Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 12

Chɔm Buulaŋndo le Yeemaŋ Acheleŋnda

Chɔm Buulaŋndo le Yeemaŋ Acheleŋnda

“Nya kpou . . . kɔlta nyalaŋ la wa o chaaŋaa nyaa lo vellaa velle.”—1 PITƐ 3:​8.

CHONDII 90 Ŋ Dɛɛniaŋ Vellaa Velle

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. A mɛɛ Pitɛ Tasoo 3:​8 dimi yɛ, le yɛɛ naŋ hɛnaŋ yɛ waa latulu a wanaa buulaŋ le yeemaŋ naŋ vɛlɛ a kɛndiaa naa okɔɔ wa?

Ŋ HƐNAŊ waa latulu a wanaa buulaŋ le yeemaŋ naŋ vɛlɛ a kɛndiaa naa okɔɔ wa. Mi waŋnda haa wounuŋ ndapila o foofo naa. Ndu cho ni, a nɔla ma sina nyɛ naŋ cho yiyaŋndo choo wo vɛlɛ a yeemaŋ naŋ. Nduyɛ pɛɛŋ, ma yɔŋgu naa mala naŋ yeema wo tuupa miŋ nyuna nda le ndu. Miŋ chɔm balika melaa le wanaa chɔm buulaŋndo le naa ɔɔ acheleŋnda * wa.—Nuawɔ Pitɛ Tasoo 3:​8.

2. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa wallo kalaŋ le nyiɛɛye chɔmndo?

2 Naa Kilisiɔŋnda kpou yeema miŋ chɔm nyiɛɛye ɔɔ buulaŋndo le yeemaŋ acheleŋnda. O kpeekpei niŋ, hei ve bɛɛŋ lɔɔlɔɔ le tosaa le. Le yɛɛ? Kanifuule, wanaa lahakiaa naŋ cho ni. (Luomaŋ. 3:​23) O kpeekpei niŋ, a naapila okɔɔ naŋ hiau buulaŋ. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ tosa wallo kalaŋ le yiyaŋndo a buulaŋnda acheleŋnda okɔɔ. Nduyɛ, mi naa pumnda che ndi ikala le nyiɛɛye chɔmndo le mɛɛ nda manda naa yɛ ɔɔ nyɛ yɔŋnuŋ o yoomu naa niŋ o teleŋ pum niŋndo. O mɛɛlaa kpɔŋ, mi kaala wanaa balu naa wa piiliaŋ naa. O palɛi mɛɛlɛi hei niŋ, wanaa bɔɔbɔɔ nɔ yiyaŋ le yeemaŋ acheleŋnda le “mɛɛ le nda pila.” (2 Timo. 3:​1, 2) Yɛɛ mala yɛ naa le miŋ tiu simulta tosa ndi ikala le buulaŋndo chɔmndo le yeemaŋ acheleŋnda wo ba?

3. (a) Vɛɛ naŋ tosa yɛ hiouwɔɔ lachioo le buulaŋndo chɔmndo le yeemaŋ acheleŋnda? (b) Yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ?

3 Te ŋ tol pɛ taamasi Chɛhowa Mɛlɛka wo vɛlɛ a o Po ndɔɔ Chiisu Kiliti wo kɔɔli, hei mala naa miŋ tosa hiouwɔɔ lachioo le buulaŋndo chɔmndo le yeemaŋ acheleŋnda. Mɛlɛka kaalaa Chɛhowa cho ni. Nduyɛ, o kɛsi taamasi kɛndɔɔ le buulaŋndo chɔmndo le yeemaŋ acheleŋnda. (1 Chɔŋ 4:​8) Mi Chiisu tual taamasi Finya ndɔ wo kɔɔli o nɛi walaŋndo choo. (Chɔŋ 14:​9) Teleŋ o wa o chieeŋndo choo wo, mbo kɛsi taamaseliiyo mɛɛ waŋchieeya nɔ ma chɔm nyiɛɛye yɛ. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho fɛŋ yaasiaa mɛɛ Chɛhowa nda Chiisu chɔm buulaŋndo le yeemaŋ acheleŋnda yɛ. Nduyɛ, miŋ yaasiaa mɛɛ naŋ tual taamaseliila ndalaŋ kɔɔli yɛ.

