მუჭო დეარსჷ სინაგოგაქ?

სიტყვა „სინაგოგა“, ნამუთ ბერძნულ სიტყვაშე მოურს, ნიშნენს ართო აკოშაყარუას. თე სახელწოდება შესაფერის რე, მუშენდა ჯვეშ დროშე მოჸუნაფილ იუდეველეფ სინაგოგეფს იშაყარუდეს, ნამდა მიღესკო მითითებეფ დო თაყვან ქოცესკო ღორონც. ებრაულ წერილეფს ბრელ მუთუნ ვა ჭარჷ სინაგოგეფიშ გურშენ, მარა ქრისტიანულ-ბერძნულ წერილეფშე ჯგირო იძირე, ნამდა თეცალ ოშაყარუ ადგილეფ ახ. წ. პირველ საუკუნეს უკვე არსებენდჷ.

მარკვიებელეფიშ უმენტაშ ფიქრენს, ნამდა სინაგოგეფქ იუდეველეფიშ ბაბილონშა გინოხორაფაშ დროს დეარსჷ. „იუდაურ ენციკლოპედია“ იჩიებ: „გინოხორაფილეფს, მიდგას უცხო ქიანას ვა უღდეს მუნეფიშ ტაძარი, გაჭირებაშ დროს გურიშ ელაკინა ოსაჭირდეს. ათეშენ მინშა ართო ეკიშაყარუდეს დო წმინდა წერილეფს კითხულენდეს. შილებე თე აკოშაყარუეფ საბატონიშ დღახუეფს ჸოფედკო“. გინოხორაფაშე დორთელ იუდეველეფ აგრძელენდეს ართო აკოშაყარუას, ლოცვას დო წმინდა წერილეფიშ კითხირს. თინეფქ სინაგოგეფ აშენეს ირდიხას, სოდეთ დიხორეს.

ახ. წ. პირველ საუკუნეშო ხმელთაშუა ზღვაშ, ახლო აღმოსავლეთიშ დო ისრაელიშ ტერიტორიას მიკოცუმილ იუდეველეფშო სინაგოგეფ რელიგიურ მსახურებაშ დო საზოგადოებრივ აკოშაყარუაშ ცენტრ რდუ. იერუსალიმიშ ებრაულ უნივერსიტეტიშ პროფესორ ლი ლევინ იჩიებ: „[სინაგოგას] იშაყარუდეს, ნამდა ქიგურუესკო, აღნიშნესკო წმინდა ოსერშეეფ, ჩატარესკო სასამართლოეფ, დოშაყარუესკო საქველმოქმედო საქმეშო თანხეფ დო გენიხილესკო პოლიტიკურ დო საზოგადოებრივ საკითხეფ. მარა სინაგოგეფიშ ძირითად დანიშნულება რელიგიურ მსახურებაშ შესრულება რდუ“. ათეშენ გასაკვირ ვა რე, ნამდა იესო ხშირას გილეშ სინაგოგეფშა (მარ. 1:21; 6:2; ლუკ. 4:16). თექ თინა ოგურუანდჷ, მითითებეფს არზენდჷ დო გურშა ელუკინანდჷ ხალხის. ქრისტიანულ კრებაშ ჩამოყალიბებაშ უკულ, მოციქულ პავლე ხოლო ხშირას გილეშ სინაგოგეფშა დო ქადაგენდჷ. არძა, მიდგას ღორონთწკუმა დაახლოება ოკოდ, სინაგოგეფშა გილეშ. ათეშენ ქალაქშა მიშულაშ დროს, პავლე პირველ რიგის სინაგოგაშა მიშჷ დო თექ ქადაგენდჷ (საქ. 17:1, 2; 18:4).