1-2. (a) Ka nyi ka i sar se ciilii? (b) Se fatyô u lun a vangertiôr ser nyi?

SE CII sar se u ma i tesen se dooshima. Shi se soo ser i eren kwagh a vese sha mimi. Aluer i er a vese sha dooshima ga shin i er kwagh a vese sha mimi ga acin imôngo yô, alaghga se nenge ser se gba kwagh ga shi se yina ishima.

² Yehova fa er i sar se u ma i tesen se dooshima shi ma i eren kwagh a vese sha mimi yô. (Ps. 33:5) Se fatyô u lun a vangertiôr ser se doo Yehova ishima kpishi shi a soo ér i eren kwagh a vese sha mimi. Aluer se time sha Tindi u Yehova na ikyurior i Iserael sha ikyev i Mose la zulee yô, se nenge a kwagh ne wang. Aluer ishima vihi u sha ci u ior tese u dooshima ga shi i er kwagh a we sha mimi ga yô, time sha gbenda u Tindi u Mose * la a tese ér Yehova we ior nav ikyo yô.

3. (a) Er i pase ken Mbaromanu 13:8-10 nahan, aluer se time sha Tindi u Mose la yô, ka nyi se kava? (b) Ka mbampin mba nyi se na mlumun sha mi ken ngeren nee?

³ Aluer se time sha Tindi u Mose la yô, se fa er se doo Yehova Aôndo wase ishima yô. (Ôr Mbaromanu 13:8-10.) Se lu timen sha atindi kpuaa ken Tindi u i na Mbaiserael la ken ngeren ne shi se na mlumun sha mbampin mban: Se fatyô u kaan ser Tindi la yange har sha dooshima sha ci u nyi? Se fatyô u kaan ser Tindi yange tese ér i eren kwagh sha mimi sha ci u nyi? Yange gba u mba ve lu hemen la vea eren tom a Tindi nena? Man ka unô jighilii Tindi yange a kura ve? Mlumun u sha mbampin  mban vea sur se ishima shi vea na se ishimaverenkeghen shi vea wase se u seer kporom ikyua a Ter wase u se doo un ishima la.—Aer. 17:27; Rom. 15:4.

4. (a) Se fatyô u kaan ser Tindi yange har sha dooshima sha ci u nyi? (b) Er i nger ken Mateu 22:36-40 nahan, ka atindi a nyi Yesu yange ôr kwagh u a heene?

⁴ Se fatyô u kaan ser Tindi u Mose la yange har sha dooshima sha ci u Yehova eren hanma kwagh cii sha dooshima. (1 Yoh. 4:8) Atindi a ken Tindi u Mose la cii Yehova yange wa a imaagh sha atindiakaa ahar, ér Aôndo a doo u ishima shi orwanndor a we nana doo u ishima. (Lev. 19:18; Dut. 6:5; ôr Mateu 22:36-40.) Sha nahan yô, se fatyô u kaan ser atindi a hemban 600 a ken Tindi ne la cii tese se kwagh u dooshima u Yehova. De ase se nenge akav kpuaa.

5-6. Ka nyi Yehova a soo ér noov man kasev ve erene, man ka nyi a fe vindi vindi? Tese ikyav.

⁵ Eren kwagh a nom shin kwase wou sha mimi shi nengen sha ônov ou. Yehova soo ér noov man kasev ve doo ayol a ve ishima gbem sha won. (Gen. 2:24; Mat. 19:3-6) Idya ka môm ken akaabo a hemban vihin cii a or a fatyô u eren yô. Sha nahan yô, tindi u sha utaankaruhar u ken Atindi a Pue la yange idya. (Dut. 5:18) Idya ka isholibo i or u nan er la, nan er “Aôndo isholibo” jighilii shi nan er ikyar u nan kwaghbo u vihin tsung yô. (Gen. 39:7-9) Or u ikyar u nan a er idya yô, kwagh la ka a nyoon nan anyom kpishi.