TAAMASI CHƐHOWAA LE BUULAŊNDO CHƆMNDO LE ACHELEŊNDA

4. Vɛɛ Aisaya 63:​7-9 chɔm yɛ maa Chɛhowa buulaŋ le yeemaŋ buɛiyaa nduaa?

4 Baabuiyo pɛɛku maa Chɛhowa buulaŋ a yeemaŋ buɛiyaa nduaa. Le taamaseliiyo, tofawɔ mɛɛ Chɛhowa ndoo sinaŋ yɛ mɛɛ Isɔluɛiya o sindɔɔ niŋ wa saŋgaa sɔlaa o simulta yɛ yɛlaŋ bɛŋgu yɛ. Diom Mɛlɛkaa dimi aa, “Saŋga o saŋga keeku nda choo, o mel nda leniŋ te, mbo chɛl ma saŋga nda ndaa latulu.” (Nuawɔ Aisaya 63:​7-9.) Okoŋ kɔɔli, mi Chɛhowa soliŋ Sɛkalaya wana ndoo suaa le ndu wo kpeku le poonyiaa maa, te a bii pɛ wanaa nduaa biyɔɔ wɔɔŋndo, mɛɛ ndu nda bii lende ni. Mi Chɛhowa dimul buɛiyaa nduaa aa, ‘Wana o wana pilaŋ nya pɛ, mɛɛ o pilaŋ ya tana.’ (Sɛka. 2:​8) Nuawɔ se nɛi Chɛhowa soliŋ kpeku le buulaŋndo chɔmndo le wanaa nduaa wo!

Mi Chɛhowa chɔm Isɔluɛiya nyiɛɛye mbo piŋi nda o chɛleŋ niŋ Ichipi (Tofa pɛl 5)

5. Chɔmndɔ taamaseliiyo mɛɛ Chɛhowa tosa isɔɔ le buɛiyaa nduaa wa o saŋgaa niŋnda malaa yɛ.

5 O cho ko nyiɛɛye le Chɛhowa chɔm buɛiyaa nduaa cho saŋgaa wa le, kɛ mbo tosa mbo hiou lende. Mbo tosa isɔɔ le nda malaa. Le taamaseliiyo, mɛɛ Isɔluɛiya wa saŋgaa o chɛleŋ niŋ Ichipi, mi Chɛhowa bii bila nyɛkindilaa nda wa niŋndo, nduyɛ mi hei nyindu ndu le mbo soli nda leniŋ. Mi Chɛhowa dimul Muuse aa, “I che dɛnɛ palaa . . . cho wanaa niaa . . . choo o lɛŋnde Ichipileŋ niŋ ndo. Nduyɛ, lepiɛi o lepiɛi nda cho le nda malaa mi baŋa nda o chɛle nda cho niŋ ndeŋ, I tuei kpou. Saŋga o saŋga nda cho . . . saŋga koŋ bɛɛ I che ndu. Lelaŋ, I hiŋ le mi baŋa nda waŋnda Ichipi o ba.” (Ɛsɔ. 3:​7, 8) Le mɛɛ Chɛhowa ndoo nɔ nyiɛɛye le wanaa nduaa yɛ, mbo soli nda o chɛleŋ niŋ. Mɛɛ wɔsilaŋ la hiou okoŋ kɔɔli, mi yaamɔɔwa del Isɔluɛiya choo o Lɛŋnde Mɛyaaleŋ niŋ. Yɛɛ Chɛhowa ndoo tosa yɛ? Baabuiyo dimi aa, “Teleŋ o teleŋ te yaamɔɔwaa ndaa nda aa wa nda kindilaa pɛ, mi nda aa wa nda nyɛ palaa tusioo choo, te a koŋul naa Mɛlɛka Yaawɛɛ chua pɛ le malaa, nyiɛɛye ndu oo tuiinuŋ nda ni.” Mi nyiɛɛye nyindu vɛlɛ Chɛhowa le wanaa nduaa malaa. Mbo yɔŋ wanaa kialaa ŋyamaa le Isɔluɛiya piŋioo yaamɔɔwaa ndaa o ba.—Chɔɔchi. 2:​16, 18.

