1-2. (a) Tamat­ta suna pisariaqar­tip­par­put? (b) Suna qularutigin­ngis­sin­naavar­put?

TAMAT­TA asaneqar­nis­sar­put naaper­tuil­luar­tumil­lu pineqar­nis­sar­put kis­saatigisar­par­put. Asan­nin­ngitsumik naaper­tuil­luan­ngitsumil­lu pineqaqat­taarut­ta naleqan­ngitsutut misigilersin­naavugut.

² Jehovap nalun­ngilaa asan­nit­tumik naaper­tuil­luar­tumil­lu pineqarusut­tugut. (Tuss 33:5) Qularutigin­ngis­sin­naavar­put Guutit­ta qaman­nga pisumik asangaaraatigut eq­qor­tumil­lu pineqar­nis­sar­put kis­saatigigaa. Taman­na Jehovap inatsisit Mosesi aq­qutigalugu Israelik­kun­nut tun­nius­sai misis­sor­til­lugit paasinarsis­saaq. Il­lit asaneqar­nis­samik naaper­tuil­luar­tumil­lu pineqar­nis­samik pisariaqar­titsisutut misigiguit Jehovap in­nut­taminik isumas­suinera Mosesip inatsisaani * qanoq erser­toq maluginiaruk.

3. (a) Romamiut 13:8-10 naaper­torlugit Mosesip inatsisai atuaq­qis­saarutsigit suut paasis­savavut? (b) Al­laaserisami matumani apeq­qutit suut akis­sutis­sarsis­savavut?

³ Mosesip inatsisai atuaq­qis­saaraangatsigit Guuter­put Jehova qanoq asan­nitsigisoq paasisar­par­put. (Romamiut 13:8-10 atuakkit). Israelik­kun­nut inas­sutit amerlan­ngitsut al­laaserisami matumani sam­mis­savavut apeq­qutil­lu uku akis­sutis­sarsil­lugit: Sooq oqarsin­naavugut Inatsisit asan­nin­nermik tun­ngaveqar­tut? Qanoq nalun­ngilar­put Inatsisit naaper­tuil­luar­nermik kajumis­saarisut? Oqar­tus­saas­susil­lit inatsisinik qanoq maleruaasus­saap­pat? Kik­kul­lu im­mik­kut it­tumik inatsisinit il­lersor­neqar­pat?  Apeq­qutit taak­ku akis­sutis­sarsinerat tup­pal­lersaatigis­savar­put, neriuuteqalis­sutigis­savar­put Ataatatsin­nul­lu asan­nit­tumut qanin­nerulis­sutigalugu. – ApS 17:27; Rom 15:4.

4. (a) Qanoq nalun­ngilar­put Mosesip inatsisai asan­nin­nermik tun­ngaveqar­tut? (b) Mat­thæusi 22:36-40 naaper­torlugit Jiisusip inas­sutit suut eq­qaavai?

⁴ Jehovap iliuutsimini tamani asan­nin­neq tun­ngavigisarmagu oqarsin­naavugut Mosesip inatsisai tamarmik asan­nin­nermik tun­ngaveqar­tut. (1 Joh 4:8) Inas­sutit marluk tun­ngaviusut najoq­qutaralugit – Guutimik tul­lermil­lu asan­nin­nis­samik inas­sutit – Jehovap Inatsisit pilersip­pai. (3 Mos 19:18; 5 Mos 6:5; Matthæusi 22:36-40 atuakkit). Taamaat­tumik ilimagisin­naavar­put Inatsisini inas­sutit 600-nit amerlanerusut Jehovap asan­nin­neranik ilin­niarfigisin­naagivut. Taak­kua ilaat sam­meriar­tigit.

5-6. Jehovap aap­pariit qanoq piumasaqarfigai, suul­lu maluginiaq­qis­saar­tar­pai? As­sersuuteqarit.

