1-2. (a) Die yen avwanre ejobi guọnọre? (b) Imuẹro vọ yen avwanre vwori?

AVWANRE eje guọnọre nẹ e dje ẹguọnọ kẹ avwanre, ji nene avwanre yerin vwẹ idjerhe ọsoso. E rhe dje uruemu nana kẹ avwanre-e, kẹ avwanre se no nẹ avwanre fiemu-u.

² Jihova riẹnre nẹ avwanre rhẹro rẹ ẹguọno vẹ orhiẹn-ebro abavo. (Une 33:5) Avwanre se vwo imuẹro nẹ Ọghẹnẹ vwo ẹguọnọ rẹ avwanre mamọ, ọ je guọnọ nẹ e nene avwanre yerin vwẹ idjerhe abavo. Ọnana nabọ teyenphia gbonozẹ vwevunrẹ Urhi rẹ Jihova vwọ kẹ ihwo rẹ Izrẹl womarẹ Mosis. Ẹwẹn wẹn da kuọrọn kidie nẹ e shenyẹ wẹ, yẹrẹ e dje ẹguọnọ kẹ wẹ-ẹ, gbe roro kpahen oborẹ Urhi rẹ Mosis * na dje oborẹ Jihova vwo ọdavwẹ rẹ ihwo rọyen te.

3. (a) Kirobo rẹ djere vwẹ Rom 13:8-10, die yen a cha mrẹ siẹrẹ a da fuẹrẹn Urhi rẹ Mosis na? (b) Enọ vọ yen a cha kpahenphiyọ vwevunrẹ uyono nana?

³ Avwanre da fuẹrẹn Urhi rẹ Mosis na, a cha mrẹ uvi rẹ ẹguọnọ ro rhe Ọghẹnẹ rẹ avwanre Jihova. (Se Rom 13:8-10.) Vwẹ uyono nana, a cha fuẹrẹn evo usun rẹ irhi ra vwọ kẹ ihwo rẹ Izrẹl, a me je kpahenphiyọ enọ nana: Diesorọ a sa vwọ tanẹ ẹguọnọ yen e mu Urhi na kpahen? Diesorọ a sa vwọ rhọnvwe nẹ Urhi na titi orhiẹn-ebro abavo? Mavọ yen a guọnọre nẹ ihwo re vwo mu reyọ Urhi na vwo ruiruo wan? Amono yen Urhi na sẹro rọyen? Ẹkpahọnphiyọ rẹ  enọ nana cha vwẹ uchebro vẹ iphiẹrophiyọ kẹ avwanre, ọ je cha nẹrhẹ avwanre sikẹrẹ Jihova.—Iruo 17:27; Rom 15:4.

4. (a) Diesorọ a sa vwọ tanẹ e mu Urhi na kpahen ẹguọnọ? (b) Kirobo re siro vwẹ Matiu 22:36-40, urhi vọ yen Jesu kanrunumu?

⁴ A sa tanẹ ẹguọnọ yen e mu Urhi rẹ Mosis na kpahen, kidie ẹguọnọ yen muẹ Jihova vwo ruẹ kemu kemu ro ruẹ. (1 Jọn 4:8) Ọtiọyena, ẹguọnọ rẹ Ọghẹnẹ kugbe ẹguọnọ rẹ ọrivẹ yen Jihova mu Urhi rẹ Mosis na kpahen. (Liv. 19:18; Urhi 6:5; se Matiu 22:36-40.) Ọtiọyena, avwanre se rhẹro rọyen nẹ ọvuọvo rẹ irhi re vrẹ 600 na che yono avwanre emu ọvo kiriguo kpahen ẹguọnọ rẹ Jihova. E jẹ a fuẹrẹn udje evo.

5-6. Die yen Jihova guọnọre nẹ ihwo re rọvwọnre ru, kẹ die yen Jihova riẹnre? Djudje ọvo.