6. Chɔmndɔ taamaseliiyo mɛɛ Chɛhowa chɔm buulaŋndo le yeemaŋ wana ndoo nɔ yiyaŋ kɛndɛ le wo.

6 Chɛhowa buulaŋ le yeemaŋ wanaa nduaa o yɔŋ bɛɛ ma nɔ lepum yiyaŋ kɛndɛ le. Tofawɔ taamasi Chona wo. Mi Mɛlɛka yɔŋ Chona, wana ndoo suaa le ndu wo le mbo dimul waŋnda Ninivɛɛ yooŋgu kɔɔsɔɔ. Mɛɛ nda mal yɔŋnda ndala wɔɔŋndaŋ, mi Mɛlɛka kɛɛsiaa maa o cho lɛ nda tɛɛmbuu le. Kɛ Chona ve a kɔl kɛndɛ le kɛɛsiaa o tosa wo le. Le mɛɛ nyɛ o dimi wo yɔŋnuŋ te yɛ, mbo “duaaŋ tumbe.” Kɛ mi Chɛhowa biunuŋ Chona, nduyɛ mbo mala ndu le mbo siŋga yiyaŋ ndɔɔ. (Chona 3:​10–4:​11) Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mi Chona bii bila nyɛ Chɛhowa wa ndu pɛɛkoo wo. Nduyɛ pɛɛŋ, mi Chɛhowa soliŋ ndu kpeku le mbo poonyiaa bundɛi hei le tɔnɔ naa.—Luomaŋ. 15:​4. *

7. Tiindaŋ yɛɛ naŋ nɔ yɛ a mɛɛ Chɛhowa bii wanaa nduaa yɛ?

7 Mɛɛ Chɛhowa bii wanaa nduaa yɛ ke naa tiindaŋndo maa o nɔ nyiɛɛye le buɛiyaa nduaa. O sina nyɛ nɛiyaa vɛlɛ a saŋga naa pilɛŋ pilɛŋnda cho niŋndo kpou. Chɛhowa sina “yiyaŋ wana chioo nɔ o kɔl ndɔɔ niŋ ndo.” (2 Kolo. 6:​30) Mbo bii yiyaŋnda naalaŋ vɛlɛ a yeemaŋ naŋ bila. O sina o naŋ tiuba le tosaa wo. Nduyɛ, “o chɛl mi tɔɔndaŋ [naŋ] nɔ kpaaya le hiouwɔɔ le wo o komal [naa] le.” (1 Kɔliŋ. 10:​13) Hei cho bɔɔ suɛi kɔl dɛɛniaa le naa!

TAAMASI CHIISOO LE BUULAŊNDO CHƆMNDO LE ACHELEŊNDA

8-10. Sɔɔŋ kuɛɛ mala yɛ Chiisu le buulaŋndo chɔmndo le acheleŋnda?

8 Teleŋ Chiisu wa o chieeŋndo choo wo, mbo chɔm buulaŋ yiŋgoloŋndo le acheleŋnda. Sɔɔŋ ŋgaa mala Chiisu ni le buulaŋndo chɔmndo le acheleŋnda. I tasei, a mɛɛ naŋ dimi o kandɔŋndo yɛ, mi Chiisu tual taamasi Finya ndɔ cho o choo choo niŋndo kɔɔli o nɛi walaŋndo choo. Maa Finya ndɔ, Chiisu ndoo kaala waŋnda. Mi che bɛɛ mi Chiisu naŋ kɔl a nyɛm o mala Chɛhowa toosiaa woŋ, kɛ mbo ‘naŋ kɔl tau a waŋchieeyaa cho o chieeŋndo . . . niŋnda.’ (Pulɔ. 8:​31) Kaalaa nyindu Chiisu ni le buulaŋndo chɔmndo le yeemaŋ acheleŋnda.

