1-2. (a) Bika bitwashaka tubaboshe? (b) Co bika bitunakulaela?

TUBABOSHE twashaka bakwetu batuzeme na kutulinga mwamubwa. Nga bakwetu kubatumwesa cizemo na kujeneka kutulinga mwamubwa, co twasa kuzeya.

² Yehova azibuka ngwendi twashaka kutuzema na kutulinga mwamubwa. (Myaso 33:5) Twakulaela ngwetu Njambi watuzema, co ashaka ngwendi bakwetu batulinge mwamubwa. Tuwana busunga bwa awa majwi nga tutanda mashiko anene Yehova kuli Baisalele kwitila muli Mosesa. Nga munazeye mwafwa ya kujeneka kumilinga mwamubwa, co tandeni mashiko abanene Mosesa * mangana mumone mwazemena Yehova banu bendi.

3. (a) Kwesekesa na Loma 13:8-10, bika bitulilongesa ku mashiko abanene Mosesa? (b) Bihula muka bitukumbulula muno mu cilongesa?

³ Nga tutanda mashiko abanene kuli Mosesa, co tuzibuka ngwetu Yehova Njambi yetu watuzema. (Tandeni Loma 13:8-10) Muno mu cilongesa tusimutwiya ha mashiko amandondo lika abanene kuli Baisalele, co tukumbulula ebi bihula: Bika bitwendekela ngwetu mashiko a Mosesa emanene ha cizemo? Bika bitwendekela ngwetu mashiko a Mosesa ashongangeyeye banu balinge bakwabo mwamubwa? Mwafwa bika baje bakele na moko bapandele kukabangeya awa mashiko?  Co awa mashiko akele na kunyungilila beya? Nga tuwana mubanakumbulwila ebi bihula, kutuzembeleka, kutukwasa tukale na lilabelelo, na kutushwenyesa kuyei na Tate yetu wa cizemo.—Vili 17:27; Loma 15:4.

4. (a) Bika twendekela ngwetu mashiko a Mosesa emanene ha cizemo? (b) Kwesekesa na Mateo 22:36-40 mashiko muka akanyamesele Yesu?

⁴ Bika twendekela ngwetu mashiko abanene Mosesa emanene ha cizemo? Mwafwa byoshe byakalingi Yehova byemana ha cizemo. (1 Yowa 4:8) Mashiko anene Yehova emanene ha byuma bibali, kuzema Yehova na kuzema bakwetu. (Levi 19:18; Kwitu 6:5; tandeni Mateo 22:36-40.) Ngeci, Mashiko a kutubakana 600 aje abatumbula ngwabo mashiko a Mosesa amwesa ngwawo Yehova wakala na cizemo. Tusimutwiyeni ha myanja imo.

5-6. Yehova ashaka ngwendi baka-kulyambata balinge bika, co akamono bika? Lumbununeni.

⁵ Pweni baka-busunga kuli baka-limbo lyeni na kulela bwino bana beni. Yehova ashaka ngwendi baje banalyambata balizeme, co cizemo cabo cipwe ca myaka yoshe. (Kusha 2:24; Mateo 19:3-6) Kulinga bupangala cikeco cuma cacibi manene kuli baje banalyambata. Mukemwo lishiko lya bu 7 lyabindikile bupangala. (Kwitu 5:18) Bupangala bunapu mulonga kuli Njambi, co cinapu ca shwamwa kuli uje iunalyambata nendi. (Kusha 39:7-9) Uje kalingile bupangala aziba manene kubabala ku mbunge ha myaka yaingi.

⁶ Yehova akamono byoshe byalinga munu kuli muka-limbo lyendi. Mukemwo washakele ngwendi Baisalele bayoye mwamubwa na banakazi babo. Munalume uje wasingimikile mashiko a Mosesa wazemene munakazi wendi, co kamukondwele ha tumilonga twangoco. (Kwitu 24:1-4; Mateo 19:3, 8) Oloni nga kuli mulonga wakama, co uje munalume ashaka ngwendi atsiye bulo, wapandele kusonekela munakazi wendi mukanda wa kutsiya bulo. Uje mukanda wanyungililile uje munakazi mangana keti bamubangeye mulonga wa bupangala. Oloni simbu kanda amwane mukanda wa kutsiya bulo, wapandele tai kuya ku bakulunu ba nganda. Oku kwalingisile bakulunu bawane mwakukwasela baje baka-kulyambata mangana keti batsiye bulo bwabo. Nga Kaisalele akondola munakazi wendi ha tumilonga twangoco, kakangi Yehova kakele na kulingaho bimo. Nameme ngoco, Yehova wazibile kubabala ku mbunge kumona uje munakazi alila na kuyanda.—Mala 2:13-16.

