1-2. (a) En ang’o ma waduto wadwaro? (b) Wanyalo bedo gadier gi wach mane?

WADUTO wadwaroga ni ji oherwa. Bende, dwaher ni otimnwa gik moko e yo makare. Sama ji timonwa gik ma ok kare kendo ginyiso ni ok giherowa, mano miyo wawinjo ka gima wan joma nono.

² Jehova ong’eyo ni wagombo ni ji oherwa kendo otimnwa gik moko e yo makare. (Zab. 33:5) Wan gadier ni Nyasachwa oherowa ahinya kendo ok doher ni ji otimnwa gik maricho. Wanyalo neno mano maler ka wanono Chike ma Jehova nomiyo oganda Jo-Israel kokalo kuom Musa. Ka po ni chunyi onyosore nikech jomoko ok oheri kata gitimoni gik maricho, ne ane kaka Chike Musa * nyalo konyi bedo gadier ni Jehova ohero joge.

3. (a) Kaka oler e Jo-Rumi 13:8-10, en ang’o ma wafwenyo sama wanono Chike Musa? (b) Gin penjo mage ma wadwa yudo dwokogi e sulani?

³ Sama wanono Chike Musa, wafwenyo ni Jehova Nyasachwa oherowa. (Som Jo-Rumi 13:8-10.) E sulani, wadwaro neno moko kuom chike ma ne omi Jo-Israel, kae to wayud dwoko mag penjo ma luwogi: Ang’o momiyo wanyalo wacho ni chikego ne jiwo ji mondo oher jowetegi? Ang’o momiyo wanyalo wacho ni chikego ne jiwo ji mondo otim ne jowetegi gik makare? Ere kaka joma ne omi migawo mar tayo Jo-Israel ne nyalo tiyo gi chikego e ng’ado bura? To chikego ne rito jomage ahinya-ahinya? Dwoko mag penjogo nyalo hoyowa, nyalo miyowa geno, kendo nyalo miyo wasud  machiegni gi Wuonwa ma jahera.​—Tich 17:27; Rumi 15:4.

4. (a) Ang’o momiyo wanyalo wacho ni Chike Musa ne jiwo ji mondo obed gi hera? (b) Kaka onyis e Mathayo 22:36-40, Yesu nowacho ni chike madongo gin mage?

⁴ Wanyalo wacho ni Chike Musa ne jiwo hera nikech hera e ma chiko gimoro amora ma Jehova timo. (1 Joh. 4:8) Chike duto ma Jehova nomiyo Jo-Israel notenore kuom chike ariyo madongo ma gin hero Nyasaye kod hero dhano. (Lawi 19:18; Rap. 6:5; som Mathayo 22:36-40.) Omiyo, wanyalo wacho ni chike 600 kod chike mamoko ma Jehova nomiyo Jo-Israel konyowa ng’eyo kaka Jehova oherowa. We wane ane ranyisi moko.

5-6. En ang’o ma Jehova dwaro ni joma okendore otim, to en ang’o ma Jehova neno? Chiw ane ranyisi.

⁵ Kik indhog jaodi kendo rit nyithindi kaka dwarore. Jehova dwaro ni mondo joma okendore obed gi hera madier ma miyo kend margi siko nyaka chieng’. (Cha. 2:24; Mat. 19:3-6) Achiel kuom richo madongo mogik ma ok nyis hera ma ng’at mosedonjo e kend nyalo timo en terore gi ng’at ma ok jaode. Mano e momiyo chik mar abiriyo kuom Chike Apar ma ne omi Jo-Israel ne okwero tim terruok. (Rap. 5:18) En richo maduong’ e wang’ Nyasaye kendo en tim marach ma nyiso ni ng’ato ok ohero jaode. (Cha. 39:7-9) Ng’ama jaode otimone timno nyalo winjo malit kuom higni mathoth.

⁶ Jehova neno gik ma ng’ato timo ne nyawadgi ma gikendorego. Jehova ne dwaro ni chwo ma Jo-Israel otim ne mondegi gik mowinjore. Dichwo ma ne chiwo luor ne Chike Musa ne hero chiege kendo ne ok onyal ketho kend nikech weche matindo tindo. (Rap. 24:1-4; Mat. 19:3, 8) To ka po ni ne nitie chandruok moro maduong’ ma ne miyo nyaka giketh kend margi, dichwo ne nyaka mi dhako barua mar ketho kend. Baruano ne konye mondo ji kik hangne ni en jachode ka po ni dichwo machielo okende. E wi mano, ka dichwo ne pok omiyo chiege baruano, ne nyaka okwong owuo gi jodong Israel. Timo mano ne nyalo miyo jodongogo otem konyogi mondo kik giketh kend margi. Ka di po ni dichwo ma Ja-Israel ne nyalo ketho kendne mana ni mondo oyud thuolo mar chopo gombone moko, seche moko Jehova ne nyalo ling’ aling’a ma ok okawo okang’. Kata kamano, Jehova ne neno pi wang’ dhako ma chwore oweyo kendo nowinjo malit ahinya.​—Mal. 2:13-16.

