1-2. (a) Kasi tose tikukhumba vichi? (b) Kasi tingaŵa na chigomezgo wuli?

TOSE tikukhumba kutemweka. Ndipo tose tikukhumba ŵanji ŵatichitirenge vinthu mwaurunji. Para mwakuwerezgawerezga ŵanji ŵakulongora kuti ŵakutitemwa yayi ndipo ŵakutichitira vinthu mwambura urunji, tikujipulika kuti ndise ŵambura kuzirwa kweniso tikuŵa ŵambura kukondwa.

² Yehova wakumanya kuti tikukhumba chitemwa na urunji. (Sal. 33:5) Tingaŵa na chigomezgo chose kuti Chiuta withu wakutitemwa chomene ndipo wakukhumba kuti ŵanji ŵatichitirenge vinthu mwaurunji. Uwu mbunenesko para tikuwona mwakupwelelera Dango ilo Yehova wakapeleka ku mtundu wa Israyeli kwizira mwa Mozesi. Para mukukhuŵara chifukwa chakuti ŵanji ŵakumutemwani yayi panji ŵakumuchitirani vinthu mwambura urunji, wonani umo Dango la Mozesi * likuvumbulira kuti Yehova wakufipira mtima ŵanthu ŵake.

3. (a) Nga umo pakulongosolera pa Ŵaroma 13:8-10, kasi tikumanya vichi para tikusambira Dango la Mozesi? (b) Kasi nkhani iyi yizgorenge mafumbo wuli?

³ Para tikusambira Dango la Mozesi, tikuwona umo Chiuta withu wachitemwa Yehova wakajipulikiranga. (Ŵazgani Ŵaroma 13:8-10.) Mu nkhani iyi tisandenge malango ghachoko waka agho ghakapelekeka ku Ŵaisrayeli ndipo tizgorenge mafumbo agha: Chifukwa wuli tingati Dango likajintha pa chitemwa? Chifukwa wuli tingati Dango likakhuŵilizganga urunji? Kasi awo ŵakaŵa na mazaza ŵakeneranga kulilondezga wuli Dango? Ndipo kasi Dango  likavikiliranga anjani chomenechomene? Mazgoro gha mafumbo agha ghangatipembuzga, kutipa chigomezgo, ndiposo kuti tisendelere kwa Adada ŵithu ŵachitemwa.—Mil. 17:27; Rom. 15:4.

4. (a) Chifukwa wuli tingati Dango la Mozesi likajintha pa chitemwa? (b) Kasi Yesu wakayowoya malango wuli pa lemba la Mateyu 22:36-40?

⁴ Tingayowoya kuti Dango la Mozesi likajintha pa chitemwa chifukwa chakuti Yehova wakulongozgeka na chitemwa pa chilichose icho wakuchita. (1 Yoh. 4:8) Malango ghose gha mu Dango la Mozesi ghakajintha pa malango ghakuru ghaŵiri. Malango agha ni utemwenge Chiuta, ndiposo utemwenge mzengezgani wako. (Lev. 19:18; Doto. 6:5; ŵazgani Mateyu 22:36-40.) Ntheura tingati malango ghakujumpha 600 agho ghakapanga Dango la Mozesi, ghakuvumbura chitemwa cha Yehova. Tiyeni tiwone viyelezgero vinyake.

5-6. Kasi Yehova wakukhumba kuti ŵakutorana ŵachitenge wuli, ndipo wakumanya vichi? Pelekani chiyelezgero.

⁵ Muŵe ŵakugomezgeka mu nthengwa na kupwelelera ŵana ŵinu. Yehova wakukhumba kuti ŵakutorana ŵatemwanenge chomene mwakuti ŵakhale lumoza umoyo wawo wose. (Gen. 2:24; Mat. 19:3-6) Chinthu chiheni chomene icho munthu wangachitira munyake mu nthengwa mbuleŵi. Lekani dango la nambara 7 likakanizga uleŵi. (Doto. 5:18) Kuchita uleŵi ‘nkhwanangira Chiuta’ kweniso ni nkhaza zikuru chomene kwa munyithu wa mu nthengwa. (Gen. 39:7-9) Para yumoza mu nthengwa wachita uleŵi, uyo wandachite vikumuŵinya chomene kwa vyaka vinandi.

