1. Kũringana na 1 Petero 3:8 nĩ kĩĩ gĩtũmaga tũkene gũkorũo hakuhĩ na andũ arĩa matũrũmbũyagia na magatwendera maũndũ mega?

NĨ TŨKENAGA gũkorũo hakuhĩ na andũ arĩa marũmbũyagia ũrĩa tũraigua ngoro-inĩ na magatwendera maũndũ mega. Nĩ merutanagĩria kwĩĩkĩra iratũ-inĩ citũ na gũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa tũreciria na ũrĩa tũraigua. Nĩ mamenyaga mabataro maitũ na magatũteithia, na rĩmwe mekaga ũguo o na tũtamorĩtie. Nĩ tũkenaga na tũgacokia ngatho nĩ ũndũ wa andũ arĩa monanagia atĩ nĩ ‘maratũcaĩra.’ *—Thoma 1 Petero 3:8.

2. Nĩkĩ nĩ tũrabatara kwĩrutanĩria harĩ kuonania ũcayanĩri?

² Tũrĩ Akristiano, ithuothe nĩ twendaga kuonania ũcayanĩri kana tha. No ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, ndũkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ hingo ciothe gwĩka ũguo. Nĩkĩ? Ũndũ ũmwe nĩ tondũ tũtirĩ akinyanĩru. (Rom. 3:23) Kwoguo no mũhaka twĩrutanĩrie kũrũa na mwerekera ũrĩa twaciarirũo naguo wa kwĩĩciria. Ningĩ andũ amwe no maremwo kuonania ũcayanĩri nĩ ũndũ wa mũrerere wao kana maũndũ manacemania namo ũtũũro-inĩ. O na no tũthũkio nĩ mwĩcirĩrie wa andũ arĩa matũthiũrũrũkĩirie. Matukũ-inĩ maya ma kũrigĩrĩria, andũ aingĩ matirũmbũyagia ũrĩa andũ arĩa angĩ maraigua ngoro-inĩ. Makoragwo marĩ “eyendi.” (2 Tim. 3:1, 2) Tũngĩhota atĩa kũrũa na mĩerekera ĩyo mĩũru hĩndĩ ĩrĩa tũronania ũcayanĩri?

3. (a) Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa nĩguo tũhotage kuonania ũcayanĩri o na makĩria? (b) Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

³ Tũngĩĩgerekania na Jehova na Mũrũ wake Jesu Kristo, nĩ tũrĩhotaga kuonania ũcayanĩri o na makĩria. Jehova nĩ Ngai  ũrĩ wendo na nĩ atũigĩire kĩonereria kĩrĩa kĩega biũ harĩ kuonia arĩa angĩ ũcayanĩri. (1 Joh. 4:8) Jesu nĩ aatũkirie Ithe na njĩra nginyanĩru. (Joh. 14:9) Rĩrĩa aarĩ gũkũ thĩ, nĩ oonanirie ũrĩa andũ mangĩonania ũcayanĩri. Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, tũkwamba kwarĩrĩria ũrĩa Jehova na Jesu maanonia andũ ũcayanĩri. Nĩ tũgũcoka twarĩrĩrie ũrĩa tũngĩĩgerekania na cionereria ciao.

4. Isaia 63:7-9 yonanagia atĩa atĩ Jehova nĩ arũmbũyagia ũrĩa ndungata ciake iraigua?

⁴ Bibilia yonanagia atĩ Jehova nĩ arũmbũyagia ũrĩa ndungata ciake iraigua. Kwa mũhaano, ta wĩcirie ũrĩa Jehova aaiguire rĩrĩa Aisiraeli a tene maahĩtũkagĩra mathĩna. Kiugo kĩa Ngai kiugaga, “Hĩndĩ ya mĩtangĩko yao yothe nĩ aatangĩkaga.” (Thoma Isaia 63:7-9.) Thutha-inĩ Jehova akĩhũthĩra mũnabii Zekaria, nĩ oonanirie atĩ rĩrĩa andũ ake maranyarirũo onaga ta arĩ we mwene ũranyarirũo. Jehova eerire ndungata ciake ũũ: “Mũndũ o wothe ũmũhutagia nĩ kĩũma kĩa riitho rĩakwa ahutagia.” (Zek. 2:8) Na githĩ ĩyo ti ngerekano njega mũno ĩronania ũrĩa Jehova arũmbũyagia andũ ake!

