1. He fakalautatai mo e 1 Peteru 3:8, ko e ha kua fiafia a tautolu he ha ha i ai mo e tau tagata kua manamanatu ke he tau logonaaga mo e moui ha tautolu?

KUA fiafia a tautolu he ha ha i ai mo e tau tagata ne manamanatu ke he tau logonaaga mo e moui ha tautolu. Lali a lautolu ke maama e tuaga mo e mailoga e mena ne manamanatu mo e logona hifo e tautolu. Kitia e lautolu e tau manako ha tautolu ti lagomatai, falu magaaho ato ole lagomatai a tautolu. Loto fakaaue a tautolu ke he tau tagata ne fakakite kua ha ha ia lautolu e “feofanaki [“logonaaga mafanatia,” NW]” * ma tautolu.​—Totou 1 Peteru 3:8.

2. Ko e ha ne liga lata a tautolu ke gahua fakalahi ke fakakite e logonaaga hofihofi?

² Ha ko e tau Kerisiano, manako oti a tautolu ke fakakite e logonaaga mafanatia. Ka e lata mooli a tautolu ke gahua fakalahi ke he mena ia. Ko e ha? Taha kakano kua nakai mitaki katoatoa a tautolu. (Roma 3:23) Ti lata ke totoko fakamalolō e aga ia ke manamanatu hagaao ni ki a tautolu. Liga taufetului foki e falu ke fakakite e logonaaga hofihofi ha ko e feakiaga po ke tau tutūaga ha tautolu kua mole. Fakahiku ai, liga fakaohooho a tautolu he aga he tau tagata ne ha ha viko ia tautolu. He tau aho fakamui nei, tokologa ne nakai manamanatu ke he tau logonaaga he falu. Ka kua “ofaofa he tau tagata a lautolu ni.” (2 Timo. 3:1, 2) Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke kautū he tau paleko nei ne uka ia tautolu ke fakakite e manamanatuaga ke he tau logonaaga he falu?

3. (a) Maeke fēfē a tautolu ke holo ki mua he fakakite e logonaaga mafanatia? (e) Ko e heigoa ha tautolu ka fakatutala ki ai he vala tala nei?

 ³ Maeke a tautolu ke holo ki mua he fakakite e logonaaga mafanatia he fifitaki a Iehova ko e Atua mo e haana Tama ko Iesu Keriso. Ko Iehova ko e Atua fakaalofa, ti fakatoka e ia e fakafifitakiaga mitaki lahi mahaki he manamanatu ke he falu. (1 Ioa. 4:8) Fifitaki katoatoa e Iesu e aga he Matua haana. (Ioane 14:9) He lalolagi, fakatātā e ia e puhala ka fakakite he tagata e fakaalofa hofihofi noa. He vala tala nei, to fakatutala fakamua a tautolu ke he puhala ne fakakite e Iehova mo Iesu kua manamanatu a laua ke he tau logonaaga he falu. To fakatutala mogoia a tautolu ke he puhala ka muitua ai ke he tau fakafifitakiaga ha laua.

4. Fakakite fēfē he Isaia 63:7-9 kua manamanatu a Iehova ke he tau logonaaga he tau fekafekau haana?

⁴ Fakaako he Tohi Tapu kua manamanatu a Iehova ke he tau logonaaga he tau fekafekau haana. Ma e fakatai, manamanatu ke he logonaaga ha Iehova he mogo ne matematekelea e tau Isaraela i tuai he tau kamatamata. “Nakai fai fi a ia kia lautolu ke he ha lautolu a tau matematekelea oti,” talahau he Kupu he Atua. (Totou Isaia 63:7-9.) Fakahiku ai, puhala he perofeta ko Sakaria ne fakailoa e Iehova ka taute fakakelea ke he tau tagata Haana to tuga kua taute fakakelea ki a Ia. Tala age a Iehova ke he tau fekafekau haana: “Ha ko ia kua piki atu kia mutolu, kua piki atu ai a ia ke he alito mata he hana fofoga.” (Saka. 2:8) Ko e puhala malolō mooli he fakakite e manamanatu ha Iehova ma e tau tagata haana!

