Go na content

Go na table of contents

STUDIE-ARTIKEL 9

Fa a Wet fu Moses e sori taki Yehovah na wan Gado fu lobi nanga retidu?

Fa a Wet fu Moses e sori taki Yehovah na wan Gado fu lobi nanga retidu?

„A lobi retidu èn a lobi te sma e koti krutu na wan reti fasi. Na ala sei fu grontapu yu kan si taki Yehovah e sori sma bun-ati.”​—PS. 33:5.

SINGI 3 Wi krakti, wi howpu, wi yepiman

SAN WI O LERI *

1-2. (a) San wi alamala wani? (b) Fu sortu sani wi kan de seiker?

WI ALAMALA wani taki sma lobi wi. Wi no wani taki sma du ogri nanga wi. Efu ibri tron baka sma e sori taki den no lobi wi èn den no e libi bun nanga wi, dan wi kan firi leki wi no warti noti èn wi kan lasi howpu.

2 Yehovah sabi taki wi abi lobi fanowdu èn taki wi wani taki sani pasa na wan reti fasi (Ps. 33:5). Wi kan de seiker taki Gado lobi wi èn a no wani taki ogri miti wi. Wi kan si disi krin te wi e luku a Wet di Yehovah gi Israel. Efu sma no ben sori lobi gi yu èn efu den du ogri nanga yu, dan luku fa a Wet di Gado gi Moses * e sori taki Gado e broko en ede nanga en pipel.

3. (a) San Romesma 13:8-10 e leri wi fu a Wet fu Moses? (b) Sortu aksi o kisi piki na ini na artikel disi?

3 Te wi e ondrosuku a Wet fu Moses, dan wi e si o furu lobi Yehovah Gado abi. (Leisi Romesma 13:8-10.) Na ini na artikel disi wi o luku wan tu fu den wet di Israel ben kisi èn wi o piki den aksi disi: Fa a Wet fu Moses e sori taki Yehovah abi lobi? Fa a Wet ben sorgu taki sma ben du sani na wan reti fasi? Fa den sma di ben abi frantwortu ben musu koti krutu? Suma a Wet ben e kibri? Den piki tapu den aksi disi o trowstu wi, den o gi wi howpu èn den o yepi wi fu kon moro krosibei na wi Papa di lobi wi.​—Tori 17:27; Rom. 15:4.

A WET E SORI TAKI YEHOVAH ABI LOBI

4. (a) Fa a Wet fu Moses e sori taki Yehovah abi lobi? (b) Fu sortu komando Yesus e taki na Mateyus 22:36-40?

4 Yehovah ben gi den Israelsma a Wet fu Moses fu di a ben lobi den. Wi sabi disi fu di ala san Yehovah e du, a e du nanga lobi (1 Yoh. 4:8). A heri Wet ben abi fu du nanga den tu komando disi: Wi musu lobi Gado èn wi musu lobi tra sma (Lef. 19:18; Deut. 6:5; leisi Mateyus 22:36-40). Dati meki ibriwan fu den moro leki 600 wet e leri wi wan sani fu a lobi fu Yehovah. Meki wi go luku wan tu eksempre.

5-6. San Yehovah wani taki trowpaar musu du èn san Yehovah e si? Gi wan eksempre.

5 Tai hori na yu trowpatna èn sorgu den pikin fu yu. Yehovah wani taki trowpaar musu tan lobi densrefi den heri libi langa (Gen. 2:24; Mat. 19:3-6). Hurudu na wan fu den moro hati sani di wan sma kan du nanga en trowpatna. Dati meki a di fu seibi komando fu den Tin Komando ben taki dati sma no ben mag du sutadu (Deut. 5:18). Sutadu na wan sondu „teige Gado” èn wan ogri sani fu du nanga yu trowpatna (Gen. 39:7-9). Efu wan sma en trowpatna waka gi en, dan furu yari langa a sani dati kan hati en ete.