7-8. (a) Jehova nonyiso jonyuol mondo otim ang’o? (Ne picha manie nyim gaset.) (b) Gin puonj mage ma wayudo?

⁷ Chike Musa bende ne nyiso ni Jehova ne dwaro ni orit nyithindo kaka dwarore. Jehova nonyiso jonyuol ni mondo gimi nyithindgi gige ringruok kendo gipuonjgi gibed osiepene. Jonyuol nonego oti gi thuolo moro amora mondo gipuonj nyithindgi oher Jehova gi Chikene. (Rap. 6:6-9; 7:13) Achiel kuom gik ma nomiyo Jehova okumo Jo-Israel en ni ne gitimoga ne nyithindgi gik maricho ahinya. (Yer. 7:31, 33) Jonyuol nonego one nyithindgi kaka mich mabeyo mowuok kuom Jehova ma nonego girit maber, to ok jwang’ogi kata sandogi.​—Zab. 127:3.

⁸ Puonj ma wayudo en ma: Jehova neno gik ma ng’ato timo ne jaode. Odwaro ni jonyuol oher nyithindgi, kendo obiro ng’adonegi bura ka luwore gi kaka giritogi.

9-11. Ang’o momiyo Jehova nomiyo jotichne chik ma ne kwerogi gombo gir ng’ato?

⁹ Kik igomb gir ng’ato. Chik mogik e Chike Apar ma ne omi Jo-Israel ne kwero ni ng’ato kik gomb gir wadgi. (Rap.  5: 21; Rumi 7:7) Jehova nomiyo Jo-Israel chikno mondo opuonjgi ni jotichne nyaka rit chunygi kod pachgi. Ong’eyo ni paro maricho e ma miyo ng’ato bedo gi timbe maricho. (Nge. 4:23) Ka po ni Ja-Israel ne nyalo bedo gi gombo maricho e chunye, mano ne nyalo miyo otim ne ji gik ma nyiso ni ok oherogi. Kuom ranyisi, Ruoth Daudi nodonjo e obadhono. Ne en-ga ng’at maber. Kata kamano, kinde moro nogombo chi ng’ato. Gombono nomiyo odonjo e richo. (Jak. 1:14, 15) Noterore gi chi ng’atno kae to notemo tiyo gi riekni moko mondo oum richono. Bang’e, notimo chenro moneg ng’atno.​—2 Sa. 11:2-4; 12:7-11.

¹⁰ Jehova ne ng’eyoga sama Ja-Israel ochako gombo gir ng’at machielo nikech en gi nyalo mar neno gima nie chuny ng’ato. (1 We. 28:9) Chik ma ne kwero wach gombo gir ng’ato ne paro ne Jo-Israel ni nonego giwere gi paro maricho ma ne nyalo miyo ng’ato otim gima ok owinjore. Donge mano nyiso kaka Jehova en Wuonwa mariek kendo ma jahera?

¹¹ Puonj ma wayudo en ma: Jehova neno gik mathoth kuom dhano, to ok mana kaka ng’ato nenore gi oko kende. Oneno nyaka gik ma ni e chunywa. (1 Sa. 16:7) Onge paro moro kata tim moro amora mopondo e wang’e. Orangowa mondo one gimoro maber kuomwa kae to ojiwowa mondo watim gino. Kata kamano, odwaro ni wafweny paro maricho ma wanyalo bedogo, kae to wageng’gi ka pok wadonjo e richo.​—2 We. 16:9; Mat. 5:27-30.

12. Chike mag Musa jiwo wach mane?

¹² Chike Musa bende ne jiwo ni Jehova ohero gik makare. (Zab. 37:28; Isa. 61:8) Jehova keto ranyisi maberie mogik mar timo ne jomamoko gik makare. Ka ne Jo-Israel luwo chike ma nomiyogi, noguedhogi. Sama ne ok giluw chikene makare, ne giromo gi chandruok. We wane ane chike mamoko ariyo kuom Chike Apar.

13-14. Chike ariyo mokwongo kuom Chike Apar ne dwaro ni Jo-Israel otim ang’o, to timo kamano ne dhi konyogi nade?