5. Heana ngerekano ya ũrĩa Jehova anoya ikinya rĩa gũteithia ndungata ciake ikĩnyamarĩka.

⁵ Jehova to kũigua aiguagĩra tha ndungata ciake iria iranyamarĩka. Ĩndĩ nĩ oyaga ikinya rĩa gũciteithia. Kwa ngerekano, rĩrĩa Aisiraeli maanyamarĩkaga marĩ ngombo bũrũri-inĩ wa Misiri, Jehova nĩ aataũkĩirũo nĩ ruo rũrĩa maaiguaga na akĩĩrirĩria kũmehereria ruo rũu. Jehova eerire Musa ũũ: “Hatarĩ nganja nĩ nyonete mĩnyamaro ya andũ akwa . . . , na ngaigua kĩrĩro kĩao . . . nĩ njũĩ wega ruo rũrĩa marĩ naruo. Nĩ ngũikũrũka ndĩmahonokie kuuma guoko-inĩ kwa Amisiri.” (Tham. 3:7, 8) Nĩ ũndũ wa Jehova kũiguĩra andũ ake tha, nĩ aamakũũrire kuuma ũkombo-inĩ. Mĩaka mĩingĩ thutha ũcio, Aisiraeli marĩ Bũrũri-inĩ wa Kĩĩranĩro nĩ maatharĩkĩirũo nĩ thũ. Jehova eekire atĩa? Nĩ “aaiguaga tha nĩ ũndũ wa mĩnyamaro ĩrĩa maarehagĩrũo nĩ arĩa maamanyamaragia na arĩa maamahinyagĩrĩria.” O rĩngĩ, ũcayanĩri nĩ watindĩkire Jehova gũteithia ndungata ciake. Nĩ aahũthĩrire atiirĩrĩri bũrũri kũhonokia Aisiraeli kuuma harĩ thũ ciao.—Atiir. 2:16, 18.

6. Heana ngerekano ya mũndũ warũmbũirio nĩ Jehova o na rĩrĩa mwĩcirĩrie wake ũtaarĩ mwega.

 ⁶ Jehova nĩ arũmbũyagia ũrĩa andũ ake maraigua ngoro-inĩ o na rĩrĩa mwĩcirĩrie wao ũtarĩ mwega. Ta wĩcirie ũhoro wĩgiĩ Jona. Ngai aatũmire mũnabii ũcio akahunjĩrie aikari a Nineve ndũmĩrĩri ya ituĩro. Rĩrĩa meeririre, Ngai nĩ aatuire itua rĩa kwaga kũmaniina. O na kũrĩ ũguo, Jona ndaakenirio nĩ ũndũ ũcio. Jona “akĩrakara mũno” tondũ Nineve ndĩngĩaniinirũo ta ũrĩa aarathĩte. No Jehova nĩ aakirĩrĩirie Jona na akĩmũteithia kũgarũrĩra mwĩcirĩrie wake. (Jona 3:10–4:11) Thutha wa ihinda, Jona nĩ aataũkĩirũo nĩ ũndũ ũrĩa Jehova eendaga kũmũruta, na akĩhũthĩrũo nĩ Jehova kwandĩka rũgano rũu nĩguo rũtũrute.—Rom. 15:4. *

7. Ũrĩa Jehova ahiũranagia na andũ ake wonanagia ũndũ ũrĩkũ?

⁷ Ũrĩa Jehova ahiũranagia na andũ ake wonanagia hatarĩ nganja atĩ nĩ amaiguagĩra tha. Nĩ oĩ ruo na mĩnyamaro ĩrĩa o ũmwe witũ ageragĩra. Jehova nĩ ‘oĩ wega ngoro ya mũndũ.’ (2 Maũ. 6:30) Nĩ ataũkagĩrũo nĩ meciria maitũ ma thĩinĩ, ũrĩa tũiguaga ngoro-inĩ, o hamwe na maũndũ marĩa tũtangĩhota gwĩka. Na ‘ndangĩreka tũgerio gũkĩra ũrĩa tũngĩhota gwĩtiiria.’ (1 Kor. 10:13) Na githĩ kĩu ti kĩĩranĩro gĩa gũtwĩkĩra ngoro mũno!