6 Yehovah e si fa trowpatna e libi nanga makandra. A ben wani taki den man na ini Israel ben musu libi bun nanga den wefi. Wan masra di ben lespeki a Wet ben o lobi en wefi èn a no ben o broko a trow fu pikinpikin sani (Deut. 24:1-4; Mat. 19:3, 8). Ma efu wan seryusu problema ben de na ini a trowlibi èn a man ben e broko a trow, dan a ben musu gi a wefi wan brokotrow papira. Efu na uma ben abi a papira disi, dan sma no ben o man lei gi en taki a du hurudu. Boiti dati, wan masra ben musu go na den owru man fu a foto, fosi a ben gi en wefi a brokotrow papira. Na a fasi disi den owru man ben abi na okasi fu yepi den fu no broko trow. Den owru man na ini Israel ben teki presi gi Yehovah. Ma efu den no ben krutu wan tori bun, dan a ben kan pasa taki wan masra ben broko trow nanga en wefi fu pikinpikin sani ede. Te disi ben pasa, dan a no ala ten Yehovah ben du wan sani. Toku a ben si fa den wefi ben e pina èn fa den ben e krei. A ben firi a pen fu den.​—Mal. 2:13-16.

Yehovah ben wani taki papa nanga mama ben musu sori lobi gi den pikin èn taki den ben musu gi den leri. A ben wani taki pikin gro kon bigi sondro fu frede taki ogri kan miti den (Luku paragraaf 7, 8) *

7-8. (a) San Yehovah ben taigi papa nanga mama? (Luku a fowtow tapu a kafti.) (b) San wi leri fu a pisi disi?

7 A Wet ben sori tu taki Yehovah e broko en ede nanga pikin. Yehovah ben taigi papa nanga mama taki den ben musu gi den pikin nyanyan nanga tra sani. Den ben musu yepi den pikin tu fu tron mati fu Yehovah. Papa nanga mama ben musu gebroiki ibri okasi fu yepi den pikin fu den fu kon sabi a Wet fu Yehovah èn fu kon lobi Yehovah (Deut. 6:6-9; 7:13). Wan sani di ben meki taki Yehovah ben strafu den Israelsma, na taki den ben du ogri-ati sani nanga den pikin fu den (Yer. 7:31, 33). Papa nanga mama no ben musu denki taki den ben kan du san den wani nanga den pikin. Den ben musu si den leki wan gudu di Yehovah gi den èn den ben musu lobi den.​—Ps. 127:3.

8 San wi leri: Yehovah e si fa trowpatna e libi nanga makandra. A wani taki papa nanga mama musu lobi den pikin, èn a o strafu den efu den du ogri nanga den.

9-11. Fu san ede Yehovah no ben wani taki sma ben musu abi bigi-ai?

9 No abi bigi-ai. A lastiwan fu den Tin Komando ben taki dati sma no ben mag abi bigi-ai gi den sani fu tra sma (Deut. 5:21; Rom. 7:7). Yehovah gi den a wet disi fu di a ben wani leri en pipel wan prenspari sani. A ben wani leri den taki den ben musu kibri den ati. Sobun, den ben musu luku bun san den ben e prakseri èn den no ben musu kweki takru lostu. A sabi taki na den ogri sani di wan sma e denki noso e firi e meki taki a go du ogri (Odo 4:23). Efu wan Israelsma ben kon kisi takru lostu na ini en ati, dan dati ben kan meki taki a du ogri nanga trawan. Kownu David ben meki a fowtu dati. David ben de wan bun man. Ma wan leisi a bigin luku a wefi fu wan tra man èn a kisi takru lostu gi en. A lostu disi meki taki a sondu (Yak. 1:14, 15). David du hurudu, a pruberi fu kori a masra fu na uma èn te fu kaba a meki sma kiri a man disi.​—2 Sam. 11:2-4; 12:7-11.

10 Yehovah ben sabi te wan Israelsma no ben hori ensrefi na a wet di e taki dati wan sma no musu abi bigi-ai, fu di a sabi san de na ini wi ati (1 Kron. 28:9). A wet disi ben leri a pipel fu en taki den no ben musu denki sani di ben o meki den go du ogri. Wi Papa Yehovah na trutru wan koni Gado di lobi wi!

