1. Mwakukoliyana ndi 1 Peturo 3:8, ntchifukwa wuli tikondwa kuja ndi ŵanthu wo atitiŵanaŵaniya?

TIKONDWA kuja ndi ŵanthu wo atitiŵanaŵaniya. Yiwu atesesa kuti aziŵi mo tiŵanaŵaniya kweniso mo tivwiya. Aziŵa vo tikhumbika ndipu atitiwovya chinanga mphanyengu yo taleka kuŵapempha. Titiŵawonga ukongwa ŵanthu wo alongo kuti ‘atitiŵanaŵaniya.’ *—Ŵerengani 1 Peturo 3:8.

2. Ntchifukwa wuli ntchipusu cha kulenge lisungu anyidu?

² Akhristu tosi tikhumbika kulenge lisungu anyidu. Kukamba uneneska, kuchita viyo nkhupusu cha. Ntchifukwa wuli tikamba viyo? Chifukwa chimoza ntchakuti tosi te akubuda. (Aro. 3:23) Mwakawi titanja kujiŵanaŵaniya taŵeni. Mwaviyo, tikhumbika kuyesesa kuti tiŵanaŵaniyengi anyidu. Tingatondeka so kuchitiya lisungu anyidu chifukwa cha mo tikukuliya ndipuso vo vikutichitikiyapu pa umoyu. Kweniso tingatondeka kuchitiya lisungu anyidu chifukwa cha mo ŵanthu anyaki achitiya vinthu. Mu mazuŵa nganu ngakumaliya, ŵanthu anandi aŵanaŵaniya anyawu cha. Mumalu mwaki, ‘mbakujiyanja.’ (2 Timo. 3:1, 2) Kumbi ndi vinthu wuli vo vingatiwovya kuti timalani ndi suzgu la kuleka kuŵanaŵaniya anyidu?

3. (a) Kumbi tingachita wuli kuti tiŵanaŵaniyengi anyidu nge mo Yehova ndi Yesu achitiya? (b) Kumbi tikambiskanengenji mu nkhani iyi?

³ Tingayezga Yehova ndi Mwana waki Yesu Khristu pa nkhani ya kuŵanaŵaniya anyidu. Yehova ndi Chiuta wa chanju ndipu watitisambiza mo tingalongore kuti tiŵanaŵaniya anyidu.  (1 Yoha. 4:8) Yesu wachitanga vinthu nge Awisi kwambula kunangisa chechosi. (Yoha. 14:9) Pa nyengu yo wenga pacharu chapasi, Yesu wangulongo mo ŵanthu angachitiya lisungu anyawu. Mu nkhani iyi, tikambiskanengi mo Yehova ndi Yesu alongore kuti aŵanaŵaniya ŵanthu. Pavuli paki, tikambiskanengi mo tingachitiya nge yiwu.

4. Kumbi lemba la Yesaya 63:7-9 lilongo wuli kuti Yehova waŵanaŵaniya ateŵeti ŵaki?

⁴ Bayibolu lititisambiza kuti Yehova waŵanaŵaniya ateŵeti ŵaki. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanaŵaniyani mo Yehova wanguvwiya pa nyengu yo Ayisirayeli akumananga ndi masuzgu. Mazu Ngaku Chiuta ngakamba kuti: “Pa nyengu yosi yo yiwu asuzgikanga, nayu [so] wasuzgikanga.” (Ŵerengani Yesaya 63:7-9.) Pavuli paki, kuziya mwa mchimi Zekariya Yehova wangukamba kuti asani ateŵeti ŵaki atombozgeka venga nge kuti nayu watombozgeka. Yehova wangukambiya ateŵeti ŵaki kuti: “Weyosi yo wakwaska yimwi, wakwaska mboni ya jisu langu.” (Zeka. 2:8) Fundu iyi yilongo kuti Yehova watiŵaŵanaŵaniya ukongwa ŵanthu ŵaki!

