Guruka oze aha biriho

Guruka oze aha birimu

EKICWEKA EKY’OKWEGA 9

Rukundo n’Oburingaaniza Omuri Israeli eya Ira

Rukundo n’Oburingaaniza Omuri Israeli eya Ira

‘Mukama akunda okuhikiirira n’eby’oburyo; ensi eijwire embabazi ze.’​—ZAB. 33:5.

EKYESHONGORO 152 Amaani Gaitu, Amatsiko Gaitu, Obwesigye Bwaitu

EBIRAAGAMBWEHO *

1-2. (a) Twena twine kyetengo ki? (b) Nitubaasa kugira buhame ki?

TWENA nitwenda kukundwa. Kandi nitwenda ngu batutwarize omu muringo gw’oburingaaniza. Nitubaasa kwehwa amatsiko twatwarizibwa omu muringo ogutari gwa rukundo n’oburingaaniza.

2 Yehova naamanya ngu nitwenda kutwarizibwa omuringo gw’oburingaaniza na rukundo. (Zab. 33:5) Nitubaasa kuhamya ngu Ruhanga naatukunda munonga, kandi naayenda ngu tutwarizibwe gye. Eki nitukimanya twashwijuma ebiragiro ebi Yehova yaahaire Abaisraeli kurabira omuri Musa. Waaba oine obusaasi n’amaganya ahabw’okutwarizibwa omu muringo gutari gwa rukundo n’oburingaaniza, yetegyereze oku Ebiragiro bya Musa * birikworeka oku Yehova arikufayo aha bantu be.

3. (a) Nk’oku kiri omu Abarooma 13:8-10, nitwega ki twashwijuma Ebiragiro bya Musa? (b) Nituza kugarukamu bibuuzo ki omu kicweka eki?

3 Ku turikushoma ebiragiro ebyahairwe Musa, nitwetegyereza ngu Yehova Ruhanga naatukunda. (Shoma Abarooma 13:8-10.) Omu kicweka eki, nitwija kushwijuma bimwe aha biragiro ebyahairwe Abaisraeli tugarukyemu ebibuuzo ebi: Ahabw’enki turikubaasa kugira ngu Ebiragiro bikaba nibyegamira ahari rukundo? Ahabw’enki nitwikiriza ngu Ebiragiro bikaba nibihiga abantu kuba abaringaaniza? Abaine obushoboorozi bakaba baine kugyendera bata aha Biragiro? Kandi Ebiragiro ebi bikaba nibirinda baahi? Eby’okugarukamu by’ebibuuzo ebi nibiija kutuhuumuriza, bituhe amatsiko, kandi bituhwere kwirira haihi na Tataitwe orikutukunda.​—Byak. 17:27; Rom. 15:4.

RUKUNDO NIYO YAABAIRE ERI OMUSINGI GW’EBIRAGIRO

4. (a) Ahabw’enki turikubaasa kugira ngu omusingi gw’Ebiragiro bya Musa ni rukundo? (b) Omuri Matayo 22:36-40, Yesu akagamba ahari biragiro ki?

4 Nitubaasa kugira ngu Ebiragiro bya Musa bikateebwaho ahabwa rukundo, ahakuba byona ebi Yehova arikukora naabikora ahabwa rukundo. (1 Yoh. 4:8) Ebiragiro bya Yehova byona bikaba nibyegamira aha biragiro bibiri ebikuru, okukunda Ruhanga, n’okukunda n’abataahi. (Lev. 19:18; Bir. 6:5; shoma Matayo 22:36-40.) N’ahabw’ekyo nitubaasa kuhamya ngu Ebiragiro byona ebirikurenga omuri 600 nibitwegyesa ahari rukundo ya Yehova. Ka tureebe bimwe aharibyo.

5-6. Yehova naayenda omushaija n’omukazi we kukora ki, kandi niki eki arikumanya? Ha eky’okureeberaho.

5 Hamira aha mukundwa waawe, kandi oreeberere gye abaana baawe. Yehova naayenda ngu omushaija n’omukazi we bakundane ebiro byona. (Kut. 2:24; Mat. 19:3-6) Obushambani nikyo kirikukirayo kuba ekikorwa kitari kya rukundo eki omuntu arikubaasa kukora. Niyo nshonga ahabw’enki, Ekiragiro kya mushanju kyabaire nikigira ngu otarishambana. (Bir. 5:18) Obushambani “n’okucumura ahari Ruhanga” kandi n’ekikorwa kibi ahari mugyenzi waawe omu bushwere. (Kut. 39:7-9) Omwe aha bari omu bushwere yaashambana, mugyenzi we naashaasha munonga kumara emyaka mingi.