⁵ Aap­pat ilumoor­figiuk meeq­qatil­lu isumas­sor­lugit. Jehovap kis­saatigaa aap­pariit asaqatigiin­ner­tik inuuner­tik tamaat atasus­satut ineriar­tor­tis­sagaat. (1 Mos 2:24; Matt 19:3-6) Al­lasior­neq aap­parisamut iliuuserineqarsin­naasut ajor­ner­paar­taasa ilagaat. Inas­sutini Quliusuni arfineq-aap­paan­ni al­lasior­neq iner­teq­qutigineqarmat tupin­nan­ngilaq. (5 Mos 5:18) Taamaalior­neq ‘Guutimut ajor­tulior­neruvoq’ aap­parisamul­lu an­ner­nangaar­tarluni. (1 Mos 39:7-9) Al­lasiorsimasumik aap­pal­lip ilumuun­ngitsuliorfigineqar­nini ukior­par­pas­suar­ni an­niaatigisin­naavaa.

⁶ Aap­pariit katis­simasut im­min­nut qanoq pisar­nersut Jehovap maluginiaq­qis­saar­tar­paa. Israelimi nuliaasut ajun­ngitsumik pineqar­tar­nis­saat im­mik­kut piumasaraa. Uiusup inatsisinik ataq­qin­nit­tup nuliani asas­savaa suun­ngitsut pil­lugit avin­naviar­nagu. (5 Mos 24:1-4; Matt 19:3, 8) Ilungersunar­tumil­li ajor­nar­torsiulerunik nulianilu avik­kuniuk avis­sutis­samik up­per­narsaam­mik tunisariaqar­paa. Taman­na ar­nap kinguaas­siuutitigut inuunerlus­simasutut eq­qun­ngitsumik un­nerluun­neqar­nis­samut il­lersuutigisar­paa. Tamatuma saniatigut uiusup avis­sutis­samik up­per­narsaatip nuliaminut tun­niutin­ngin­nerani il­loqarfim­mi utoq­qaaner­tat oqaloqatigeq­qaar­tus­saagunar­pai. Taamaalior­pat utoq­qaaner­tat aap­pariit taak­ku aap­pariigin­naq­qul­lugit ikior­nis­saan­nut periarfis­saqas­sap­put. Israelik­kun­ni nam­minis­sarsiorluni nuliaminit avit­toqaraangat Jehova tamatigorluin­naq akuliun­neq ajor­poq. Taamaat­torli nuliaasup qianera naal­liun­neralu maluginiarlugil­lu misigin­neqatigisar­paa. – Mal 2:13-16.

7-8. (a) Angajoq­qaanut Jehova qanoq piumasaqar­pa? (Saq­qaani as­siliaq takuuk). (b) Suut ilik­kar­pavut?

⁷ Inatsisini aam­ma erser­poq Jehovap kis­saatigigaa meeq­qat nuan­naarlutil­lu toq­qis­sisimas­sasut. Angajoq­qaat piumasaqarfigai meeq­qamik timik­kut pisariaqar­titaan­naat pin­nagit anersaak­kul­li pisariaqar­titaat aam­ma matus­susis­sagaat. Periarfis­satik tamaasa atorlugit Jehovap inatsisaanik pingaar­titsinis­samut asanis­saanil­lu meeq­qatik ilin­niar­tit­tus­saavaat. (5 Mos 6:6-9; 7:13) Israelik­kut meeq­qamin­nik ajor­torujus­suarmik pin­nit­tar­nerat Jehovamit pil­lar­neqar­neran­nut pis­sutaasut ilagaat. (Jer 7:31, 33) Angajoq­qaat meeq­qatik sumigin­naan­nagas­satut ajor­tumil­luun­niit pineqar­tus­satut isigisus­saan­ngilaat, Jehovamil­li tunis­sutitut kingor­nus­satul­lu pingaar­tit­tariaqar­paat. – Tuss 127:3.

⁸ Ilinniagassat: Aap­pariit qanoq im­min­nut pisar­nersut Jehovap maluginiar­tar­paa. Kis­saatigaa angajoq­qaat meeq­qatik asan­nit­tumik pisas­sagaat, taamaaliun­ngitsul­lu eq­qar­tuuk­kumaar­pai.

9-11. Sooq pileritsan­ngin­nis­samik Jehova inas­suteqar­pa?

