1. Nĩ ũndũ wĩva wa kwendeesya ĩũlũ wa Yesũ ũtũkiitaa ngoo? Elesya.

ŨNDŨ ũmwe wa kwendeesya ĩũlũ wa Yesũ nĩ kana e na ũtonyi wa kũelewa mathĩna ala matũkwataa twĩ andũ ene naĩ. Yĩla Yesũ waĩ kũũ ĩũlũ wa nthĩ, ‘nĩwatanaa na ala meũtana’ na ‘nĩwaĩaa na ala mekũĩa.’ (Alo. 12:15) Kwa ngelekany’o, yĩla Yesũ watũmie amanyĩw’a make 70 mathi kũtavany’a na ũtavany’a weethĩwa wĩ mũseo, nĩmasyokie me atanu. Na ũndũ ũsu watuma Yesũ “atana mũno nthĩnĩ wa veva mũtheu.” (Luka 10:17-21) O na ĩngĩ, yĩla woonie ũndũ kĩkw’ũ kya Lasalo kyakũnie andũ ala mamwendete, Yesũ ‘nĩwaũmĩie ngoonĩ na athĩnĩka mũno.’—Yoa. 11:33.

2. Nĩ kyaũ kyatumaa Yesũ ew’ĩa andũ tei?

² O na kau Yesũ ndaĩ na naĩ, nĩ kyaũ kyatumaa amew’ĩa tei na ĩnee andũ ene naĩ? Ũndũ wa mbee nĩ kana Yesũ nĩwendete andũ. Na o tondũ vawetetwe ĩsomonĩ ĩvĩtu, ‘ũtanu wake waĩ na ana ma andũ,’ kana kwa ndeto ingĩ, nĩwendete andũ mũno. (Nth. 8:31) Na nũndũ nĩwendete andũ, ũndũ ũsu nĩwatumaa enda mũno kũmanya mosũanĩo moo. Mũtũmwa Yoana aĩtye: “Nĩweesĩ kĩla kyaĩ nthĩnĩ wa mũndũ.” (Yoa. 2:25) Yesũ nĩweew’ĩaa andũ ĩnee yingĩ. Namo nĩmamanyaa kana nũmendete, na ũu ũituma methukĩĩsya ũvoo wa Ũsumbĩ. O ũndũ twaendeea kwĩw’ĩa andũ ĩnee, now’o twĩĩthĩwa tũtonya kũtetheesya andũ aingĩ wĩanĩ wa kũtavany’a.—2 Tim. 4:5.

3-4. (a) Ethĩwa nĩtwĩw’ĩaa ala angĩ tei, tũkeethĩawa na woni mwaũ kwelekela wĩa witũ wa kũtavany’a? (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

³ Mũtũmwa Vaulo nĩweesĩ kana e na kĩanda kya kũtavany’a, kĩla o naitũ twĩ nakyo. (1 Ako. 9:16) Ĩndĩ ethĩwa nĩtwĩthĩawa na tei, tũikonaa wĩa wa kũtavany’a o ta kĩanda twaĩlĩte kwĩanĩsya. Tũkatataa kwĩka kyonthe kĩla tũtonya twonany’e nesa vyũ kana nĩtwendete andũ na twĩ na mea ma kũmatetheesya. Nĩtwĩsĩ kana “kũnengane kwĩ ũtanu mwingĩ kwĩ  kwosa.” (Meko 20:35) Tweethĩwa na woni ũsu kwelekela wĩa wa kũtavany’a, tũkawenda mũno.

⁴ Nthĩnĩ wa ĩsomo yĩĩ nĩtũũneenea ũndũ tũtonya kwĩthĩwa na tei wĩanĩ wa kũtavany’a. Ũndũ wa mbee, nĩtũkwona kĩla tũtonya kwĩmanyĩsya twasũanĩa ũndũ Yesũ weew’aa kwelekela andũ. Na ĩndĩ tũineenea maũndũ ana tũtonya kwĩka twonany’e kana nĩtũatĩĩaa ngelekany’o yake.—1 Vet. 2:21.

5-6. (a) Yesũ eew’ĩie aaũ tei? (b) Kwosana na wathani ũla wĩ ĩvukunĩ ya Isaia 61:1, 2, nĩkĩ Yesũ weew’ĩie tei andũ ala wamatavasya ũvoo?