9 I diiŋ nduɛi, maa Chɛhowa, Chiisu ndoo sina yiyaŋ wana chioo nɔ o kɔl ndɔɔ niŋ ndo. Nduyɛ mi ndoo sina yeemaŋ waŋnda nɔ woŋ. (Maa. 9:​4; Chɔŋ 13:​10, 11) Lelaŋ, mɛɛ Chiisu che maa waŋnda cho a kɔlta tambɛilaŋ, mbo chɔm buulaŋndo le nda, nduyɛ mbo dɛɛniaa nda kɔltaŋ.—Aisaya 61:​1, 2; Luku 4:​17-21.

10 I yaa nduɛi, Chiisu bɛɛ ndoo nɔ bahawɛilaŋ lapum la wanaa ndaa balu ndu wa ndaa nɔ laŋ.  Le taamaseliiyo, naapum o yuŋgu ndoo nɔ nyɛsɔlaa tau le wo niŋ Chiisu sul ni. Mbo pɛɛku le wali kala kalaa tosaa o wali ndoo tosa latulu nda Choosɛ Finya ndɔ wo niŋ. (Maa. 13:​55; Maki 6:​3) Naapum, wana che pɛ maa o teleŋ mɛɛlaa Chiisu wa wali pollo tosaa wo niŋ Choosɛ sɔla piɔmndo ni. Naapum, mi Chiisu bɛɛ sinaŋ nyɛ nɛiyaa wana sɔla wo te wana ŋ kaala wo vi pɛ. Nduyɛ, mbo sinaŋ mɛɛ i wa ikala le waa o yuŋgu nɔ laalaŋnda yɛ yɛlaŋ ndo niŋ yɛ. (Chɔŋ 7:​5) Kɛlɛŋgaa mi sɔɔŋ muŋ kpou, a ŋ cheleŋndoŋ mala Chiisu le mbo bii simultaŋ vɛlɛ a yeemaŋ wanaa bala fonduaa bila.

Chiisu faŋa po nila baŋulɛiyo faŋgaa tɛɛŋ tuupa mbo siŋgi ndu (Tofa pɛl 11)

11. Teleŋ kuɛɛ waŋnda ndaa cha yɛ kpendekele maa Chiisu ndoo buulaŋ le acheleŋnda? Tɛɛsiaawɔ. (Tofa fotueiyo o kɔɔ.)

11 Mi waŋnda ndaa che kpendekele maa Chiisu ndoo buulaŋ le acheleŋnda a kaamaala ndoo tosalaŋ. Chiisu tosa ko kaamaalaŋ le mɛɛ ndoo nɔ mbo tosa laŋ yɛ le. Kɛ, “nyiɛɛye” ndoo nɔ le wanaa wa saŋgaa wa ni. (Maa. 20:​29-34; Maki 1:​40-42) Le taamaseliiyo, yiyaŋndɔ mɛɛ kɔllo wa Chiisu yɛ mɛɛ o soli po nila baŋulɛiyo faŋgaa tɛɛŋ mbo siŋgi ndu, ɔɔ mɛɛ o miŋgi wɛɛŋ vii pɔnɔɔ wo po ndɔɔ yoomu. (Maki 7:​32-35; Luku 7:​12-15) Mi Chiisu bii mɔnɛi le wanaa kaŋ, nduyɛ ndoo yeema le nda malaa.

12. Vɛɛ Chɔŋ 11:​32-35 chɔm yɛ buulaŋ Chiisoo le Mata nda Meele?

12 Mi Chiisu chɔm buulaŋndo le Mata nda Meele. Mɛɛ o che nda mɔnɛi biyɔɔ le piɔm Lasalɔɔ yema nda wo, “Mi mɛmiaŋ ma tual Chiisu kpasu kpasu.” (Nuawɔ Chɔŋ 11:​32-35.) Mɛmiaŋ ma tul Chiisu le mɛɛ o ve lɛ wa latulu nda chaŋndɔ kaalaa yɛ le. Nduyɛ ndoo sina walaŋ maa o wa ndu miŋgi yoomu. Le sabu Chiisu tusi mɛmiaŋndo wa ni maa, mbo bii bila mɛɛ kpɛ chaaŋaa nduaa wa mɔnɛi biyɔɔ le piɔm Lasalɔɔ yema nda wo yɛ.

