu importante nga leksion​—mawag nga immuguran na ilina i futuda, nelagum i appana-panono, mataga-tageno, anna parrasa-rasodda. Ammuna nga i marake nga annangngua ay mamegafu ta marake nga appana-panono anna mataga-tageno. (Prov. 4:23) Nu nipamavulun na tadday nga Israelita nga mapeggan tu marake nga pakkaraga ta futuna, siguradu nga marake i pattratuna ta tanakuan. Angngariganna, nasiluan tatun si Patul David. Kakuruganna, masippo yayya nga tolay. Ngem mittan, inagumna i atawa na tanakuan. Narresulta tu liwa i pakkaragana. (Sant. 1:14, 15) Namabay si David, pinuruebanna nga ilogo i atawa ni Bat-seba, anna nipapatena paga.​—2 Sam. 11:2-4; 12:7-11.

¹⁰ Ari melimag na tadday nga Israelita kani Jehova nu arianna sinuttul i dob meyannung ta pagagum​—mawayyana nga bibbigan i futu. (1 Cro. 28:9) Kagian na dob kontra ta pakkelug nga mawag nga lisian na ilina i appana-panono nga marresulta tu marake nga kondukta. Talaga masirib anna minaggiddu nga Yama si Jehova!

¹¹ Leksion ira: Ari laman tu itchura i masingan ni Jehova. Masinganna i kononaggattam, i futu tam. (1 Sam. 16:7) Awan tu nononopan, mataga-tageno, onu kukukuattam nga metagu nisa. Masingi-singanna i mapia ta futu tam, anna uffunanna ittam nga palawanan danatun nga mapia ira nga ugali. Ngem kayàna nga mammuattam anna makontrol tam i marake nga appana-panono nige nga mabbalin danatun tu marake nga annangngua.​—2 Cro. 16:9; Mat. 5:27-30.

12. Anni i ituddu na Mosaiko nga Dob?

¹² Ituddu na Mosaiko nga Dob nga ayatan ni Jehova i hustisia. (Sal. 37:28; Isa. 61:8) Nipasinganna i perfekto nga ehemplo nu kunnasi tratuan i tanakuan. Nu tuttulan na Israelita ira i dorob ni Jehova, bendisionanna ira. Nu kadda tuttulan i patas anna matunung ira nga estandartena, maperwisiu ira. Ikonsidera tam i dua paga nga dorob ta Mafulu nga Dob.

13-14. Anni i ikiddaw na ollu nga dua ta Mafulu nga Dob, anna kunnasi mabendisionan i Israelita ira ta pattuttul tatun nga dorob?

¹³ Si Jehova laman i dayawan. Ikiddaw na ollu nga dua ta Mafulu nga Dob ta Israelita ira nga si Jehova laman i dayawadda anna naabisowan ira kontra ta paddayaw ta sasanto. (Ex. 20:3-6) Ari tu si Jehova i mammakapia tatun, nu ari, i totolena. Nu mattalupaddian nga matalo sa i ilina, mapprogreso ira. Nu dayawadda i dios na tanakuan nga nasion, maperwisiu ira.

¹⁴ Nonopan i Canaanita ira. Dayawadda i awan tu inangona nga sasanto imbes nga i kurug anna matolay nga Dios. Megafu tatun, nalinno i moralidadda. (Sal. 115:4-8) Parte na paddayoda ira i maritta ira nga seksual nga ritual anna kanninipang nga pangitavvung tu abbarabbing. Kunne na gapa, nu ari importan na Israelita ira si Jehova anna piliadda nga dayawan i sasanto, iyalinnoda i moralidadda anna takitadda i familiada. (2 Cro. 28:1-4) Nammanaki danuri egga ta autoridad ta estandarte ni Jehova ta hustisia. Inabusoda i autoridadda anna tinazza-tazziadda danuri makafi anna awan tu labadda. (Eze. 34:1-4) Inabisowan ni Jehova i Israelita ira nga kastiguanna danuri mammaltratu ta awan tu awa-awayyada nga babbay anna abbarabbing. (Deut. 10:17, 18; 27:19) Ngem bendisionan ni Jehova i ilina nu matalo ira sa anna patas i pattratuda ta kataggi-tadday.​—1 Pat. 10:4-9.