8-10. Nĩ maũndũ marĩkũ mangĩkorũo maateithirie Jesu kũrũmbũiya andũ?

⁸ Rĩrĩa Jesu aarĩ gũkũ thĩ nĩ aarũmbũyagia andũ mũno. Harĩ maũndũ ta matatũ marĩa mangĩkorũo maamũteithirie kũrũmbũiya andũ. Wa mbere, o ta ũrĩa tũkuonete hau kabere, Jesu aatũkĩtie Ithe na njĩra nginyanĩru. O ta Ithe, Jesu nĩ eendete andũ. O na gũtuĩka nĩ aakenaga nĩ ũndũ wa indo iria ciothe aateithirie Jehova kũũmba, ‘kĩrĩa kĩamũkenagia mũno nĩ ariũ a andũ.’ (Thim. 8:31) Wendo nĩ watindĩkaga Jesu kũrũmbũiya andũ arĩa angĩ.

⁹ Wa kerĩ, o ta Jehova, Jesu aarĩ na ũhoti wa gũthoma ngoro. Nĩ aahotaga kũmenya mĩerekera ya andũ na ũrĩa maraigua ngoro-inĩ. (Mat. 9:4; Joh. 13:10, 11) Kwoguo Jesu angĩonire atĩ andũ nĩ makuĩte ngoro, nĩ aamarũmbũyagia na akamomĩrĩria.—Isa. 61:1, 2; Luk. 4:17-21.

¹⁰ Wa gatatũ, Jesu we mwene nĩ aacemanirie na mathĩna mamwe ma marĩa andũ maageragĩra. Kwa ngerekano, kuonekaga ta Jesu aarereirũo famĩlĩ-inĩ ĩtaarĩ na ũhoti mũnene wa kĩĩmbeca. Nĩ ũndũ wa kũrutithania wĩra na ithe mũmũreri Jusufu, Jesu nĩ eerutire kũruta wĩra mũritũ. (Mat. 13:55; Mar. 6:3) No kũhoteke atĩ Jusufu aakuire ihinda rĩna Jesu atanambĩrĩria ũtungata wake. Kwoguo no kũhoteke atĩ Jesu nĩ aaiguire ruo rwa gũkuĩrũo nĩ mũndũ eendete. Ningĩ Jesu nĩ oĩ ũrĩa mũndũ aiguaga gũkorũo thĩinĩ wa famĩlĩ ya andũ marĩ na mawoni ngũrani ma kĩndini. (Joh. 7:5) No kũhoteke maũndũ macio na mangĩ nĩ maateithagia Jesu gũtaũkĩrũo nĩ moritũ marĩa andũ maacemanagia namo na ũrĩa maaiguaga ngoro-inĩ.

11. Ũcayanĩri wa Jesu woonekaga na gĩkĩro kĩnene hĩndĩ ĩrĩkũ? Taarĩria. (Rora mbica ngothi-inĩ.)

¹¹ Ũcayanĩri wa Jesu nĩ woonekaga na gĩkĩro kĩnene hĩndĩ ĩrĩa aaringaga ciama. Jesu ndaaringaga ciama o ahingie watho. Nĩ ‘aaringagwo nĩ tha’ nĩ ũndũ wa andũ arĩa maanyamarĩkaga. (Mat. 20:29-34; Mar. 1:40-42) Kwa ngerekano-rĩ, ta hũũra mbica ũrĩa Jesu aaiguaga rĩrĩa aatwarire keheri-inĩ  mũndũ ũtaarĩ na ũhoti wa kũigua na akĩmũhonia, kana rĩrĩa aariũkirie mũriũ wa mũmwe wa mũtumia wa ndigwa. (Mar. 7:32-35; Luk. 7:12-15) Jesu nĩ aacayagĩra andũ acio na nĩ eendaga kũmateithia.

