1-2. (a) Hoada tae-e ra ǂgao? (b) Tae-e da ǂâis ǃnâ nî ūhâ?

HOADA ge ra ǀnam-e ǂgao. Tsî ǃgâi ǀgaub ǃnâ ra hâ-ūhe ǂgao. Hoaǁae da ga ǀnamma ǁgau-e tama io tsî ǂhanu-aisib tsîna, o da ge xū-ose a tsâ ǁkhā.

² Jehovab ge a ǂan ǀnammi tsî ǂhanu-aisib tsîna da ra ǂgaosa. (Psa. 33:5) ǂAn da ge nî sida Elob a ǀnam da ǃkhaisa tsî ra ǂgaosa i da ǃgâi ǀgaub ǃnâ hâ-ūhe. Nēs ge Jehovab ge Israelǁaesa Moseb ǃnâ-ū a mā ǂhanub ǃnâ-ū ra mû-e. ǀNîsi du ga ǃgâise tsâ tama ga ra io khoen ge hâ-ū du ǀgaub xa, o du ge Moseb ǂhanub * ǃnâ Jehovab mati ǁîb khoen xa ra tsâ ǀgauba ǃoa a kō ǁkhā.

3. (a) Romeǁîn 13:8-10 ǃnâ i ra ǁguiǃā-e khami da tae-e ra mûǂan Moseb ǂhanuba da ga ǁkhāǁkhāsen o? (b) Nē ǁkhāǁkhāǃâsa mâ dîde nî ǃeream?

³ Moseb ǂhanub xa da ga ǁkhāǁkhāsen o, o da ge sida ǀnamǀnamxa Elob Jehovab tsâsigu xa ra ǁkhāǁkhāsen. (Khomai re Romeǁîn 13:8-10.) Nē ǁkhāǁkhāǃâs ǃnâ da ge ǀnî ǂhanugu ǀguiga nî ǃhoaǃgao Israelǁaes ge mā-e ga tsî sao ra dîde nî ǃeream: Tae-i ǃaroma da a mî ǁkhā nē ǂhanub ge ǀnammi ai ge ǃgaoǃgaosa i di? Tae-i ǃaroma da a mî ǁkhā nē ǂhanub ge ǂhanu-aisiba gere ǂkhâǃnâ di? ǁNān hîna ge ǀgapi ǂharode ūhâ ina mati nē ǂhanuba gere sîsen-ū? Nē ǂhanuba mâ ǃnoa khoena gere ǁkhauba? Nē  dîdi ǃereamdi ge a ǁkhaeǂgao da ǁkhā, ǃâubasensa mā da tsî Jehovaba ǃoa ra ǀgū kai da.​—ǃNǃkh. 17:27; Rom. 15:4.

4. (a) Tae-i ǃaroma da a mî ǁkhā Moseb ǂhanub ge ǀnammi ai ge ǃgaoǃgaosa i di? (b) Mateub 22:36-40 ǃnâ i a xoasa khamib ge Jesuba mâ mîmâide mâǂoa kai?

⁴ Mî ǁkhā da ge a Moseb ǂhanub ge ǀnammi ai ge ǃgaoǃgaosa i di, Jehovab ra dī xūn hoan ǀnammi xa ra ǂkhâǃnâ-e amaga. (1 Johaneb 4:8) Jehovab ge nē ǂhanuga ǀgam mîmāra ai ge ǃgaoǃgao—Eloba ǀnams tsî ǀgū khoena ǀnams. (Lev. 19:18; Deu. 6:5; khomai re Mateub 22:36-40.) ǁNās ǀkha da ge a mî ǁkhā nē 600 xa ǃnāsa mîmādi ǂhanub didi ge Jehovab ǀnammi xa ra ǁkhāǁkhā da. Hā re i da ǀnî aiǁgaude kō.

5-6. Jehovaba ǃgame hâ khoen tae-e nî dīsa ra ǂhâba tsî ǁîba tae-e a ǂan? Aiǁgau-e mā re.