¹³ Lam Jehova kende gi chunyi duto. Chike ariyo mokwongo kuom Chike Apar ne dwaro ni Jo-Israel olam Jehova gi chunygi duto ma ok giriwo gi nyiseche mamoko. (Wuok 20:3-6) Jehova ne ok oloso chikego mondo okonye en owuon, kar mano, ne gidhi konyo mana Jo-Israel. Ka ne Jo-Israel osiko komakore gi Jehova, weche ne dhinegi maber. To ka ne gichako lamo nyiseche mag ogendni mamoko, chandruok lilo e ma ne giyudo.

¹⁴ Par ane ranyisi mar Jo-Kanaan. Ne gilamo sanamu kar lamo Nyasaye mangima kendo madier. (Zab. 115:4-8) Lamogi noriwo timbe modwanyore mag terruok kod tim malich mar wang’o nyithindo kaka misango. E yo ma chalo kamano, ka ne Jo-Israel oweyo lamo Jehova kendo chako lamo nyiseche manono, mano ne miyo gitimo gik ma kuodo wich kendo ma hinyo joutegi. (2 We. 28:1-4) Joma ne omi migawo mar tayo ji ne ok luw chike mag Jehova sama ne ging’ado bura. Ne gitiyo gi tekogi e yo marach ka gisando joma ne onge gi kuonde ma ne ginyalo ringee mondo giyud kony. (Eze. 34:1-4) Jehova nosiemo Jo-Israel konyisogi ni nodhi kumo joma ne sando mon gi nyithindo ma ne onge gi ng’at ma ne nyalo konyogi. (Rap. 10:17, 18; 27:19) Jehova ne guedhoga jotichne ka ne gidhi nyime makore kode kendo timo ne jowetegi gik mowinjore.​—1 Ru. 10:4-9.

15. Gin ang’o ma wapuonjore e wi Jehova?

¹⁵ Puonj ma wayudo en ma: Ok onego waket ketho kuom Jehova sama joma wacho  awacha ni lame ok luw chikene kendo gitimo gik ma hinyo jotichne. Kata kamano, Jehova oherowa kendo oneno sama jomoko timonwa gik ma ok kare. Owinjo malit moloyo miyo ma winjo malit sama nyathine chandore. (Isa. 49:15) Kata obedo ni samoro ok obi kawo okang’ mapiyo, e kinde mowinjore, obiro kumo joma richo motamore loko yoregi to gitimo gik ma hinyo jomamoko.

16-18. Chike Musa ne konyo e weche kaka mage, to gin puonj mage ma wayudo?

¹⁶ Chike Musa ne wuoyo e wi gik mathoth motudore gi ngima Jo-Israel, omiyo, jodongo ma ne oket ne onego ong’ad bura ne jotich Jehova e yo makare. Ne gin gi ting’ mar konyo Jo-Israel e weche Nyasaye, ng’ado bura sama ng’ato ne otimo gima rach, kendo tieko ywaruok moko ma ne nyalo betie e kind jomoko. Ne ane ranyisi ma luwogi.

¹⁷ Ka ne Ja-Israel onego ng’ato, ne ok ng’adne mana buch tho kanyo gi kanyo. Jodongo ne kwongo nono gik ma ne nyalo miyo ng’atno otim richo ma kamano ka pok ging’ado bura ni en bende owinjore onege. (Rap. 19:2-7, 11-13) E wi mano, jodongogo ne ng’ado bura e weche kaka tieko ywaruok e kind joma laro gimoro kata ywaruok ma ne nyalo betie e kind joma okendore. (Wuok 21:35; Rap. 22:13-19) Ka ne jodongogo ong’ado bura e yo makare ka konchiel Jo-Israel bende luwo chike mag Jehova, ji duto ne yudo ber, to mano ne miyo nying Jehova duong’.​—Lawi 20:7, 8; Isa. 48:17, 18.

¹⁸ Puonj ma wayudo en ma: Jehova neno gimoro amora ma watimo e ngimawa. Odwaro ni waher jomamoko kendo watimnegi gik mowinjore. Bende, orango gik moko duto ma watimo kod ma wawacho kata bed ni watimogi kama opondo e utewa.​—Hib. 4:13.

19-21. (a) Jehova ne dwaro ni jong’ad-bura kod jodong Israel ong’ad bura e yo mane? (b) Chike Musa ne ok chiw thuolo mar timo ang’o, to mano puonjowa ang’o?

¹⁹ Jehova ne dwaro konyo joge mondo kik gidonjre e timbe mochido ma ogendni molworogi ne timo. Omiyo, ne odwaro ni jodongo kaachiel gi jong’ad-bura oti gi Chike Musa maber ma ok gibuono ng’ato ang’ata. Kata kamano, joma ne omi migawo mar ng’ado bura ne ok onego otim kamano gi gero kata chuno ji gi wach moro. Kar mano, nonego gibed joma ng’ado bura e yo makare.​—Rap. 1:13-17; 16:18-20.