12. Johana 11:32-35 yonanagia atĩa ũcayanĩri wa Jesu harĩ Maritha na Mariamu?

¹² Jesu nĩ oonanirie ũcayanĩri harĩ Maritha na Mariamu. Rĩrĩa oonire kĩeha kĩrĩa maarĩ nakĩo nĩ ũndũ wa gũkuĩrũo nĩ mũrũ wa nyina Lazaro, “Jesu agĩita maithori.” (Thoma Johana 11:32-35.) Ndaarĩrire atĩ tondũ tu nĩ orũo nĩ mũrata wa hakuhĩ. Ũhoro wa ma nĩ atĩ nĩ aamenyaga nĩ ekũriũkia Lazaro. No Jesu aarĩrire tondũ nĩ aataũkĩirũo na akĩhutio nĩ ruo rwa ngoro rũrĩa arata ake maarĩ naruo.

13. Twĩkagĩrũo ngoro atĩa kũmenya ũhoro wĩgiĩ ũcayanĩri wa Jesu?

¹³ Nĩ tũgunĩkaga mũno tweruta ũhoro wĩgiĩ ũcayanĩri wa Jesu. Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, tũtirĩ akinyanĩru ta ũrĩa aarĩ. O na kũrĩ ũguo, nĩ tũmwendete tondũ aahiũranagia na andũ arĩa angĩ na njĩra ya ũcayanĩri. (1 Pet. 1:8) Nĩ twĩkagĩrũo ngoro kũmenya atĩ rĩu arathana arĩ Mũthamaki wa Ũthamaki wa Ngai. Ica ikuhĩ nĩ ekũniina mĩnyamaro yothe. Na tondũ Jesu anakorũo arĩ mũndũ, nĩwe wagĩrĩire biũ kũniinĩra andũ mĩnyamaro ĩrĩa wathani wa Shaitani ũmareheire. Hatarĩ nganja nĩ tũkenaga gũkorũo na Mũthamaki ũngĩhota “gũtũiguĩra tha maũndũ-inĩ marĩa twagĩte hinya.”—Ahib. 2:17, 18; 4:15, 16.

14. Kũringana na Aefeso 5:1, 2 kĩonereria kĩa Jehova na Jesu gĩtũtindĩkaga gwĩka atĩa?

¹⁴ Rĩrĩa tweciria ũhoro wĩgiĩ kĩonereria kĩa Jehova na Jesu, nĩ tũtindĩkagwo kuonania ũcayanĩri o na makĩria. (Thoma Aefeso 5:1, 2.) Tũtirĩ na ũhoti ta wao wa gũthoma ngoro. O na kũrĩ ũguo, no twĩrutanĩrie gũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa arĩa angĩ maraigua o hamwe na mabataro mao. (2 Kor. 11:29) Ngũrani na andũ marĩ na mwĩyendo arĩa matũthiũrũrũkĩirie, ithuĩ twĩrutanagĩria kwaga ‘kũrũmbũiya o maũndũ maitũ moiki, no tũrũmbũyagia nginya maũndũ ma arĩa angĩ.’—Afil. 2:4.

15. Nĩ a magĩrĩire kuonania ũcayanĩri o na makĩria?

¹⁵ Athuri a kĩũngano nĩ magĩrĩire kuonia arĩa angĩ ũcayanĩri o na makĩria. Nĩ moĩ atĩ nĩ makoorio nĩ ũndũ wa ng’ondu iria mehokeirũo kũrũmbũiya. (Ahib. 13:17) Nĩguo athuri mahote gũteithia aarĩ na ariũ a Ithe witũ, nĩ marabatara gũkorũo na tha. Athuri mangĩonania ũcayanĩri na njĩra ĩrĩkũ?

16. Mũthuri ũrĩ na ũcayanĩri ekaga atĩa, na ũndũ ũcio nĩ wa bata nĩkĩ?

¹⁶ Mũthuri ũrĩ na ũcayanĩri nĩ ahũthagĩra mahinda hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Nĩ amoragia ciũria na akamathikĩrĩria na kinyi ategũthethũka. Maũndũ macio nĩ ma bata makĩria hĩndĩ ĩrĩa mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ arenda kwĩitũrũra no nĩ araaga ciugo cia kũhũthĩra. (Thim. 20:5) Rĩrĩa mũthuri wa kĩũngano erutĩra kũhũthagĩra mahinda na aarĩ na ariũ a Ithe witũ, ũndũ ũcio nĩ ũtũmaga mehokane, makũrie ũrata, na wendo gatagatĩ-inĩ kao.—Atũm. 20:37.