13. Le yɛɛ i cho yɛ suɛi kɔl dɛɛniaa le sinaa maa Chiisu ndoo nɔ nyiɛɛye le waŋchieeya?

13 Sinaa maa Chiisu ndoo buulaŋ tau le waŋnda cho bɔɔ suɛi kɔl dɛɛniaa le naa. Kɛ naŋ cho walaŋ maa Chiisu le. A koŋ kpou, ŋ kaala ndu le mɛɛ ndoo bii acheleŋnda o nɛi kaalaa niŋ yɛ. (1 Pitɛ 1:​8) I cho suɛi kɔl dɛɛniaa le sinaa maa Chiisu cho niŋ suŋ suŋ Masaa le Masale Mɛlɛkaleŋ o choo choo niŋ. O cho suŋ hunɔɔ saŋgalaŋ kpou faŋa. Le mɛɛ Chiisu wa niŋ paandu achal o chieeŋndo hoo choo o iwana chieeya yɛ, ŋ dimi maa ndu pilɛ kpe cho wana tiuba mbo soli waŋchieeya o nyɛ nɛiyaa masale Setanaleŋ le cho naa hau tusioo choo wo ni. A tonya, i cho bɔɔ suɛi tɔnɔ le sinaa maa Masa naa “nɔ nyiɛɛyii nɛi, kani fuule o sina maa ŋ nɔ kpaaya le.”—Hibu. 2:​17, 18; 4:​15, 16.

TOL TAAMASI CHƐHOWA NDA CHIISU KƐSI WO KƆƆLI

14. A mɛɛ Ɛfisiaŋnda 5:​1, 2 chɔm yɛ, yɛɛ taamasi kɛndɛ Chɛhowa nda Chiisu kɛsul naa wo nyindu yɛ naa le tosaa?

14 Te ŋ yiyaŋ pɛ a taamasi kɛndɛ Chɛhowa nda Chiisu kɛsul naa wo, keŋ nyindu naa le mi naa bɛɛ chɔm buulaŋndo le a acheleŋnda. (Nuawɔ Ɛfisiaŋnda 5:​1, 2.) Pesiŋ bɛɛ ŋ tiuba miŋ che nyɛ cho waŋchieeya o kɔltaŋ niŋndo le. Kɛ a koŋ kpou, miŋ kindiŋ le buulaŋnda acheleŋnda vɛlɛ a yeemaŋ ndaŋ sinaa. (2 Kɔliŋ. 11:​29) Ŋ cho maa wanaa ikaayiaa o chieeŋndo niŋ te. Nduyɛ, ‘o cho ko le dɛnɛ naa kɛndɔɔ suee le naŋ landuŋ kɔl te, . . . kɛ miŋ landuŋ kɔl le chaaŋnda bɛɛ dɛnɛ nda kɛndɔɔ.’—Filipi. 2:​4.

(Tofa pɛlta 15-19) *

15. Nɛɛ waa kpeekpei nɔ yɛ ma chɔm buulaŋndo le yeemaŋ acheleŋnda?

15 Bɛnduaa kundaa kpeekpei nɔ ni ma chɔm buulaŋndo le acheleŋnda. A sina maa a sim niŋ fɛɛŋ Mɛlɛka o hɔl ma dɔɔnuŋ kona a mɛɛ nda cho saa nduaa biyɔɔ yɛ. (Hibu. 13:​17) Le ma mala puaapiliaa a ndepiliaa ndaa, bɛnduaa kundaa nɔ ma nɔ nyiɛɛye. Vɛɛ bɛnduaa chɔm yɛ buulaŋndo le yeemaŋ acheleŋnda?