⁹ Pileritsaas­sis­san­ngilatit. Inas­sutit Quliusut kingul­lersaan­ni pileritsaas­sineq, imaluun­niit  al­lat pigisaan­nik pileris­susipiloqar­neq, iner­teq­qutigineqar­poq. (5 Mos 5:21; Rom 7:7) Pingaarutilim­mik ilin­niar­titsiniarluni Jehova taamatut inas­suteqar­poq – in­nut­taasa uum­mater­tik paarisariaqar­paat, tas­sa eq­qarsaatitik misigis­sutsitil­lu sianigisariaqar­paat. Jehovam­mi nalun­ngilaa iliuutsit ajor­tut eq­qarsaatipilun­nit misigis­susipilun­nil­lu pilerfeqar­tar­tut. (Uss 4:23) Israelik­kuusup uum­matimini pileris­susipiluit ineriar­tor­tik­kunigit ilimanar­poq al­lat ajor­tumik pisalis­sagai. As­sersuutigalugu kun­ngi Daavi kuk­kusoq eq­qarsaatigiuk. Ajun­ngitsuugaluarluni ataasiarluni angutip al­lap nulia pileritsaap­paa, taman­nalu ajor­tulior­nermik kinguneqar­poq. (Jaak 1:14, 15) Daavi al­lasior­poq, ar­nap uia uukapaateriaraluar­paa kingor­nalu toqutaatil­lugu. – 2 Sam 11:2-4; 12:7-11.

¹⁰ Jehovap uum­matinik misis­suisarami Israelik­kuusoq pileritsaas­sinermut tun­ngatil­lugu inas­sum­mik unioq­qutitsigaangat naluneq ajor­paa. (1 Nal 28:9) Israelik­kut inas­sut iluaqutigalugu ajor­tunik iliuuseqalersitsisunik eq­qarsaateqar­naveersaar­nis­sar­tik paasivaat. Jehova silatul­lunilu asan­ningaarami, ilaa?

¹¹ Ilinniagassat: Qal­lik­kut qanoq isik­koqar­ner­put Jehovap maluginiaan­nar­nagu aam­ma qamuuna qanoq it­tuuner­put, uum­mam­miugut, takusin­naavai. (1 Sam 16:7) Eq­qarsaativut, misigis­sutsivut iliuutsivul­lu tamaasa nalun­ngilai. Pis­susivut ajun­ngitsut maluginiar­nerusarlugil­lu taak­kunin­nga ineriar­tor­titseq­qul­luta kajumis­saar­tar­paatigut. Kis­saatigaali eq­qarsaatipiluit ajor­tulior­nermik kinguneqan­ngin­nerini eq­qumaf­figalugil­lu aqut­tas­sagivut. – 2 Nal 16:9; Matt 5:27-30.

12. Mosesip inatsisaani suna erser­pa?

¹² Jehovap naaper­tuil­luar­neq iluarigaa Mosesip inatsisaani aam­ma erser­poq. (Tuss 37:28; Es 61:8) Taan­na al­lanik naaper­tuil­luar­tumik pin­nit­tar­nis­samik maligas­siuil­luar­ner­paavoq. Israelik­kut Jehovap inatsisaanik maleruaagaangamik pil­luaq­quneqar­tar­put, inatsisinil­li naaper­tuil­luar­tunik taak­kunin­nga sumigin­naagaangamik naal­liut­tar­put. Inas­sutit marluk al­lat eq­qarsaatigik­kit.

13-14. Inas­sutini Qulini siul­ler­ni marlun­ni qanoq peq­qus­suteqar­pa, Israelik­kul­lu taak­kunin­nga maleruaaner­tik qanoq iluaqutigisar­paat?

¹³ Jehova kisiat pal­lor­figiuk. Inas­sutini siul­ler­ni marlun­ni Israelik­kut guutipiluit al­lat pal­lorfiginagit taamaal­laat Jehovamik pal­lorfigin­nin­nis­samik peq­quneqar­put. (2 Mos 20:3-6) Inas­sutit taak­ku Jehovap iluaqutiginavian­ngilai, in­nut­taasali iluaqutigis­savaat. Taak­kumi aalajaak­kaangamik ingerlal­luar­tar­put, inuiaal­li al­lat guutipiluinik pal­lorfigin­nik­kaangamik naal­liut­tarlutik.

