Guruka oze aha biriho

Guruka oze aha birimu

Eki Waaba Nookimanya?

Eki Waaba Nookimanya?

Sinagogi omu Kyasha ky’Okubanza: Ekishushani eki nikyoreka bimwe ebyabaire biri omu sinagogi y’omu kyasha ky’okubanza omuri Galma, eyaabaire eri nka mahiro mukaaga omu bukiizi bwa bumosho bw’enyanja ya Galilaaya. Nikituhwera kumanya oku sinagogi ya ira erikubaasa kuba yaabaire neeshusha

Sinagogi Ekatandika Eta?

EKIGAMBO “sinagogi” nikikomooka omu kigambo ky’Orugriika ekirikumanyisa “oruteerane” nari “okuteeranira hamwe.” Amakuru g’ekigambo eki gahikire ahakuba okuruga ira omu sinagogi nimwo Abayudaaya baabaire beeteeranira kwegyesibwa n’okuramya. Ebyahandiikirwe eby’Oruheburaayo tibirikugamba butunu aha sinagogi, kwonka Ebyahandiikirwe eby’Orugriika, nibyorekwa gye ngu emyanya egi ekaba eriho omu kyasha ky’okubanza Y.A.K.

Abacondooza baingi nibaikiriza ngu sinagogi zikatandika obu Abaisraeli baabaire bari omu bukwatwa Babulooni. Ekitabo Encyclopaedia Judaica nikigira kiti: “Enkwatwa, ahabw’obutagira Hekalu, omu nsi etari yaabo, ku baabaire benda kuhuumurizana omu maganya gaabo, obumwe n’obumwe bakaba bateeranira hamwe obundi ahari Sabato, kushoma Ebyahandiikirwe.” Abayudaaya ku baarugire omu bukwatwa, nikireebeka bakagumizamu nibateeranira hamwe kushaba n’okushoma Ebyahandiikirwe, kandi ei baabaire baza bakaba batayo sinagogi.

Ekyasha ky’okubanza kirikuza kuhika, Abayudaaya bakaba nibaza omuri sinagogi kuramya n’ahabw’emikoro endiijo nangwa n’omu bicweka ebindi ebya Mediterranean, Middle East, na Israeli. Omunyabyafaayo Lee Levine owa Hebrew University omuri Yerusaalemu naagira ngu sinagogi “ekaba neekoresibwa omu kwega, kuriiramu ebiihuro ebirikwera, kucweramu emanja, kubiikamu esente, n’okugiriramu enteerane z’eby’obutegyeki, n’endiijo mikoro.” Naayongyeraho ati: “Kwonka okukira munonga, ekaba eri ey’okukoreramu emikoro y’ediini.” Eki nikituhwera kwetegyereza ahabw’enki Yesu yaabaire naakira kuza omu nteerane omu sinagogi. (Mak. 1:21; 6:2; Luk. 4:16) Akaba azayo ayegyesa, ayehanangiriza, kandi ahiga abaija. Bwanyima y’ekibiina Ekikristaayo kutandikaho, entumwa Paulo nawe akaba naakira kubuurira omu sinagogi. Abaabaire nibakunda eby’omwoyo bakaba baija omu sinagogi, n’ahabw’ekyo Paulo ku yaabaire aba naataaha omu rurembo, akaba abanza kuza omu sinagogi kubuurira abariyo.​—Byak. 17:1, 2; 18:4.