²⁰ Jehova ohero joge ahinya, omiyo, oketo chike ma nyalo konyogi kendo ritogi mondo ji kik timnegi gik ma ok owinjore. Kuom ranyisi, Chike Musa ne ok chiw thuolo moro amora ma ne nyalo miyo ohang ne ng’ato ni otimo richo moro. Ng’at ma ne odonjne ne nigi ratiro mar  dwaro ng’eyo ni en ng’a modonjone. (Rap. 19:16-19; 25:1) To ka ne pok ong’adne bura ni otimo richo, ne dwarore ni joneno ariyo obedie ma ne onene kotimo richono. (Rap. 17:6; 19:15) To nade Ja-Israel ma ne otimo richo to ng’ato achiel kende e ma nonene? Ne ok onego opar ni wachno ne nyalo kalo akala kamano. Jehova noneno gima notimono. Wiye udi ne omi teko mar loso weche moko, kata kamano, nitie tong’ ma ne oketnegi. Ka ne weche moko matek obetie e od Ja-Israel moro amora, jodong Israel ne donjo e wachno mondo gin e ma ging’ad bura mogik.​—Rap. 21:18-21.

²¹ Puonj ma wayudo en ma: Jehova ketonwa ranyisi maber ahinya​—ok onyal ng’ado bura marach. (Zab. 9:7, NW) Oguedho joma luwo chikene gi chunygi duto, to okumo joma tiyo gi teko momigi e yo marach. (2 Sa. 22:21-23; Eze. 9:9, 10) Jomoko nyalo timo gik maricho to kalo akala, kata kamano, Jehova biro ng’adonegi bura e kinde mowinjore. (Nge. 28:13) To ka gidhi nyime gi timo gik maricho ma ok giloko chunygi, gibiro fwenyo ni ‘en gima lich miwuoro ka ng’ato olwar e lwet Nyasaye mangima.’​—Hib. 10:30, 31.

22-24. (a) Chike Musa ne rito jomage ahinya-ahinya, to mano puonjowa ang’o e wi Jehova? (b) En siem mane ma wayudo e Wuok 22:22-24?

²² Chike Musa ne rito joma ne onge gi ng’at ma ne nyalo konyogi. Jogo noriwo nyithi kiye, mond liete, kod jodak. Jehova  nonyiso jong’ad-bura ma ne ni Israel kama: “Kik iketh buch jamwa kata mar kich; kata kik imak law chi liel ka gir singo.” (Rap. 24:17) Jehova nonyiso ni odewo ahinya joma ne onge gi ng’ato ang’ata ma ne nyalo konyogi. Kae to ne okumo joma ne sando joma kamago.​—Som Wuok 22:22-24.

²³ Chikego bende ne rito ji mondo kik timbe mag nindruok obedie e kind wede. (Lawi 18:6-30) Mopogore gi ogendni mamoko ma ne oyie gi timbego, jotich Jehova to nonego osin gi timbego mana kaka Jehova bende osin kodgi.

²⁴ Puonj ma wayudo en ma: Jehova dwaro ni ng’ato ang’ata ma omi migawo mar tayo jomamoko otim kamano e yor hera. Osin gi nindruok duto ma ketho chikene, chike oganda, kod chike sirkal. Odwaro ni nyithi kiye, mond liete, kaachiel gi joma onge gi ng’at ma nyalo konyogi oyud rit maber kendo otimnegi gik moko e yo makare.

25-26. (a) Ang’o momiyo hera kod tim makare inyalo pim gi ngima kod muya? (b) Wabiro wuoyo e wi wach mane e sula ma biro luwo mae e kinde ma biro?

²⁵ Hera kod tim makare inyalo pim gi muya kod ngima; ng’ato ok nyalo bedo mangima ka muya onge. Ka wabedo gadier ni Jehova timonwa gik moko e yo makare, hera ma waherego medore. Ka wahero Jehova kod chikene, mano chwalowa mondo waher jomamoko kendo watimnegi gik mowinjore.

²⁶ Singruok ma ne Jehova otimo gi Jo-Israel ka ne omiyogi Chike Musa ne okonyogi bedo gi winjruok maber kode. Kata kamano, Chikego ne oweyo tiyo bang’ ka Yesu nochopo chikego duto kendo kelo gima berie moloyo ma ne dhi kawo kar Chikego. (Rumi 10:4) Jaote Paulo nowacho ni Chike Musa ne gin “tipo mar gik mabeyo ma [ne dhi] biro.” (Hib. 10:1) Sula ma biro luwo mae e Ohinga mar Jarito ma Mei 2019 biro lero moko kuom gik mabeyogo kod kaka hera kod tim makare konyo e kanyakla mar Jokristo.