1, 2. 1) ¿Kʼusi oy ta koʼonton jkotoltik? 2) ¿Kʼusi ti xuʼ jpat-o koʼontontike?

JKOTOLTIK oy ta koʼontontik ti xkichʼtik kʼanele xchiʼuk ti tukʼuk kʼusi xkichʼtik pasbele. Pe kʼalal muʼyuk jech chkichʼtik pasbele, xuʼ van mu xa noʼox jnaʼtik kʼusi ta jpastik o ta jnoptik ti mu kʼusi xijtun-oe.

² Li Jeovae snaʼoj ti jaʼ jech oy ta koʼontontike (Sal. 33:5). Jech oxal, xuʼ jpat koʼontontik ti skʼanojutik tajek li Jeovae xchiʼuk ti oy ta yoʼonton ti tukʼuk kʼusi xkichʼtik pasbele. Taje xuʼ te chkiltik li ta Mantaletik laj yakʼbe Moises ta sventa li j-israeletike. ¿Mi mu xa noʼox stsʼik chavaʼi ti muʼyuk kʼanbil chavaʼi abae o ta skoj ti muʼyuk tukʼ kʼusi avichʼoj pasbele? Xuʼ skoltaot mi chakʼel li mantaletik akʼbat Moisese, * yuʼun te chvinaj ti oy tajek ta yoʼonton Jeova li yajtuneltake.

3. 1) Jech kʼuchaʼal chal Romanos 13:8 kʼalal ta 10, ¿kʼusi chkakʼtik venta kʼalal ta jchantik li Mantaletike? 2) ¿Kʼusi ta jtakʼtik li ta xchanobil liʼe?

³ Sventa jnaʼtik kʼu to yelan skʼanojutik li Jeovae, skʼan jchantik li mantaletik akʼbat Moisese (kʼelo Romanos 13:8-10). Li ta xchanobil liʼe ta jkʼelbetik skʼoplal junantik Mantaletik ti akʼbat li j-israeletike xchiʼuk ta jtakʼtik li sjakʼobiltak liʼe: ¿Kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ti ta kʼanelal laj yakʼ Mantaletik li Jeovae? ¿Kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ti tstij oʼontonal yoʼ tukʼuk kʼusi xichʼ pasele? ¿Kʼu yelan skʼan stunesik li buchʼutik tsots yabtel akʼbilike? Xchiʼuk ¿buchʼutik mas tstabeik sbalil li mantaletik  taje? Mi la jtabetik stakʼobiltake, jaʼ chakʼbutik spatobil koʼontontik xchiʼuk mas to chijnopaj ta stojolal li Jdiostik Jeovae (Ech. 17:27; Rom. 15:4).

4. 1) ¿Kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ti ta kʼanelal laj yakʼ Mantaletik li Jeovae? 2) Jech kʼuchaʼal chal Mateo 22:36 kʼalal ta 40, ¿kʼusi mantaletik laj yalbe skʼoplal li Jesuse?

⁴ ¿Kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ti ta kʼanelal laj yakʼ Mantaletik li Jeovae? Yuʼun skotol li kʼusitik tspase jaʼ ta skoj ti chkʼanvane (1 Juan 4:8). Li Mantaletik laj yakʼ Jeovae jaʼ te la slokʼes tal li ta chib mantaletik ti mas tsots skʼoplale: li skʼanel Jeova xchiʼuk li jchiʼiltaktike (Lev. 19:18; Deut. 6:5; kʼelo Mateo 22:36-40). Jaʼ yuʼun, li mas ta vakib sien Mantaletik laj yakʼ Jeovae, xuʼ te jamal xkiltik kʼu yelan snaʼ xkʼanvan li Jeovae. Jkʼeltik junantik skʼelobiltak.

5, 6. 1) ¿Kʼusi oy ta yoʼonton Jeova ti akʼo spasik li nupultsʼakaletike? 2) ¿Kʼusi skʼeloj ta stojolal nupultsʼakal li Jeovae? Albo junuk skʼelobil.