5. Talahau e fakataiaga kua fai mena ne taute e Iehova ke lagomatai e tau fekafekau haana ne matematekelea.

⁵ Lahi e mena ne taute e Iehova he nakai ni logona hifo e fakaalofa hofihofi noa ke he tau fekafekau haana ne matematekelea. Fai mena ne taute e ia ke lagomatai a lautolu. Ma e fakatai, he matematekelea e tau Isaraela ko e tau tupa i Aikupito, maama e Iehova e mamahi ha lautolu ti omoomoi ke fakatotoka ai. Tala age a Iehova ki a Mose: “Kua kitekite ni au ke he matematekelea he haku motu . . . , kua fanogonogo foki e au ke he tagi ha lautolu . . . ha kua kitia e au ha lautolu a mamahi. Hanai, to hifo au, ti laveaki e au a lautolu mai he tau lima a Aikupito.” (Esoto 3:7, 8) Ha kua fakaalofa  hofihofi noa a Iehova ke he tau tagata haana, ne fakatoka noa e ia a lautolu mai he tupaaga. Fai senetenari he mole ti haia he Motu he Maveheaga, ne fehagai e tau Isaraela mo e tau totokoaga he fī. Tali atu fēfē a Iehova? Kua “tokihala a Iehova ha ko e tauoi ha lautolu, ha ko lautolu ne favale atu mo e fakamamahi atu kia lautolu.” Liu foki omoomoi he logonaaga hofihofi a Iehova ke lagomatai e tau tagata haana. Fakafano atu e ia e tau fakafili ke fakahao e tau Isaraela mai he tau fī ha lautolu.​—Fakafili 2:16, 18.

6. Talahau e fakataiaga kua manamanatu a Iehova ke he tau logonaaga he tagata ne nakai tonu e manatu.

⁶ Manamanatu a Iehova ke he tau logonaaga he tau tagata haana, pete he nakai tonu tumau e tau manatu ha lautolu. Mailoga e tuaga ha Iona. Fakafano he Atua e perofeta nei ke fakailoa e fekau he fakafiliaga ke he tau Nineva. Ka ko e mogo ne fakatokihala a lautolu, ne fifili e Atua ke fakahao a lautolu. Ka e nakai fiafia a Iona ke he mena nei. “Ita ai a ia” ha kua nakai fakamooli e perofetaaga haana ke fakamahaikava e motu. Ka kua fakauka a Iehova ki a Iona ti lagomatai a ia ke hiki e manatu haana. (Iona 3:10–4:11) Nakai leva ti maama e Iona e kakano, ati fakaaoga foki e Iehova a ia ke tohi e tala nei ma e aoga ha tautolu.​—Roma 15:4. *

7. Ko e heigoa kua fakamalolō a tautolu he fakafehagai a Iehova mo e tau fekafekau haana?

⁷ Ko e fakafehagai ha Iehova mo e tau tagata haana ne fakamalolō ki a tautolu kua logona hofihofi a ia ke he tau fekafekau haana. Mailoga e ia e mamahi mo e matematekelea ha tautolu takitokotaha. Ko Iehova “kua iloa e tau loto he tau tagata.” (2 Nofo. 6:30) Maama e ia ha tautolu a tau manatu fakatagata, tau logonaaga hokulo, mo e tau kūkū. Ti “nakai tuku atu e ia a [tautolu] ke he kamatamata kua mua ke he mena kua fahia ai a [tautolu].” (1 Kori. 10:13) Mafanatia mooli e maveheaga nei!

8-10. Ko e heigoa e tau kakano ne liga lagomatai ke he manamanatu ha Iesu ke he falu?

⁸ He ha ha a Iesu he lalolagi, ne hokulo e manamanatu haana ke he falu. Tolu la e kakano ne lagomatai a Iesu ke manamanatu pihia. Fakamua, tuga he totoku he kamataaga ne fakaata katoatoa e Iesu e aga he Matua haana he lagi. Tuga e Matua, ne fiafia a Iesu ke he tau tagata. Pete he fiafia a Iesu ke he tau mena oti ne lagomatai ki a Iehova ke tufuga nukua “fiafia foki [a ia], ke he fanau he tau tagata.” (Fakatai 8:31) Omoomoi he fakaalofa a Iesu ke manamanatu ke he tau logonaaga he falu.

⁹ Uaaki, he tuga a Iehova ne mailoga e Iesu e tau loto ha tautolu. Maeke a ia ke iloa e tau fatuakiloto mo e tau logonaaga he tau tagata. (Mata. 9:4; Ioane 13:10, 11) He mogo ne mailoga e Iesu kua loto malipilipi e tau tagata, ne manamanatu a ia ki a lautolu ti foaki e fakamafanaaga.​—Isaia 61:1, 2; Luka 4:17-21.

