1, 2. 1) ¿Bin ya jkʼantik jpisiltik? 2) ¿Bin ya xjuʼ ya jchʼuuntik sok spisil koʼtantik?

JPISILTIK ya jkʼantik te kʼux aʼiybilotik sok te stojiluk te bin ya kichʼtik pasbeyele. Kʼalal maʼyuk machʼa kʼux ya yaʼiyotik sok te ya kil jwokoltik ta skaj te ma stojiluk bin ya kichʼtik pasbeyele, jichniwan ya kaʼiytik te ma jnaʼtikix bin ya jpastik sok te jkʼaxel ma xtuunotikix.

² Te Jehová snaʼoj te stalelnanix-a te ya jkʼantik te lek ya kichʼtik ilele (Sal. 33:5). Ya xjuʼ ya jchʼuuntik sok spisil koʼtantik te mero kʼuxotik ta yoʼtan te Jehová sok te ya skʼan te stojiluk te bin ya kichʼtik pasbeyele. Jich ya yakʼ ta ilel te Ley la yakʼbey Jehová te Moisés ta stojol te lum Israel. Teme jkʼaxel ameloj awoʼtan yuʼun te maʼyuk machʼa kʼuxat ta yoʼtan ya awaʼiye o yuʼun te ay bin ma stojiluk awichʼoj pasbeyele, yame yakʼbat smukʼul awoʼtan snopel te Ley yuʼun Moisés * te ya yakʼ ta ilel te ay skʼoplal ta yoʼtan Dios te j-abatetik yuʼune.

3. 1) Jich bitʼil ya yalbey skʼoplal Romanos 13:8-10, ¿bin ya jtatik ta ilel kʼalal ya jnoptik te Ley yuʼun Moisés? 2) ¿Bin jojkʼoyeletik ya kakʼbeytik sujtib ta artikulo ini?

³ Kʼalal ya kilbeytik skʼoplal te Ley yuʼun Moisés ya xkʼot ta koʼtantik te kʼax kʼuxotik ta yoʼtan te Dios kuʼuntike (kʼopona Romanos 13:8-10). Ta artikulo ini ya kilbeytik skʼoplal cheʼoxeb leyetik te la yakʼbey Jehová te israeletik sok ya kakʼbeytik sujtib te jojkʼoyeletik ini: ¿Bin yuʼun ya xjuʼ ya kaltik te talem ta swenta skʼuxul yoʼtan Dios te Leye? ¿Bin yuʼun ya xjuʼ ya kaltik te ya yakʼ jpastik te bin toj ta pasele? ¿Bin-utʼil ya skʼan ya  stuuntesik-a te machʼatik yichʼoj yaʼtelik-ae? Sok ¿machʼatik-a te kʼaxtoxan la yichʼik kanantayel yuʼun te Leye? Te sujtibe ya yakʼ smukʼul koʼtantik sok ya yakʼ xnoptsajotikxan ta stojol te jTatik te ay ta chʼulchan te kʼuxotik ta yoʼtane (Hech. 17:27; Rom. 15:4).

4. 1) ¿Bin yuʼun ya xjuʼ ya kaltik te talem ta kʼuxul oʼtanil te Ley yuʼun Moisés? 2) Jich bitʼil ya yal Mateo 22:36-40, ¿bin mantal la yalbeyxan skʼoplal te Jesús?

⁴ Ya xjuʼ ya kaltik te talem ta kʼuxul oʼtanil te Ley yuʼun Moisés, melel jaʼ ya xtijbot yoʼtan Jehová te kʼuxul oʼtanil ta spasel spisil te bin ya spase (1 Juan 4:8). Te kʼaxem ta 600 mantaliletik yichʼoj te Leye, stsakoj yip ta cheb mantaliletik ini: te kʼuxuk ta koʼtantik te Dios sok te jpatxujktike (Lev. 19:18; Deut. 6:5; kʼopona Mateo 22:36-40). Jaʼ yuʼun ya xjuʼ ya kaltik te spisil te Leye ya yakʼ ta ilel te skʼuxul yoʼtan Jehová. Kiltik cheʼoxeb ejemplo.