16. Yɛɛnɛ bɛndu kunda nɔ nyiɛɛye wo tosa yɛ, nduyɛ le yɛɛ hei cho yɛ suɛi sɔvɛ?

16 Mi bɛndu kunda nɔ nyiɛɛye wo chua teleŋndo a puaapiliaa a ndepiliaa nduaa Kilisiɔŋnda. Mbo nyuuniaa nda, mbo yaŋ nda nilaŋ yekeŋ, nduyɛ mbo biunuŋ nda. Hei cho suɛi sɔvɛ taama taama te saa Chɛhowaa opilɛ wa ndu pɛ yiyaŋnda ndɔlaŋ vɛlɛ a yeemaŋ ndɔŋ chɔmndo, kɛ mbo sina nyɛ kpeekpei o nɔ le dimioo wo le. (Pulɔ. 20:​5) Te bɛndu kundaa chua pɛ teleŋndo tau a puaapiliaa nduaa, keŋ tosa ma nɔ laalaŋndo o ndu niŋ, ma bii ndu ichaŋya, nduyɛ mi kaalaa wa nda tɛɛŋ.—Walta. 20:​37.

17. Suliŋ kuɛɛ puaapiliaa a ndepiliaa bɔɔbɔɔ dimi yɛ maa o cho o sɔvɛ le bɛnduaa kundaa? Chɔmndɔ taamaseliiyo.

17 Puaapiliaa a ndepiliaa bɔɔbɔɔ dimi maa, buulaŋndo chɔmndo le yeemaŋ acheleŋnda cho suliŋ sɔvɛ bɛnduaa kundaa nɔ ma nɔ wo ni. Le yɛɛ? Mi Adelɛdi dimi aa, “I wa tɛtɛlɛ le ma soo o ndalo, kanifuule a sina maa a cho num bila biyɔɔ.” Mbo chɔɔlu dimi aa, “Ma sina kɛsɛ maa a nɔ buulaŋndo le num a mɛɛ nda mulul num yɛ te a soo pɛ o ndalo.” Mi puaapilɛnɔ pilɛ chɔm balika melaa le nyɛ bɛndu kundaa tosal ndu wo dimi aa, “Mɛɛ ya wa bɛndu kundaa bahawɛi nuu tɛɛsiallo, mi cha mi mɛmiaŋ ma yɛŋgɛ yɛŋgiaŋ ndu o hɔl. Fɛɛŋ bɛɛ I puɛɛŋ a nyɛ yɔŋnuŋ koŋndo le.”—Luomaŋ. 12:​15.

18. Vɛɛ naŋ chɔm yɛ buulaŋndo le yeemaŋ acheleŋnda?

18 Kɛ o wa bɛɛ lende, o cho ko bɛnduaa kundaa kinɛi le nɔ ma chɔm buulaŋndo le yeemaŋ acheleŋnda le. Naa kpou tiuba miŋ dɔu suliŋndo hoo o wali niŋ. Vɛɛ naŋ tosa yɛ keŋ? Kindiŋ ma sina bahawɛila wanaa cho o yuŋgu numndo niŋnda, vɛlɛ a la chaaŋaa numaa laalaŋnda cho niŋndaŋ. Chɔm maa a buulaŋ a feleŋguaa o kunda numndo niŋ, wanaa cho a naalaŋ nda, yuuwa, vɛlɛ a wanaa wanaa ndaa kaalaa vi wa. Nyuna nda mɛɛ sɔɔŋ cho kɔlaŋ a nda yɛ. Yaŋ nda nilaŋ nyɛkɛndɛi te a wa num pɛ chɔmndo mɛɛ sɔɔŋ cho kɔlaŋ a nda yɛ. Chɔmnda maa a buulaŋ a nda kpeekpei vɛlɛ a bahawɛila nda cho niŋndaŋ. Yɔŋguŋ le nda malaa o nɛi o nɛi niŋ ŋ tiu pɛ ba. Te ŋ tosa pɛ hei, ŋ chɔm kaala kpeekpeiyo.—1 Chɔŋ 3:​18.

19. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ chua teleŋndo te ŋ wa pɛ kindiŋndo le acheleŋnda malaa?