⁵ Kwasũanĩa ngelekany’o ĩkwonany’a ũndũ Yesũ weew’ĩaa andũ tei mwingĩ. Ve ĩvinda yĩmwe Yesũ na amanyĩw’a make manoete mũno nũndũ wa kũtavany’a mateũthũmũa. O na mayaĩ na “ĩvinda ya kũthũmũa o na ya kũya lĩu.” Kwoou Yesũ atwaa amanyĩw’a make “vandũ vate andũ makekale me oka” na ‘maithũmũa vanini.’ Ĩndĩ ĩkomano ĩnene nĩyasembie yathi kũla Yesũ na amanyĩw’a make maendete, na yavika kũu mbee woo. Yĩla Yesũ wavikie kũu na oona andũ asu, eekie ata? Mbivilia yaĩtye: “Na amew’ĩa tei mũno, * nũndũ mailye ta malondu mate na mũĩthi. Na ambĩĩa kũmamanyĩsya maũndũ maingĩ.”—Mko. 6:30-34.

⁶ Nĩ kyaũ kyatumie Yesũ ew’ĩa andũ asu tei? Oonie andũ asu “mailye ta malondu mate na mũĩthi.” No kwĩthĩwa Yesũ amanyie kana amwe ma andũ asu maĩ ngya, na matethasya wĩa masaa maingĩ nĩ kana masũvĩe andũ moo. O na no kwĩthĩwa ve angĩ maĩ na kyeva nũndũ wa kũkw’ĩĩwa nĩ mwendwa woo. Ethĩwa maũndũ mailye ũu, Yesũ nũtonya kwĩthĩwa aeleawa thĩna woo. O tondũ ĩsomo ĩvĩtu yĩwetete, nũtonya kwĩthĩwa akwatiwe nĩ maũndũ ta asu. Yesũ nĩwathĩnĩkĩaa angĩ, na nĩwendaa mũno kũmatavya ũvoo wa kũmakiakisya.—Soma Isaia 61:1, 2.

7. Tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ ata?

 ⁷ Ngelekany’o ya Yesũ ĩtonya kũtũmanyĩsya kyaũ? O ta Yesũ, tũthyũlũlũkĩtwe nĩ andũ “mailye ta malondu mate na mũĩthi.” Andũ asu methĩawa na mathĩna maingĩ. Twĩ na kĩla kĩtonya kũmatethya, nakyo nĩ ũvoo wa Ũsumbĩ. (Ũvu. 14:6) Kwoou nĩtũatĩĩaa ngelekany’o ya Vwana witũ kwa kũtavany’a ũvoo mũseo nũndũ wa ‘kwĩw’ĩa tei ngya na athĩni.’ (Sav. 72:13) Nĩtwĩw’ĩaa andũ tei, na kwoou nĩtwendaa kũmatetheesya.

8. Nĩ ũndũ wĩva wa mbee ũla tũtonya kwĩka tũkonany’a nĩtũkwĩw’ĩa andũ tei twĩ wĩanĩ wa kũtavany’a? Nengane ngelekany’o.

⁸ Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũkew’ĩa tei andũ ala tũũtavya ũvoo mũseo? Twaĩle kũsũanĩa ũndũ andũ ala tũũkomana namo matonya kwĩthĩwa mayĩw’a na maisũanĩa, na tũimeka ũndũ ithyĩ tũtonya kwenda twĩkwe. * (Mt. 7:12) Ekai tũneenee maũndũ ana matonya kũtũtetheesya kwĩka ũu. Ũndũ wa mbee, sũanĩa mavata ma kĩla ũmwe. Yĩla tũũtavany’a ũvoo mũseo, wĩa witũ wĩthĩawa ũilye ta wa ndakĩtalĩ. Ndakĩtalĩ mũseo nũsũanĩaa mavata ma kĩla mũwau. Nũkũlasya mũwau makũlyo na aimwĩthukĩĩsya nesa aendeee kũmũelesya ũwau wake, na ũndũ ũkwĩw’a. Na vandũ va kũmũandĩkĩa o ndawa ĩla ya mbee yooka kĩlĩkonĩ, ndakĩtalĩ ũsu no ambe kũeka vambe kũvĩta ĩvinda nĩ kana one mũwau aendeee ata. Kwĩka ũu nĩkũmũtetheeasya amũiite ũndũ vaĩle. O ta ũu, tũyaĩle kũtũmĩa o nzĩa ĩmwe ya kwambĩĩsya ũneenany’a twĩ wĩanĩ wa kũtavany’a. Vandũ va ũu, twaĩle kũsũanĩa mavata na mawoni ma kĩla mũndũ twakomana nake.