6 Yehova naafayo munonga aha ku abari omu bushwere barikutwarizana. Okukira munonga akaba naayenda ngu Abaisraeli abakazi abari omu bushwere batwarizibwe gye. Omushaija akaba aine kukunda omukazi we kandi akaba atarikubaasa kugaitururwa nawe ahabw’obushonga bukye. (Bir. 24:1-4; Mat. 19:3, 8) Kandi ku haabaire habaho oburemeezi bw’amaani akagaitururwa nawe, akaba amuha ebaruha y’okumushenda. Ebaruha egi ekaba erinda omukazi kugira ngu batamubeherera ngu ashambaine. Kandi omushaija atakahaire omukazi we ebaruha y’okumubinga, akaba abanza kwebuuza aha bakuru b’orurembo. Omu muringo ogu, abakuru abo bakaba bateeraho kuhwera omushaija n’omukazi we kutaruga omu bushwere. Omushaija Omwisraeli ku yaabaire abinga omukazi we ahabw’okweyendeza, obumwe n’obumwe Yehova akaba atataaha omu nshonga. Kwonka akaba areeba amarira g’omukazi obingirwe n’obusaasi obu aine.​—Mal. 2:13-16.

Yehova naayenda abaana kuhurira baine oburinzi barikureebererwa gye abazaire baabo kandi barikubeegyesa (Reeba akacweka 7-8) *

7-8. (a) Yehova akaragiira abazaire kukora ki? (Reeba ekishushani eky’aha mutwe.) (b) Eki nikitwegyesa mashomo ki?

7 Ebiragiro nibyoreka ngu Yehova naafayo aha burungi bw’abaana. Yehova akaragiira abazaire kuha abaana baabo ebi barikwetenga omu by’omwoyo n’omu by’omubiri. Abazaire bakaba baine kukoresa buri kagisha kuhwera abaana baabo kwetegyereza Ebiragiro bya Yehova kandi bakamukunda. (Bir. 6:6-9; 7:13) Emwe aha nshonga eyaareeteire Yehova kufubira Abaisraeli n’okutwariza bamwe aha baana baabo omu muringo gw’akagwe. (Yer. 7:31, 33) Abazaire bakaba bataine kukwata abaana baabo eijaga nari kubatwariza kubi, kureka bakaba baine kubatwara nk’eky’obuhunguzi, kandi ekiconco kuruga ahari Yehova.​—Zab. 127:3.

8 Eby’okwega: Yehova naafayo aha ku abari omu bushwere barikutwarizana. Naayenda ngu abazaire bakunde abaana baabo, kandi nibajunaana baabatwariza kubi.

9-11. Ahabw’enki Yehova yaahaire ekiragiro ekirikuzibira kwetenga eby’abandi?

9 Toine kwetenga eby’abandi. Ekiragiro ky’ikumi eky’aha muheru nikigira ngu toine kwetenga eby’abandi, nari okwetenga ekintu ky’ondiijo omu muringo mubi. (Bir. 5:21; Rom. 7:7) Ekiragiro eki kuruga ahari Yehova kikaba nikibeegyesa eishomo rikuru, ngu baine kurinda emitima yaabo, ekirikumanyisa ebiteekateeko byabo n’enyehurira zaabo. Naamanya ngu ebikorwa bibi nibitandikira omu biteekateeko n’omu nyehurira. (Enf. 4:23) Omwisraeli ku yaabaire aikiriza ebiteekateeko bibi kuguma omu mutima gwe, akaba naabaasa kutwariza kubi abandi. Nk’eky’okureeberaho Omugabe Daudi, akagwa omu mutego ogwo. Okutwarira hamwe, Daudi akaba ari omushaija murungi. Kwonka rimwe, akeetenga omukazi w’abandi. Eki kikamureetera kukora ekibi. (Yak. 1:14, 15) Daudi akashambana, yaateeraho kubeihabeiha iba w’omukazi ogwo, kandi bwanyima yaamwitisa.​—2 Sam. 11:2-4; 12:7-11.

10 Omwisraeli ku yaabaire ahenda ekiragiro ekirikukwata aha kwetenga Yehova akaba akimanya, ahakuba naamanya ebiri omu mutima. (1 Bus. 28:9) Ekiragiro ekirikukwata aha kwetenga kikaba nikihwera abantu be kwetantara ebiteekateeko ebirikurugamu emitwarize mibi. Yehova Tataitwe ka aine rukundo n’obwengye bwingi!

