1-2. (a) Ginipai ani aidaha tipa rani wa du ani dunduko? (b) Ginipai rengbe ani kadu na kido tipaha?

ANI dunduko naida gupai nga i naakpinyemu rani. Na ani dunduko naida gupai nga i naamangapai na ani ngba wene gene. Ho i akpingo nyemurani ni dedede ya, na ho i asaranga ngbanga ni furani ni ruruhe ya, ani ima rengba kaa bi tirani nga parani anyakanga te na ani kidu na zanga maabangirise.

² Yekova ima ino gupai nga ani na nyemu gupai nga i naakpinyemu rani na kini saringbanga furani ni ruruhe. (Tam. 33:5) Ani ima rengba kadu na gu kido nga gaani Mbori ima kpinyemu rani wenengai na ko naida gupai nga i naamangapai na ani ngba gu gene rẽarẽ. Gipai re nayugo tihe ho ani abi agu aNdiko ni wenengai Mbori afuhe fu gu rikaaboro nangia aYisaraere vurube Moize. Ka si du nga mo rogo bakere gberãrago mbiko gupai nga aboro amanganga pai na mo ni nyemuse te na i asaranga ngbanga foro ni ruruhe te, ani nahõpai bero mo bingo wai ga Moize aNdiko * ayugo gupai nga Mbori naberãpa gako aboro aberã.

3. (a) A wa i nasakirogo yo rogo ARomo 13:8-10, ginipai ani aino pai tipaha ho ani awisigo ga Moize aNdiko ni? (b) Gini asanahe gi kekeapai re nika karagapai kuti ni?

³ Ho ani awisigo ga Moize aNdiko ni, ani naino pa gu dawedawe nyemuse nga ga Yekova, nga gu gaani Mbori nga boro nyemuse. (Oni gedi ARomo 13:8-10.) Rogo gi kekeapai re, ani nika wisigopai tipa bete agu andiko i afuhe fu aYisaraere na ki karagapai kuti agu asanahe nga: Tipagine rengbe ani ka pe gupai ti ni nga i amoi  mburu aNdiko rii nyemuse? Tipagine rengbe ani ka pe gupai ti ni nga aNdiko anaangarasa aboro i naamanga ruru sarangbanga? Wai du si anaaida agu aboro naadu na pagbia beyo naamangapai na aNdiko? Na gini ngbatunga aboro nzunzu aNdiko anaabanda yo? Agu akaragapai du kuti agu asanahe re ima rengba ka fu wasa gbiati maabangirise furani, na ki mbedisi rani gbe na gu Barani nga boro nyemuse.​—Amo. 17:27; Rom. 15:4.

4. (a) Tipagine rengbe ani ka ya ti ni wẽ mburu ga Moize aNdiko adu rii nyemuse? (b) A wa duhe ni kekehe rogo Matayo 22:36-40, gini arugute Yesu afura tipaha?

⁴ Ani rengbe ka gumba gupai nga mburu ga Moize aNdiko adu rii nyemuse bambiko nyemuse nafõngbadu Yekova yo ko naamanga agu apai dunduko ko amangaha. (1 Yo. 4:8) Yekova amoimburu agu andiko dunduko nakusi ga Moize aNdiko rii bangua arugute ue nga​—mo kpinyemu Mbori, na kini kpinyemu akuaro. (Pa Mot. 19:18; Pa Rug. 6:5; oni gedi Matayo 22:36-40.) Sidu, ani rengbe ka ida kuti gupai nga ai gu ndiko du dagba agu andiko yo naadu 600 gbiati gu kura arugute nga gu nakusi ga Moize aNdiko nayugo pai furani tipa ga Yekova nyemuse. Ani bingo bete akpiapai.

5-6. Ginipai Yekova aida arogotise mangihe, na ginipai Yekova naima inopai tipaha? Oni funga kpiapai.

⁵ Mo du niruru ro fu gamo badiarogatise, na kini ngerefuo awiro. Yekova naida arogotise sonosi nyanyaki nyemuse dagbatiyo nga gu nika nyeanye kindi. (Bam. P. 2:24; Mt. 19:3-6) Manga bäri nga gbegberẽpai sa dagba gu kere gbegberẽ apai yo kisusi rengbe boro ka manga gani badiarogatise na ni. Si aruaru saba ndiko dagba Agu Andiko Naadu Bawe zahe ti manga bäri. (Pa Rug. 5:18) Si nga ingapai “kuti Mbori” na kere gbegberẽpai koyo du badiarogatise ni. (Bam. P. 39:7-9) Gu boro gani badiarogatise namangi bäri ima rengba kadu rogo imisiri nga ga gu zanga du ni ruruse re tipa badungu agarã.