⁶ Yehova fa er noov man kasev ve eren a or ve u ken ivese la vindi vindi. Jighilii yô, yange soo ér Mbaiserael ve eren a kasev vev sha inja. Yange nomsoor a kuran tindi la yô, kwase u nan a doo nan ishima shi i lu kwagh u nana gba paven ivaa a kwase la sha hanma ityôkyaa tsô ga. (Dut. 24:1-4; Mat. 19:3, 8) Kpa aluer zayol u vesen va due man nan pav a kwase u nan yô, i gba u nana na un takerada u ivaapaven. Takerada ne yange u kura kwase la, sha ci u i lu kwagh u a za wa nan aie iyol ér nan ngu eren ijimba ga. Heela tseegh ga, ikyav tese ér cii man nom nana na kwase u nan takerada u ivaapaven yô, yange i gba u nana za lam a mbatamen mba hen gar. Kwagh lu nahan sha ci u mbatamen mbara vea fatyô u wasen nom man kwase la u sôron zayol ve yô. Yange Oriserael nana pav a kwase u nan sha mimi ga kpa, ka hanma shighe cii Yehova yange a wa uwegh sha mi ga. Nahan kpa yange a nenge a ican i kwase la kua mliam ma nan, shi un kpa i vihi un kpen kpen.—Mal. 2:13-16.

7-8. (a) Yehova yange wa mbamaren tindi ér ve eren nyi? (Nenge foto u sha igbende.) (b) Ka nyi se hen ken kwagh nee?

⁷ Tindi la shi tese er Yehova a we mbayev ikyo shi a soo ér i saan ve iyol yô. Yehova yange wa mbamaren tindi ér ve nengen sha mbamgbe mba mbayev vev mba sha iyol, shi ve wase mbayev u yan ikyar a na. Yange gba u mbamaren vea tesen ônov vev hanma shighe sha er tindi u Yehova una doo ve ishima shi vea soo Yehova yô. (Dut. 6:6-9; 7:13) Ityôkyaa i môm i yange i na ve Yehova tsaha Mbaiserael yô, lu sha ci u ve lu nzughul a ônov vev sha gbenda u cier iyol. (Yer. 7:31, 33) Yange gba u mbamaren vea nenge mbayev ér ka ma kwagh u ve lu a mi u vea er a mi er ve soo cii ga, kpa gba u vea nengen ve ér ka dyako shin iyua i Yehova a ne ve shi i doo ve kpishi yô.—Ps. 127:3.

⁸ Akaa a se hen ken kwagh ne yô: Yehova ka a ver ishima a nengen er noov man kasev ve eren a or u ve vese la yô. A soo ér mbayev ve doo mbamaren ishima, shi una ôr mbamaren ijir aluer ve nzughul a ônov vev yô.

9-11. Yehova yange wa tindi ér or a de tômon kwagh u orgen ga sha ci u nyi?

⁹ De tômon kwagh u or ga. Tindi u masetyô  ken Atindi a Pue la kaa ér or a de tômon kwagh u orgen ga, inja na yô, ka u lun a isharen i bo sha kwagh u a lu u orgen yô. (Dut. 5:21; Rom. 7:7) Yehova yange wa tindi ne sha u tesen kwagh u injaa ugen, ér gba u ior vea kura asema a ve, inja na yô, ka mbamhen vev kua er ka i lu ve ken ishima la. A fa je ér, or ka nana henen sha kwagh u bo yô, nan va hingir u eren isholibo. (Anz. 4:23) Yange lu u aluer Oriserael de ér asaren a bo a wa amishe ken ishima i nan yô, nana va er kwagh a mbagen sha dooshima ga. Tor Davidi kpa gba ken hôn ne. Davidi yange lu or u dedoo. Kpa kwa ugen la, a tôm kwase u orgen. Isharen la maa na va hingir u eren isholibo. (Yak. 1:14, 15) Davidi yange er idya shi nôngo ér una bume nom u kwase la shi na i wuan un kpaa.—2 Sam. 11:2-4; 12:7-11.