11 San wi leri: Yehovah no de leki libisma di e si nomo san na ai e si. Yehovah e si san de na ini wi ati (1 Sam. 16:7). Wi no man kibri noti gi en. A sabi san wi e du, fa wi e firi èn san wi e denki. Yehovah e luku a bun na ini wi ati èn a wani taki wi kon abi bun fasi. Ma a wani tu taki wi ondrosuku wisrefi fu luku efu wi kon kisi takru prakseri. A wani taki wi tyari kenki kon, fosi den prakseri disi meki taki wi go du ogri.​—2 Kron. 16:9; Mat. 5:27-30.

A WET BEN SORGU TAKI SMA BEN E DU SANI NA WAN RETI FASI

12. San a Wet fu Moses e leri wi?

12 A Wet fu Moses e leri wi tu taki Yehovah lobi retidu (Ps. 37:28; Yes. 61:8). En na a moro bun sma di kan sori wi fa wi musu libi nanga trawan. Te den Israelsma ben gi yesi na den wet fu Yehovah, dan a ben blesi den. Te den no ben du san den wet ben taki, den ben pina. Meki wi go luku ete tu wet fu den Tin Komando.

13-14. (a) San ben de den tu fosi wet fu den Tin Komando? (b) Sortu wini den Israelsma ben kisi te den ben e hori densrefi na den wet disi?

13 Anbegi Yehovah wawan. Den fosi tu wet fu den Tin Komando ben taki dati den Israelsma ben musu anbegi Yehovah wawan èn taki den no musu anbegi falsi gado (Eks. 20:3-6). Den wet disi no ben tyari wini gi Yehovah, ma den ben tyari wini gi a pipel. Te en pipel ben tan gi yesi na en, sani ben go bun nanga den. Ma te den ben e anbegi den falsi gado fu den tra kondre, den ben e pina.

14 Prakseri den Kanansma. Den no ben e anbegi a tru èn libilibi Gado, ma den ben e anbegi gado di no ben man du noti. A bakapisi ben de taki den ben e du sani di no fiti (Ps. 115:4-8). Na anbegi fu den ben meki taki den ben du wan lo morsu seks sani èn den ben bron den pikin na ini faya leki ofrandi. Te den Israelsma ben drai baka gi Yehovah èn den ben e anbegi falsi gado, dan den ben e du den srefi sani disi. A sani disi ben meki taki den ben du ogri nanga den famiri (2 Kron. 28:1-4). Den wan di ben teki fesi no ben e hori densrefi na den wet fu Yehovah. Den ben gebroiki den makti na wan fowtu fasi èn den ben e pina den swakiwan nanga den mofinawan (Esek. 34:1-4). Dati meki Yehovah ben warskow den Israelsma taki a ben o strafu den efu den ben e du ogri nanga den umasma èn nanga den pikin di no ben man yepi densrefi (Deut. 10:17, 18; 27:19). Na a tra sei, Yehovah ben blesi en pipel te den ben e hori densrefi na den wet fu en èn te den ben e du sani na wan reti fasi.​—1 Kow. 10:4-9.

Yehovah lobi wi èn a sabi te sma e du ogri nanga wi (Luku paragraaf 15)

15. San wi leri fu Yehovah?

15 San wi leri: Te den wan di e taki dati den e dini Yehovah, no e hori densrefi na den wet fu en èn te den e du ogri nanga en pipel, dan a fowtu no de na Yehovah. Ma toku wi kan de seiker taki Yehovah lobi wi èn taki a sabi te sma e du ogri nanga wi. A e firi a pen fu wi moro leki wan mama di e firi gi en beibi (Yes. 49:15). A kan taki a no e du wan sani wantewante, ma te fu kaba a o krutu den wan di e du ogri nanga trawan èn di no e sori berow.

FA DEN SMA DI BEN ABI FRANTWORTU BEN MUSU KOTI KRUTU?

16-18. Fa a Wet ben yepi a pipel na ini na aladei libi? San wi leri na ini a pisi disi?

16 Den Israelsma ben abi furu wet di ben seti a libi fu den. Dati meki a ben prenspari taki den owru man ben koti krutu na wan reti fasi. Den ben krutu tori di ben abi fu du nanga na anbegi fu Yehovah. Ma den ben musu koti krutu tu te tu sma ben abi trobi noso te wan sma ben du wan ogri. Meki wi go luku wan tu fu den tori disi.