⁶ Yehova wakumanya makora umo ŵanthu mu nthengwa ŵakukhalira. Iyo wakakhumbanga kuti ŵawoli mu Israyeli ŵakhalenge makora. Mfumu uyo wakachindikanga Dango wakatemwanga muwoli wake ndipo wakamulekanga yayi muwoli wake pa vifukwa vyambura kwenelera. (Doto. 24:1-4; Mat. 19:3, 8) Kweni para pawuka masuzgo ghakuru ndipo wamazga nthengwa, wakeneranga kumupa kalata ya chipati. Kalata iyi yikavikiliranga mwanakazi kuti ŵanthu ŵaleke kumuyowoyera mautesi ghakuti wachita uleŵi. Kweniso pambere mfumu wandamupe muwoli wake kalata yachipati, wakeneranga kuti wakakumane dankha na ŵalara ŵa msumba. Ntheura ŵalara aŵa ŵakasangirangapo mwaŵi wa kuŵawovwira kuti nthengwa yawo yileke kumara. Para mwanalume Muisrayeli wapata muwoli wake pa vifukwa vyambura kwenelera, ni nyengo zose yayi apo Yehova wakanjilirangapo. Kweni wakawonanga umo mwanakazi wakusuzgikira na para wakulira, ndipo vikamuŵinyanga chomene.—Mal. 2:13-16.

7-8. (a) Kasi Yehova wakalangura kuti ŵapapi ŵachitenge vichi? (Wonani chithuzi cha pa chikopi.) (b) Kasi tikusambirapo vichi?

⁷ Dango likavumburangaso kuti Yehova wakupwelelera chomene ŵana. Yehova wakalangura ŵapapi kuti ŵawovwirenge ŵana ŵawo mwakuthupi pera yayi, kweniso mwauzimu. Ŵapapi ŵakeneranga kovwira ŵana ŵawo kuti ŵapulikiske na kuchindika Dango la Yehova kweniso kumutemwa chomene. (Doto. 6:6-9; 7:13) Chifukwa chimoza icho Yehova wakalangiranga Ŵaisrayeli ntchakuti ŵakachitiranga ŵana ŵawo ŵanyake nkhaza ziheni chomene. (Yer. 7:31, 33) Ŵapapi ŵakeneranga kuwona ŵana ŵawo nga ni katundu waka yayi uyo ŵangachita nayo umo ŵakhumbira, kweni nga ntchiharo, chawanangwa chakufuma kwa Yehova icho ŵakwenera kuchipwelelera.—Sal. 127:3.

⁸ Ivyo tikusambirapo: Yehova wakuwona ivyo ŵakutorana ŵakuchitirana. Wakukhumba kuti ŵapapi ŵatemwenge ŵana ŵawo, ndipo ŵapapi ŵazamweruzgika para ŵakuchitira nkhaza ŵana ŵawo.

9-11. Chifukwa wuli Yehova wakapeleka dango ilo likakanizganga kudokera?

⁹ Ungadokeranga chara. Dango laumaliro pa Malango Khumi likakanizganga kudokera panji kuŵa na khumbiro liheni pa chinthu chaŵene.  (Doto. 5:21; Rom. 7:7) Yehova wakapeleka dango ili kuti wasambizge ŵanthu ŵake sambiro lakuzirwa, kuti ŵavikilire mitima yawo, panji kuti maghanoghano ghawo, umo ŵakuwonera vinthu, na umo ŵakujipulikira. Yehova wakumanya kuti munthu wakuŵa dankha na maghanoghano ghaheni ndipo pamanyuma wakuchita vinthu viheni. (Zinth. 4:23) Para Muisrayeli wazomerezga kuti maghanoghano ghaheni ghakure mu mtima wake, chikaŵanga chipusu kuchitira ŵanyake nkhaza. Mwachiyelezgero, Themba Davide likakoleka mu chipingo ichi. Davide wakaŵa munthu muwemi waka. Kweni zuŵa linyake wakadokera muwoli wamwene. Khumbiro lake likamulongozgera ku kwananga. (Yak. 1:14, 15) Davide wakachita uleŵi, wakayezga kupusika mweneko wa mwanakazi ndipo pamanyuma wakapangiska kuti wakomeke.—2 Sam. 11:2-4; 12:7-11.