⁵ Mantaletik sventa tukʼ xakʼ sbaik ta stojolal snup xchiʼilik xchiʼuk xchabiel li alab nichʼnabiletike. Li Jeovae tskʼan ti jechuk-o skʼan sbaik ta jujuntal li nupultsʼakaletike (Gén. 2:24; Mat. 19:3-6). Li ta svukubal mantal laj yakʼ Jeovae jamal chal ti spʼajoj tajek li mulivajele, yuʼun jaʼ jtos tsatsal mulil ti toj echʼ noʼox chyayijesvan kʼalal jech chichʼ pasele (Deut. 5:18). Kʼalal oy buchʼu chmulivaje, tsta-o smul ta stojolal li Diose. Maʼuk noʼox, yuʼun yayijem chkom yoʼonton li buchʼu chʼabal smule (Gén. 39:7-9). Xchiʼuk xuʼ van epal jabil skʼan xjelav yoʼ mu xa chopoluk xaʼi sbae.

⁶ Li Jeovae skʼeloj lek kʼu yelan chichʼ sbaik ta mukʼ li nupultsʼakaletike. Li ta voʼneal Israele oy ta yoʼonton ti xichʼik kʼuxubinel li antsetike. Li vinik ti chkʼuxubin yajnile xchiʼuk ti muʼyuk chtuchʼ snupunel ta jsetʼ juteb noʼoxe, jamal chakʼ ta ilel ti yichʼoj ta mukʼ li Mantaletike (Deut. 24:1-4; Mat. 19:3, 8). Pe mi oy lek srasonal ti kʼu yuʼun chtuchʼ li snupunelike, skʼan slokʼesbeik lek svunal ti chakʼ iluk ti maʼuk xa yajnile. Taje jaʼ sventa mu snopik ti mulivaje. Jech xtok, kʼalal mu to chakʼbe yajnil li svunale, li malalile skʼan skʼopon li bankilaletik ta jteklume. Jaʼ jech xuʼ xkoltaatik yuʼun bankilaletik sventa mu xtuchʼ li snupunelike. Mu skotoluk velta ti oy kʼusi tspas Jeova sventa mu xtuchʼ li snupunelike, akʼo mi jech, chilbe xkʼuxul svokol li buchʼu jech tsnuptane (Mal. 2:13-16).

7, 8. 1) ¿Kʼusi chkʼanbatik yuʼun Jeova li totil meʼiletike? (Kʼelo li lokʼol ta pajina 1). 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik?

⁷ Li Mantal xtoke te chakʼ ta ilel ti oy tajek ta yoʼonton Jeova ti lekuk noʼox oyik li ololetike. Jaʼ yuʼun maʼuk noʼox laj yalbe totil meʼiletik ti akʼo xakʼbeik li kʼusi chtun yuʼun li yalab xnichʼnabike, yuʼun skʼan xchanubtasik ta mantal. Skʼan ti skotoluk ora xchanubtasik yoʼ oyuk sbalil xilik li mantaletik yuʼun Jeovae xchiʼuk ti skoltaik skʼanel li Diose (Deut. 6:6-9; 7:13). Oy junantik totil meʼiletik ta Israele toj chopol kʼusi la spasbeik li yalab xnichʼnabike. Taje jaʼ jun srasonal ti tsots akʼbat stoj smulik li j-israeletike (Jer. 7:31, 33). Li totil meʼiletik ta Israele skʼan oyuk sbalil xilik li yalab xnichʼnabike, jech oxal, skʼan xchabiik xchiʼuk ti mu xakʼbeik svokole, yuʼun jaʼ smotonik akʼbilik yuʼun li Jeovae. Jaʼ yuʼun skʼan ti ta kʼanelaluk xchabiike (Sal. 127:3).

⁸ ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Li Jeovae skʼeloj lek ti kʼu yelan chichʼ sbaik ta mukʼ li nupultsʼakaletike. Tskʼan ti akʼo skʼan yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike yuʼun jaʼ jech chchapanatik yuʼun Jeova ti kʼu yelan chchabiike.