7-8. (a) Yehova ashaka bisemi balinge bika? (Taleni cikupulo ha liputa lya helu) (b) Bika bitulilongesao?

⁷ Mashiko a Mosesa amwesele ngwawo Yehova washaka bana bayoye mwamubwa. Yehova wanene lalo mashiko ku bisemi ngwendi banyunge bana babo ku mubila na ku sipilitu. Bisemi bapandele kulifwita kukwasa bana babo balilongese mashiko a Yehova na kumuzema. (Kwitu 6:6-9; 7:13) Yehova wanene kashitiko kuli Baisalele mwafwa bakele na kwenyeka bana babo. (Njele 7:31, 33) Bisemi kubapandele kumona bana babo ngwabo kubesi na seo, oloni bapandele kubanyunga mwamubwa mwafwa bapwa bwana bwa kutunda kuli Yehova.—Myaso 127:3.

⁸ Bitulilongesao: Yehova akamono byuma byoshe byalinga munu kuli muka-limbo lyendi. Ashaka lalo ngwendi bisemi bazeme  bana babo, co akabasompa nga kubalele bana babo mwamubwa.

9-11. Yehova wanenene bika banu lishiko lije lyabindikile kushungwiya cuma ca munu?

⁹ Keti mushungwiye ca mukweni. Lishiko lya mamaneselelo ku mashiko 10, lyabindikile kushungwiya cuma ca munu. (Kwitu 5:21; Loma 7:7) Yehova wanene banu bendi eli lishiko mangana banyungilile bimbunge byabo na bisinganyeka byabo. Yehova azibuka ngwendi nga munu ali na bisinganyeka byabibi, co alinga byuma byabibi. (Visi 4:23) Kaisalele uje wakele na mashungu amabi mu mbunge yendi, kamwesele bakwabo cizemo. Cakumwenako, Mwene Ndabiti watsile omu mu muheto. Ndabiti wapwile munu wamubwa. Oloni litangwa limo washungwiiye munakazi wambala. Lije lishungu lyamulingisile alinge bubi. (Yako 1:14, 15) Ndabiti walingile bupangala, co washakele ngwendi akwise Uliya, kutundaho washikile ngwendi bamutsiye.—2 Samwe 11:2-4; 12:7-11.

¹⁰ Yehova azibuka bisinganyeka bya banu, co wazibukile nga Kaisalele ashungwiya cuma ca mukwabo. (1 Mizi 28:9) Lishiko lije lyabindikile kushungwiya cuma ca munu, lyakwasele banu ba Njambi bajeneke kukala na bisinganyeka byabibi. Cili bene Yehova wapwa Njambi wa mana na cizemo.

¹¹ Bitulilongesao: Yehova kesi kumona lika cifwa ca munu ca hanja. Oloni akamono mbunge ya munu. (1 Samwe 16:7) Njambi akamono biyongola na bilinga bya munu byoshe. Ashaka tulinge byuma byabibwa simbu yoshe. Ngeci, tunapande kunanguka bisinganyeka byabibi na kubibyana mangana keti bikole mu bimbunge byetu.—2 Mizi 16:9; Mateo 5:27-30.

12. Mashiko abanene Mosesa atulongesa bika?

¹² Mashiko abanene kuli Mosesa atulongesa ngwawo Njambi washaka ngwendi tulinge bakwetu mwamubwa. (Myaso 37:28; Isaya 61:8) Njambi natumwesa mwanja waubwa wa kulingilamo bakwetu mwamubwa. Yehova wabezikisile Baisalele omwo bononokele mashiko endi. Oloni bayandele omwo balikelele kwononoka mashiko endi. Tusimutwiyeniko lalo mashiko akwabo abali.

13-14. Mashiko abali a kulibanga alekele Baisalele balinge bika, co kupangesa aje mashiko kwabakwasele bati?