⁶ Yekova ima ino wai wenengai aboro amangapai na gayo abadiarogatise. Ko anaaida gupai nga aYisaraere naamangapai na adiayo ngba wene gene. Gu kumbakudee nanaairisa aNdiko anaakpinyemu diako na ko anaarengbanga ka mbu ri tipa tooni nduapai te. (Pa Rug. 24:1-4; Mt. 19:3, 8) Ono ka kerepai anikuru na ko ki mburi, si anidu nga ko fu waraga mbutise furi. Ka gu dee i nambu ri animangi rogatise berewe, gi waraga re anaabanda ri be kitangbangase nga ga manga wasiwasi kodaba. Kurigure, mbata fu kumba fu waraga mbutise fu dee, si nawira gupai nga si anaaida ko sana abaakumba nga ga bakporo yo mbata. Rogo gi gene re, abaakumba kini rengbe kadu na momu beyo ka asada ka undo agu arogotise re i mbakadi gayo rogatise. Ho Yisaraere animbu diani ni tipa gu nduapai paha ani nyaki fu kina ni, Yekova anaamanganga pai sani ti aregbo dunduko te. Ono wa si avura duwo, ko anaabi wai abi gu dee re anaarungo na kini kpari, na ko aima rugatiko na gu imisiri ri anidu rogoho.​—Mara. 2:13-16.

7-8. (a) Ginipai Yekova azinahe fu avunguagude i naamangaha? (Oni bi gu sura duti kpotoho.) (b) Gini apai ani awirikaha?

⁷ Andiko anaayugo gupai ayugo a nga Yekova naberãpa gu du wenengai aberã nga ga agude. Yekova azinahe fu avunguagude nga i naangerafuo awiriyo rogo borose yo na rogo toro yo a. Si adu nga avunguagude naamangasunge na ai gu momu duho ka undo awiriyo i rugutiyo na ga Yekova aNdiko, kini bihe na nyanyakipaha, na ki wiriki wai ka kpinyemuko. (Pa Rug. 6:6-9; 7:13) Ndupai sa dagba gu nduapai yo Yekova afu mbusa ti ni fu aYisaraere angia i anaamanga gu kura awiriyo gbegberẽ ngba iiriwo gene. (Yere. 7:31, 33) Si anaaidanga avunguagude naabi awiriyo gbua wa guhe rengbe yo ka mbupaha watadu ka mangaha gbegberẽ te, ono i naabi yo wa gu ũkumbo gbiati gamahe be Yekova si aida i naabihe na nyanyakipaha.​—Tam. 127:3.

⁸ Agu apai ani awirikaha: Yekova nabi wai abi  aboro amangapai na gayo abadiarogatise. Ko naida avunguagude naakpinyemu awiriyo, na ko nika sarangbanga yo asara ka i aamanga awiriyo gbegberẽ.

9-11. Tipagine Yekova afu gu ndiko ti ni nazahe ti gupai nga ga kpihe?

⁹ Ka mo kpingo nyemu ga boro he ya. Gu yangara ndiko du dagba Agu Andiko Naadu Bawe aazahe ti gu sino nga ga kpihe, watadu sonosa iraira nyemu guhe nga ga kura boro. (Pa Rug. 5:21; Rom. 7:7) Yekova afu gi ndiko re tipa ka yugo gu nyanyakipa pai nga​—si naida gako aboro banda kpotoyo yo, naida ka ya, gayo aberã gbiati gayo aberãpai. Ko ima ino gupai nga gbegberẽ mangaapai natona na gbegberẽ aberã gbiati gbegberẽ aberãpai. (Snz. 4:23) Ho Yisaraere animbu iraira nyemuapai ni si sono kpotoniyo, si nawira gupai nga ni aima rengba ka mangapai na kura aboro ngba gbegberẽ gene. Ni kpiapai, Bakindo Davide aima manga gu ingahe re. Ko aima du ni wene boro rogo gako raka yo. Ono ti kura regbo sa, ko atona kaa kpinyemu dia boro. Gu gako nyemupai re kini sa ko ko mangi ingapai. (Yak. 1:14, 15) Davide amangi bäri, ki asadi ka nanga kumbaku gu dee re, na fuani, ko ki sa gupai nga i imiko.​—2 Sam. 11:2-4; 12:7-11.