¹⁴ Kana’anik­kut eq­qarsaatigik­kit. Guuti ilumoor­toq uumasorlu pal­lorfiginagu guutipilun­nik uumas­suseqan­ngitsunik pal­lorfigin­nin­ner­tik kan­ngunarsaatigaat. (Tuss 115:4-8) Pal­lorfigin­nin­neran­num­mi ilaap­put kinguaas­siuutitigut kan­ngunar­tulior­nerit meeq­qanil­lu pil­liuteqar­nerit amiilaar­nar­tut. Taamatut­taaq Israelik­kut Jehova soqutiginagu guutipilus­siuleraangamik im­min­nut kan­ngunarsaatis­sil­lutil­lu ilaqut­tatik naal­liuutis­sit­tar­paat. (2 Nal 28:1-4) Oqar­tus­saasut Jehovap najoq­qutas­siai naaper­tuil­luar­tut sumigin­nar­tarlugil­lu pis­saaner­tik san­ngiitsunut ator­nerlut­tar­paat. (Ez 34:1-4) Jehovap Israelik­kut oqarfigai ar­nanik meeq­qanil­lu im­minut il­lersorsin­naan­ngitsunik ajor­tumik pin­nit­tar­tut eq­qar­tuuk­kumaarlugit. (5 Mos 10:17, 18; 27:19) Paarlat­tuanil­li in­nut­tani ilumoorfigin­nitsini im­min­nul­lu naaper­tuil­luar­tumik pisar­tut pil­luaq­qusar­pai. – 1 Kng 10:4-9.

15. Jehova pil­lugu suna ilik­kar­par­put?

¹⁵ Ilinniagassat: Jehovamut kif­far­tor­nerarlutik najoq­qutas­siaanik soqutigin­nin­ngitsut in­nut­taanil­lu  ajor­tumik pin­nit­tut pil­lugit Jehova pisuutin­neqar­tus­saan­ngilaq. Jehoval­li asavaatigut naaper­tuil­luan­ngitsumil­lu pineqaraangat­ta naluneq ajor­paa. Anaanaasup naalungiarsuutimi naal­liuutaanik misigin­neqataaneranit suli an­nerusumik naal­liuutitsin­nik misigin­neqataasar­poq. (Es 49:15) Ingerlaan­naq iliuuseqan­ngik­kaluar­pal­luun­niit pif­fis­san­ngor­pat ajor­tulior­tut peq­qis­simin­ngitsut al­lanut ajor­tuliatik pil­lugit eq­qar­tuun­neqas­sap­put.

16-18. Mosesip inatsisai inuunermi atuk­kanut as­sigiin­ngitsunut sunut ator­neqar­tar­pat, suul­lu ilik­kar­pavut?

¹⁶ Mosesip inatsisai Israelik­kut inuunermi atugaan­nut as­sigiin­ngitsunut tun­ngam­mata utoq­qaaner­tat Jehovap in­nut­taanik eq­qar­tuus­sisus­satut toq­qar­neqarsimasut naaper­tuil­luar­tumik eq­qar­tuus­sisar­nis­saat pingaaruteqangaar­poq. Anersaak­kut it­tunik eq­qar­tuus­siin­naratik aam­ma inut­tut ajor­nar­torsiutinut pinerlut­tulior­ner­nul­lu tun­ngatil­lugu eq­qar­tuus­sisar­put. As­sersuutit uku eq­qarsaatigik­kit.

¹⁷ Israelik­kuusoq toqutsisoq toqutaasus­satut ingerlaan­naq eq­qar­tuun­neqar­neq ajor­poq. Toqumik pil­laaneq naleq­qun­nersoq aalajangiif­figin­ngin­nerani il­loqarfim­mi utoq­qaaner­tat qanoq pisoqarsimaneranik misis­sueq­qis­saar­tar­put. (5 Mos 19:2-7, 11-13) Israelik­kut ul­luin­nar­ni inuuneran­nut tun­ngasunik, as­sersuutigalugu pigisat pil­lugit isumaqatigiin­ngitsoqaraangat imaluun­niit aap­pariin­ni ajor­nar­torsiuteqar­toqaraangat, aam­ma utoq­qaaner­tat eq­qar­tuus­sisar­put. (2 Mos 21:35; 5 Mos 22:13-19) Utoq­qaaner­tat naaper­tuil­luar­tumik eq­qar­tuus­sinerat Israelik­kul­lu inatsisinik maleruaanerat tamanut iluaqutaasar­poq, taamatul­lu inuiat­tut Jehova ataq­qinaatis­sit­tar­paat. – 3 Mos 20:7, 8; Es 48:17, 18.