19 Ŋ nɔ miŋ wa dɛɛ te ŋ wa pɛ kindiŋndo le acheleŋnda malaa. Le yɛɛ? Kanifuule, mi waŋnda bii bahawɛila nda wa niŋndaŋ o nɛila yɛ yɛlaŋ niŋ. Mi apum yeema le suɛi a bahawɛila ndalaŋ okɔɔ, kɛ apum yeema le isɔɔ a laŋ okɔɔ le. Mi che bɛɛ miŋ yeema le nda malaa, kɛ ŋ nɔ miŋ nyuna nda nyuuniaala tɛɛmbuu nda kɔllo, ɔɔ tusi nda siɔmbulaŋ ndo le. (1 Tɛsa. 4:​11) O yɔŋ bɛɛ mi acheleŋnda chɔm naa bahawɛi ndaa, naapum teleŋnda bɔɔbɔɔ ŋ kue le chɛlɔɔ nyɛ nda dimul naa wo le. A tonya, ŋ nɔ miŋ sinapɛŋgu maa lende nda yiyaŋ ni. Ŋ yeema miŋ wa wanaa keleŋa isɔɔ lani yaŋɔɔ, kɛ ŋ wa wanaa suaa chɔ chɔ le.—Maa. 7:​1; Chemi. 1:​19.

20. Yɛɛ naŋ cho yɛ pɛɛku o buŋgɛi cho lachi ve niŋ?

20 O fulawɔ o buulaŋndo chɔmndo le yeemaŋ acheleŋnda o kundaa niŋ, ŋ yeema miŋ chɔm suliŋ kɛndɔɔ hoo o wali pol naa niŋ. Vɛɛ naŋ chɔm yɛ acheleŋnda buulaŋndo te ŋ wa pɛ nda pɛɛkoo? Ŋ cho keŋ yaasiaa o buŋgɛi cho lachi ve niŋ.

CHONDII 130 Ŋ Wanuŋ Wanaa Malaa Haki

^ pɛl. 5 Chɛhowa nda Chiisu nɔ buulaŋndo le yeemaŋ acheleŋnda. Buŋgɛi hei cho yaasiaa nyɛ naŋ pɛɛku o taamaseliila ndalaŋ niŋndo. Ŋ cho vɛlɛ yaasiaa le sabu naŋ nɔ miŋ chɔm buulaŋndo le yeemaŋ acheleŋnda wo vɛlɛ a mɛɛ naŋ tosa hei yɛ.

^ pɛl. 1 TƐƐSIAA LE DIOMNDO: Buulaŋndo le acheleŋnda cho kindiŋndo le yeemaŋ acheleŋnda biyɔɔ bila ni, nduyɛ miŋ sinaŋ mɛɛ nda cho sinaŋndo yɛ.—Luomaŋ. 12:​15.

^ pɛl. 6 Mi Chɛhowa chɔm vɛlɛ nyiɛɛye le buɛiyaa laalaŋaa cheleŋ a wa a kɔl tambɛiyo ɔɔ a siooŋnde wa. Yiyaŋndɔ a bundɛi Hana (1 Saam. 1:​10-20), Ilaacha (1 Masaa. 19:​1-18), vɛlɛ a i Ɛbɛdimɛlɛki ve okɔɔ (Chɛlui. 38:​7-13; 39:​15-18).

^ pɛl. 65 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Chuuŋgiaŋndo o Toŋgo leMasaa ke naa dilakeŋnaŋndaŋ tau le waa latulu a chaaŋaa naa laalaŋnda. Ŋ cho chɔɔ mi (1) bɛndu kundaa wa suɛi o wana dimiaa yooŋgu kɛndɛ feleŋgɔnɔɔ lo nda kala ndɔ, (2) finyaa nda chuandɔɔ wa ndepilɛnɔ yuuwo malaa le kɔlaŋ luɛiyɔɔ o mɔmbillo niŋ, nduyɛ (3) bɛnduaa kundaa a ŋiɔɔŋ wa ndepilɛnɔ yeema nɛi chɔmaa wo nilaŋ yaŋɔɔ yekeŋ.