¹⁰ Toluaki, lauia a Iesu he falu lekua ne fehagai mo e tau tagata. Ma e fakatai, tupu hake a Iesu he magafaoa nofogati. He gahua a Iesu mo e matua hiki haana ko Iosefa, fakaako e ia e puhala ke gahua malolō. (Mata. 13:55; Mare. 6:3) Liga mate a Iosefa fai magaaho ato oti e fekafekauaga ha Iesu. Ti liga logona hifo e Iesu e mamahi he mate e fakahele. Iloa foki e Iesu e tupu hake he magafaoa ne kehekehe e tau taofiaga fakalotu. (Ioane 7:5) Ko e tau tutūaga ia mo e falu foki kua lagomatai a Iesu ke maama e tau paleko mo e tau logonaaga he tau tagata.

11. Magaaho fe ne kitia maaliali e manamanatu ha Iesu? Fakamaama. (Kikite fakatino he kili.)

¹¹ Ko e manamanatu ha Iesu kua kitia maaliali he mogo ne taute e ia e tau mana. Nakai taute e Iesu e tau mana ko e matagahua noa ni. Kua  “hofihofi ai e fakaalofa” haana ma lautolu ia ne matematekelea. (Mata. 20:29-34; Mare. 1:40-42) Ma e fakatai, manamanatu la ke he tau logonaaga ha Iesu he uta e ia e tagata mai he toloaga ti fakamaulu e teligatuli haana po ke tuga he fakaliu tu mai e ia e tama fuataha he takape. (Mare. 7:32-35; Luka 7:12-15) Logona hofihofi a Iesu ke he tau tagata ia ti manako ke lagomatai a lautolu.

12. Fakakite fēfē he Ioane 11:32-35 e logonaaga mafanatia ha Iesu ki a Mareta mo Maria?

¹² Fakakite e Iesu e logonaaga mafanatia ki a Mareta mo Maria. Magaaho ne kitia a laua kua maanu he mate e tugaane ko Lasalo, “kua tagi a Iesu.” (Totou Ioane 11:32-35.) Nakai tagi a ia he galo e kapitiga tata. Na iloa e ia to fakaliu tu mai a Lasalo. Tagi a Iesu ha kua maama mo e aamotia a ia he loto momoko he tau kapitiga fakahele haana.

13. Atihake fēfē a tautolu he iloa hagaao ke he logonaaga mafanatia ha Iesu?

¹³ Aoga lahi a tautolu mai he fakaako hagaao ke he logonaaga mafanatia ha Iesu. Mooli kua nakai mitaki katoatoa a tautolu tuga a ia. Ka e fiafia a tautolu ki a ia ha ko e puhala ne fehagai a ia mo e falu. (1 Pete. 1:8) Mafanatia a tautolu ke iloa ko ia mogonei hane pule ko e Patuiki he Kautu he Atua. Nakai leva ti utakehe e ia e tau matematekelea oti. Ko ia he tuaga mitaki lahi mahaki ke lagomatai e tau tagata ke maulu mai he tau kafokia ne lauia he pule ha Satani, ha ko Iesu foki ko e tagata he taha magahala. Monuina mooli a tautolu ke ha ha i ai e Pule ne “maeke ke mamahi fakaalofa fakalataha mo tautolu ke he tau mena kua lolelole ai a tautolu.”​—Hepe. 2:17, 18; 4:15, 16.

14. He manatu ia Efeso 5:1, 2, ko e heigoa ne logona hifo e tautolu kua lata ke taute?

¹⁴ Ka manamanatu a tautolu ke he fakafifitakiaga ne fakatoka e Iehova mo Iesu, kua omoomoi a tautolu ke lali ke fakakite fakalahi e logonaaga mafanatia. (Totou Efeso 5:1, 2.) Nakai maeke a tautolu ke kitia e tau loto ke tuga a laua. Pete ia, lali a tautolu ke maama e tau logonaaga mo e tau manako he falu. (2 Kori. 11:29) Nakai tuga e lalolagi lotokai ne viko takai ia tautolu, eketaha a tautolu ke “aua neke takitokotaha mo e manamanatu ke he tau mena [ha tautolu], ka e takitokotaha mo e manamanatu ke he tau mena he falu.”​—Filipi 2:4.