⁵ Sadu ǃgame hâ khoe-i ǃoagu ǂhauǃnâ tsî sadu ǀgôana kōǃgâ re. Jehovab ge ra ǂhâba in ǃgame hâ khoena ǀgaisase ǀnamgu tsî i ǁîn ǀnamma ǀamosib kōse hâ. (Gen. 2:24; Mat. 19:3-6) ǀAib ge kaise a ǁgai xū hîna i khoe-e a dī ǁkhā-e. ǃGâi ǂâis ǀkha i ge hûǁî mîmās, disi mîmādi disa nē ǀgauba ra ǂkhā. (Deu. 5:18) Nēs ǀkhats ge “Elob ǃoagu” ra ǁore tsî nēs ge nau khoe-e kaise ǁgaise ra khôa. (Gen. 39:7-9) Nē khoe-i ge ǂgui kuriga nî tsûaǂgao.

⁶ Jehovab ge ǃamkuse a ǂan ǃgame hâ khoen mati ra hâ-ūgusa. ǁÎb ge ǃgōsase Israelǁaes taradi ǃgâise nî hâ-ūhesa gere ǂhâba. Aob hîna ge ǂhanuba gere ǃgôaǃgâb ge ǁîb tarasa ge ǀnam-i tsî mâ ǃaromas hoas ǃgao ge ǃgamekhôa tama hâ i. (Deu. 24:1-4; Mat. 19:3, 8) Xawe ǃaromas gere hâ o ǁîb tarasa xu ǀgorasa, ob ge ǃgamekhôas ǂkhaniba gere mā. Nē ǂkhanib ge tarasa ǀaib di ǂhumiba xu gere ǁkhauba. ǁÎb tarasab ǃgamekhôas ǂkhaniba nî mās aiǃâb ge aoba ǃās danagu ǀkhā gere ǃhoa. Tsî nēs ǃnâ-ū gu ge danaga nē khoe-aogura ge hui ǁkhā i, i ra ǁîra ǃgameba sâu. Israelǁî-aob ge ǁîb kaikhoesa xu ǂhanu tama ǃaromadi ǃgao gere ǃgamekhôa o, ob ge Jehovaba xū-e ge dī tama hâ i. ǁÎb ge kaikhoes gere tsâ tsûba gere mû tsî gere tsâba si.​—Mal. 2:13-16.

7-8. (a) Jehovaba ǁgûna tae-e ge mîmā dīsa? (Tsoatsoas ai hâ ai-īsiba mû re.) (b) Tae-e da nēsa xu ra ǁkhāǁkhāsen?

⁷ Nē ǂhanub ge ra ǁgau Jehovab ǀgôan di ǂurusib xa ǁae hâsa. Jehovab ge ǁgûna ge mîmā in ǁîn ǀgôana sorosise ǀguis ose xawe gagasises tsîna kōǃgâ. ǁGûn ge mâ ǃēs hoasa nî sîsen-ū ǁîn ǀgôana huisa in Jehovab ǂhanuga ǃgôaǃgâ tsî ǁîba ǀnam. (Deu. 6:6-9; 7:13) ǀGui ǃaromas nē ǁaes ge Jehovab xa a ǁkharahes ge ǁîn ǀgôanan ge ǃgâi tama ǀgaub ǃnâ gere hâ-ū amaga. (Jer. 7:31, 33) ǁGûn ge ǁîn ǀgôana xūn ase mû tide hîna ǃgâi tama ǀgaub ǃnâ nî hâ-ūhena xawe Jehovaba xu ra hā ǀkhaeb ase hîna nî ǀnam-ena.​—Psa. 127:3.

⁸ ǁKhāǁkhāsen da ra xūn: Jehovab ge ǃamkuse a ǂan ǃgame hâ khoen mati ra hâ-ūgusa. ǁÎb ge ǁgûn ǁîn ǀgôana nî ǀnam ǃkhaisa ra ǂhâba tsî ǁîna nî ǀgoraǃgâ ǁîn ǀgôanan ga ǃgâi tama ǀgaub ǃnâ hâ-ū o.

9-11. Jehovaba tae-i ǃaroma nau khoen xūna da ge tā nî tura di hâ ǂhanuba ge mā?