9. Nĩ maũndũ meva tũtaĩle kũsũanĩa nĩtũmesĩ? Elesya.

⁹ Yĩla wakomana na mũndũ ũitavany’a, ndũkasũanĩe kana nĩwĩsĩ maũndũ ala mũndũ ũsu ũkomanĩte namo, kana nĩwĩsĩ aĩkĩĩaa kyaũ, na nĩkĩ wĩthĩawa na mũĩkĩĩo ũsu. (Nth. 18:13) Vandũ va ũu, mũkũlye makũlyo nĩ kana ũmũmanye mũnango na ũimanya kĩla ũĩkĩĩaa. (Nth. 20:5) Na ethĩwa ti ũthũku kwosana na kĩthĩo kyenyu, mũkũlye akũelesye ĩũlũ wa wĩa ũla ũthũkũmaa, ĩũlũ wa mũsyĩ wake, ĩũlũ wa maũndũ ala ũkomanĩte namo, na ĩũlũ wa woni wake. Yĩla twakũlya andũ makũlyo, twĩthĩawa no ta tũũmea matũelesye nĩkĩ me na vata wa ũvoo mũseo. Na ĩndĩ twamanya ũu, no twonany’e kana nĩtũũmew’ĩa tei kwosana na mavata moo, na tũimatetheesya o tondũ Yesũ wekaa.—Sianĩsya na 1 Akolintho 9:19-23.

10-11. Kwosana na ĩandĩko ya 2 Akolintho 4:7, 8, nĩ ũndũ wĩva wa kelĩ tũtonya kwĩka tũkonany’a nĩtũkwĩw’ĩa andũ tei twĩ wĩanĩ wa kũtavany’a? Nengane ngelekany’o.

¹⁰ Ũndũ wa kelĩ, tata ũsũanĩe mathĩna ala andũ matonya kwĩthĩwa namo. Mavinda  amwe, no tũelewe mathĩna ala me namo. Nĩkĩ? Nũndũ o naitũ twĩ o andũ na nĩtũkwatawa nĩ mathĩna ala makwataa andũ. (1 Ako. 10:13) Nĩtwĩsĩ kana maũndũ maiĩ laisi ĩvindanĩ yĩĩ twĩkalĩte. Tũmĩĩasya nũndũ Yeova nũtũtetheeasya kwĩka ũu. (Soma 2 Akolintho 4:7, 8.) Ĩndĩ kwasũanĩa ũndũ kwĩkala ĩũlũ wa nthĩ ĩno kwĩthĩawa ne ũndũ wĩ vinya kwa ala mate na ngwatanĩo nzeo na Yeova. O ta Yesũ, nĩtũmew’ĩaa tei, na ũndũ ũsu ũituma twenda kũmatavya “ũvoo mũseo wa maũndũ maseo.”—Isa. 52:7.

¹¹ Kwasũanĩa ngelekany’o ya mwana-a-asa wĩtawa Sergey. Mwana-a-asa ũsu aĩ mũndũ mũkilu na wĩ nthoni atanamba kwĩmanyĩsya ũla w’o. Ndwaĩ ũndũ wĩ laisi kwake kũea ngewa na andũ angĩ. Ĩtina wa ĩvinda, nĩweetĩkĩlile kwĩmanyĩsya Mbivilia. Sergey aĩtye ũũ: “Nĩendeee kwĩmanyĩsya Mbivilia nĩnamanyie kana Aklĩsto me na kĩanda kya kũtavya ala angĩ ĩũlũ wa mũĩkĩĩo woo. Noonaa ndesa kwĩka ũu o na vailye ata.” Ĩndĩ, nĩwasũanĩie ĩũlũ wa andũ ala mataaĩw’a ũla w’o, na oona no nginya maũndũ moo methĩwe me momũ mũno nũndũ maimwĩsĩ Yeova. Asyokete akasya: “Maũndũ meũ ala neemanyĩasya matumie nĩthĩwa na ũtanu mwingĩ, na mũuo wa ngoo. Nĩnamanyie kana andũ ala angĩ o namo nĩmendaa kwĩmanyĩsya maũndũ asu ma w’o.” O ũndũ Sergey waendeeie kwĩw’ĩa andũ tei, now’o waendeeie kũkwata ũkũmbaũ wa kũtavany’a. Aĩtye atĩĩ: “Naseng’ie mũno nũndũ neethĩie kũtavya andũ ũvoo ũla wĩ Mbivilianĩ nĩkwatumie nĩeka kwĩthĩwa na wia. O na nĩkwalũlũmĩĩilye maũndũ asu ngoonĩ yakwa.” *

12-13. Nĩkĩ twaĩle kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo yĩla tũũmanyĩsya andũ? Nengane ngelekany’o.