¹⁰ Yehova wakamanyanga para Muisrayeli waswa dango lakuyowoya vya kudokera chifukwa wakusanda mitima. (1 Mid. 28:9) Dango la kuyowoya za kudokera likaphaliranga ŵanthu ŵake kuti ŵagege maghanoghano ghaheni agho ghangalongozgera ku kwananga. Yehova ni Dada wachitemwa kweniso wamahara nadi.

¹¹ Ivyo tikusambirapo: Yehova wakuwona waka umo munthu wakuwonekera kuwaro yayi. Wakuwona wunthu withu wamukati ndiposo mu mtima withu. (1 Sam. 16:7) Tingamubisa yayi ivyo tikughanaghana, tikuchita, kweniso umo tikujipulikira. Wakuwonamo viwemi mwa ise ndipo wakutichiska kuti ndivyo tichitenge. Kweni wakukhumba kuti timanyenge maghanoghano ghaheni na kughakanizga pambere ghandatilongozgere ku kwananga.—2 Mid. 16:9; Mat. 5:27-30.

12. Kasi Dango la Mozesi likasambizgangaso vichi?

¹² Dango la Mozesi likutisambizgaso kuti Yehova wakutemwa urunji. (Sal. 37:28; Yes. 61:8) Iyo wakulongora chiyelezgero chiwemi pa kuchita vinthu mwaurunji na ŵanji. Para Ŵaisrayeli ŵapulikira malango agho Yehova wakapeleka, wakaŵatumbikanga. Para ŵandapulikire malango ghake ghaurunji ŵakasuzgikanga. Tiyeni tiwone malango ghanyake ghaŵiri gha mu Malango Khumi.

13-14. Kasi malango ghaŵiri ghakwambilira pa Malango Khumi ghakatenge Ŵaisrayeli ŵachitenge wuli, ndipo ŵakasanganga chandulo wuli para ŵapulikira?

¹³ Kusopa Yehova pera. Malango ghaŵiri ghakwambilira pa Malango Khumi, ghakatenge Ŵaisrayeli ŵasopenge Yehova pera, ndipo ghakachenjezga kusopa vikozgo. (Eks. 20:3-6) Ni Yehova yayi wakasanganga chandulo na malango agha. Kweni ŵanthu ŵake ndiwo ŵakasanganga chandulo. Para ŵanthu ŵake ŵalutilira kugomezgeka kwa iyo, vinthu vikaŵayenderanga makora. Kweni para ŵakusopa ŵachiuta ŵamitundu yinyake, ŵakasuzgikanga.

¹⁴ Ghanaghanirani za Ŵakenani. Ŵakasopanga ŵangoza m’malo mwa kusopa Chiuta waunenesko kweniso wamoyo. Umaliro wake ukaŵanga wakuti ŵakajikhozganga soni ŵekha. (Sal. 115:4-8) Pakusopa kwawo ŵakachitanga uzaghali na kupeleka ŵana ŵawo kuŵa sembe. Mwakuyana waka, para Ŵaisrayeli ŵamuleka Yehova na kwamba kusopa ŵangoza, ŵakajikhozganga soni ŵekha na kupweteka mbumba zawo. (2 Mid. 28:1-4) Awo ŵakaŵa na mazaza ŵakazerezganga fundo zaurunji za Yehova. Ŵakagwiliskiranga ntchito uheni mazaza ghawo ndipo ŵakakandilizganga ŵanthu ŵambura nkhongono kweniso ŵakavu. (Ezek. 34:1-4) Yehova wakachenjezga Ŵaisrayeli kuti wizenge na cheruzgo pa awo ŵakachitiranga nkhaza ŵanakazi na ŵana. (Doto. 10:17, 18; 27:19) Kweni Yehova wakatumbikanga ŵanthu ŵake para mbakugomezgeka kwa iyo kweniso para ŵakuchitirana vinthu mwaurunji.—1 Mathe. 10:4-9.

15. Kasi tikusambirako vichi kwa Yehova?

¹⁵ Ivyo tikusambirapo: Tikwenera kumupa mulandu Yehova yayi para ŵanthu awo ŵakuti ŵakumuteŵetera, ŵakuzerezga fundo zake na kupweteka ŵanthu ŵake. Kweni Yehova wakutitemwa chomene ndipo wakumanya para ŵanji ŵatichitira  vinthu mwambura urunji. Vikumuŵinya chomene kujumpha umo vikumuŵinyira mama para mwana wake wakusuzgika. (Yes. 49:15) Nangauli nyengo zinyake wakunjilirapo nyengo yeneyiyo yayi, kweni pa nyengo yakwenelera wazamweruzga ŵakwananga ŵambura kupera chifukwa cha umo ŵakuchitira na ŵanji.