⁹ Tā nau khoen xūna tura re. ǀUniga mîmās ge nau khoen di xūna turasa ra ǂkhā. (Deu. 5:21; Rom. 7:7) Jehovab  ge nē ǂhanuba ge mā îb ǂhâǂhâsa xū-e ǁkhāǁkhā, ǁîb khoen ge ǁîn ǂgaoga nî ǁkhauba nēs ge ǁîn ǂâidi tsî tsâsigu tsîna ǃkhōǂgā hâ. ǁÎb ge a ǂan ǃgâi tama dīgu ge ǃgâi tama ǂâidi tsî tsâsigu tsîn ǀkha ra tsoatsoa. (ǂKhm. 4:23) Israelǁîn ge ǁîn ǃgâi tama turaga gere mā-am o ǁîn ǂgaogu ǃnâ, on ge nau khoen ǀkha ǀnamǀnamxa tama hâ ǀgaub ǃnâ gere hâ. Gao-aob Davib ge aiǁgause nē turaba ge omkhâi. ǁÎb ge ge ǃgâi khoe-i. Xaweb ge ǀgui ǃnās ai ǀnî hâ kaikhoeb di tarasa ge tura. ǁÎb turab ge ge ǁore kai bi. (Jak. 1:14, 15) Davib ge ge ǀai, kaikhoes aoba gere gaxaǃnâ tsî ega ǁîba ge ǃgam.​—2Sam. 11:2-4; 12:7-11.

¹⁰ Jehovab ge ge ǂan i Israelǁî-i ge ǂhanuba gere khôa o, ǁîb ǂgaoga ra khomai amaga. (1Kro. 28:9) ǂHanub hîna turab xa hâb ge khoena gere mîba în nē ǀgauba xu ǂgōsen, nēs ǁoreba ra ǃaroma amaga. Jehovab ge kaise a gā-ai tsî ǀnamxaǃnâ ǁGû.

¹¹ ǁKhāǁkhāsen da ra xūn: Jehovab ge khoe-i ǃaugab īsiba kō tama hâ. ǁÎb ge khoe-i ǂganaga ī ǀgauba ra kō, ǁî-i ǂgaob ǃnâ. (1Sam. 16:7) ǂÂidi, tsâsigu tsî dīgu tsîn ge Jehovaba xu a sâuhe ǁoa. ǁÎb ge sida ǃgâina dīs ǃgao ra ǂkhâǃnâ. Xaweb ge ra ǂhâba i da ǃgâi tama ǂâide mûǂan tsî sîsenǂam, ǃgâi tama xū-e da nî dīs aiǃâ.​—2Kro. 16:9; Mat. 5:27-30.

12. Moseb ǂhanuba tae-e ra ǂkhâǃnâ?

¹² Moseb ǂhanub ge ra ǁkhāǁkhā da Jehovab ǂhanu-aisiba a ǀnamsa. (Psa. 37:28; Jes. 61:8) ǁÎb ge nau khoena ǃgâi ǀgaub ǃnâ hâ-ūs di ǃgâi aiǁgausa ge mā. Israelǁaes ge Jehovab ge mā ǂhanuga gere ǁnâuǀnam o, ob ge ǁîna gere ǀkhae. ǁÎb ǂhanu-aisiban ge ǁnâuǀnam tama gere io, on ge ǂgui ǃgomsina gere hōǃâ. ǀGam ǂhanukha disi mîmādi dikha kō re.

13-14. ǂGuro ǀgam mîmāra disi mîmādi dira tae-e gere ǂgaoǀkhā tsî nē mîmāra ǁnâuǀnamsa xun ge Israelǁîna mati gere ǀama?

¹³ Jehovab ǀguiba ǃoaba re. ǂGuro ǀgam mîmāra disi mîmādi di ra ge ra ǂgaoǀkhā în Israelǁîna Jehovab ǀguiba ǃoaba tsî nau eloga ǃoabasa xu ǂgōsen. (Eks. 20:3-6) Nē mîmādi ge Jehovab ǃgâib ǃgao ge hâ tama hâ i. Xawe khoen di ǃgâib ǃgao ge hâ i. ǁÎb khoen ge ǁîb ǃoa-ai ǂhauǃnâse gere hâ o, on ge gere ǃgâiǃō. Tsî nau elogan gere ǃoaba o, on ge ǃgomsina gere hōǃâ.