9-11. ¿Kʼu yuʼun laj yakʼ mantal sventa pichʼ oʼontonal li Jeovae?

⁹ Mantal sventa pichʼ oʼontonal. Li slajunebal mantale jamal chal ti muʼyuk lek li pichʼ oʼontonale, jaʼ xkaltik, ti jkʼantik li kʼusi  maʼuk kuʼuntike (Deut. 5:21; Rom. 7:7). Oy kʼusi laj yakʼbe xchan yajtuneltak Jeova kʼalal laj yakʼ li mantale, jaʼ ti skʼan xchabi li snopbenike xchiʼuk li kʼusi chaʼiike, jaʼ xkaltik, li yoʼontonike. Li Jeovae snaʼoj ti chopol kʼusi ta jpastik kʼalal oy kʼusi chopol ta jnoptike xchiʼuk ti chopol kʼusi ta jtikʼ ta koʼontontike (Prov. 4:23). Li jun j-israele xuʼ van muʼyuk xa chakʼbe yil kʼanelal yantik kʼalal chopol kʼusi chlik ayanuk ta yoʼontone. Taje jaʼ jech kʼot ta stojolal li Davide, yuʼun akʼo mi jaʼ toʼox jun lekil krixchano, pe lik xpichʼ oʼonta jun ants ti oy xa smalale, vaʼun tsots la spas smul (Sant. 1:14, 15). Mulivaj xchiʼuk li antse xchiʼuk la smuk smul ta stojolal li smalal antse. Maʼuk noʼox, yuʼun laj yakʼ ti xichʼ milel ta jun paskʼop li vinike (2 Sam. 11:2-4; 12:7-11).

¹⁰ Li Jeovae xil li kʼusi oy ta koʼontontike. Jaʼ yuʼun, kʼalal oy junuk j-israel ti oy kʼusi chlik xpichʼ oʼonta xchiʼuk ti jamal chal li Mantal ti mu stakʼ jech spase, li Jeovae yiloj lek (1 Crón. 28:9). Li Mantale koltavan yoʼ mu chopoluk kʼusi stikʼ ta yoʼontonik ti xuʼ jaʼ spasik-o li kʼusi chopole. ¿Mi mu jechuk ti jaʼ jun pʼijil Totil xchiʼuk ti snaʼ xkʼanvan li Jeovae?

¹¹ ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Li Jeovae maʼuk noʼox tskʼel li jpat jxokontike, yuʼun jaʼ tskʼel li kʼusi oy ta yutil koʼontontike (1 Sam. 16:7). Mu kʼusi stakʼ jmukbetik li Jeovae. Li stuke jaʼ mas tstsak ta venta li kʼusi lek ta jpastike xchiʼuk tskoltautik yoʼ jechuk-o jpastike. Pe oy ta yoʼonton xtok ti jpajtsan jbatik mi laj kiltik ti oy kʼusi chopol ta jnoptik yoʼ mu chopoluk kʼusi xlik jpastike (2 Crón. 16:9; Mat. 5:27-30).

12. ¿Kʼusi jamal chakʼ ta ilel li Mantaletik akʼbat Moisese?

¹² Li Mantal akʼbat Moisese chakʼ ta ilel xtok ti skʼanoj tukʼilal li Jeovae (Sal. 37:28; Is. 61:8). Jech xtok, laj yakʼ ta ilel kʼusi smakoj ti tukʼ kʼusi ta jpastik ta stojolal li yantike. Li Jeovae laj yakʼbe bendision li j-israeletik kʼalal chʼunbat smantaltake, pe kʼalal muʼyuk chʼunbat smantale muʼyuk xa la skolta kʼalal laj yil svokolike. Jkʼeltik chib mantaletik xtok ti te skʼoplal li ta lajuneb Mantale.

13, 14. 1) ¿Kʼusi chal li baʼyel chib Mantaletike? 2) ¿Kʼuxi tstabeik sbalil li buchʼutik chchʼunike?