¹⁰ Ho Yisaraere anikuo gu ndiko ni du tipa kpihe, Yekova anaainoho aino​—Ko ima ino gupai du kpotoboroyo. (1 Peka 28:9) Gu ndiko nanaazahe ti gupai nga ga kpihe anaape gupai fu gako aboro nga si naida i mbu agu aberã rengbe ka sa boro ni mangi gbegberẽpai. Nairiwo wai du Yekova ni gu Barani du na tatamana gbiati nyemuse!

¹¹ Agu apai ani awirikaha: Yekova abingo rani sa kina wai du ani ti kpotorani te. Ko nabi wai abi du ani nzunzu kpotoraniyo. (1 Sam. 16:7) Berãpai ho watadu mangaapai rengbe boro ka gbu na ni tiko te. Ko nangera tipa gu wenepai du kpotoraniyo, na ko naida gu wenepai re sono. Ono ko naida ani inipa gaani iraira aberã na ki mbuhe kusayo mbata fu si sarani ani mangi iraira mangaapai.​—2 Peka 16:9; Mt. 5:27-30.

12. Ginipai ga Moize aNdiko ayugoho furani?

¹² Ga Moize aNdiko nayugo gupai furani nga Yekova ima kpinyemu ruru sarangbanga. (Tam. 37:28; Yes. 61:8) Ko amoi bawene kpiapai nga ga wai ka mangapai na aboro ngba gu gene rẽarẽ. Ho aYisaraere anaairisa agu andiko ni Yekova afuhe fuyo, ko anaafu maku fuyo. Ho i anaabasa gako ruru arugute ni, i anaagbiatiyo na rungo. Oni bingo kura andiko berewe ue dagba Agu Andiko Naadu Bawe.

13-14. Ginipai gu bambata andiko ue du dagba Agu Andiko Naadu Bawe aagumbaha, na wai du pa irisa agu andiko re arengbe ka fu undo fu aYisaraere?

¹³ Mo naairiso kina Yekova sa. Gu bambata andiko ue dagba Agu Andiko Naadu Bawe aape gupai nga aYisaraere naairiso kina Yekova sa na si aazahe ti gupai nga ga irisokpiahe. (Gate 20:3-6) Agu andiko re aadunga tipa gu undo nga ga Yekova te. Kuba gure, si adu tipa gu undo nga ga gako aboro. Ho gako aboro anaanye ni ni ruruyo fuko, apai anidu tipa yo wenengai. Ho i anaairiso agu ambori ni nga ga kura rikaaboro yo, i anaati ku rogo rungo.

¹⁴ Oni berẽnga pa aKanano. I anaairiso kungbo akpiahe. Ni sangbana gipai re, i anaapayasi patiyo nitiyo. (Tam. 115:4-8) I anaamanga gbegberẽ mangaapai nga ga wasiwasi kodaba na kini fu agude ni motumo ni papara gayo irisombori. Wakina gure a, ho aYisaraere ambu iriso Yekova ni na kini tona kaa iriso akpiahe, i apayasi pa tiyo na ki ye na imisiri kuti gayo aborokporo. (2 Peka 28:1-4) Agu aboro naadu na pagbia beyo ambu mangasunge na gu ga Yekova arugute naadu tipa ruru sarangbanga. I aamangasunge na gayo pagbia ngba gbegberẽ gene na kini rungosi agu aboro adunga gene beyo ya. (Yeze. 34:1-4) Yekova afu gu zahe fu aYisaraere nga ko nika sapangbanga agu aboro narungosi agu adee gbiati agude adunga gene beyo ya watadu adunga boro tiyo ya. (Pa Rug. 10: 17, 18; 27:19) Ono tie, Yekova anaafu maku afu fu gako aboro ho i anidu ni ni ruruyo fuko na kini mangipai na akurayo ngba wene gene.​—1 Aba. 10:4-9.