¹³ Lemeseni Yehova na mbunge yeni yoshe. Mashiko abali a kulibanga ku mashiko 10 alekele Baisalele ngwawo kubapandele kulemesa tumponya, oloni banapande kulemesa lika Yehova na mbunge yabo yoshe. (Kutu 20:3-6) Aje mashiko kuwakwasele Yehova, oloni akwasele banu. Baisalele mubalongwele kuli Njambi, byuma byabendelele mwamubwa. Oloni mubalemesele tumponya twa baka-mafuti, bayandele.

¹⁴ Tusimutwiyeni hali Bakanana. Bakanana kubalemesele Njambi wa busunga, oloni balemesele tumponya. Ngeci, balijwalesele babenya. (Myaso 115:4-8) Balingile byuma bya bunyengwe, balingile bukwizi na kwenyeka bana babo kupwa biñombelo. Baisalele nabo bombwanesele mashiko a Yehova, co balemesele tumponya. Oku kwabalingisile balijwalese na kuzibisa baka-naanga yabo kubihya. (2 Mizi 28:1-4) Bantwama nabo kubononokele mashiko a Yehova a kwakula bakwabo mwamubwa. Bapangesele nzili yabo mwamubi, co bayandesele baka-kuzeya na baje kubakele na munu wa kubalwila. (Ezeki 34:1-4) Yehova walekele Baisalele ngwendi akasompa boshe  baje bayandesa bifwile na bisiwa. (Kwitu 10:17, 18; 27:19) Oloni Yehova wabezikisile banu bendi omwo bononokele kuli ikeye na kulinga bakwabo mwamubwa.—1 Vimye 10:4-9.

15. Bika bitulilongesa kuli Yehova?

¹⁵ Bitulilongesao: Kutwapandele kwana Yehova mulonga nga bangamba bendi bamo bombwanesa mashiko endi na kuyandesa bakwabo. Nameme ngoco, Yehova akamono nga bakwetu bali na kutulinga mwamubi. Akazibi manene kubabala ku mbunge kutubakana mwakazibila cisemi wa munakazi nga munendi abinja. (Isaya 49:15) Nameme Yehova kamanesa bukalu bwetu ha simbu ino, oloni akasompa baka-bubi baje bali na kuyandesa bakwabo.

16-18. Mashiko abanene Mosesa akwasele bati banu, co tulilongesao bika?

¹⁶ Bakulunu ba mu Isalele bapandele kwakula mwamubwa banu ba Yehova, mwafwa mashiko a Mosesa apangele mu byuma byoshe. Bakulunu kubatalele lika biñanda bya kukundama kuli Njambi embwe, oloni nebi bya banu baje balipyakanene, balibulumwine nambe baje batsiile bakwabo. Tusimutwiyeni ha cakumwenako cinatako.

¹⁷ Nga Kaisalele natsii mukwabo kubakele na kumutsiya oho bene. Bakulunu ba mu nganda mwakele, batondesesele tai bukaleo bwa ñanda yendi mangana bamone indi banapande kumutsiya. (Kwitu 19:2-7, 11-13) Bakulunu basompele lalo biñanda byabingi, bya kufwa ngwe biñanda bya kukundama ku bufuko na bukalu bwa mu malo. (Kutu 21:35; Kwitu 22:13-19) Aba bakulunu mubakwile mwamubwa biñanda, Baisalele boshe bayoyele mwamubwa. Co basingimikile Yehova mwafwa bononokele mashiko endi.—Levi 20:7, 8; Isaya 48:17, 18.

¹⁸ Bitulilongesao: Yehova akamono byuma byoshe bitulinga. Ashaka ngwendi tulinge bakwetu mwamubwa. Akazibi byoshe bitwendeka na kumona bitulinga nameme tuli ku bushweke.—Heve 4:13.

19-21. (a) Bakulunu na maako basompele bati banu ba Njambi? (b) Mashiko a Mosesa abanene Yehova abanyungililile bati, co tulilongesako bika?

¹⁹ Yehova washakele ngwendi anyungilile banu bendi ku bilinga byabibi bya banu babatungile nabo. Ngeci, washikile bantwama na maako ngwendi basompe banu kwa kujeneka kaangu. Oloni baje bakele na kwakula banu ba Njambi bapandele kwakula mwamubwa.—Kwitu 1:13-17; 16:18-20.