¹³ Mantaletik sventa xichʼ ichʼel ta mukʼ li Jeovae. Li baʼyel chib mantaletike jamal chalbe j-israeletik ti jaʼ noʼox skʼan xichʼik ta mukʼ li Jeovae xchiʼuk ti mu xlik yichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetike (Éx. 20:3-6). Ti jech albatike maʼuk tstabe sbalil li Jeovae, yuʼun jaʼ sventa lek chbat xkuxlejalik. Pe mi lik yichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetik yuʼun li jyanlumetike, te tsta-o svokolik.

¹⁴ Jnopbetik skʼoplal kʼusi kʼot ta stojolalik li jnaklejetik ta Kanaane. Muʼyuk sbalil kʼotik kʼalal lik yichʼik ta mukʼ yan diosetik ti maʼuk li kuxul Dios Jeovae (Sal. 115:4-8). Kʼalal chichʼik ta mukʼ yan diosetike, te chchiʼin sbaik ta vayel ti toj echʼ noʼox chopole xchiʼuk chakʼik ta matanal li yalab xnichʼnabike. Jech oxal, kʼalal jech lik spasik li j-israeletike, muʼyuk xa sbalil kʼotik xchiʼuk laj yakʼbe svokol li yutsʼ yalalike (2 Crón. 28:1-4). Maʼuk noʼox, yuʼun li buchʼutik oy toʼox tsots yabtelike laj yiktabeik xchʼunbel li smantal Jeovae xchiʼuk lik yilbajinik li buchʼutik abol noʼox sbaike (Ezeq. 34:1-4). Li Jeovae jamal laj yal ti chakʼbe stoj smul li buchʼu chopol kʼusi tspasbe li antsetike xchiʼuk li ololetik ti mu to snaʼ spoj sbaike (Deut. 10:17, 18; 27:19). Li j-israeletik ti la xchʼunik mantale xchiʼuk ti tukʼ kʼusi la spasike akʼbatik epal bendision (1 Rey. 10:4-9).

15. ¿Kʼusitik xuʼ jchantik ta sventa li Jeovae?

¹⁵ ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Li Jeovae maʼuk ta smul kʼalal oy buchʼu mu xchʼun  mantal xchiʼuk ti tsta svokol yutsʼ yalale. Akʼo mi jech, skʼanojutik xchiʼuk snaʼoj kʼalal muʼyuk tukʼ kʼusi chkichʼtik pasbele. Jaʼ x-echʼ to xkʼuxul chaʼi jvokoltik li Jeovae ti jaʼ xkom to ti kʼu yelan chaʼi jun meʼil kʼalal chil svokol yole (Is. 49:15). Yikʼaluk mu ta orauk noʼox chakʼbe stoj smul li buchʼutik muʼyuk tukʼ kʼusi tspasike xchiʼuk ti mu sutes yoʼontonike, pe snaʼoj lek kʼusi ora ta xchapan.

16-18. 1) ¿Kʼusitik tun-o li mantaletik yuʼun Moisese? 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik?

¹⁶ Li Mantaletik akʼbatik j-israeletike ep butik tun yuʼunik li ta xkuxlejalike. Li bankilaletik ti oy yabtelike maʼuk noʼox skʼan xchapanik li kʼusitik ta mantale, yuʼun chchapanik xtok mi oy chlik skʼopik xchiʼuk mi oy buchʼu milvane. Jaʼ yuʼun skʼan ti lekuk stsakik ta venta li Mantale. Jkʼeltik junantik skʼelobil.

¹⁷ Kʼalal mi milvan junuk j-israele, mu ta aniluk chichʼ milel. Li bankilaletik ta jteklume baʼyel tskʼelik lek li kʼusi kʼot ta pasel sventa xalik mi sta-o ti xichʼ milele (Deut. 19:2-7, 11-13). Li bankilaletik xtoke oy yan kʼusitik chchapanik; chchapanik li kʼusitik tsnuptan ta xkuxlejal li j-israeletike, ta sventa li kʼusitik x-ayan yuʼunike xchiʼuk kʼalal oy chlik skʼopik ta snupunelike (Éx. 21:35; Deut. 22:13-19). Kʼalal lek tstsakik ta mukʼ mantaletik li bankilaletike xchiʼuk kʼalal chchʼunik mantal li j-israeletike, tstabeik sbalil skotolik xchiʼuk jech chichʼik ta mukʼ Jeova li jteklume (Lev. 20:7, 8; Is. 48:17, 18).