16-18. Kasi Dango la Mozesi likagwirangaso ntchito wuli, ndipo tikusambirapo vichi?

¹⁶ Dango la Mozesi likakhwaskanga vinandi mu umoyo wa Ŵaisrayeli, ntheura chikaŵa chakuzirwa chomene kuti ŵanalume ŵalara ŵakwimikika ŵeruzgenge mwaurunji ŵanthu ŵa Yehova. Ŵakaŵa na udindo wa kweruzga pa vinthu vyauzimu pera yayi, kweniso para ŵanthu ŵambana na para munyake waswa dango. Wonani viyelezgero ivi.

¹⁷ Para Muisrayeli wakoma munthu, kuti wakeneranga kukomeka nyengo yeneyiyo yayi. Ŵalara ŵa msumba ŵakafufuzanga dankha pambere ŵandadumure usange uyo wakoma munyake nayo wakwenera kukomeka. (Doto. 19:2-7, 11-13) Ŵalara aŵa wakeruzgangaso milandu yinandi ya zuŵa na zuŵa yakukhwaskana na katundu kweniso nkhani za mu nthengwa. (Eks. 21:35; Doto. 22:13-19) Para ŵalara ŵakweruzga makora kweniso Ŵaisrayeli ŵapulikira Dango, waliyose wakasanganga chandulo, ndipo mtundu wose ukachindikanga Yehova.—Lev. 20:7, 8; Yes. 48:17, 18.

¹⁸ Ivyo tikusambirapo: Umoyo withu ngwakuzirwa chomene kwa Yehova. Iyo wakukhumba kuti tichitenge mwaurunji kweniso mwachitemwa para tikuchita vinthu na ŵanji. Wakuwona vyose ivyo tikuchita, nanga ni para tili kwatekha kunyumba kwithu.—Heb. 4:13.

19-21. (a) Kasi ŵalara na ŵeruzgi ŵakeneranga kuchita wuli na ŵanthu ŵa Chiuta? (b) Kasi Dango la Mozesi likavikiliranga wuli ŵanthu, ndipo tikusambirapo vichi?

¹⁹ Yehova wakakhumbanga kuvikilira ŵanthu ŵake kuti ŵaleke kutolera ivyo mitundu yinyake ya pafupi yikachitanga. Ntheura wakakhumbanga kuti ŵalara na ŵeruzgi ŵagwiliskirenge ntchito Dango mwambura kutemwera. Kweni awo ŵakweruzga ŵakeneranga kuchita vinthu mwankhaza yayi panji kukhwimiska chomene vinthu. M’malo mwake ŵakeneranga kutemwa urunji.—Doto. 1:13-17; 16:18-20.

²⁰ Yehova wakuŵatemwa chomene ŵanthu ŵake, lekani wakuŵika malango kuti waliyose wachitilikenge vinthu mwaurunji. Mwachiyelezgero, chifukwa cha Dango, ni viŵi yayi kuti munthu ŵamupusikizgire mulandu. Uyo watundulika wakaŵa na wanangwa kumanya uyo wamutundura. (Doto. 19:16-19; 25:1) Ndipo pambere ŵandamusange na mulandu, ŵakaboni ŵaŵiri panji kujumpha apa ŵakeneranga kupeleka ukaboni. (Doto. 17:6; 19:15) Wuli pakuyowoya za Muisrayeli uyo wapalamura mulandu ndipo munthu yumoza pera ndiyo wawona? Wakeneranga kughanaghana kuti walekenge kulangika yayi. Yehova wakawona ivyo wakachita. Mu mbumba, dada wakapikanga mazaza, kweni mazaza ghake ghakaŵanga na mphaka. Pakweruzga nkhani zinyake za mu mbumba,  ŵalara ŵa msumba ŵakaŵanga na udindo wa kudumbiskana nawo ndipo paumaliro ŵakadumuranga.—Doto. 21:18-21.