⁵ Fuevun kẹ ọrivẹ orọnvwe wẹn, je vwẹrote emọ wẹn. Jihova guọnọre nẹ ihwo re rọvwọnre guọnọ ohwohwo te ẹdẹ ughwu. (Jẹn. 2:24; Mat. 19:3-6) Igberadja ọyen ọvo usun rẹ imwemwu re ma bra kparobọ rẹ ohwo se ru. Kọyensorọ ọ rẹ ighwrẹn vwẹ usun rẹ Irhi Ihwe na vwọ tanẹ a gha igberadja egbe. (Urhi 5:18) Ọyen umwemwu ọgangan re ru “kpahe Ọghẹnẹ” kugbe ọrivẹ rẹ orọnvwe rẹ ohwo. (Jẹn. 39:7-9) Ọ re gbe igberadja rhuru na cha rioja rẹ ọmiaovwẹ na vwẹ ikpe buebun.

⁶ Jihova riẹn oborẹ ihwo re rọvwọnre nene ohwohwo yerẹn wan. Ọ guọnọre nẹ eshare rẹ Izrẹl nabọ vwẹrote eya rayen. Ọshare ro muọghọ kẹ Urhi na che vwo ẹguọnọ rẹ aye rọyen, ọ cha sa fan orọnvwe fikirẹ erọnvwọn ri fiemu-u. (Urhi 24:1-4; Mat. 19:3, 8) Jẹ, ebẹnbẹn rode da vwomaphia rọ nẹrhẹ ọshare tiọyena fan orọnvwe, ko si ọbe rẹ obọesiono vwọ kẹ aye na. Fikirẹ ọbe yena, e rhe che no nẹ aye na gbe igberadja-a. Vwọba, rọ vwọ dianẹ ekpako rẹ orere na yen ọshare cha reyọ ọbe na mie na, ọnana ghwa uphẹn rẹ ekpako na vwọ davwẹngba sẹ ayen sa rhuẹrẹ ebẹnbẹn na phiyọ. Ọshare rẹ Izrẹl da vwẹ iroro umwemwu fan orọnvwe, Jihova cha dobọ rọyen ji-i. Ẹkẹvuọvo, ọ mrẹ ame oviẹ vẹ ọmiaovwẹ rẹ aye tiọyena, ọ je da mamọ.—Mal. 2:13-16.

7-8. (a) Iji vọ yen Jihova vwọ kẹ emiọvwọn? (Ni uhoho rọhẹ opharo ọbe na.) (b) Die yen ọyena yono avwanre?

⁷ Urhi na je nẹrhẹ a riẹn nẹ Jihova guọnọre nẹ oma vwerhen emọ. Jihova vwẹ iji kẹ emiọvwọn nẹ ayen vwẹrote ọdavwẹ ugboma rẹ emọ rayen, ayen me je chọn ayen uko vwo sikẹrẹ ọyen. Ofori nẹ emiọvwọn reyọ kuphẹn kuphẹn vwọ chọn emọ rayen uko vwọ riẹn ọghanrovwẹ rẹ Urhi na ji vwo ẹguọnọ rẹ Jihova. (Urhi 6:6-9; 7:13) Orọnvwọn ọvo rọ nẹrhẹ Jihova gboja kẹ ihwo rẹ Izrẹl, ọyen kidie nẹ ayen vwẹ oja re emọ rayen vwẹ idjerhe rẹ ọkon. (Jer. 7:31, 33) Ofori nẹ emiọvwọn ni emọ rayen kerẹ ekuakua ghevweghe ra sa kpairoro vrẹ yẹrẹ do phiyọ asan ro je ohwo-o, ẹkẹvuọvo e ni ayen kerẹ ughwẹ, yẹrẹ okẹ ọghanghanre ro nẹ obọ rẹ Jihova rhe.—Une 127:3.

⁸ Obo re yonori: Jihova mrẹ oborẹ ihwo re rọvwọnre nene ohwohwo yerẹn wan. Ọ guọnọre nẹ emiọvwọn vwo ẹguọnọ rẹ emọ rayen, ọ je cha vwẹ ayen guẹdjọ siẹrẹ ayen da vwẹ oja re emọ rayen.