¹⁸ ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Li Jeovae oy ta yoʼonton ti kʼu yelan li jkuxlejaltike. Jech xtok, tskʼan ti akʼo jkʼantik li yantike xchiʼuk ti tukʼuk kʼusi jpasbetike. Maʼuk noʼox, chakʼ venta li kʼusi chkaltike xchiʼuk li kʼusi ta jpastike akʼo mi jtuk oyutik li ta jnatike (Evr. 4:13).

19-21. 1) ¿Kʼu yelan skʼan spas stalelik li bankilaletik xchiʼuk li jchapanvanejetik ta stojolal li jteklume? 2) ¿Kʼusitik mantal laj yakʼ Jeova sventa tukʼuk kʼusi xichʼ pasele? 3) ¿Kʼusi chakʼ jchantik?

¹⁹ Li jteklumetik ti nopol xil li Israele solel muʼyuk stukʼilik. Li Jeovae mu skʼan ti xchanbeik stalelal jyanlumetik li steklumale, jaʼ yuʼun laj yalbe bankilaletik xchiʼuk jchapanvanejetik ti mu xtʼujvanik kʼalal chchapanvanike. Xchiʼuk laj yalbe ti mu toj tsotsuk spas sbaike o ti jpʼel xa xalik kʼalal chalik mantale, yuʼun tskʼan ti tukʼuk xchapanvanike (Deut. 1:13-17; 16:18-20).

²⁰ Ta skoj ti oy xkʼuxul yoʼonton li Jeovae, laj yakʼ mantaletik sventa tukʼuk kʼusi xichʼ pasel. Jkʼeltik jun skʼelobil. Li Smantal Moisese koltavan sventa mu buchʼuuk noʼox xichʼ tikʼbel smul. ¿Kʼuxi koltavan li mantale? Yuʼun li buchʼu laj yichʼ tikʼbel smule xuʼ snaʼ buchʼu ti la skʼan partee (Deut. 19:16-19; 25:1). Jaʼ yuʼun, sventa xichʼ naʼel mi jech onoʼox ta melel li smule, skʼan ti oyuk chaʼvoʼ testigoe (Deut. 17:6; 19:15). Pe ¿kʼusi chkʼot ta pasel mi oy buchʼu la saʼ smul  pe ti jaʼ noʼox oy jun testigoe? Li jpasmulile mu xuʼ snop ti kolem xa chkome, yuʼun yiloj skotol li Jeovae. Li totiletik eke jaʼ oy ta sbaik yalel mantal li ta yutsʼ yalalike, pe maʼuk skʼan xal ti xuʼ xa kʼusiuk spasbe li yutsʼ yalale. Li bankilaletik ta jteklume skʼan skolta sbaik ta xchapanel junantik vokoliletik ti tsnuptan li utsʼ alalile (Deut. 21:18-21).

²¹ ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Li Jeovae lek tajek kʼusi chakʼ jchantik, yuʼun lek tukʼ snaʼ xchapanvan (Sal. 9:7). Ta xakʼbe smoton li buchʼutik tukʼ kʼusi tspasike xchiʼuk ti chchʼunbat smantale, yan li buchʼutik mu xchʼunbat smantale ta onoʼox xchapan (2 Sam. 22:21-23; Ezeq. 9:9, 10). Xuʼ van oy buchʼutik chopol kʼusitik tspasik xchiʼuk ti muʼyuk chichʼik chapanel yilele, pe li Jeovae snaʼoj bakʼin chchapan (Prov. 28:13). Mi mu sutes yoʼontonike, ta me xakʼik venta ti jaʼ ‹toj xibal sba kʼalal ch-ochik ta skʼob li kuxul Diose› (Evr. 10:30, 31).