17. Nĩ ngumo ĩrĩkũ yonekaga ĩrĩ ya bata mũno harĩ athuri a kĩũngano? Heana ngerekano.

¹⁷ Aarĩ na ariũ a Ithe witũ aingĩ moigaga atĩ ngumo ĩrĩa monaga ĩrĩ ya bata mũno harĩ athuri a kĩũngano nĩ ũcayanĩri. Nĩkĩ? Adelaide ooigire ũũ: “Ũkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ kwaria nao, tondũ nĩ ũmenyaga nĩ megũtaũkĩrũo nĩwe.” Agĩcoka akĩongerera ũũ: “Nĩ ũmenyaga nĩ maragũcaĩra kũringana na ũrĩa mekaga wamaarĩria.” Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe ooigire ũũ arĩ na ngatho:  “Ndonire mũthuri wa kĩũngano akengeria maithori agĩĩcũrania maũndũ makwa marĩa ndamwĩraga. Ndikaariganĩrũo nĩ ũndũ ũcio.”—Rom. 12:15.

18. Tũngĩonia andũ arĩa angĩ ũcayanĩri na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁸ Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, to athuri a kĩũngano tu marabatara kuonania ũcayanĩri. Ithuothe no tũhote gũkũria ngumo ĩyo. Na njĩra ĩrĩkũ? Geragia gũtaũkĩrũo nĩ moritũ marĩa andũ a famĩlĩ yanyu na aarĩ na ariũ a Ithe witũ maragerera. Rũmbũyagia mabataro ma andũ ethĩ arĩa marĩ kĩũngano-inĩ, o hamwe na andũ arĩa arũaru, arĩa akũrũ, na arĩa makuĩrĩirũo nĩ endwa ao. Moragie ũrĩa marathiĩ na mbere. Mathikagĩrĩrie na kinyi hĩndĩ ĩrĩa mareyaria. Mateithie mone atĩ nĩ ũrataũkĩrũo biũ nĩ maũndũ marĩa maragerera. Wĩrutagĩre gũteithĩrĩria na njĩra o yothe ĩrĩa ũngĩhota. Tweka ũguo tũrĩonanagia wendo wa ma.—1 Joh. 3:18.

19. Twagĩrĩirũo gũkorũo na mawoni maigananĩru rĩrĩa tũrageria gũteithia arĩa angĩ nĩkĩ?

¹⁹ Nĩ twagĩrĩirũo gũkorũo na mawoni maigananĩru rĩrĩa tũrageria gũteithia arĩa angĩ. Nĩkĩ? Gĩtũmi nĩ tondũ andũ mahiũranagia na mathĩna na njĩra ngũrani. Andũ amwe nĩ meyaragia, no angĩ makiraga na mathĩna mao. Kwoguo o na gũtuĩka no tũkorũo tũkĩenda kũmateithia, nĩ twagĩrĩirũo gwĩthema kũmoria ciũria ingĩtũma maigue mataiganĩire. (1 Thes. 4:11) O na rĩrĩa amwe metĩkĩra kwĩyaria, mawoni mao no makorũo marĩ ngũrani na maitũ. No twagĩrĩirũo kũririkana atĩ ũguo nĩguo maraigua ngoro-inĩ. Twagĩrĩirũo kũhiũha gũthikĩrĩria handũ ha kũhiũha kwaria.—Mat. 7:1; Jak. 1:19.

20. Nĩ ũndũ ũrĩkũ warĩrĩirio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

²⁰ O na tũkĩonanagia ũcayanĩri kĩũngano-inĩ, nĩ tũrabatara kuonania ngumo ĩyo ya bata nginya ũtungata-inĩ. Tũngĩonania ũcayanĩri atĩa rĩrĩa tũraruta wĩra wa gũtua andũ arutwo? Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩ kĩarĩrĩirie ũhoro ũcio.