5, 6. 1) ¿Bin ya skʼan Jehová te ya spasik te machʼatik nujpunemike? 2) ¿Bin ay skʼoplal ta yoʼtan te Jehová? Ala jun ejemplo.

⁵ Leyetik swenta ma sloʼlay sbaik te machʼatik nujpunemik sok te bitʼil ta chʼitesel te alnichʼanetik. Te Jehová ya skʼan te kʼuxuk ya yaʼiy sbaik ta spisil-ora te machʼatik nujpunemik (Gén. 2:24; Mat. 19:3-6). Te antsiwej sok antsinel jaʼ jun tulan mulil te kʼaxto ya xjuʼ ya yutsʼinbey skuxlejal te machʼa nujpunem soke. Jaʼ yuʼun, ma yanuk ya kaʼiytik-a te ya yal ta sjukebal mantalil te jaʼ tulan mulile (Deut. 5:18). Te antsiwej sok antsinel jaʼ mulil ta stojol Dios sok te kʼaxto ya yejchʼentesbey yoʼtan te sjoy te maʼyuk bin chopol spasoje (Gén. 39:7-9). Te machʼa jich ya xkʼot ta stojole bayalniwan jaʼbil ya xjalaj te skʼuxul swokole.

⁶ Te Jehová ay skʼoplal ta yoʼtan te bin yilel ya yil sbaik te machʼatik nujpunemike. Ta namey Israel bayal skʼoplal ta yoʼtan te ichʼbiluk ta mukʼ te inamiletike. Te winik te yichʼoj ta mukʼ te Leye kʼux ta yoʼtan te yiname sok ma biluknax bin yuʼun ya slajinbey te sjunil nujpunele (Deut. 24:1-4; Mat. 19:3, 8). Jaʼukmeto, teme ay jajch tulan kʼop sok ya schʼoj jilel te yiname, yame skʼan ya yakʼbey sjunil yuʼun te la yijkʼitay sbaike. Te jun ini ya xkanantayot te ants swenta ma xyichʼ alel te la yaʼiy antsinele. Jaʼnix jich kʼalal te winik mato yakʼbeyoj-a te jun-abi, jich yilel te nail ya xbajtʼ skʼopon te ansianoetik yuʼun te lum. Yuʼun jich ya xjuʼ ya xkoltayotik swenta ma xlaj-a te nujpunel yuʼunike. Kʼalal jtul israel-winik ta schopolil yoʼtan ya yijkʼitay te yiname, maba spisil-ora jaʼ ya schajpan te Jehová, pero ya yilbey te swokol te antse sok ya xkʼot ta yoʼtan (Mal. 2:13-16).

7, 8. 1) ¿Bin la yal ta mantal Jehová ta stojol te meʼil tatiletike? (Ilawil te lokʼomba ta yelaw te rebista). 2) ¿Bintik ya yakʼ jnoptik?

⁷ Te Ley jaʼnix jich ya yakʼ ta ilel te mukʼ skʼoplal ya yil Jehová te alnichʼanetike. Te Dios ma jaʼuknax la yal ta mantal te ya yakʼbeyik te bin ya xtuun yuʼun te yal snichʼanike, jaʼnix jich ya skʼan ya skanantaybeyik te schʼuunel yoʼtanike. Spisil-ora ya skʼan ya snojptesik te mukʼuk skʼoplal ta yoʼtanik te mantaliletik yuʼun te Dios sok te ayuk skʼuxul yoʼtanik ta stojole (Deut. 6:6-9; 7:13). Jun swentail te bin yuʼun la yakʼbey kastigo Jehová te lum Israel, jaʼ ta skaj te bintik chopol la spasik ta stojol te yal snichʼanike (Jer. 7:31, 33). Te meʼil tatiletik ayme skʼoplal ya skʼan ya yil te yal snichʼanike, ya skanantayik, ma xyutsʼinik, jich ya skʼan ya yilik bitʼil majtʼanil te talem ta stojol Jehová te ya skʼan ya skanantayik sok skʼuxul yoʼtanike (Sal. 127:3).