9-11. Diesorọ Jihova vwo jurhi kẹ ihwo rẹ Izrẹl nẹ ayen kẹnoma kẹ urhuru evwo?

⁹ Wo vwo urhuru-u. Urhi rọ koba vwẹ usun rẹ Irhi Ihwe na tare nẹ a kẹnoma kẹ  uruemu re vwo vwo urhuru kpahen emu rẹ ohwo ọfa. (Urhi 5:21; Rom 7:7) Jihova vwẹ urhi nana phia rere o vwo yono ihwo rọyen oborẹ ayen sa vwọ sẹro rẹ ubiudu yẹrẹ iroro rayen. Ọ riẹnre nẹ orharhe iroro yen muẹ ohwo vwo ruẹ umwemwu. (Isẹ 4:23) Ohwo rẹ Izrẹl da vwẹ uphẹn kẹ erharhe iroro nẹ e ro evunrẹ ubiudu rọyen, o rhe che se dje ẹguọnọ kẹ ihwo efa-a. Kerẹ udje, Ovie Devid she ufi yena. Ẹsosuọ, ọyen ohwo esiri. Jẹ, ọke vwọ yanran na, o de vwo urhurusivwe kpahen aye rẹ ohwo ọfa. Ọyena da nẹrhẹ o ru umwemwu. (Jems 1:14, 15) Devid gbe igberadja, ọ davwẹngba vwọ phiẹn ọshare rẹ aye na, ukuotọ rọyen o de hwe.—2 Sam. 11:2-4; 12:7-11.

¹⁰ Jihova riẹn siẹrẹ ohwo rẹ Izrẹl da churhi ro shekpahen urhuru evwo, kidie ọ mrẹ ubiudu na. (1 Ikun 28:9) Urhi ro shekpahen urhuru evwo na, yono ihwo rọyen nẹ ayen kẹnoma kẹ iroro re sa nẹrhẹ ayen ru umwemwu. Jihova ghini Ọsẹ ro vwo aghwanre vẹ ẹguọnọ!

¹¹ Obo re yonori: Ọ dia oborẹ ohwo hepha vwẹ otafe ọvo yen Jihova mrẹ-ẹ. Ọ je mrẹ oka rẹ ohwo rẹ avwanre hepha vwẹ obevun, ọ mrẹ ubiudu na. (1 Sam. 16:7) O vwo oborẹ ohwo roro yẹrẹ ruẹ rọ djahen kẹ Ọsẹ rẹ avwanre-e. Erhuvwu rẹ avwanre yen ọ guọnọ, ọ je guọnọ nẹ avwanre ru emu esiri. Ẹkẹvuọvo, ọ guọnọre nẹ avwanre vwo oniso rẹ erharhe iroro je kẹnoma kẹ ayen, rere e vwo jẹ umwemwu eruo.—2 Ikun 16:9; Mat. 5:27-30.

12. Die yen Urhi rẹ Mosis na yono avwanre?

¹² Urhi rẹ Mosis na yono avwanre nẹ Jihova vwo ẹguọnọ rẹ orhiẹn-ebro abavo. (Une 37:28; Aiz. 61:8) O phi udje ọgbagba phiyotọ kẹ avwanre kpahen obo re se vwo nene ihwo yerin vwẹ idjerhe abavo. Ihwo rẹ Izrẹl mrẹ ebruphiyọ buebun ọke rẹ ayen vwọ kerhọ rẹ irhi rẹ Jihova. Ayen vwo chukoku irhi ọgbagba rọyen, ayen da rioja. Jẹ a fuẹrẹn irhi ivẹ efa usun rẹ Irhi Ihwe na.

13-14. Die yen irhi ivẹ rẹsosuọ vwẹ usun rẹ Irhi Ihwe na tare nẹ e ru, kẹ idjerhe vọ yen ẹmienyo rẹ irhi yena vwo fierere kẹ ihwo rẹ Izrẹl?