15. Anni ira nga leksion i mala tam meyannung kani Jehova?

¹⁵ Leksion ira: Ari tu si Jehova i makalliwa  nu danuri makkakkagi nga masserbi sa ay ariadda pagimportan i estandartena anna nu takitadda i ilina. Ngem, ayatan ittam ni Jehova anna ammuna nu mazziga-riga ittam ta kawan tu hustisia. Matagenona i taki tam nu kunnasi nga matageno na yena nu mazziga-riga i baby-na. (Isa. 49:15) Maski ari yayya magguyu insigida, duttal noka i tiempo nga panunnutanna danuri ari mabbabawi nga nakaliwa megafu ta pinattratuda ta tanakuan.

16-18. Anni i sakup na Mosaiko nga Dob, anna anni i leksion ira nga mala tam?

¹⁶ Aru nga aspeto na pattolay na Israelita i sakup na Mosaiko nga Dob, yari tu importante nga mangitunno si Jehova tu mannakam nga lallaki tapenu matunung nga manentensia ta ilina. Responsibilidadda nga asikasuan ari laman i espiritual nga gannug, nu ari, kasali i ari pakkara-anugu anna krimen ira. Innan i tumunug ira nga angngarigan.

¹⁷ Nu nakapatay i tadday nga Israelita, ari yayya automatiko nga mapatay. Magimbestiga labbi i mannakam ta siudad nu anni i nesimmu nigeda desisionan nu mepangngo i sentensia nga patay. (Deut. 19:2-7, 11-13) Tangngawan gapa na mannakam i nadduruma nga aspeto na inaggaw nga pattolay​—parresolba man yatun ta publiko ira nga ari pakkara-anugutan ta pakkukua onu i passolusion ta pribadu ira nga paddarama na magatawa. (Ex. 21:35; Deut. 22:13-19) Nu patas i mannakam anna tuttulan na Israelita ira i Dob, mammakapia i ngamin, anna makedayaw kani Jehova i nasion.​—Lev. 20:7, 8; Isa. 48:17, 18.

¹⁸ Leksion ira: Importante kani Jehova i ngamin nga aspeto na pattoletam. Kayà ni Jehova nga patas anna meddu i pattratu tam ta tanakuan. Ammuna i kakkagian anna kukukuattam, maski nu magitetadday ittam.​—Heb. 4:13.

19-21. (a) Kunnasi nakuan tratuan na mannakam anna hues ira i ili na Dios? (b) Kunnasi nga espesipiko nga prinotektan na Mosaiko nga Dob i totolay, anna anni ira nga leksion i mala tam?

¹⁹ Kayà ni Jehova nga ipaliag i totolena ta makadaral nga influwensia na pallevuda nga nasa-nasion. Yatutta nikiddona ta mannakam anna hues ira tu patas i pangipatuppalda ta Dob. Ngem danuri hues ira ay ari nakuan tu marake ni tu istrikto i pattratuda ta ilina. Lallagu, ayatadda nakuan i hustisia.​—Deut. 1:13-17; 16:18-20.

²⁰ Ikallo ni Jehova i ilina, yari tu nangiyawa yayya tu dorob tapenu patas i katratu na totolay. Angngariganna, megafu ta Dob, baddi laman i posibilidad nga maakusan tu falsu ta krimen i tadday. Egga i kepangngattan na nedemanda nga ammuan nu sinni i mangakusa nisa. (Deut. 19:16-19; 25:1) Nigena masentensian, dua onu mas aru paga nakuan nga testigu i nangiyawa tu ebidensia. (Deut. 17:6; 19:15) Kunnasi gapa i Israelita nga nakangngua tu krimen nga tadday laman i nakasingan? Arianna vuluvuga nonopan nga  matammangnganna i kakastigu. Nasingan ni Jehova i kingnguana. Ta familia, neddan i yama ira tu autoridad, ngem egga i limitasion natun. Ta karuan nga ari pakkara-anugutan na familia, i mannakam ta siudad i makarresponsibilidad nga manammi tatun anna mangiyawa tu ultimu nga desision.​—Deut. 21:18-21.