¹⁰ Yange Oriserael nana per tindi u tômon kwagh u orgen la je Yehova a fa, sha ci u tev asema. (1 Kron. 28:9) Tindi u yange wa sha kwagh u tômon kwagh u orgen la tese ior nav ér gba u vea palegh mbamhen mba ka ve na or nan er kwaghbo la. Sha mimi yô, Yehova ka Aôndo u a lu a kwaghfan shi se doo un ishima yô!

¹¹ Akaa a se hen ken kwagh ne yô: Yehova ka a nenge i hemba di kwagh u or nan lu ken won la. Ka a nenge or u se lu ken atô u ishima yase la. (1 Sam. 16:7) Or môm nana fatyô u yeren un a ma mhen shin mlu u ishima i nan shin ieren ga. Ka a keren kwagh u dedoo ken vese shi a taver se ishima ér se eren kwagh u dedoo shon. Kpa shi a soo ér se nenge a mbamhen mba bov mba ve lu ken vese la shi se dugh ve kera cii ve, vea va hingir aeren a bo ye.—2 Kron. 16:9; Mat. 5:27-30.

12. Tindi u Mose la tese se nyi?

¹² Tindi u Mose la shi tese se ér Yehova soo ieren i mimi. (Ps. 37:28; Yes. 61:8) A ver se ikyav i vough sha gbenda u a eren kwagh a mbagen sha inja la. Yange Mbaiserael vea dondon atindi a Yehova na ve la yô, a ver ve. Kpa vea peren atindi a na a perapera la yô, ve ya ican. Gbidye ase kwar sha kwagh u atindi ahar agen ken Atindi a Pue la.

13-14. Atindi a ahar a hiihii a ken Atindi a Pue la yange tese ér gba u a er nyi, man yange Mbaiserael a dondon atindi la yô, kwagh la a wase ve nena?

¹³ Civir Yehova tswen. Atindi a ahar a hiihii a ken Atindi a Pue la yange tese ér gba u Mbaiserael vea civir Yehova tseegh shi ta ve icin sha kwagh u civir ieev. (Eks. 20:3-6) Atindi ne lu sha ci u mkpeyol u Yehova ga, kpa lu sha ci u mkpeyol u ior nav. Yange ior nav mban vea civir un sha mimi yô, i kpe ve iyol. Kpa yange vea civir mbaaôndo mba akuraior agen yô, ve ya ican.

¹⁴ Hen ase sha kwagh u ior i Kanaan. Yange ve civir ieev, lu Aôndo u uma u mimi la ga. Kwagh la na yô, ve hee ayol a ve kpishi. (Ps. 115:4-8) Mcivir ve la yange wa aeren a hôngorough man a ndôhôr ishima a yaven a or kua ieren i kundan iyol i nan nagh sha mbayev. Kape Mbaiserael kpa yange vea undu Yehova vea yem civir ieev ve, ve hee ayol a ve shi ve bula icombor ve je la. (2 Kron. 28:1-4) Mba ve lu sha aan a utaha la kpa de u dondon atindi a Yehova a a tese ér i eren kwagh sha mimi la. Yange ve gema nzughul a tahav vev shi ve lu kighir ior mba ve lu a orwasen ga shin ve lu a tahav ga la. (Esek. 34:1-4) Yehova yange ta Mbaiserael icin ér una tsaha ior mba ve nzughul a kasev man mbayev mba ve lu a orjime ga la. (Dut. 10:17, 18; 27:19) Kpa yange ior mba Yehova vea civir un tseegh shi vea eren kwagh a mbagen sha mimi yô, Yehova a ver ve.—1 Utor 10:4-9.

15. Ka nyi akaa se hen sha kwagh u Yehova?

¹⁵ Akaa a se hen ken kwagh ne yô: Zum u ior mba ve senge ér mba civir Yehova ve per atindi a na man kwagh a tser ve yô, gba u or a cihi a  na un ibo ga. Nahan kpa se doo Yehova ishima shi zum u i er kwagh a vese sha mimi ga yô, ngu a fa. Er ka i vihi se nahan, kape un kpa ka i nyoon un je la, je yô, i hemba er kwagh ka una er wan ve, i vihi ngô u nan nahan. (Yes. 49:15) Er alaghga una er kwagh sha mi ave ave ga nahan kpa, shighe a va kuma yô, una kôr mbaaferev mbara sha kwagh u yange ve er a mbagen sha mimi ga la.