¹⁴ Kanaanǁîn xa ǂâi re. ǁÎn ge ûi-e ūhâ tama hâ eloga gere ǃoaba ama-ai Eloban nî ǃoaba hîna. ǁNās ǀkhan ge gere ǃgôaǁnâsen. (Psa. 115:4-8) ǁÎn ǃoabas ǃgaon ge ǃgâi tama ǁgoe-ūgub tsî ǀgôana ǁguibas ǃnâ gere ǁhao. Israelǁîn tsîn ge Jehovaban ge ǃgâ tama hâ i tsî ǀnî hâ eloga a ǃoaba tsoatsoa o, o aitsama ǃgôaǁnâsen tsî ǁîn omaride ge tsûaǂgao kai. (2Kro. 28:1-4) ǁNān hîna ge ǀgapi ǂharode ūhâ in ge Jehovab ǁgaragu ǂhanu-aisib diga ge sao tama hâ i. ǁÎn ǀgaiban ge ǃgâi tamase ge sîsen-ū tsî ǀgaio khoena gere mâǃoa. (Ese. 34:1-4) Jehovab ge Israelǁîna ge mîba ǁîb ge ǀgaio kaikhoedi tsî ǀgôan tsîna ǃgâi tama xūna ra dī khoena nî ǀgoraǃgâ di. (Deu. 10:17, 18; 27:19) Jehovab ge ǁîb khoena ge ǀkhae ǁîb ǃoa-ain ge ǂhauǃnâse a hâ amaga tsî ǃgâi ǀgaub ǃnâ gere hâ-ūgu o.​—1Gao. 10:4-9.

15. Tae-e da Jehovaba xu ra ǁkhāǁkhāsen?

 ¹⁵ ǁKhāǁkhāsen da ra xūn: Jehovab ge a ǀhapi-o ǁnān hîna ǁîban ra ǃoaba di ra mîn ga ǁîb ǁgaraga ǁnâuǀnam tama i tsî ǁîb khoena ga ra tsûtsû o. Jehovab ge a ǀnam da tsî a ǂan ǃgomsina da ga ra hōǃâ o. ǁÎb ge sida tsûga ra tsâ ǁgûs ǁîs ǀgôa-i tsûba ra tsâs xa ǃnāsase. (Jes. 49:15) Xū-eb nēsi dī tama hâ xaweb ge ǀgūǁae tsūdī-aona ǁîn ǃgâi tama hâ dīgu ǃgao nî ǀgoraǃgâ.

16-18. Moseb ǂhanuba mâ ǃâgu sida ûib diga ǃoa gere ǁnaeǁgau tsî nēsa xu da tae-e ra ǁkhāǁkhāsen?

¹⁶ Moseb ǂhanub ge ǂgui ǃâgu Israelǁî-i ûib diga gere ǃgū, ǁnās ǀkha i ge ge ǂhâǂhâsa i ǁgaumâisa aogu Jehovab khoena ǃgâi ǀgaub ǃnâ nî ǀgoraǃgâsa. ǁÎgu ge Jehovab ǃoabas xa hâ xūn ǀguina ge ǀgoraǃgâ tama hâ i xawe ǁnâusāgu di tsî ǁore-aon tsîna gere ǀgoraǃgâ. Sao ra aiǁgausa kō re.

¹⁷ Israelǁî-i ge khoe-e gere ǃgam o, o i ge ǁî-e ǁnā ǃkhais ai ge ǁkharahe tama hâ i. ǁNā ǃās ǁgaumâisa aogu ge nē ǃnaeǃkhaisa gere ôaǃnâ khoe-i ǁî-i ǁkharaba nî hōs aiǃâ. (Deu. 19:2-7, 11-13) ǁGaumâisa-aogu ge tsēkorobe ûib xūn, om ǁamaxūs tsî ǃgameb ǃnâ hâ ǃgomsin ǀkhas tsîna gere hui. (Eks. 21:35; Deu. 22:13-19) ǁGaumâisa-aogu ge ǃgâi ǀgaub ǃnâ gere ǀgoraǃgâ tsî Israelǁîn ǂhanuba gere ǁnâuǀnam o, on ge hoa khoena gere ǀama tsî Jehovaba gere ǃgâiaǂgao kai.​—Lev. 20:7, 8; Jes. 48:17, 18.