5. Kambani vinthu vo vilongo kuti Yehova wanguchitapu kanthu kuti wawovyi ateŵeti ŵaki wo asuzgikanga.

⁵ Yehova watiŵalenge lisungu ŵaka cha ateŵeti ŵaki asani asuzgika kweni watiŵawovya. Mwakuyeruzgiyapu, pa nyengu yo Ayisirayeli asuzgikanga ku ukapolu ku Ijipiti, Yehova waziŵanga mo asuzgikiyanga ndipu wakhumbanga kuŵawovya. Yehova wangukambiya Mozesi kuti: “Ndawona masuzgu ngo ŵanthu ŵangu . . . akumana nangu ndipu ndavwa kuliya kwawu . . . Ndiziŵa umampha mo apwetekeke. Ndisikiyengi kweniko kuti nkhaŵataski mu manja mwa ŵanthu a ku Ijipiti.” (Chitu. 3:7, 8) Chifukwa chakuti Yehova wanguŵalenge lisungu ŵanthu ŵaki, wanguŵafwatuwa ku ukapolu. Pati pajumpha vyaka, arwani ayukiyanga Ayisirayeli pa nyengu yo ŵenga Mucharu cho Chiuta wanguŵalayizga. Kumbi Yehova wachitanga wuli? Iyu “waŵachitiyanga lisungu asani atamantha chifukwa cha ŵanthu wo aŵakandirizganga ndipuso wo aŵasuzganga.” Mwaviyo, wangutuma akuyeruzga kuti ataski Ayisirayeli kwa arwani ŵawu.—Ŵeru. 2:16, 18.

6. Kambani chakuyeruzgiyapu cho chilongo kuti Yehova waŵanaŵaniya munthu yo waŵanaŵana uheni.

 ⁶ Yehova waŵanaŵaniya ŵanthu ŵaki chinanga mphanyengu yo aŵanaŵana uheni. Tiyeni tikambiskani nkhani yaku Yona. Chiuta wangutuma Yona kuti wakapharazgi uthenga wa cheruzgu ku ŵanthu a ku Nineve. Ŵati alapa, Chiuta wanguleka kuŵananga. Kweni Yona wangukondwa cha ndi vo Yehova wanguchita. Iyu wangukwiya chifukwa chakuti vo wangukamba kuti Nineve wabwangandulikengi, vinguchitika cha. Kweni Yehova wanguzizipizga ndi Yona ndipu wangumuwovya kuti wasinthi maŵanaŵanu ngaki. (Yona 3:10–4:11) Pati pajumpha nyengu, Yona wanguvwisa vo Yehova wangumusambiza ndipu wangumugwiriskiya ntchitu kulemba vo wanguchita kuti vitiwovyi.—Aro. 15:4. *

7. Kumbi mo Yehova wachitiya vinthu ndi ateŵeti ŵaki vititisimikiziyanji?

⁷ Mo Yehova wachitiya vinthu ndi ateŵeti ŵaki vititisimikiziya kuti watiŵachitiya lisungu. Iyu waziŵa mo munthu weyosi wasuzgikiya. Yehova ‘waziŵa nadi mtima wa munthu.’ (2 Miko. 6:30) Iyu waziŵa so maŵanaŵanu ngidu pamwenga mo tivwiya ndipuso vo tingatondeka kufiska. Ndipu ‘wazomerezengi cha kuti tiyeseki kujumpha vo tingakunthiyapu.’ (1 Akori. 10:13) Iyi ndi fundu yakuchiska ukongwa!

8-10. Kumbi ndi vinthu nivi vo vitenere kuti vinguwovya Yesu kuŵanaŵaniya ŵanthu?

⁸ Pa nyengu yo Yesu wenga pacharu chapasi, waŵanaŵaniyanga ŵanthu. Penga vinthu pafufupi vitatu vo vinguwovya Yesu kuti waŵanaŵaniyengi ŵanthu. Chakwamba, nge mo tawone kali, Yesu wachitanga vinthu nge Awisi akuchanya kwambula kunangisa chechosi. Iyu wayanjanga ŵanthu nge Awisi. Chinanga kuti wakondwanga ndi vosi vo Yehova wakulenga, kweni “wakondwanga ukongwa ndi ŵana ŵa ŵanthu.” (Nthanthi 8:31) Chanju ndichu chawovyanga Yesu kuti waŵanaŵaniyengi ŵanthu.

⁹ Chachiŵi, Yesu waziŵanga vo munthu waŵanaŵana nge mo Yehova wachitiya. (Mate. 9:4; Yoha. 13:10, 11) Mwaviyo, Yesu wati waziŵa kuti ŵanthu ŵenga ndi mitima yakusweka, lisungu lingumuwovya kuti waŵapembuzgi.—Yesa. 61:1, 2; Luka 4:17-21.