17 Te wan Israelsma ben kiri wan sma, dan a no ben kisi dedestrafu wantewante. Den owru man fu a foto ben musu ondrosuku a tori, fosi den bosroiti taki a fiti taki so wan sma kisi dedestrafu (Deut. 19:2-7, 11-13). Den owru man ben musu koti krutu tu te sma ben meki trobi fu den gudu fu den, noso te wan trowpaar ben abi problema (Eks. 21:35; Deut. 22:13-19). Te den owru man ben krutu sani na wan reti fasi èn te den Israelsma ben e hori densrefi na a Wet, dan ala sma ben kisi wini èn Yehovah ben kisi grani.​—Lef. 20:7, 8; Yes. 48:17, 18.

18 San wi leri: Ibri sani di wi e du na ini wi libi prenspari gi Yehovah. A wani taki wi du sani na wan reti fasi èn taki wi sori lobi gi trawan. Yehovah e yere san wi e taki èn a e si san wi e du, srefi efu wi de wi wawan.​—Hebr. 4:13.

19-21. (a) Fa den owru man nanga den krutuman ben musu koti krutu? (b) Fa a Wet ben e kibri a pipel èn san wi leri na ini a pisi disi?

19 Yehovah ben wani kibri en pipel. A no ben wani taki den kon de leki den kondre na den lontu pe retidu no ben de. Dati meki den owru man nanga den krutuman ben musu koti krutu na wan reti fasi awinsi wan sma ben gudu noso pôti. Ma toku den wan di ben koti krutu no ben musu strak tumusi. Na presi fu dati den ben musu lobi retidu.​—Deut. 1:13-17; 16:18-20.

20 Yehovah abi sari-ati nanga en pipel. Fu dati ede a meki wet di e sorgu taki sma no du ogri nanga trawan. Fu eksempre, a Wet ben meki en muilek gi wan sma fu lei gi wan trawan taki a du wan ogri. Wan sma ben abi a reti fu sabi suma ben taki dati a du wan ogri (Deut. 19:16-19; 25:1). Wan sma ben mag kisi strafu soso te tu noso moro sma ben si na ogri di a ben du (Deut. 17:6; 19:15). Ma san ben pasa te wán sma nomo ben si taki wan trawan du wan ogri? A sma di ben du na ogri no ben musu denki taki a no ben o kisi strafu. Yehovah ben si san a du. Na ini na osofamiri, den papa ben kisi a makti fu strafu den pikin. Ma toku den no ben man krutu ala tori. Son leisi den papa ben musu tyari wan tori go na den owru man, so taki den teki wan bosroiti.​—Deut. 21:18-21.

21 San wi leri: Yehovah na wan bun eksempre gi wi, fu di ala ten a e koti krutu na wan reti fasi (Ps. 9:7). A e blesi den wan di e hori densrefi na den wet fu en, ma a e strafu den wan di e gebroiki den makti na wan fowtu fasi (2 Sam. 22:21-23; Esek. 9:9, 10). A kan gersi leki son sma di e du ogri no e kisi strafu, ma wi kan de seiker taki Yehovah o krutu den te a ten fu en doro (Odo 28:13). Èn efu den no abi berow, den o si taki „a de wan tumusi takru sani fu fadon na ini na anu fu a libilibi Gado”.​—Hebr. 10:30, 31.

SUMA A WET BEN E KIBRI?

Te den owru man ben koti krutu, den ben musu sori lobi gi sma neleki Yehovah èn den ben musu krutu sani na wan reti fasi (Luku paragraaf 22) *

22-24. (a) Suma a Wet ben e kibri èn san disi e leri wi fu Yehovah? (b) Sortu warskow skrifi na Eksodes 22:22-24?

22 A Wet ben e kibri den wan di no ben man kibri densrefi, soleki den pikin di no ben abi papa, den uma di masra ben dede kaba èn den trakondre sma. Yehovah ben taigi den krutuman na ini Israel: „Te unu musu krutu na afersi fu wan trakondre sma di e tan na un mindri noso fu wan pikin di no abi papa, dan un no musu koti krutu na wan kruktu fasi. Te wan uma no abi masra moro fu di en masra dede, dan un no musu teki a krosi fu na uma leki panti” (Deut. 24:17). Yehovah ben broko en ede nanga den moro swakiman. A ben strafu den wan di ben du ogri nanga den.​—Leisi Eksodes 22:22-24.