11 Eby’okwega: Yehova naareeba ekirikukira aha ndeebeka y’omuntu ey’aha ruguru. Naareeba ekiri omunda, omu mitima yaitu. (1 Sam. 16:7) Tihariho kiteekateeko, nari nyehurira, nari ekikorwa kyona eki turikubaasa kumushereka. Naareeba ekirungi ekiri omuriitwe aba nikyo yaataho omutima. Naayenda ngu tweihemu ebiteekateeko bibi bitakatureeteire kukora ekibi.​—2 Bus. 16:9; Mat. 5:27-30.

EBIRAGIRO BIKABA NIBIREETAHO OBURINGAANIZA

12. Ebiragiro bya Musa nibitwegyesa ki?

12 Kandi Ebiragiro bya Musa nibitwegyesa ngu Yehova naakunda oburingaaniza. (Zab. 37:28; Isa. 61:8) Naatuteeraho eky’okureeberaho kirungi ky’okutwariza gye abandi. Abaisraeli ku baabaire boorobera ebiragiro bye, akaba abaha emigisha. Ku baabaire beehuzya emitindo ye ehikire kandi ey’oburingaaniza bakaba baatunga oburemeezi. Yetegyereze ebiragiro ebindi bibiri aha Biragiro Ikumi.

13-14. Ebiragiro bibiri eby’okubanza ahari Ikumi bikaba biine kigyendererwa ki, kandi Abaisraeli bakaba bagasirwa bata baabyorobera?

13 Ramya Yehova wenka. Aha Biragiro Ikumi, eky’okubanza kikaba nikyoreka ngu Abaisraeli baine kuramya Yehova wenka, kandi ekya kabiri kirikubarabura kwetantara kuramya ebishushani. (Kur. 20:3-6) Ebiragiro ebi bikaba bitari by’okugasira Yehova, kureka Abaisraeli. Ku baabaire baamuhamiraho, bakaba baba gye. Kwonka ku baabaire baramya baaruhanga b’abanyamahanga, bakaba babonabona.

14 Teekateeka aha Banyakanaani. Bakaba nibaramya ebishushani omu mwanya gw’okuramya Ruhanga ow’amazima. Ekyarugiremu bakeegarura ahansi. (Zab. 115:4-8) Omu kuramya kwabo, bakaba nibeejumba omu bikorwa by’obushambani n’okuhonga abaana omu muringo gurikutiinisa. Nikyo kimwe, Abaisraeli ku baabaire batsigaho okuramya okw’amazima bakaramya ebishushani, bakaba beegarura ahansi kandi bakora kubi ab’omu maka gaabo. (2 Bus. 28:1-4) Abaine obushoboorozi bakanga kugyendera aha mitindo ya Yehova ey’oburingaaniza. Bakakoresa kubi obushoboorozi bwabo kandi baatwariza kubi abu baineho obushoboorozi. (Ezk. 34:1-4) Yehova akarabura Abaisraeli ngu naija kucwera orubanja abarikutwariza kubi abakazi n’abaana abataine kihwera. (Bir. 10:17, 18; 27:19) Okutaana n’ekyo, Yehova akaba naaha abantu be emigisha ku baabaire bamuhamiraho kandi bakatwarizana omu muringo gw’oburingaaniza.​—1 Bag. 10:4-9.

Yehova naatukunda kandi naakimanya twahikwaho obutari buringaaniza (Reeba akacweka 15)

15. Ni mashomo ki agu turikwegyera ahari Yehova?

15 Eby’okwega: Yehova taine kuteebwaho orubanja abarikwetwara nk’abarikumuheereza baayehuzya emitindo ye bakatwariza kubi abandi. Kwonka Yehova naatukunda, kandi naakimanya twatwarizibwa kubi. Naayetegyereza gye obusaasi bwaitu okukira oku omukazi arikusaasibwa omwana we. (Isa. 49:15) N’obu araabe naabaasa kutataaha omu nshonga ahonaaho, omu bwire butari bwa hare naija kucwera orubanja abarikwanga kweteisa bakaguma nibatwariza kubi abandi.

EBIRAGIRO BIKABA BIINE KUKORESIBWA BITA?

16-18. Ebiragiro ebyahairwe Musa bikaba nibikwata aha mbeera ki, kandi nitubyegyeraho mashomo ki?

16 Ebiragiro bya Musa bikaba nibigamba aha mbeera nyingi z’Abaisraeli, n’ahabw’ekyo kikaba kiri kikuru ngu, abashaija abatoorainwe bacwe emanja z’abantu ba Yehova omu buringaaniza. Bakaba baine obujunaanizibwa bw’okushoboorora enshonga z’eby’omwoyo n’emishango ya butoosha. Yetegyereze eby’okureeberaho ebi.