¹⁰ Chachitatu, Yesu nayu wangukumana ndi masuzgu ngo ŵanthu akumananga nangu. Mwakuyeruzgiyapu, iyu wangulereke mubanja likavu. Awisi a Yosefi ndiwu angumusambiza kugwira ntchitu ya ukalipentala. (Mate. 13:55; Mariko 6:3) Viwoneka kuti Yosefi wangufwa Yesu wechendayambi uteŵeti waki. Mwaviyo, iyu watenere kuti wangukwaskika ndi nyifwa ya awisi. Yesu waziŵanga so mo viŵiya kuja mubanja lo ŵanthu apambana vigomezgu. (Yoha. 7:5) Vakuchitika venivi kweniso vinyaki, vinguwovya Yesu kuvwisa masuzgu ngo ŵanthu akusika akumananga nangu.

11. Kumbi mphanyengu niyi po Yesu wangulongo so kuti waŵanaŵaniyanga ŵanthu? Konkhoskani. (Wonani chithuzi cho che pachikonkhombi.)

¹¹ Yesu wangulongo so kuti waŵanaŵaniyanga ŵanthu pa nyengu yo wachitanga vakuziziswa. Iyu wachitanga vakuziziswa chifukwa chakuti ‘wachitiyanga chitima’ ŵanthu wo asuzgikanga. (Mate. 20:29-34; Mariko 1:40-42) Mwakuyeruzgiyapu, ŵanaŵaniyani mo Yesu wanguvwiya wati wato munthu wambula kuwona ndi kuchimuchizgiya pamphepeti ndipuso po wayuskanga mwana wa choko.  (Mariko 7:32-35; Luka 7:12-15) Yesu wanguŵalenge lisungu ŵanthu yaŵa ndipu wanguŵawovya.

12. Kumbi lemba la Yohane 11:32-35 lilongo wuli kuti Yesu wangulenge lisungu Marita ndi Mariya?

¹² Yesu wanguchitiya chitima Marita ndi Mariya. Iyu “wanguliya” wati wawona chitima cho ŵenga nachu chifukwa cha nyifwa ya mzichi wawu Lazaro. (Ŵerengani Yohane 11:32-35.) Yesu wanguliya chifukwa chakuti mubwezi waki wangutayika cha. Iyu wanguziŵa kuti wamuyuskengi. Mumalu mwaki, wanguliya chifukwa cha chitima cho anyaki ŵenga nachu.

13. Kumbi tichiskika wuli kuziŵa kuti Yesu walenge lisungu ŵanthu?

¹³ Tiyanduwa ukongwa chifukwa chakuziŵa kuti Yesu walenge lisungu ŵanthu. Mbuneneska kuti te akufikapu cha nge mo iyu wenge, kweni titimuyanja chifukwa cha mo wachitiyanga vinthu ndi ŵanthu. (1 Petu. 1:8) Tichiskika kuziŵa kuti pasonu panu iyu ndi Fumu ya Ufumu waku Chiuta. Iyu watuzgengepu masuzgu ngosi pambula kuswera yapa. Yesu ngwakwenere kutuzgapu masuzgu ngosi ngo Satana wakwambisa chifukwa wakujapu nge munthu pacharu chapasi. Kukamba uneneska, te ndi mwaŵi kuja ndi Fumu yo ‘yititivwiya lisungu.’—Ahe. 2:17, 18; 4:15, 16.

14. Mwakukoliyana ndi Aefeso 5:1, 2, kumbi tikhumbika kuyesesa kuchitanji?

¹⁴ Asani tiŵanaŵaniya mo Yehova ndi Yesu achitiya, tichiskika kuti tiŵaŵanaŵaniyengi ukongwa anyidu. (Ŵerengani Aefeso 5:1, 2.) Tingaziŵa cha vo ve mumtima wa munthu nge mo yiwu aziŵiya. Chinanga kuti ve viyo, tingayesesa kuziŵa mo anyidu avwiya ndipuso vo akhumba. (2 Akori. 11:29) Mwakupambana ndi ŵanthu a mucharu ichi wo akhumba vawu pe, isi ‘tiŵanaŵaniya vakukhumba vidu pe cha, kweni va ŵanthu anyaki so.’—Afi. 2:4.