¹⁸ ǁKhāǁkhāsen da ra xūn: Sida ûib ǃâ-i hoa-i ge Jehovaba a ǂhâǂhâsaba. ǁÎb ge ra ǂgao i da ǂhanu-aisiba ūhâ tsî nau khoen ǀkha ǀnamxaǃnâ ǀgaub ǃnâ hâ. ǁÎb ge mî tsî da ra dī xūn hoana ra ǃgaoǃgâ, ǀguri da ga oms ai hâs tsîna.​—Heb. 4:13.

19-21. (a) ǁGaumâisa-aogu tsî ǀgoraǃgâ-aogu tsîna mati Elob khoena gere hâ-ū? (b) Moseb ǂhanuba mati khoena gere ǁkhauba tsî tae-e da nēsa xu ra ǁkhāǁkhāsen?

¹⁹ Jehovab ge ǁîb khoena gere sâu ǂgao ǀgūse hâ ǁaede xu. ǁNās ǀkhab ge gere ǂhâba îgu ǁgaumâisa-aogu tsî ǀgoraǃgâ-aogu tsîna nē ǂhanuba ǀgorasa ūhâ tama hâ ǀgaub ǃnâ mā. Xawe gu ge nē ǀgoraǃgâ-aoga ǁÎb khoena tā ǃgâi tama ǀgaub ǃnâ ga hâ-ū hâ. Tsîn ge ǂhanu-aisiba nî ǀnamse ge i-i.​—Deu. 1:13-17; 16:18-20.

²⁰ Jehovab ge ǁîb khoena a ǀnam, ǁnā-amagab ge ǂhanuga ge ǂnuiǂgā hîna ǁîna nî huiga ǃgâi tama ǀgaub ǃnâ hâ-ūhesa xu. Nē ǂhanub ge ge ǃaroma i-i khoe-e tā ǂhumi xūn ai ǁkharahe. Khoe-i ge aiǂhanuba ūhâ ham-i ǁî-e ra ǂgā-amsa ǂansa. (Deu. 19:16-19; 25:1) Khoe-i nî ǁkharahes aiǃâ i ge ǀgam ǀhûǀguitimî-aora nē  khoe-e gere ǂnûǁkhaeba. (Deu. 17:6; 19:15) O Israelǁî-i ga ǀgui khoe-i mûǁae ǀgui ga ra tsūdī os? Tā i ge nî ǂâi nē ǁgai xū-i hîna i go dī-i ǃgao i ǁkharahe tide di. Jehovab ge ǁî-i go dī xū-e go mû. Omaris ǃnâ gu ge ǁgûga aiǂhanuga ge ūhâ i xawe gu ge nē aiǂhanuga ǂhanu ǀgaub ǃnâ nî sîsen-ū. ǀNî omaridi ǁnâusāgun ǃnâ i ge ǁgaumâisa-aoga ǁnā ǃās ǃnâ ǃereamsa ge ūhâ i nēsa ǀgoraǃgâsa.​—Deu. 21:18-21.

²¹ ǁKhāǁkhāsen da ra xūn: Jehovab ge ǃgâi aiǁgausa ra mā, ǁîb ra dī xūn hoan ge a ǂhanu-ai. (Psa. 9:7) ǁÎb ǁgaraga ra ǃkhōǀgara khoenab ge ra ǀkhae xawe ǁnān hîna ǁîn ǀgaiba ǃgâi tama ǀgaub ǃnâ ra sîsen-ūna ra ǁkhara. (2Sam. 22:21-23; Ese. 9:9, 10) ǀNî khoen ge ǂhanu tama ǀgaub ǃnâ ra tanisen tsî ǁkharahen tide di ǂâi hâ xaweb ge Jehovaba ǂhanu ǁaeb-ai ǁîna nî ǀgoraǃgâ. (ǂKhm. 28:13) Tsî ǃhausen taman ga ra io, on ge nî mûǂan ‘ǃaoǃaosa i a ǃkhaisa, ûitsama Elob di ǃomǁae ǁnāsa.’​—Heb. 10:30, 31.