¹⁸ Ilinniagassat: Jehovap soqutigingaar­paatigut. Naaper­tuil­luar­tuus­sasugut asan­nit­tuus­sasugul­lu kis­saatigaa. Qanorlu oqalun­nersugut ilior­nersugul­luun­niit, aam­ma angerlarsimaf­fitsin­ni kisimiik­kaangat­ta, naluneq ajor­paa. – Hebr 4:13.

19-21. (a) Utoq­qaaner­tat eq­qar­tuus­sisul­lu Guutip in­nut­taanik qanoq pin­nit­tariaqar­pat? (b) Mosesip inatsisai inun­nik qanoq il­lersuip­pat, suul­lu ilik­kar­pavut?

¹⁹ Jehovap in­nut­tani inuian­nit al­lanit ajor­tumik sun­ner­neqaq­qunagit il­lersor­tar­pai. Taamaat­tumik utoq­qaaner­tat eq­qar­tuus­sisul­lu kinaas­susersior­natik Inatsisinik maleruaanis­saat piumasaraa. Eq­qar­tuus­sisul­li Jehovap in­nut­tai peq­qar­niitsumik soq­qusaatsumil­lu pisar­tus­saan­ngilaat. Paarlat­tuanik naaper­tuil­luar­neq noq­qaas­sutigisariaqar­paat. – 5 Mos 1:13-17; 16:18-20.

²⁰ Jehovap in­nut­tani misigin­neqatigingaar­pai. Taamaat­tumik kial­luun­niit naaper­tuil­luan­ngitsumik eq­qar­tuun­neqar­nis­saa pin­ngitsoor­tin­niarlugu inatsisit atuutilersip­pai. As­sersuutigalugu Inatsisit pis­sutigalugit inuup eq­qun­ngitsumik un­nerluun­neqar­nis­saa ilimanan­ngin­nerus­saaq. Un­nerluus­saasup un­nerluus­sisumi kinaanera paasinis­saanut  pisin­naatitaavoq. (5 Mos 19:16-19; 25:1) Pisuusutul­lu eq­qar­tuun­neqan­ngin­nerani ilisiman­nit­tut up­per­narsaasin­naasut marluusariaqar­put. (5 Mos 17:6; 19:15) Israelik­kuusum­mi ajor­tulior­nera ilisiman­nit­tup ataasiin­naap takusimap­pagu? Ajor­tulior­toq eq­qarsas­san­ngilaq ajor­tuliani pil­lugu pil­lar­neqar­naviarani, Jehovam­mi ajor­tuliaa takuaa. Aam­ma ilaqutariin­ni it­tuusoq oqar­tus­saas­suseqar­poq, oqar­tus­saas­susiali kil­leqar­poq. Ilaqutariit isumaqatigiin­ngis­sutaasa ilaan­nut tun­ngatil­lugu il­loqarfim­mi utoq­qaaner­tat akuliun­nis­sar­tik aalajangiinis­sar­til­lu akisus­saaf­figisar­paat. – 5 Mos 21:18-21.

²¹ Ilinniagassat: Jehova naaper­tuil­luar­nermik maligas­siuil­luar­ner­paavoq. (Tuss 89:15) Taas­suma najoq­qutas­siaminik aalajaal­lutik maleruaasut pil­luaq­qusar­pai, pis­saanermin­nil­li ator­nerluisut pil­lar­tarlugit. (2 Sam 22:21-23; Ez 9:9, 10) Inuit ilaat ajor­tuliar­tik pil­lugu pil­laatis­sin­neqar­pasin­neq ajor­put, Jehoval­li pif­fis­san­ngor­toq aalajanger­pagu eq­qar­tuun­neqar­nis­saat isumagiumaar­paa. (Uss 28:13) Peq­qis­simin­ngik­kunil­lu paasilis­savaat ‘Guutip uumasup as­saanut tigusaritin­nis­saq amiilaar­naqisoq’. – Hebr 10:30, 31.