16-18. Ma kwagh ngu u yange Tindi u Mose la bende a mi ga yôô, man ka nyi se hen ken kwagh laa?

¹⁶ Tindi u Mose la yange bende sha akaa kpishi a ken uma u Oriserael; sha nahan yô, yange gba u mbavesen shin mbatamen mba i tsough ve u ôron ior mba Yehova ijir la vea ôron ijir sha mimi. Yange ve nengen sha akaa a mcivir u Yehova tseegh ga, ve ôron ijir sha afer a ior ve er kpaa. Nenge ase akav a dondon ne.

¹⁷ Oriserael yange nana wua or yô, maa i gba u a gba wuan nan tsô ga.Yange i gba u mbavesen shin mbatamen mba hen gar u nan la vea time sha ikyaa la; vea fa er i hii ve nan woo or la cii ve aluer nan kuma ku kpa a mase wuan nan ye. (Dut. 19:2-7, 11-13) Shi mbavesen mbara ôron ijir sha akaa a ken uma u ior u ayange ayange kpaa. Yange ve ôr ajir sha kwagh u akaa a ior kua ayôôso a ken ivese. (Eks. 21:35; Dut. 22:13-19) Yange mbavesen mban vea ôron ijir sha mimi shi Mbaiserael vea dondon Tindi yô, hanma or nan zua a mtsera shi ikyurior la jimin cii i va Yehova a icivir.—Lev. 20:7, 8; Yes. 48:17, 18.

¹⁸ Akaa a se hen ken kwagh ne yô: Hanma kwagh u se eren ken uma wase cii gba Yehova kwagh. A soo ér se eren kwagh sha mimi, shi se eren a mbagenev sha dooshima. Ngu a nenge hanma kwagh u se ôr shin se er cii, ka a lu ken iuv ken atô u iyou yase ape se lu tswen je kpaa.—Heb. 4:13.

19-21. (a) Yange gba u mbavesen kua mba ôron ajir vea eren a ior mba Aôndo nena? (b) Tindi u Mose yange kuran ior nena, man ka nyi se hen ken kwagh laa?

¹⁹ Yehova yange soo ér una kura ior nav, akuraior aa wa ndor a ve la a de hôngor ve ga. Sha nahan yô, yange gba u mbavesen kua mba ôron ajir vea dondon Tindi sha mimi. Nahan kpa yange gba u ior mba ôron ajir mbara vea eren a ior sha tswam shin vea zungwen mhôônom ga ze. Kpa gba u perapera una doo ve ishima.—Dut. 1:13-17; 16:18-20.

²⁰ Mhôônom ma ker Yehova a ior nav, nahan ngu a wa atindi sha er a zungul a mbagenev ga yô. Ikyav i tesen yô, Tindi yange na yô, i taver u a gba za wan or aie iyol ér nan er ifer. Yange i gba u or u i kaa ér nan er kwaghbo la nana fa or u nan va we nan kwagh iyol la. (Dut. 19:16-19; 25:1) Shi cii man i na nan ibo yô, saa a zua a mbashiada uhar. (Dut. 17:6; 19:15) Nahan yange Oriserael nana er kwaghbo man a lu di or môm tseegh nan nenge di ye? Lu u or u nan er ifer la nana gba henen tsô ér nan war a war je ga. Yehova yange a nenge kwagh u nan er la. Ken icombor kpa, yange i na uter tahav  mbu hemen, nahan kpa tahav vev mbura lu a ikighir. Zayol mbagen hen tsombor yange i gba u mbavesen shin mbatamen mba hen gar vea wa uwegh sha mi, nahan i lu ve ve mase kuren ikyaa shon ye.—Dut. 21:18-21.