15. Kumbi mbayani ukongwa wo akhumbika kuŵanaŵaniya anyawu?

¹⁵ Ukongwa ŵara mu mpingu ndiwu akhumbika kulongo kuti aŵanaŵaniya abali ndi azichi. Yiwu aziŵa kuti azamumuka mulandu kwaku Yehova malinga ndi mo achitiya ndi mbereri zaki. (Ahe. 13:17) Kuti awovyi abali ndi azichi, ŵara akhumbika kuja alisungu. Kumbi yiwu angalongo wuli kuti aŵanaŵaniya abali ndi azichi?

16. Kumbi mura walisungu wachitanji, nanga ntchifukwa wuli kuchita viyo nkhwakukhumbika?

¹⁶ Mura walisungu wasaniya nyengu yakucheze ndi abali ndi azichi. Iyu watiŵafumba mafumbu ndipu wavwisiya mwakuphwere vo akamba. Kuchita viyo nkhwakukhumbika ukongwa asani mubali pamwenga mzichi wakhumba kukamba nkhani yinyaki kweni wasuzgika kuti wakonkhoski. (Nthanthi 20:5) Asani mura wapatuwa nyengu yaki kuti wachezi ndi abali, vitovya kuti agomezganengi, aje pa ubwezi kweniso kuti ayanjanengi.—Machi. 20:37.

17. Kumbi ndi jalidu nili lo abali ndi azichi awona kuti ndakukhumbika ukongwa ku ŵara? Kambani chakuyeruzgiyapu.

¹⁷ Abali ndi azichi anandi akamba kuti jalidu limoza lakukhumbika ukongwa ku ŵara nkhuŵanaŵaniya anyawu. Ntchifukwa wuli ve viyo? Adelaide wangukamba kuti: “Kutuŵa kwambula kusuzga kukambiskana nawu chifukwa uziŵa kuti akuvwisengi.” Iyu wangukamba so kuti: “Ungaziŵa kuti atikuŵanaŵaniya chifukwa cha mo amukiya asani ukambiskana nawu.” Mubali munyaki yo wanguwonga ukongwa vo mura munyaki wangumuchitiya wangukamba kuti: “Ndinguwona  mubali mura wachiliya po ndamukambiyanga vo vingundichitikiya. Ndiluwengi cha vo iyu wanguchita.”—Aro. 12:15.

18. Kumbi tingachita wuli kuti tije ndi jalidu lakuŵanaŵaniya anyidu?

¹⁸ Kweni mbara pe cha wo akhumbika kulongo kuti aŵanaŵaniya anyawu. Tosi tingaŵanaŵaniya anyidu. Kumbi tingachita wuli venivi? Tiyesesengi kuziŵa masuzgu ngo ŵanthu a mubanja lidu kweniso abali ndi azichi akumana nangu. Tilongongi kuti tiŵanaŵaniya achinyamata mu mpingu, wo atama, akukota ndipuso wo abali ŵawu atayika. Tiŵafumbengi mo vinthu viliri pa umoyu wawu. Tiŵavwisiyengi asani atitikonkhoske masuzgu ngawu. Tilongongi kuti tivwisa vo akumana navu ndipu tiŵawovyengi. Asani tichitengi viyo, tilongongi kuti titiŵayanja mu vakuchita.—1 Yoha. 3:18.

19. Ntchifukwa wuli tikhumbika kuphwere asani tikhumba kovya anyidu?

¹⁹ Tikhumbika kuphwere asani tikhumba kovya anyidu. Chifukwa wuli? Chifukwa ŵanthu awona masuzgu munthowa zakupambanapambana. Anyaki angafwatuka kukamba masuzgu ngawu penipo anyaki angabisa. Chinanga kuti tikhumba kuŵawovya, tikhumbika cha kuŵafumba mafumbu ngo ngangaŵachitiska soni. (1 Ate. 4:11) Anyaki angafwatuka kutikambiya masuzgu ngawu, kweni nyengu zinyaki tingakoliyana navu cha vosi vo angakamba. Kweni tikhumbika kuziŵa kuti ndimu yiwu avwiya. Tikhumbika kuja apusu kuvwa ndipuso akusweriyapu kulongoro.—Mate. 7:1; Yako. 1:19.

20. Kumbi tazamukambiskananji mu nkhani ya sabata yamawa?

²⁰ Mu nkhani iyi, tasambira kuti tikhumbika kuŵanaŵaniya anyidu mu mpingu. Kweni titenere kuchita so viyo mu uteŵeti. Kumbi tingalongo wuli kuti tiŵanaŵaniya ŵanthu wo titiŵapharazgiya? Nkhani ya sabata yamawa yazamumuka fumbu lenili.