15. Gini apai ani awirikaha tipa Yekova?

¹⁵ Agu apai ani awirikaha: Si aidanga i bira Yekova ho agu aboro namanga tiyo nga i nairiso ko abasa gako arugute ni na kini mangi gako aboro gbegberẽ te. Ono tie, Yekova ima kpinyemu rani na ho aboro amanga rani ni ngba iraira gene, ko nabihe abi. Ko naberãpa gaani aigirã bakere gbe kisusi wai nagude naaberãpa agu aigirã nga ga wiiri. (Yes. 49:15) Ka si vura du nga ko arengbanga ka mangapai ni kina ipo tipaha te, ko nika sapangbanga agu amangi irairapai asapa asanga berãyo ya ti gu regbo da bangiriko tipa wai i amangapai na akurayo.

16-18. Ga Moize aNdiko anaafura tipa gini apai nga ga raka, na gini apai ani awirikaha?

¹⁶ Ga Moize aNdiko anaafura tipa badungu apai nibipa ga aYisaraere raka, sidu, si anidu ni nyanyakipa pai nga agu akumba i asiayo ni abaakumba naasarangbanga dagba ga Yekova aboro ni ruruhe. I adu na gu tindiro beyo nga ga ngerafuo agu apai nga ga toro, agu apai du rogo dagbarago, gbiati agu apai nabipa tiandika. Oni bingo agi akpiapai re.

¹⁷ Ho Yisaraere aniimi boro ni, i anaaimongo ni nibasa te. Agu abaakumba nga ga bakporo yo anaawisigo gupai re wenengai mbata fu i diberã singia gu boro re ima rẽ tipa i imi ni. (Pa Rug. 19:2-7, 11-13) Abaakumba anaasarangbanga asara a nibipa gu dungu apai namanga rogo raka na aˈuru dũ​—wa agu nga mbakada atagbagapai riipa he gbiati mbakada agu akpakarapai nga ga rogatise. (Gate 21:35; Pa Rug. 22:13-19) Ho abaakumba anaasarangbanga ni ni ruruhe na aYisaraere kini irisi andiko, aboro dunduko nanaagbia undo, na gu rikaaboro re kini ye na taarimo fu Yekova.​—Pa Mot. 20:7, 8; Yes. 48:17, 18.

¹⁸ Agu apai ani awirikaha: Agu apai du tipa gaani raka naabaha na nyanyakipaha fu Yekova. Ko naida gupai nga ani naamangapai na akuarani ngba ruru gene na ni nyemuse. Ko naino agu apai aino ani agumbaha na kini mangihe, zavura ho du ani ni nisarani kpuraniyo.​—Eb. 4:13.

19-21. (a) Wai du si anaaida abaakumba gbiati abasapungbanga naamangapai na ga Mbori aboro? (b) Gini aNdiko Yekova amoihe, na gini apai ani awirikaha?

¹⁹ Yekova aaida ka batasa gako aboro be gu gbegberẽ maapai kurii nangia ga gu rikaaboro naadu mbembedi na yo. Sidu, ko anaaida gupai nga abaakumba gbiati abasapungbanga naamangasunge na aNdiko zanga ngba na kura aboro kubani. Si anaaidanga agu aboro nanaasarangbanga naamangapai na gako aboro ngba gbegberẽ gene te. Kuba gure, si anaaida i kpinyemu ruru sarangbanga.​—Pa Rug. 1:13-17; 16:18-20.

²⁰ Yekova na nunga gako aboro tiko, sidu, ko anaamaa andiko tipa gupai nga ka aboro naamanganga akurayo gbegberẽ ya. Ni kpiapai, aNdiko aima sa gupai nga ka i naakitanga ngbanga boro gbua taata nga ni mangi gbegberẽpai ya. Gu boro i anikitingbanga ni aima du na rengo beni ka  ino gu boro kitingbanga ni. (Pa Rug. 19:16-19; 25:1) Na mbata fu i gbarasi ngbanga funi, si anaaida adezire kandara ue fu agopai nga ga gupai re. (Pa Rug. 17:6; 19:15) Na ginipai tigaha naanidu tipa gu Yisaraere naanimangi gbegberẽpai dezire sa gbua ki bi ni na ni? Ni anaarengbanga ka berã gupai nga ni agbianga mbusa tipa gani gbegberẽ mangapai te te. Yekova aima bi gupai ni amangihe. Rogo angbadimokporo, i afu pagbia fu abaagude, ono gu pagbia re anidu na angbandaha ti ni. Nibipa kura akpakarapai nga ga kporo, abaakumba nga ga bakporo yo adu na pagbia beyo ka rimiso tiyo ku rogoho na ki mangi yangara sarangbanga.​—Pa Rug. 21:18-21.