²¹ Akaa a se hen ken kwagh ne yô: Yehova ver se ikyav i vough; eren hanma kwagh sha mimi. (Ps. 9:7) Ne mba ve dondon atindi a na sha mimi la injar; kpa ngu a gema a tsaha mba ve nzughul a tahav vev la. (2 Sam. 22:21-23; Esek. 9:9, 10) Mbagen vea er aferakaa shi a lu inja er ve war mtsaha nahan, kpa a va kuman sha shighe u Yehova yô, una ôr ve ijir keng je. (Anz. 28:13) Aluer ve gema ishima ga yô, ica a gba ga je tsô vea kav er “u gban sha ikyev i Aôndo u uma” la, i lu “kwagh u cier iyol je” yô.—Heb. 10:30, 31.

22-24. (a) Ka unô jighilii je Tindi yange a kura ve, man kwagh ne tese se nyi sha kwagh u Yehova? (b) Ka icintan i nyi i lu ken Ekesodu 22:22-24?

²² Jighilii yô, Tindi yange kuran ior mba ve lu a or ijime ga, er ancôgholov man kasev mba côgholov kua ushirmbaiorov nahan. Yange i kaa a ior mba ôron ajir ken Iserael ér: “De vihin ijir i shiror shin ancôghol kpaa ga; man de ngohol ikyondo i kwasecôghol ityungu ga.” (Dut. 24:17) Kwagh u ior mba ve lu a or ijime ga la yange gba Yehova ishima tsung. Shi yange a tsaha mba ve lu nzughul a ve la.—Ôr Ekesodu 22:22-24.

²³ Tindi shi yange a kura mba hen tsombor sha afer a jimbagh. Tindi yange ta icin gbang  gbang ér mba hen tsombor ve de yaven a ayol a ve ga. (Lev. 18:6-30) Kpa akuraior a a kase Mbaiserael la yô, lumun a akaa ne shi eren a kpaa. Nahan kpa ior mba Yehova yô, yange gba u ifer ne ia ndôhôr ve ishima vough er Yehova kpa ifer ne lu kwagh u ndôhôr un ishima nahan.

²⁴ Akaa a se hen ken kwagh ne yô: Yehova soo ér ior mba un ver ve sha aan a hemen la, ve ver ishima sha ior mba ve lu hemen ve la. A kôr hanma inja ifer shin isholibo i kwagh u yaven a or cii ihyom. Shi a soo ér i kura ior nav cii sha gbaa ne, hemban je yô mba ve lu a or ijime ga la, shi i de nzughul a ve ga.

25-26. (a) Se fatyô u kaan ser dooshima man ieren i mimi mba inja er iôôn a uma nahan nena? (b) Ka nyi se time sha mi ken ngeren u sha uhar u ken ngeren mba a lu duen a mi laa?

²⁵ Dooshima una lu ga yô, ieren i mimi ia lu ga; ieren i mimi kpa ia lu ga yô, dooshima una lu ga. Ka di vough er or a fatyô u lun uma a u ôôn shio ga nahan. Aluer se mba a vangertiôr ser Yehova eren kwagh a vese sha mimi yô, una seer doon se ishima. Man Aôndo ka una doo se ishima shi sea soo atindiakaa na a perapera la yô, kwagh la a mgbegha se u soon mbagenev shi eren kwagh a ve sha mimi.

²⁶ Ikyuryan i Tindi u Mose la yange i wase Mbaiserael u yan ikyar kôôsôô a Yehova. Kpa Yesu va kur Tindi la yô, kera gba u ior mba Aôndo vea dondon Tindi la ga, kpa i gema i va a kwagh ugen u hemban doon cii. (Rom. 10:4) Apostoli Paulu yange pase ér Tindi “ngu di a mure u akaa a doon a a lu van la tsô.” (Heb. 10:1) Ngeren u sha uhar u ken ungeren mba a lu duen a mi ne una lam sha akaa a doon shon agen, shi una pase er i gbe hange hange u a eren kwagh sha mimi man sha dooshima ken tiônnongo u Kristu yô.