²¹ Leksion ira: Nangipasingan tu perfekto nga ehemplo si Jehova; patas ngamin i kukukuanna. (Sal. 89:14) Bala-balattanna danuri mattuppal ta estandartena, ngem kastiguanna danuri mangabuso ta autoridadda. (2 Sam. 22:21-23; Eze. 9:9, 10) Egga karuan nga marake i kingnguada anna abboda nga natammangngadda i kakastigu, ngem ta mepangngo nga tiempo ni Jehova, siguraduanna nga mapanunnutan ira. (Prov. 28:13) Nu ariadda mabbabawi, makannammuadda noka nga “kuruga kanninipang i mataga ta lima na matolay nga Dios!”​—Heb. 10:30, 31.

22-24. (a) Sinni i espesipiko nga protektan na Dob, anna anni i nagigiammu tam meyannung kani Jehova? (b) Anni nga abiso i mabibbig ta Exodo 22:22-24?

²² Espesipiko nga protektan na Dob danuri kadda maprotektan i baggida, gitta na ulila, balu, anna dayu ira. Nekagi ta hues ira ta Israel: “Ariammu killuan i pamanunnu na dayu nga residente onu i awan tu yamana nga abbing, anna ariammu nga apan i sinnun na balu tapenu garantiya ta gatu.” (Deut. 24:17) Meddu i pangikavurung ni Jehova ta totolay nga makafi anna awan tu labadda. Kastiguanna danuri mangabuso nira.​—Bibbigan i Exodo 22:22-24.

 ²³ Protektan na Dob i miembro na familia kontra ta ngamin nga klase na insesto. (Lev. 18:6-30) Ari tu kagitta na totolay ta pallevu nga nasion na Israel nga kunsintiadda onu akseptadda yaw nga annangngua, imammatan na ili ni Jehova yaw nga klase na krimen nga kunna pagimammana​—kannama-nama onu kappasiran nga annangngua.

²⁴ Leksion ira: Kayà ni Jehova danuri niddanna tu autoridad nga meddu nga tangngalladda ngamin danuri sakupda. Ikalussona i insesto anna siguraduanna nga makalawa tu proteksion anna hustisia i ngamin, mas ngana danuri makafi anna awan tu labadda.

25-26. (a) Ngatta makagi tam nga gittana inango anna pattolay i aya anna hustisia? (b) Anni i gigiammuattam ta tumunug nga artikulo taw nga serye?

²⁵ I aya anna hustisia ay kagitta na inango anna pattolay; ta davvun, nu awan tu inango awan tu pattolay. Nu kumbinsidu ittam nga patas i pattratu ni Jehova nittam, mas dumakal i aya tam sa. Nu ayatattam i Dios anna i matunung ira nga estandartena, mapaguyu ittam nga ayatan anna tratuan tu patas i tanakuan.

²⁶ Noffunan na Mosaiko nga Dob i Israelita ira tapenu mapeggan tu madukko nga relasion kani Jehova. Ngem ari ngana nga mawag nga tuttulan na ili na Dios i Dob kabalin nga nitavvung ni Jesus i baggina, anna natalianan yatun tu mas makasta. (Roma 10:4) Dineskriba ni apostol Pablo i Dob nga “aninu laman . . . na mapia ira nga ganna-gannug nga mappange nga duttal.” (Heb. 10:1) Ipakanawag na tumunug nga artikulo taw nga serye i karuan tatun nga mapia ira nga gannug anna i papel na aya anna hustisia ta Cristiano nga kongregasion.