⁸ Te bintik ya yakʼ jnoptik: Te Jehová ay skʼoplal ta yoʼtan te bin yilel ya yil sbaik te machʼatik nujpunemike. Ya skʼan te kʼuxuk ta yoʼtanik te yal snichʼanik te meʼil tatiletike sok ya  yichʼ ta kʼop ta swenta te bin yilel ya skanantayike.

9-11. ¿Bin yuʼun te Jehová la yakʼ te ley ta swenta te bikʼtal-oʼtanile?

⁹ Te ley ta swenta te bikʼtal-oʼtanil. Te slajunebal mantalil ya yal te manchuk ay bikʼtal-oʼtanil, te bin ya skʼan ya yal-abi jaʼ te ay machʼa ya skʼan yoʼtan ta jkʼaxel te bin ay yuʼun te yane (Deut. 5:21; Rom. 7:7). Ta swenta te ley ini, te Jehová ay bin mukʼ skʼoplal la yakʼbey snop te j-abatetik yuʼune, jaʼ te ya skanantay te spensarik sok te yoʼtanike. Snaʼoj stukel te ya xlokʼ ta chopol pensar sok ta oʼtanil te bin chopol ta pasele (Prov. 4:23). Teme jtul ants winik ta Israel ya yakʼ chʼiuk ta yoʼtan te bin chopole, maniwan ya yakʼix ta ilel skʼuxul yoʼtan ta stojol te yantike. Jich kʼot ta stojol te ajwalil David. Maba chopol yoʼtan-a, pero jun buelta bayal la smulan jtul ants te nujpuneme, te bin la skʼan yoʼtane ikʼot bael ta spasel mulil (Sant. 1:14, 15). La yaʼiy antsiwej sok kʼan smuk smul ta stojol te smamlal antse, ta patil la yakʼ lajuk ta guerra (2 Sam. 11:2-4; 12:7-11).

¹⁰ Te Jehová ya xjuʼ ya yil te bin ay ta oʼtanile, jaʼ yuʼun ya sta ta ilel kʼalal jtul ants winik ta Israel ay sbikʼtal-yoʼtan (1 Crón. 28:9). Te ley ini ya x-akʼbot snaʼik te j-abatetik yuʼun te ya skʼan ya spʼajik te chopol pensar te ya x-ikʼotik bael ta spasel te bin ma leke. Ta melel, te Jehová jaʼ jtul Tatil te ay spʼijil yoʼtan sok skʼuxul yoʼtan.

¹¹ Te bintik ya yakʼ jnoptik: Te Jehová ma jaʼuknax ya yil te bin chikan ta ilele. Ya yil te koʼtantik, te bin-nix kileltik ta smelelil-ae (1 Sam. 16:7). Ma xjuʼ ya jnakʼbeytik te bin ya jnoptik, te bin ay ta koʼtantik sok te bin ya jpastike. Ya yil te bin lek ay kuʼuntik yuʼun ya skoltayotik ta slekubteselxan. Pero te Jehová jaʼnix jich ya skʼan te ya jnaʼtik stsajtayel te chopol pensar sok te ya jlokʼestik swenta ma jpastik te bin chopole (2 Crón. 16:9; Mat. 5:27-30).

12. ¿Bin la yakʼ ta nopel te Ley yuʼun Moisés?

¹² Te Ley yuʼun Moisés la yakʼ ta nopel te ay skʼoplal ta yoʼtan Jehová te bin toj ta pasele (Sal. 37:28; Is. 61:8). Jamal la yakʼ ta ilel bin-utʼil ta akʼel ta ilel te bin toj ta pasel ta stojol te yantike. Kʼalal te lum Israel ya schʼuunik spasel te tojil leyetik yuʼune ya x-akʼbotik bendision yuʼun, pero kʼalal ya skʼaxuntayik te leyetik ma xkoltayotik kʼalal ya sta swokolike. Kilbeytik skʼoplal chebxan te lajuneb mantaliletik-abi.

13, 14. 1) ¿Bin la yal ta mantal te sbabial cheb mantaliletik? 2) ¿Bin lekilal ya staik te lum Israel kʼalal ya schʼuunik spasele?