17 Omwisraeli ku yaabaire aita omuntu, kikaba kitarikumanyisa ngu buzima nawe aine kwitwa. Abakuru b’omu rurembo rw’owaabo bakaba baine kucondooza kutunga obuhame batakacwiremu yaaba omuntu ogwo ashemereire kwitwa. (Bir. 19:2-7, 11-13) Kandi abakuru bakaba bacwa n’emanja ezirikukwata aha mbeera za butoosha, ebintu by’omuntu, nari obushwere bwe. (Kur. 21:35; Bir. 22:13-19) Abakuru ku baabaire bacwamu gye kandi Abaisraeli baakorobera ebiragiro, buri omwe akaba agasirwa n’eihanga ryona rihaisa Yehova ekitiinisa.—Lev. 20:7, 8; Isa. 48:17, 18.

18 Eby’okwega: Buri kimwe ekirikutukwataho Yehova naakitwara nka kikuru. Naayenda ngu tutwarize abandi omu muringo gwa rukundo n’oburingaaniza. Naayetegyereza ebi turikugamba n’ebi turikukora n’obu twakuba turi twenka omuka.​—Heb. 4:13.

19-21. (a) Abakuru n’abaramuzi bakaba baine kutwariza bata abantu ba Ruhanga? (b) Ebiragiro bya Musa bikarinda bita abantu, kandi ni mashomo ki agu turikwega?

19 Yehova akaba naayenda kucungura abantu be kutashiishwa emitwarize y’amahanga agaabaire gabeetoroire. N’ahabw’ekyo akaba naayenda ngu abakuru n’abaramuzi bakorese ebiragiro omu muringo gw’oburingaaniza. Kwonka nabwo, abaramuzi bakaba bataine kutwariza abantu be omu muringo mubi nari gw’amaremesa. Kureka, bakaba baine kukunda oburingaaniza.​—Bir. 1:13-17; 16:18-20.

20 Yehova ainiire abantu be embabazi, nikyo yaateeraireho eby’okubarinda ngu abantu batabatwariza kubi. Nk’eky’okureeberaho, ebiragiro bikaba nibirinda omuntu kutateebwaho omushango ogu atakozire. Ou batabariize akaba aine obugabe kumanya orikumwomesereza. (Bir. 19:16-19; 25:1) Omuntu atakahamiibwe ngu aine omushango, abajurizi nka babiri bakaba baine kuha obuhame. (Bir. 17:6; 19:15) Kandi shi Omwisraeli ku yaabaire akora ekibi kwonka akareebwa omuntu omwe wenka? Omuntu nk’ogwo akaba atarikubaasa kuteekateeka ngu tarikwija kufubirwa. Yehova akaba naareeba eki akozire. Omu maka, abashaija nibo baabaire bahairwe obushoboorozi, kwonka bukaba bwine obugarukiro. Omu kushoboorora oburemeezi obumwe obw’amaka, abakuru b’orurembo nibo baabaire baine obujunaanizibwa bw’okucwamu eky’aha muheru.​—Bir. 21:18-21.

21 Eby’okwega: Yehova naatuteeraho eky’okureeberaho ekirikukirayo oburungi, tarikukora kintu kyona ekitari ky’oburingaaniza. (Zab. 89:14) Naaha emigisha abo abarikuhamira aha mitindo ye, kandi naafubira abo abarikukoresa kubi obushoboorozi bwabo. (2 Sam. 22:21-23; Ezk. 9:9, 10) Abamwe nibabaasa kukora ekibi kwonka oshushe ngu tibaafubirwa, kwonka obwire ku buraahikye Yehova naija kubafubira. (Enf. 28:13) Baaba bateeteisize, juba nibaija kumanya ngu n’ekintu kirikutiinisa “omuntu okugwa omu mikono ya Ruhanga ohuriire.”​—Heb. 10:30, 31.

EBIRAGIRO NA MUNONGA BIKABA NIBIRINDA BAAHI?

Abakuru b’orurembo omu kushoboorora obutaikirizana, bakaba baine kworeka rukundo n’oburingaaniza nka Yehova (Reeba akacweka 22) *

22-24. (a) Ebiragiro okukira munonga bikaba nibirinda baahi, kandi nikitwegyesa ki ahari Yehova? (b) Ni kurabura ki okuri omu Okuruga 22:22-24?