²⁰ Yehova akazibila banu bendi ngozi mukemwo nabana mashiko mangana keti bayandese bakwabo. Cakumwenako, kwapwile kwakukalu kukutiiya munu ñanda ya makuli mwafwa ya Mashiko abanene Yehova. Munu ibakutiiye ñanda wakele na lisesa lya kuzibuka munu uje  wamukutiiye ñanda. (Kwitu 19:16-19; 25:1) Kutundaho lalo, kwapandele kukala bakaleo babali asina munu bamuwane na mulonga. (Kwitu 17:6; 19:15) Batico nga Kaisalele walingile mulonga uje ubamwene ku mukaleo umo lika? Uje Kaisalele kapandele kusinganyeka ngwendi kesi na mulonga. Yehova wamwene byuma byalingile. Mu Isalele, munalume ikeye wakele na moko ha njubo yendi, oloni moko yendi yakele noho hayalengele. Nga mu naanga munakatuka bukalu bwakama, bakulunu ba nganda bakebo bakele na moko ya kubatula ñanda.—Kwitu 21:18-21.

²¹ Bitulilongesao: Mashiko a Yehova oshe apwa amabwa. (Myaso 89:14) Yehova abezikisa baje bononoka mashiko endi, oloni ana kashitiko baje bapangesa nzili yabo mu ngila yaibi. (2 Samwe 22:21-23; Ezeki 9:9, 10) Bamo banasa kulinga byabibi na kusinganyeka ngwabo Njambi kabana kashitiko. Oloni akabasompa ha litangwa lyanangula babenya. (Visi 28:13) Nga kubatenguluka, co bakabindama mwafwa bakabana kashitiko kuli Yehova.—Heve 10:30, 31.

22-24. (a) Mashiko a Mosesa anyungililile bati banu, co bika bitulilongesa kuli Yehova? (b) Bika bibanabindika ku Kutuuka 22:22-24?

²² Mashiko abanene Mosesa anyungililile baje kubasele kulilwila, ba kufwa ngwe bisiwa, bifwile na baka-kwija. Maako babalekele ngwabo: “Kesi mukahengese ñanda ya baka-kwija nambe ya bisiwa, nambe kwambata cikobeyo ca fwile kupwa cishimbikiya  embwe.” (Kwitu 24:17) Yehova wakele manene mbunge banu baje kubakele na munu wa kubakwasa. Co wanene kashitiko baje babayandesele.—Tandeni Kutuuka 22:22-24.

²³ Mashiko a Mosesa abindikile banu kulilala mu bushoko. (Levi 18:6-30) Nameme baka-mafuti bazemene ebi bilinga bya mazilo, oloni banu ba Njambi bapandele kumona byuma ngwe mwabimwena Yehova.

²⁴ Bitulilongesao: Yehova ashaka ngwendi bantwama bazeme baje babali na kutwamenena. Yehova wazinda bilinga bya bukwizi, co ashaka ngwendi banu boshe babanyungilile na kubalinga mwamubwa, maneneni baje kubesi na munu wa kubohyela.

25-26. (a) Bika twendekela ngwetu kwapwa kwa seo kuzema banu na kubalinga mwamubwa? (b) Bika bitwakusimutwiya mu cilongesa ca mu cibali ku bilongesa biwana bije bimwesa ngwabyo Yehova watwaka mbunge?

²⁵ Kwapwa kwa seo kuzema banu na kubalinga mwamubwa. Nga tunanguka ngwetu Yehova akatulingi mwamubwa, co tumuzema manene. Kuzema Njambi na kuzema mashiko endi, kutushongangeya tuzeme bakwetu na kubalinga mwamubwa.

²⁶ Mashiko abanene Mosesa akwasele Baisalele balikute busamba na Yehova. Aje mashiko ahwile mwafwa Yesu washulisilile byoshe byalibungilile muje mu mashiko. (Loma 10:4) Kapositolo Paulu wasonekele ngwendi aje mashiko ‘apwile munzinzime wa byuma bije byakele na kwija.’ (Heve 10:1) Mu cilongesa ca mu cibali ku bilongesa biwana bije bimwesa ngwabyo Yehova watwaka mbunge, twakulilongesa ha bubwa buli mu kukala na cizemo na kulinga mwamubwa bakwetu mu cikungulukilo.