¹³ Leyetik swenta jaʼnax ya yichʼ ichʼel ta mukʼ te Jehová. Te sbabial cheb mantaliletik la yalbey ta mantal te lum Israel te jaʼuknax ya yichʼik ta mukʼ te Jehová sok te manchuk ya yichʼik ta mukʼ lokʼombaetik (Éx. 20:3-6). Ta melel, schʼuunel te mantalil ini jaʼ ya sta slekilik-a te lume ma jaʼuk te Jehová. Kʼalal jun yoʼtanik ta stojol te Diose lek ayik-a, pero kʼalal ya yichʼik ta mukʼ te diosetik yuʼun te yantik nasionetik ya sta swokolik.

¹⁴ Jnop kaʼiytik te bin la spasik te ants winiketik ta Canaán. Jaʼiknix la sbolobtes sba skʼoplalik kʼalal la yichʼik ta mukʼ lokʼombaetik te maʼyuk skuxlejalik, ma jaʼuk la yichʼik ta mukʼ te smelelil kuxul Diose (Sal. 115:4-8). Kʼalal ya yichʼik ta mukʼ te lotil diosetik yuʼunike ya spasik mulil te jkʼaxel ilobtik sba sok ya yakʼik ta chʼikbil majtʼanil alaletik. Jaʼnix jich te lum Israel la sbolobtes sbaik sok la yutsʼin te sfamiliaik kʼalal la skʼaxuntaybeyik smantal te Jehová sok te la yichʼik ta mukʼ lotil diosetik (2 Crón. 28:1-4). Te machʼatik yichʼoj yaʼtelik la yijkʼitayik spasel te tojil mantaliletik yuʼun Jehová, jelawik ta stuuntesel te yaʼtel yichʼojik sok la yutsʼinik te machʼatik ay swokolike  (Ezeq. 34:1-4). Te Jehová la yalbey ta jamal te pueblo te ya yichʼik kastigo te machʼatik ma stojiluk bin ya spasik ta stojol te antsetik sok te meʼba alaletike (Deut. 10:17, 18; 27:19). Pero la yakʼbey bendision stukel te machʼatik jun yoʼtan la yakʼ sbaik sok te la spasik te bin toj ta pasele (1 Rey. 10:4-9).

15. ¿Bintik ya jnoptik ta swenta te Jehová?

¹⁵ Te bintik ya yakʼ jnoptik: Ma jaʼuk smul Jehová teme jtul j-abat yuʼun ya skʼaxuntay te mantaliletik sok te ya yakʼbey swokol te j-abatetik yuʼune. Manchukme jich ya xkʼot ta pasel-abi, kʼuxotik ta yoʼtan sok ya yil te kʼalal ay bin ma stojiluk ya kichʼtik pasbeyele. Kʼaxtoxan ya smel yoʼtan-a te bitʼil jtul ants ya smel yoʼtan kʼalal ya yil te ay ta wokol te yale (Is. 49:15). Te Dios maniwan orauk ya yakʼbey kastigo te machʼa ma stojiluk bin ya spas te ma sujtes yoʼtane, pero ya sta yorail te ya yakʼbeye.

16-18. 1) ¿Bintik smakoj te Ley yuʼun Moisés? 2) ¿Bintik ya yakʼ jnoptik?

¹⁶ Te Ley yuʼun Moisés bayal ta chajp bin smakoj ta stojobtesel skuxlejal te lum Israel. Te machʼatik ay yaʼtelik ta ansiano ma jaʼuknax ya yilik-a te bin smakojbey skʼoplal te yichʼel ta mukʼ te Jehovae, jaʼnix jich ya schajpanik kʼopetik sok te machʼa ya yaʼiy milaw. Jaʼ yuʼun mukʼ skʼoplal te stojiluk ya stuuntesik te leye. Kiltik te ejemploetik ini.