22-24. (a) Ingam­mik kik­kut Inatsisinit il­lersor­neqar­pat, Jehovalu pil­lugu suna ilik­kar­par­put? (b) Mosesimik al­lak­kat aap­paat 22:21-23 qanoq mianersoq­qus­suteqar­pat?

²² Im­min­nut il­lersoriarsin­naan­ngitsut Inatsisinit im­mik­kut il­lersor­neqar­tar­put. Taak­kunun­nga ilaap­put angajoq­qaaqan­ngitsut, uil­lar­nerit takor­nar­tal­lu. Israelimi eq­qar­tuus­sisut  ima piumaf­figineqar­put: “Takor­nar­tanut iliarsun­nul­lu eq­qar­tuus­sutis­saq mumis­san­ngilat uil­lar­nerul­luun­niit atisai sal­lunaveeq­qutis­satut tigus­sanagit.” (5 Mos 24:17) In­nut­taasuni qajan­nar­ner­paat Jehovap im­mik­kut soqutigin­nin­nermik ersersitsivigisar­pai, taak­kunin­ngalu ajor­tumik pin­nit­tut pil­lar­tarlugit. – 2 Mosesi 22:21-23 atuakkit.

²³ Inatsisini aam­ma qanigival­laak­kamik atoqateqar­nerup iner­teq­qutigineqar­neratigut ilaqutariit il­lersor­neqar­put. (3 Mos 18:6-30) Inuiaat Israelik­kut eq­qaamiuisa iliuutsit taama it­tut akueralugil­lu kajumis­saarutigisar­paat, Guutil­li in­nut­tai pinerlut­tulior­ner­nut taamaat­tunut Jehovatut isigin­nit­taaseqar­tariaqar­put. Jehovap iliuutsit taamaat­tut maajun­nangaar­tutut isigai.

²⁴ Ilinniagassat: Akisus­saaf­filer­neqarsimasut asan­nil­lutik nak­kutigisamin­nik soqutigin­nis­sasut Jehovap piumasaraa. Kinguaas­siuutitigut pinerlun­nerit uumigai kik­kul­lu tamarmik, pingaar­tumik qajan­nar­ner­paat, il­lersor­neqarlutil­lu naaper­tuil­luar­tumik pineqar­nis­saat qulak­keerusul­lugu.

25-26. (a) Asan­nin­neq naaper­tuil­luar­nerlu anersaar­tor­nermut inuunermul­lu qanoq as­singup­pat? (b) Al­laaserisat ataqatigiit aap­paan­ni suut eq­qar­tus­savavut?

²⁵ Asan­nin­neq naaper­tuil­luar­nerlu anersaar­tor­ner­tut nunarsuarmilu inuuner­tut ip­put, avis­saar­tin­neqarsin­naan­ngil­lat. Jehova asanerulis­savar­put qularutigin­ngil­luin­narutsigu naaper­tuil­luar­tumik pisaraatigut. Aam­ma Guutimik asan­nin­ner­put najoq­qutas­siaanil­lu naaper­tuil­luar­tunik nuan­narin­nin­ner­put al­lat asanis­saan­nut naaper­tuil­luar­tumil­lu pinis­saan­nut kajumis­sis­sutigisar­pavut.

²⁶ Mosesip inatsisai tun­ngavigalugit angeruseq iluaqutigalugu Israelik­kut Jehova qanimut at­taveqarfigiler­paat. Jiisusili uter­titsis­sutitut im­minut pil­liutigim­mat Inatsisit atuuk­kun­naarlutil­lu ajun­ngin­nerusumik taarser­neqar­put. (Rom 10:4) Inatsisit pil­lugit Paulusi al­lap­poq: ‘Inatsisit ajun­ngitsuutit nal­liut­tus­sat pis­susiviat piginagu tarraan­naap­put.’ (Hebr 10:1) Al­laaserisat ataqatigiit aap­paan­ni ajun­ngitsuutit taak­kua ilaat kristumiul­lu ilagiivini asan­nin­nerup naaper­tuil­luar­nerul­lu pingaaruteqar­nerat eq­qar­tus­savavut.