¹³ Vwẹ ẹga ọsoso vwọ kẹ Jihova. Irhi ivẹ rẹsosuọ vwẹ usun rẹ Irhi Ihwe na tare nẹ ihwo rẹ Izrẹl vwẹ ẹga ọsoso kẹ Jihova, ayen me je kẹnoma kẹ edjọẹgọ. (Eyan. 20:3-6) Ihwo na yen cha mrẹ erere nẹ iji yena, ọ dia Jihova-a. Ekuakua nabọ shephiyọ kẹ ayen ọke rẹ ayen vwọ sẹro rẹ evun-ẹfuọn rayen. Ayen da rha rioja ọke rẹ ayen vwo nene ẹgborho efa ga edjọ.

¹⁴ Roro kpahen ihwo rẹ Kenan. Edjọ ri vwo arhọ-ọ yen ayen ga, ukperẹ ayen vwọ ga Jihova rọ dia Ọghẹnẹ rẹ uyota na. Ayen da ghwa ophọphọvwe vwo rhe oma rayen. (Une 115:4-8) Ẹbẹre ọvo rẹ ẹga rayen, ọyen ọfanrhiẹn ra ghẹmrẹ kugbe emọ re vwo ze izobo. Kerẹ ihwo rẹ Kenan, ihwo rẹ Izrẹl ghwa ophọphọvwe rhe oma rayen ọke rẹ ayen vwo chukoku ẹga rẹ Jihova vwo kpo edjọẹgọ, ayen da je so ọmiaovwẹ kẹ erua rayen. (2 Ikun 28:1-4) Isun rayen chukoku orhiẹn-abavo rẹ Jihova. Kẹ ayen vwẹ ogangan rayen vwo shenyẹ ivwiogbere vẹ ihwo ri vwo ọchuko-o. (Izi. 34:1-4) Jihova si ihwo rẹ Izrẹl orhọ nẹ ọyen cha vwẹ oja re ihwo ri shenyẹ eyauku vẹ emọphrorivwin. (Urhi 10:17, 18; 27:19) Ẹkẹvuọvo, o ku ebruphiyọ ku otu ri fuevun kẹ, ji nene irivẹ rayen yerin vwẹ idjerhe abavo.—1 Ivie 10:4-9.

15. Die yen avwanre yono kpahen Jihova?

¹⁵ Obo re yonori: Siẹrẹ idibo rẹ Ọghẹnẹ da rioja kidie nẹ ayen chukoku irhi rọyen, a cha sa tanẹ Jihova yen sorọ-ọ. Ẹkẹvuọvo, Jihova vwo ẹguọnọ rẹ avwanre, ọ riẹn siẹrẹ avwanre da rioja rẹ oshenyẹ. Oja rẹ avwanre ria na tobọ da Ọghẹnẹ vwọ vrẹ obo rọ da oni te siẹrẹ ọmọ rọyen da rioja. (Aiz. 49:15) Dede nẹ ọ cha ghwa kpahen kẹ irumwemwu ichichiyin na-a, jẹ ọ cha vwẹ otu re rhọnvwe kurhẹriẹ-ẹ vwo guẹdjọ fikirẹ oborẹ ayen nene ihwo efa yerin wan.

16-18. Ẹdia rẹ akpereyen vọ yen Urhi rẹ Mosis na djobọte, kẹ die yen avwanre yonori?

¹⁶ Rọ vwọ dianẹ Urhi rẹ Mosis na djobọte ẹdia buebun vwẹ akpeyeren rẹ ihwo rẹ Izrẹl na, kẹ ofori nẹ ekpako na vwẹ iji evwata rẹ Urhi na vwo gun ihwo na ẹdjọ. Ọ dia imwemwu ri churobọ si ẹga rẹ Jihova ọvo yen eshare re kpakore na vwẹ urhi na vwo guẹ-ẹn, ayen je reyọ vwo guẹdjọ rẹ urhiẹchọ vẹ ẹghwọ. Jokaphiyọ idje nana.