¹⁷ Teme jtul israel-winik ya yaʼiy milaw maba orauknax ya xmilot-euk yuʼun te bin la spase. Te ansianoetik yuʼun te lume nail ya skʼan ya yilik ta lek te bin-nix kʼot ta pasel-ae swenta ya yichʼ ilel teme ya yichʼ milel o teme maʼuke (Deut. 19:2-7, 11-13). Yan te bin ay ta swentaik schajpanel jaʼ te bin ya xkʼax ta jujun kʼajkʼale, jich bitʼil te kʼop ya jajch ta swenta sbilukik sok te kʼop ya staik te machʼatik nujpunemike (Éx. 21:35; Deut. 22:13-19). Te kʼalal stojil ya xchajpanwanik te ansianoetik sok te kʼalal ya schʼuunik spasel te leyetik te lum Israel, spisil ya sta slekilik sok jich ya yakʼbey yutsilal Jehová te nasione (Lev. 20:7, 8; Is. 48:17, 18).

¹⁸ Te bintik ya yakʼ jnoptik: Ay skʼoplal ta yoʼtan Jehová spisil te bin ya xkʼax ta jkuxlejaltik. Te Jehová ya skʼan te ya kiltik sok skʼuxul koʼtantik te yantik sok te stojiluk bin ya jpastik ta stojolik. Sok ya yil te bin ya kaltik sok ya jpastik, manchukme jtukel ayotik ta jnatik (Heb. 4:13).

19-21. 1) ¿Bin yilel ya skʼan ya yilik te pueblo yuʼun Dios te ansianoetik sok te juesetik? 2) ¿Bin leyetik ya xkoltaywanik swenta ma xyichʼ pasel te bin ma stojiluke? 3) ¿Bintik ya yakʼ jnoptik?

¹⁹ Te nasionetik te nopol ayik ta lum Israel jkʼaxel chopol yaʼtelik. Te Jehová ma skʼan te ya x-utsʼinbot yoʼtanik te lum yuʼune jaʼ yuʼun la spas ta mantal te ansianoetik sok te juesetik te manchuk ya xtsaawanik. Jaʼnix jich la yaltiklanbey ta jamal te manchuk tulanuk yoʼtanik, te jaʼuk ya smulanik spasel te bin toj ta pasel (Deut. 1:13-17; 16:18-20).

 ²⁰ Ta swenta te skʼuxul yoʼtan, te Jehová la yakʼ leyetik te ma xyakʼ ta pasel te bin ma stojiluke. Kiltik jun ejemplo. Te Ley koltaywan kʼalal ay machʼa ya x-akʼbot smulin te bin manix smuluk-ae. ¿Bin-utʼil koltaywan? Ta nail, te machʼa lebot smule ay sderecho ta snaʼel machʼa lebot smul yuʼun (Deut. 19:16-19; 25:1). Jaʼnix jich, swenta ya staik ta nopel teme aynix smul-ae puersa ya skʼan te chebuk testigo ya xkʼopojike (Deut. 17:6; 19:15). Jaʼukmeto, ¿bin ya xkʼot ta pasel teme jtulnax testigo aye? Te machʼa ay bin chopol spasoje ma xjuʼ ya snop te jichnax ya xjile, melel te Jehová la yil spisil te bin la spase. Jaʼnix jich, te meʼil tatiletike akʼbot yaʼtelik ta yutil snaik, pero ay bintik ma xjuʼ ya spasik-a. Te kʼalal ay ya xjajch kʼop ta yutil nae te ansianoetik yuʼun te lum jaʼ ya yilik sok jaʼ ya staik ta nopel te bin ya yichʼ pasele (Deut. 21:18-21).

²¹ Te bintik ya yakʼ jnoptik: Te Jehová ya yakʼ ta ilel kʼax lekil ejemplo, melel maʼyuk bin-ora ya spas te bin ma stojiluke (Sal. 9:7). Ya smajtʼantes te machʼatik jun yoʼtanik sok te machʼatik ya schʼuunik te smantale, pero ya yakʼbey kastigo stukel te machʼatik ma stojiluk ya stuuntes te yaʼtel yichʼojike (2 Sam. 22:21-23; Ezeq. 9:9, 10). Ayniwan machʼatik ya spasik te bintik chopol sok jichniwan yilel te ma xyichʼik kastigo, pero ya x-ichʼotik ta kʼop yuʼun Jehová kʼalal ya sta yorail yuʼun (Prov. 28:13). Teme maba ya sujtes yoʼtanik ya staik ta ilel te «¡xiweltic sba teme ay machʼa ya xʼipaj ta scʼab te cuxul Diose!» (Heb. 10:30, 31).