22-24. (a) Moseb ǂhanuba hamna ǃgōsase gere ǁkhauba tsî nēsa tae-e Jehovab xa ra ǁkhāǁkhā da? (b) Tae-i ǃkhâikhomsa da Eksodus 22:22-24 ǃnâ ra hō?

²² Nē ǂhanub ge ǁnān hîna ge aitsama ǁkhaubasen hō tama îna gere ǁkhauba aiǁgause, ǁgûo ǀgôan, ǃoataradi tsî ǃhūsaben tsîna. Israelǁî ǀgoraǃgâ-aogu  ge ge mîbahe: “ǂHanub, ǃhaokhoeb dib tsî ǃoaǀgôab dibats ge gamagama tide, tsîts ge sarab ǃoataras diba mâiǁkhaese ū tide.” (Deu. 24:17) Jehovab ge huio khoena gere ǁgau ǁîb ǁîn xa ǁae hâsa. Tsîb ge ǁnān hîna ge ǁîn ǀkha ǃgâi tama ǀgaub ǃnâ gere hâna ge ǁkhara.​—Khomai re Eksodus 22:22-24.

²³ Nē ǂhanub ge omaridi khoena ǁîn ǁaegu ǁgoe-ūgusa xus tsîna gere ǁkhauba. (Lev. 18:6-30) Nē ǁaes ǂnāmipe ge hâ i khoen hîna ge nē ǀgauba gere mā-am an khamin ge Jehovab khoena ge ī tama hâ i, ǁîn ge nē ǀgauba Jehovab khami gere mû ǁgai xū-i ase.

²⁴ ǁKhāǁkhāsen da ra xūn: Jehovab ge ǁîb ge ǁgaumâi ǃgâsagu ǁnān hîna gu ra mûǂamna ǀnamxaǃnâ ǀgaub ǃnâ nî kōǃgâsa ra ǂgao. Jehovab ge ǃgâi tama ǀgaub ǃnâ ǁgoe-ūgusa ǃhui hâ tsî hoa khoen ǃgōsase ǁnān hîna a huion nî ǁkhaubahe ǃkhaisa ra ǂhâba.

25-26. (a) ǀNammi tsî ǂhanu-aisib tsîna mati ǀom ǀgaub tsî ûib tsîn ǀkha a ǀgui? (b) Sao ra ǁkhāǁkhāǃâs ǃnâ da tae-e nî ǃhoaǃgao?

²⁵ ǀNammi tsî ǂhanu-aisib tsîn ge ǀom ǀgaub tsî ûib tsîn ǀkha a ǀgui, nē xūn ge ǀguiba ǀgui ra sîsenǀhao. Jehovab ǂhanu ǀgaub ǃnâ ra hâ-ū da di da ga ra mû o, o i ge sida ǀnamma ǁîb ǃnâ ra ǀgai. Elob tsî ǁîb ǁgaragu tsîna da ga ǀnam o, o da ge ra ǂkhâǃnâ-e nau khoena ǀnamsa tsî ǁîna ǃgâi ǀgaub ǃnâ ra hâ-ū.

²⁶ Moseb ǂhanub ge Jehovab tsî Israelǁîn ǁaegu ûiba ge hau. Xawe Elob khoen ge nē ǂhanuba ǁkhawa ge sao tama hâ i Jesub ge nē ǂhanuba a dīǀoaǀoas khaoǃgâ, nē ǂhanub ge ǃgâi xū-i ǀkha ge ǃkhōǃkhunihe. (Rom. 10:4) Apostel Paulub ge nē ǂhanuba “ǃgoaxa xūn di somma ūhâ” ǂhanub ase ge ǁguiǃā (Heb. 10:1) Sao ra ǁkhāǁkhāǃâdi ge ǃgâi xūn hîna i ǀnammi tsî ǂhanu-aisib tsîna ǀhaohâb ǃnâ ra ǀhurun xa nî ǃhoa.