²¹ Agu apai ani awirikaha: Yekova namaa bawene kpiapai kisusi; pai ho ko amangaha duni irairaha te. (Tam. 9:7) Ko nafu mosoro fu agu aboro nairisa gako arugute, ono kini fu mbusa fu agu aboro mangasunge na gayo pagbia ngba iraira gene. (2 Sam. 22:21-23; Yeze. 9:9, 10) Kura aboro kinaho rengbe ka manga gbegberẽpai na si kini du wa i ima bata be ambusa nga gaha, ono ho gu regbo rẽ bangiri Yekova nika da ni, ko du wa ka ko saringbanga yo. (Snz. 28:13) Na ka i asanga berãyo ya, i nika ino gupai aino barambeda nga “ti ku be unga Mbori si nga ũgunde gbe.”​—Eb. 10:30, 31.

22-24. (a) Ada aNdiko anaabanda yo nzunzu gbe, na ginipai ani awirikaha tipa Yekova? (b) Gini zahe du rogo Gate 22:22-24?

²² Andiko anaabanda agu aboro nzunzu gbe naadunga na rengba beyo ka banda tiyo ya, wa awirinyaure, adekurugbo, gbiati ayeaye. I agumba gupai fu agu abasapungbanga naadu Yisaraere  yo nga: “Ka oni aírasi nga sarangbanga nga ga kungba aboro na ga awirinyaure ya, ka oni adía nga ga adekurugbo roko ni ngbaanga ya.” (Pa Rug. 24:17) Yekova anidu adu na nyemu agu aboro tiko gene anaadunga beyo kandara tooni ya. Na ko anaafu ambusa afu fu agu aboro nanaamanga yo gbegberẽ.​—Oni gedi Gate 22:22-24.

²³ Andiko anaabanda aborokporo abanda a be gu sino nga ga kodaba boro ba na mbembedi gumeni. (Pa Mot. 18:6-30) Gu rikaaboro naadu pati ringara Yisaraere anaabingo gi sino re na pai ti ni te, ono ga Yekova aboro tigayo, si anaaida i naabihe kina wai Yekova aabihe​—ko anaabihe ni kere gbegberẽpai.

²⁴ Agu apai ani Awirikaha: Yekova naida gupai nga agu aboro ko nafu pagbia fuyo, si naida i du na nyemu agu aboro tiyo i angera kurii yo. Ko ima soga wasiwasi kodaba, na ko naida gupai nga aboro dunduko duni bandabanda yo na kini gbia ruru sarangbanga, gbe agu aboro adunga gene beyo ya.

25-26. (a) Tipagine rengbe ani ka ya ti ni wẽ nyemuse gbiati ruru sarangbanga wakina onga na unga? (b) Ginipai ani nika sakapai tipaha rogo gu kekeapai nika ye kumbatayo nga gu du dagba gu kekeapai yo du biama?

²⁵ Nyemuse gbiati ruru sarangbanga wakina onga na unga; na auru kpotosende, gu ho sa naraka zanga kuraha te. Ho ani aida ni kuti gupai nga Yekova namangapai na ani ngba wene gene, gaani nyemuse tipa ko nasona kina kumbatayo. Na ho ani akpinyemu Mbori ni gbiati gako ruru arugute, si nafõngbaduraniyo ani kpinyemu kura aboro na kini mangipai na yo ngba wene gene.

²⁶ Ga Moize aNdiko aundo aYisaraere i du na mbembedi pagume gbe na Yekova. Ono tie, tingbafuo Yesu digisi ga Moize aNdiko, ga Mbori aboro aadunga berewe tiihe te, na i aima maa gupai kubaha ngba kisusi. (Rom. 10:4) Gu mokedi nangia Pauro apepa aNdiko ki ya si nga “kirima gu wene apai nikaye.” (Eb. 10:1) Gu kekeapai nika ye kumbatayo nga gu du dagba gu kekeapai yo du biama nika sakapai tipa bete gu weneapai re na tipa wai du nyemuse gbiati ruru sarangbanga na nyanyakipaha rogo gu dungurati nga ga aKristano.