22-24. 1) ¿Machʼatik-a te kʼaxtoxan kanantaybilik yuʼun te Leye? 2) ¿Bintik ya yakʼ jnoptik ta swenta Jehová? 3) ¿Bin jultesel ta oʼtanil ya yal te Éxodo 22:22-24?

²² Te Ley kʼaxtoxan ya skanantay-a te machʼatik ma xjuʼ ya skanantay sbaik ta stukelik jich bitʼil te meʼba alaletik, meʼba antsetik sok te jyanlumetik. Spisil te juesetik ta lum Israel ya skʼan ya schʼuunik te mantal ini: «Ma me xayanijtes bin stojil ta pasel ta stojol te jyanlum o te meʼbaʼ alaletic, soc ma me xawichʼbe hilel scʼuʼ-spacʼ te meʼbaʼ antse» (Deut. 24:17). Te Jehová mero ay skʼoplal ta yoʼtan te machʼatik ay swokolik sok ya yichʼ ta kʼop te machʼatik ya x-utsʼinotik yuʼune (kʼopona Éxodo 22:22-24).

²³ Swenta ya yichʼ kanantayel te familiaetike, te Ley ya yal te manchuk ya sjokin sbaik ta wayel te machʼatik sfamilia sbaik (Lev. 18:6-30). Te nasionetik te nopol ayik ta lum Israel ma chopol ya yilik stukel. Pero te lum yuʼun Jehová jich ya skʼan ya yilik bitʼil ya yil te Jehová, te jaʼ tulan mulil te ilobtik-sbae.

²⁴ Te bintik ya yakʼ jnoptik: Te Jehová ya skʼan te machʼatik yakʼbeyoj yaʼtelik ayuk skʼoplal ta yoʼtanik te machʼatik ay ta swentaik skanantayele. Jkʼaxel ya spʼaj spisil ta chajp spasel mulil sok ya skʼan te kanantaybil sok stojiluk ya yichʼ ilel spisil te j-abatetik yuʼune, kʼaxtoxan-a te machʼatik stukel ya yaʼiy sbaike.

25, 26. 1) ¿Bin yuʼun te kʼuxul oʼtanil sok te bin toj ta pasel jich kʼoemik te bitʼil kuxlejalil sok te ya kichʼtik ikʼe? 2) ¿Bin ya jnoptik ta yan artikulo yuʼun te serie ini?

²⁵ Te kʼuxul oʼtanil sok te bin toj ta pasel stsakoj sba skʼoplalik, jich kʼoemik te bitʼil kuxlejalil sok te ya kichʼtik ikʼe, melel schebal mukʼ skʼoplalik. Kʼalal jchʼuunejtik sok spisil koʼtantik te stojil te bin ya spas ta jtojoltik te Diose, ya xmukʼubxan te skʼuxul koʼtantik ta stojol. Jich yuʼun, kʼalal kʼux ta koʼtantik te Dios sok te tojil mantaliletik yuʼune kʼux ta koʼtantik te yantike sok stojil te bin ya jpasbeytike.

²⁶ Te Ley yuʼun Moisés jaʼ la skoltay te lum Israel swenta lek la yil sbaik sok te Jehová. Jaʼukmeto, kʼalal te Jesús la skʼotes ta pasel te leye laj skʼoplal sok jaʼ lekxan te bin la sjelolin jilele (Rom. 10:4). Te jpuk-kʼop Pablo jich la yal ta swenta te Ley: «Ha yaxinal te bintic lec te talel yac» (Heb. 10:1). Te yan artikulo yuʼun te serie ini ya yalbey skʼoplal chaʼoxchajp te bintik lek yak ta talele sok bin yuʼun mukʼ skʼoplal ta kongregasion te kʼuxul oʼtanil sok te bin toj ta pasele.