²¹ Ivyo tikusambirapo: Yehova ntchiyelezgero chiwemi chomene chifukwa vyose wakuchita mwaurunji. (Sal. 9:7) Wakutumbika wose awo ŵakulondezga fundo zake, kweni wakulanga awo ŵakugwiliskira ntchito nkhongono zawo mwambura kwenelera. (2 Sam. 22:21-23; Ezek. 9:9, 10) Ŵanyake ŵangachita vinthu viheni na kuwona nga ŵagwentha chilango, kweni para Yehova wawona kuti nyengo yakwana, wazamuwoneseska kuti ŵeruzgika. (Zinth. 28:13) Ndipo usange ŵakusintha yayi, mwaluŵiro ŵazamumanya kuti “ntchinthu chakofya kuwa mu mawoko gha Chiuta wamoyo.”—Heb. 10:30, 31.

22-24. (a) Kasi Dango likavikiliranga anjani chomenechomene, ndipo ivi vikutisambizgachi za Yehova? (b) Kasi ni chenjezgo wuli ilo lili pa Ekisodo 22:22-24?

²² Chomenechomene, Dango likavikiliranga ŵanthu awo ŵangajivikilira yayi ŵekha, nga ni ŵalanda, vyokoro, na ŵalendo. Ŵeruzgi mu Israyeli ŵakaphalirika kuti: “Mungabendezganga chara pakweruzga mulandu wa mulendo panji mwana mulanda, ndipo mungatoranga chara chakuvwara cha chokoro nga ntchikholi cha ngongoli.” (Doto. 24:17) Yehova wakalongora kuti wakaŵaghanaghaniranga ŵanthu awo ŵakawonekanga ŵambura kuvikilirika mu chikaya. Ndipo wakalanganga ŵanthu awo ŵakaŵasuzganga.—Ŵazgani Ekisodo 22:22-24.

²³ Dango likavikilirangaso ŵanthu wose ŵa mu  mbumba kuŵa na milandu ya kugonana chifukwa likakanizga kugonana kose kwa paubali. (Lev. 18:6-30) Mwakupambanako na ŵanthu ŵa mitundu yinyake iyo yikazingilizga Israyeli, awo ŵakachitanga vinthu ivi panji kuvizomerezga, ŵanthu ŵa Yehova ŵakeneranga kuwona vinthu ivi nga umo Yehova wakuviwonera kuti ni vyaunyankhasi.

²⁴ Ivyo tikusambirapo: Yehova wakukhumba kuti awo waŵapa maudindo, ŵaŵenge ŵachitemwa ku ŵanthu wose awo ŵali pasi pawo. Iyo wakutinkha kugonana kose kwambura kwenelera ndipo wakukhumba kuti waliyose waŵenge wakuvikilirika kweniso walongolekenge urunji, chomenechomene awo ŵakuwoneka kuti mbambura kuvikilirika.

25-26. (a) Chifukwa wuli tingayowoya kuti chitemwa na urunji vili nga ni mvuchi na umoyo? (b) Kasi tizamusambira vichi mu nkhani yinyake iyo yizamuŵa mu Gongwe la Mulinda la Meyi, 2019?

²⁵ Chitemwa na urunji vili nga ni mvuchi na umoyo. Vinthu ivi vikwendera lumoza ndipo pa charu chapasi chimoza chingakhala yayi kwambura chinyake. Para takhorwa kuti Yehova wakuchita nase mwaurunji, chitemwa chithu pa iyo chikukura. Nakuti para tikutemwa Chiuta na fundo zake zaurunji, tichiskikenge kuti titemwenge ŵanji na kuŵachitira urunji.

²⁶ Dango la Mozesi likawovwiranga kuti Ŵaisrayeli ŵaŵe paubwezi wakukhora na Yehova. Kweni mazuŵa ghano ŵanthu ŵa Chiuta ŵaliso pasi pa Dango yayi, Yesu wakati wafiska Dango, chinthu chinyake chiwemi chomene chakanjira m’malo mwa Dango. (Rom. 10:4) Mpositole Paulosi wakati Dango “ni muzgezge wa vinthu viwemi ivyo vikwiza.” (Heb. 10:1) Nkhani yakulondezgapo ya mu gulu la nkhani zinayi izo tanguzizunura pakwamba, yizamuŵa mu Gongwe la Mulinda la Meyi, 2019. Mu nkhani iyi tizamusambira vinyake mwa vinthu viwemi ivyo vikwiza munthazi kweniso uwemi wa chitemwa na urunji mu mpingo waunenesko.