¹⁷ Siẹrẹ ohwo rẹ Izrẹl de hwe ohwo, a cha ghwa teyọn hwe ichichiyin na-a. Ekpako rẹ orere rọyen cha guọnọ otọ rẹ obo re phiare tavwen ayen ki brorhiẹn sẹ ohwo na fo ughwu. (Urhi 19:2-7, 11-13) Koka koka rẹ ẹdjọ yen ekpako na guẹn, ji te ẹghwọ rọ vwomaphia vwevunrẹ orọnvwe yẹrẹ vwẹ uvwre rẹ ihwo ri sivwin otọ. (Eyan. 21:35; Urhi 22:13-19) Ẹgborho na eje mrẹ erere siẹrẹ ẹkpako na de brorhiẹn abavo, ihwo na de ji ru nene Urhi na. Ọyena kọ je ghwa ujiri vwo rhe Jihova.—Liv. 20:7, 8; Aiz. 48:17, 18.

¹⁸ Obo re yonori: Kẹdia kẹdia rẹ akpeyeren avwanre ghanre kẹ Jihova. Ọ guọnọre nẹ avwanre brorhiẹn ọsoso, ji nene ihwo efa yerin vwọrẹ ẹguọnọ. O vwo oniso rẹ oborẹ avwanre ta vẹ oborẹ avwanre ruẹ vwẹ odjahọn.—Hib. 4:13.

19-21. (a) Mavọ yen a guọnọre nẹ ekpako vẹ iguẹdjọ na nene ihwo rẹ Ọghẹnẹ yerin wan? (b) Die yen Jihova ruru rọ sa vwọ sẹro rẹ ihwo rọyen, kẹ die yen avwanre yonori?

¹⁹ Jihova guọnọ sẹro rẹ ihwo rọyen vwo nẹ ogbeku rẹ ẹgborho re riariẹ ayen phiyọ. Kọyensorọ ọ vwọ vuẹ ekpako vẹ iguẹdjọ na nẹ ayen vwẹ Urhi na vwo ruiruo vwẹ idjerhe ọsoso. Ọ guọnọre nẹ ayen vwo ẹguọnọ rẹ orhiẹn-ebro abavo, ukperẹ ayen vwọ djoma ku ihwo na.—Urhi 1:13-17; 16:18-20.

²⁰ Jihova vwo ẹguọnọ rẹ ihwo rọyen, ọtiọyena ọ da vwẹ irhi vwo mu re sẹro rayen vwo nẹ abọ rẹ oshenyẹ. Kerẹ udje, Urhi na nẹrhẹ ọ bẹn re vwo gun efian nyẹ ohwo nẹ ọ churhi. Ohwo re gun efian nyẹ, vwo uturhi ọ vwọ riẹn ohwo ro gun efian banrọ. (Urhi 19:16-19; 25:1) A  je cha guọnọ iseri ivẹ tavwen e ki brorhiẹn hwe. (Urhi 17:6; 19:15) Kẹ, ohwo ọvuọvo de soseri hwe ohwo rọ ghene churhi vwo? Dede nẹ ohwo ọvo yen soseri hwe, ọ je cha sa vrabọ rẹ oja rẹ umwemwu na-a, kidie Jihova mrẹrẹ. A vwẹ uturhi vwọ kẹ igbuyovwin rẹ erua, jẹ o vwo asan rẹ uturhi rayen na bare. Ekpako rẹ orere na vwo oghwa rẹ ayen vwo brorhiẹn rẹ ota ro sheri vwevunrẹ orua.—Urhi 21:18-21.

²¹ Obo re yonori: Jihova phi udje ọgbagba phiyotọ kẹ avwanre, kidie o brorhiẹn abavo vwẹ kemu kemu ro ruẹ. (Une 9:7) O ku ebruphiyọ kuẹ otu re yọnrọn irhi rọyen, o mi rhe gboja kẹ otu re vwẹ ẹgba rayen vwo ruiruo vwẹ idjerhe rọ chọre. (2 Sam. 22:21-23; Izi. 9:9, 10) Ihwo evo rorori nẹ ayen sa vrabọ rẹ oja rẹ umwemwu rẹ ayen ruru, ẹkẹvuọvo, Jihova cha vwẹ ayen vwo guẹdjọ vwẹ ọke ro fori. (Isẹ 28:13) Ayen rhe kurhẹriẹ-ẹ, kẹ ayen cha rhe mrẹvughe nẹ ọyen “emu ro mu oshọ gangan re vwo she phihọ obọ rẹ Ọghẹnẹ ri bẹdẹ na.”—Hib. 10:30, 31.