22-24. 1) ¿Buchʼutik mas tstabeik sbalil li Smantal Moisese? 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik ta stojolal li Jeovae? 3) ¿Kʼusi pʼijubtasel chakʼ Éxodo 22:22 kʼalal ta 24?

²² ¿Buchʼutik mas tstabeik sbalil li Mantaletike? Jaʼ li buchʼutik mu xuʼ yuʼun spoj sbaike, jech kʼuchaʼal li meʼon ololetike, li meʼon antsetike xchiʼuk li jyanlumetike. Skotol li jchapanvanejetik ta Israele skʼan xchʼunik li mantal liʼe: «Mu me xapasic cʼusi mu tuc’uc ta stojol li yanlumetique xchi’uc ta stojol li me’onetic ti chamen xa stot sme’ique. Xchi’uc mu me xavich’beic  ta prentail sc’u’ spoc’ li me’on antsetique» (Deut. 24:17). Li Jeovae oy tajek ta yoʼonton ta jujuntal li buchʼutik abol sbaike, jech oxal la xchapan li buchʼutik chopol kʼusi tspasbeik yantike (kʼelo Éxodo 22:22-24).

²³ Sventa xichʼ chabiel li utsʼ alalile, li Smantal Moisese chal ti mu stakʼ xchiʼin sbaik ta vayel mi yutsʼ yalal sbaike (Lev. 18:6-30). Pe li jteklumetik ti nopol noʼox xil Israele, jech tspasik xchiʼuk muʼyuk bu chopol chilik. Li steklumal Jeovae skʼan spʼajik jech kʼuchaʼal tspʼaj li stuke, yuʼun jaʼ jun tsatsal mulil chil li Diose.

²⁴ ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Li Jeovae oy ta yoʼonton ti lekuk xchabivanik li buchʼutik tsots yabtel yakʼojbee. Spʼajoj tajek li buchʼutik ch-ilbajinvanike, oy tajek ta yoʼonton ti tukʼuk kʼusi xichʼ pasbel li steklumale, pe mas to ta stojolal li buchʼutik mu xuʼ yuʼun spoj sbaike.

25, 26. 1) ¿Kʼu yuʼun chkaltik ti xkoʼolaj ta jkuxlejaltik xchiʼuk yichʼel ikʼ li kʼanelal xchiʼuk li tukʼilale? 2) ¿Kʼusi ta jchantik ta mas jelavel?

²⁵ Li kʼanelal xchiʼuk tukʼilale xkoʼolaj ta jkuxlejaltik xchiʼuk kʼalal chkichʼtik ikʼe, yuʼun persa skʼan xchibal sventa xijkuxie, mi chʼabal ikʼe chʼabal kuxlejal. Kʼalal jnaʼojtik lek ti tukʼ kʼusi tspasbutik li Jeovae, mas to ta jkʼantik. Jech xtok, kʼalal jkʼanojtik li Jeovae xchiʼuk ti ta jchʼunbetik li smantaltake, jaʼ tskoltautik yoʼ jkʼantik li yantike xchiʼuk ti tukʼuk kʼusi jpasbetike.

²⁶ Ti lek laj yil sbaik li Jeova xchiʼuk li j-israeletike, jaʼ koliyal li Mantaletik akʼbat Moisese. Pe taje laj xa sbalil, yuʼun jaʼ slajeb Mantal li Kristoe xchiʼuk lik ayanuk yan mantal ti mas to leke (Rom. 10:4). Li jtakbol Pabloe laj yal ti mantaletik yuʼun Moisese jaʼ noʼox snakʼobal ta sventa li kʼusitik lek chtal ta tsʼakale (Evr. 10:1). Li ta yan mantal chtal ta tsʼakale, jaʼ xa chalbe skʼoplal junantik li kʼusitik lekik chtal ta jelavele xchiʼuk ta jkʼeltik ti kʼu yuʼun tsots skʼoplal li tukʼilal xchiʼuk li kʼanelal ta tsobobbaile.