15. Ko hai pauaki kua lata ke fakakite e logonaaga mafanatia?

¹⁵ Ko e tau motua he fakapotopotoaga kua lata pauaki ke fakakite e logonaaga mafanatia. Iloa e lautolu kua fai fakalagoaga a lautolu ke he tau mamoe ne ha ha ke he levekiaga ha lautolu. (Hepe. 13:17) Ke lagomatai e tau matakainaga, lata e tau motua ke fai maamaaga. Fakakite fēfē he tau motua e logonaaga mafanatia?

16. Ko e heigoa kua taute he motua ne hofihofi e logonaaga, ti ko e ha ne aoga e mena nei?

¹⁶ Ko e motua ne hofihofi e logonaaga kua fai magaaho mo e tau matakainaga Kerisiano haana. Talahau e ia e tau hūhū ti fanogonogo fakamatafeiga mo e fakauka mogoia. Aoga pauaki e mena ia ka taha he tau mamoe fakahele nei kua manako ke liligi haana loto ka e taufetului ke moua e tau kupu hako. (Fakatai 20:5) He fakamakai ke foaki e magaaho haana, fakatū he motua mo e tau matakainaga haana e pipiaga malolō he falanaki, tuaga kapitiga, mo e fakaalofa.​—Gahua 20:37.

17. Ko e heigoa ne talahau he tau matakainaga tokologa ne uho lahi ki a lautolu he tau motua? Talahau e fakatai.

¹⁷ Tokologa e matakainaga ne talahau ko e mahani ne uho lahi he tau motua he fakapotopotoaga ko e manamanatu ha lautolu ke he tau logonaaga he falu. Ko e ha? “Mukamuka lahi ke tutala ki a lautolu ha kua iloa e koe to maama e lautolu a koe,” he talahau e Adelaide. Lafi e ia: “Mailoga e koe kua logona mafanatia a lautolu  ki a koe he puhala ne tali atu ka tutala a koe mo lautolu.” Fakaaue e taha matakainaga taane he talahau: “Kitia e au e tau hihina mata he taha motua he tala age e au e tuaga haaku. Ko e fakatino ia to manatu tumau e au.”​—Roma 12:15.

18. Feaki fēfē e tautolu e logonaaga mafanatia ke he falu?

¹⁸ Mooli, nakai ni ko e tau motua kua lata ke fakakite e logonaaga mafanatia. Igatia a tautolu oti mo e feaki e mahani nei. Puhala fe? Lali ke maama e tuaga he tau tagata he magafaoa mo e tau matakainaga. Fakakite kua manamanatu a koe ke he tau fuata mui he fakapotopotoaga ti pihia mo lautolu ne gagao, fuakau, mo lautolu kua mamate e tau fakahele. Hūhū ko e fēfē a lautolu. Fanogonogo fakamitaki he tutala atu a lautolu ki a koe. Lagomatai a lautolu ke mailoga kua maama mooli e koe e tuaga ha lautolu. Foaki ke lagomatai ke he ha puhala kua maeke a koe. Ka taute e tautolu e mena nei, kua fakakite e tautolu e fakaalofa mooli.​—1 Ioa. 3:18.

19. Ko e ha ne lata a tautolu ke hikihiki ka lali ke lagomatai e falu?

¹⁹ Lata a tautolu ke hikihiki ka lali ke lagomatai e falu. Ko e ha? Ha kua kehekehe e puhala ne tali e tau tagata ke he tau tutūaga uka. Falu ne makai ke tutala, ka e falu ne nakai tutala. Ti manako a tautolu ke foaki e lagomatai ka e lata a tautolu ke kalo kehe he hūhū e tau hūhū ne fakafuafuakelea. (1 Tesa. 4:11) Ka tutala atu e falu, liga nakai talia tumau a tautolu ke he tau manatu ha lautolu. Ka e lata a tautolu ke mailoga na logona hifo pihia a lautolu. Manako a tautolu ke mafiti ke fanogonogo mo e fakatuai ke vagahau.​—Mata. 7:1; Iako. 1:19.

20. Ko e heigoa ka fakatutala a tautolu ki ai he vala tala ka mui mai?

²⁰ He nakai ni fakakite e logonaaga mafanatia i loto he fakapotopotoaga, ka e manako foki a tautolu ke fakakite e mahani mitaki nei he fekafekauaga ha tautolu. Fakakite fēfē e tautolu e logonaaga mafanatia ka taute tutaki? To fakatutala a tautolu ke he mena ia he vala tala ka mui mai.