22-24. (a) Amono yen Urhi na ma sẹro rọyen, kẹ die yen ọyena yono avwanre kpahen Jihova? (b) Orhọ-esio vọ yen a mrẹ vwẹ Eyanno 22:22-24?

²² Urhi na sẹro rẹ ihwo ri vwo ọchuko-o, te emọphrorivwin, eyauku kugbe erhorha. A vwẹ iji nana kẹ iguẹdjọ rẹ Izrẹl: “Ase rẹ ọrhorha eyẹ ọ rẹ ọmọphrorivwi wo kuorhẹriẹ-ẹ, wọ je reyọ amwa rẹ ayeuku viẹnwa-a.” (Urhi 24:17) Jihova  dje erorokẹ vwọ kẹ ihwo rẹ orere na ri vwo ọchuko-o, o de rhe gboja kẹ ihwo ri shenyẹ ayen.—Se Eyanno 22:22-24.

²³ Urhi na je gha koka koka rẹ ehware rẹ uwevwin. (Liv. 18:6-30) Vwọ fẹnẹ ihwo rẹ ẹgborho re riariẹ ihwo rẹ Izrẹl phiyọ re vwobọ vwẹ oka rẹ umwemwu tiọna, ofori nẹ ihwo rẹ Izrẹl vwẹrokere Jihova vwo no kerẹ emu rẹ ẹgua.

²⁴ Obo re yonori: Jihova guọnọre nẹ ihwo re vwo mu vwo ọdavwẹ rẹ ihwo rẹ ayen vwẹrote. O vwo utuoma kpahen ehware ra ghẹmrẹ, ọ guọnọ brorhiẹn abavo je sẹro rẹ ihwo rọyen eje vwo nẹ umwemwu tiọyena, ma rho kẹ ihwo ri vwo ọchuko-o.

25-26. (a) Diesorọ a vwọ vwẹ ẹguọnọ vẹ orhiẹn-ebro abavo vwo dje arhọ vẹ ẹwẹn rẹ ohwo wẹn? (b) Die yen a cha ta ota kpahen vwẹ uyovwinrota rivẹ vwẹ usun rẹ iyovwinreta ẹne nana ri churobọ si ohwohwo na?

²⁵ Ẹguọnọ vẹ orhiẹn-ebro abavo wian kuẹgbe. E pha kerẹ arhọ kugbe ẹwẹn rẹ ohwo wẹn. Ẹguọnọ rẹ avwanre vwo kpahen Jihova cha ganphiyọ siẹrẹ e de vwo imuẹro nẹ o nene avwanre yerẹn vwẹ idjerhe abavo. Avwanre de vwo ẹguọnọ rẹ Jihova kugbe irhi egbagba rọyen, ọyena che mu avwanre vwo vwo ẹguọnọ rẹ ihwo efa, ji nene ayen yerin vwẹ idjerhe abavo.

²⁶ Urhi rẹ Mosis na chọn ihwo rẹ Izrẹl uko vwo vwo omamọ rẹ oyerinkugbe vẹ Jihova. Ẹkẹvuọvo, ihwo rẹ Ọghẹnẹ rha hẹ otọ rẹ Urhi na asaọkiephana-a. Jesu vwo ru orugba rẹ Urhi na nu, a da vwẹ orọnvwọn ọfa ro yovwin nọ Urhi na vwo wene. (Rom 10:4) Ọyinkọn Pọl djisẹ rẹ Urhi na kerẹ “uhoho rẹ emu esiri rọ cha.” (Hib. 10:1) Uyovwinrota rivẹ vwẹ usun rẹ iyovwinreta ẹne nana ri churobọ si ohwohwo na cha ta ota kpahen evo usun rẹ emu esiri yena kugbe oborẹ ẹguọnọ vẹ orhiẹn-ebro abavo ghanre te vwevunrẹ ukoko na.