23 A Wet ben kibri osofamiri fu di sma no ben mag abi seks nanga den famiriman (Lef. 18:6-30). Na ini den tra kondre lontu Israel a ben de wan gewoon sani taki sma abi seks nanga famiriman èn den no ben strafu sma fu a sani disi. Yehovah ben wani taki en pipel ben musu tegu gi na ogri disi neleki en.

24 San wi leri: Yehovah wani taki den wan di e teki fesi sori lobi gi den sma di de na den ondro. A no lobi en kwetikweti te sma abi seks nanga den famiri, te den abi seks nanga wan pikin noso te den e dwengi wan sma fu abi seks. A wani taki ala sma, spesrutu den mofinawan kisi kibri. Den wan di e du den ogri disi o abi fu gi frantwortu na Yehovah.

A WET BEN DE „WAN SKADUW FU DEN BUN SANI DI MUSU KON ETE”

25-26. (a) Fu san ede wi kan agersi lobi nanga retidu, nanga libi nanga bro? (b) San wi o leri na ini a di fu tu artikel di e taki fu a tori disi?

25 Wi no man de na libi efu wi no e bro. Na so a de tu nanga lobi nanga retidu. Wan sma no man sori retidu efu a no abi lobi. Te wi sabi taki Yehovah e krutu sani na wan reti fasi, wi e kisi moro lobi gi en. Èn te wi lobi Gado nanga den wet fu en, dan wi o lobi trawan èn wi no o du ogri nanga den.

26 A Wet fu Moses yepi den Israelsma fu kon abi wan moro bun matifasi nanga Yehovah. Ma Gado pipel no ben abi fu hori densrefi na a Wet fu Moses moro, baka di Yesus dede leki wan frulusu-ofrandi. Wan moro bun sani ben kon na ini a presi fu a Wet (Rom. 10:4). Na apostel Paulus ben taki dati a Wet ben de „wan skaduw fu den bun sani di musu kon ete” (Hebr. 10:1). Na ini a di fu tu artikel fu den artikel di e taki fu a tori disi, wi o si san na den bun sani disi. Wi o si tu o prenspari lobi nanga retidu de na ini a Kresten gemeente.

SINGI 109 Lobi makandra nanga un heri ati

^ paragraaf 5 Na artikel disi na a fosiwan fu fo artikel di wi o luku. Na ini den artikel disi wi o si fu san ede wi kan de seiker taki Yehovah lobi wi. Den dri tra artikel di o taki fu a tori disi o de na ini A Waktitoren fu mei 2019. A fosiwan fu den artikel dati o sori fa a lobi nanga a retidu fu Yehovah de fu si na ini a gemeente. Na ini a di fu tu artikel wi o si fa den sani di Yehovah seti fu kibri wi e sori taki en na wan Gado fu lobi nanga retidu. A di fu dri artikel o sori fa wi kan trowstu sma di trawan du ogri nanga den di den ben pikin.

^ paragraaf 2 SAN DEN WORTU DISI WANI TAKI: Yehovah ben meki Moses skrifi moro leki 600 wet gi den Israelsma. Bijbel e kari den wet disi „a Wet”, „a Wet fu Moses”, „a Wet di Gado gi Moses” èn „den komando”. Boiti dati, sma e si den fosi feifi buku fu Bijbel (Genesis te go miti Deuteronomium) leki a Wet tu. Son leisi te den e taki fu a Wet, dan den e taki fu ala den Hebrew Buku fu Bijbel.

^ paragraaf 60 SAN WI E SI TAPU A PRENKI: Wan mama na ini Israel e taki èn e lafu nanga den umapikin fu en, aladi den e sreka nyanyan. Na bakasei wi e si fa a papa e leri a boi fu en fu sorgu gi den skapu.

^ paragraaf 64 SAN WI E SI TAPU A PRENKI: Den owru man di e sidon na den portu e yepi wan uma nanga en pikin na wan lobi-ati fasi. Wan bisnisman du ogri nanga na uma disi di masra dede kaba.