22 Ebiragiro na munonga bikaba nibirinda abatarikubaasa kwerinda, nk’efuuzi, abafaakazi, n’abashuhuuki. Abaramuzi omuri Israeli bakagambirwa bati: “Otariita orubanja rw’omunyaihanga, nari orw’efuuzi; kandi otarikwatirizibwa ekijwaro ky’omufaakizi.” (Bir. 24:17) Yehova akooreka ngu naafayo munonga aha bantu abataine kihwera. Kandi akaba naafubira abarikubatwariza kubi.​—Shoma Okuruga 22:22-24.

23 Ebiragiro bikaba nibirinda ab’omu ka kutateerana n’abanyabuzaare. (Lev. 18:6-30) Okutashushana n’abantu b’amahanga agandi agaabaire geetooroire Israeli, agaabaire nigashwekyerera ekikorwa kibi eki, abaheereza ba Yehova bakaba baine kureeba ekikorwa eki nk’ekirikunugwa nk’oku Yehova yaabaire naakireeba.

24 Eby’okwega: Yehova naayenda ngu boona abaine obushoboorozi batwarize gye abu barikwebembera. Naayangira kimwe ebikorwa by’okuteerana okutahikire, kandi naahamya ngu abataine kihwera baatunga oburinzi n’oburingaaniza.

EBIRAGIRO BIKABA BIRI EKISHUSHANI ‘KY’EBIRUNGI EBYABAIRE NIBYENDA KWIJA’

25-26. (a) Ahabw’enki turikubaasa kugira ngu rukundo n’oburingaaniza ni nk’omwitsyo n’amagara? (b) Nitwija kushwijuma ki omu bicweka ebindi ebikurataine?

25 Rukundo n’oburingaaniza ni nk’omwitsyo n’amagara omu nsi, tihaine ekirikubaho kitaine kigyenzi kyakyo. Twahamya ngu Yehova naatutwariza omu muringo gw’oburingaaniza, nikitureetera kwongyera kumukunda. Kandi twaba nitukunda Ruhanga n’emitindo ye ehikiriire, nikituhiga kukunda abandi n’okubatwariza omu muringo gw’oburingaaniza.

26 Ebiragiro bya Musa bikahwera Abaisraeli kugira omukago murungi na Yehova. Kwonka abaheereza ba Ruhanga hati tikirikubeetengyesa kukuratira Ebiragiro ebyo, kandi omu mwanya gwabyo hakateebwamu ekirikukira oburungi. (Rom. 10:4) Entumwa Paulo akagira ngu Ebiragiro bikaba biri ekishushani ‘ky’ebirungi ebyabaire nibyenda kwija.’ (Heb. 10:1) Ekicweka ekindi omu bicweka ebikurataine, nikiza kugamba ahari bimwe aha birungi ebyo, n’oku rukundo n’oburingaaniza biri bikuru omu kibiina Ekikristaayo.

EKYESHONGORO 25 Obuhame Oburikumanyisa Abakristaayo ab’Amazima

^ kacw. 5 Ekicweka eki n’eky’okubanza aha bicweka bina ebikurataine ebirikworeka ahabw’enki nituhamya ngu Yehova naatufaho. Ebindi bishatu nibiija kuba biri omu Omunaara gw’Omurinzi ogwa Mei 2019. Emitwe yaayo ni “Rukundo n’Oburingaaniza omu Kibiina Ekikristaayo,” “Rukundo n’Oburingaaniza Twatwarizibwa Kubi,” na “Okuhuumuriza Abatwariziibwe omu Muringo gw’Obushaarizi.”

^ kacw. 2 EBISHOBOOROIRWE: Eby’okukuratira ebirikurenga 600 ebi Yehova yaahaire Abaisraeli kurabira omuri Musa nibyetwa “Ebiragiro,” “Ebiragiro bya Musa,” nari “Ebiragiro ebyahairwe Musa.” Kandi ebitabo bitaano by’omu Baibuli (Okutandika kuhika aha Eky’Ebiragiro) nibikira kwetwa Ebiragiro. Obumwe ekigambo eki nikibaasa kukoresibwa kumanyisa Ebyahandiikirwe byona eby’Oruheburaayo.

^ kacw. 60 ENSHOBOORORA Y’EKISHUSHANI: Omukazi Omwisraeli ari n’omuhara nibatebeekanisa eby’okurya barikugaaniira kumwe. Enyima yaabo, omushaija naatendeka omutabani okureeberera entaama.

^ kacw. 64 ENSHOBOORORA Y’EKISHUSHANI: Abakuru b’orurembo omu muringo gwa rukundo nibahwera omufaakazi n’omwana we abatwariziibwe kubi omushuubuzi.