¹² Ũndũ wa katatũ, ĩthĩwa na wũmĩĩsyo yĩla ũũmanyĩsya andũ. Lilikana kana andũ nĩmatonya kwĩthĩwa mataasũanĩa momanyĩsyo amwe ma Mbivilia ala ithyĩ tũmesĩ nesa. Namo aingĩ nĩmethĩawa mendete mũĩkĩĩo woo mũno. O na nĩmatonya kwona ndĩni syoo tasyo itumaa methĩwa me na ngwatanĩo na mĩsyĩ yoo, o na ikatuma  malũmany’a na kĩthĩo kyoo na andũ ala angĩ kĩsionĩ. Tũtonya kũmatetheesya ata?

¹³ Kwasũanĩa ngelekany’o ĩno: Vaendaa ata yĩla kĩao kyakũa, na veethĩwa vata wa kũseũvya kĩao kĩngĩ? Mavinda maingĩ, vaseũvaw’a kĩao kĩngĩ o andũ maendeee kũtũmĩa kĩu kĩkũũ. Na yĩla kĩao kĩla kyeũ kyamina kũseũvw’a, nĩmanangaa kĩla kĩkũũ. O ta ũu, tũtanamba kwĩa andũ maekane na momanyĩsyo moo ma “tene” ala mendete, twaĩle kwamba kũmatetheesya mendeew’e nĩ momanyĩsyo “meũ” ala tũũmamanyĩsya kuma Mbivilianĩ, momanyĩsyo matonya kwĩthĩwa matanamesĩ. Twamina kwĩka ũu, now’o makethĩwa matonya kũtia mũĩkĩĩo woo wa tene. Kũtetheesya andũ meke moalyũku asu nĩ ũndũ ũtonya kũkua ĩvinda.—Alo. 12:2.

14-15. Tũtonya kũtetheesya ata andũ ala matesĩ maũndũ maingĩ kana matesĩ o na vanini wĩkwatyo wa kwĩkala ĩũlũ wa nthĩ tene na tene? Nengane ngelekany’o.

¹⁴ Ethĩwa nĩtũmĩĩasya andũ yĩla tũũtavany’a, tũikethĩawa na woni wa kana nĩmaĩlĩte kũelewa, kana nĩmaĩlĩte kwĩtĩkĩla ũw’o ũla wĩ Mbivilianĩ mamina kũwĩw’a oou. Vandũ va ũu, kũmew’ĩa tei kũkatumaa tũendeea kũmatetheesya masũanĩe nesa ũndũ Maandĩko maĩtye. Kwa ngelekany’o, sũanĩa ũndũ tũtonya kũneena na mũndũ ĩũlũ wa wĩkwatyo wa kwĩkala tene na tene ĩũlũ wa nthĩ, ĩvinda yĩla Ngai ũkatw’ĩkĩthya maũndũ onthe meũ. Andũ aingĩ mayĩsĩ maũndũ maingĩ ĩũlũ wa ũmanyĩsyo ũsu, o na angĩ maiwĩsĩ o na vanini. No methĩwe maĩkĩĩaa kana mũndũ akw’a ndesa kwĩthĩwa thayũ ĩngĩ. Kana makethĩwa masũanĩaa kana andũ onthe aseo maendaa ĩtunĩ. Tũtonya kũmatetheesya ata?

¹⁵ Kwoona ũndũ mwana-a-asa ũmwe ũtetheeasya andũ maelewe wĩkwatyo wa kwĩkala kũũ nthĩ tene na tene. Ũndũ wa mbee, asomaa Mwambĩlĩlyo 1:28. Ĩtina wa ũu, nũkũlasya mwene nyũmba vala Ngai wendaa andũ mekale, na endaa mekale vailye ata. Andũ aingĩ masũngĩaa, “Endaa mekale me atanu ĩũlũ wa nthĩ.” Na ĩndĩ mwana-a-asa ũsu nũsomaa ĩandĩko ya Isaia 55:11, na aimũkũlya kana kĩeleelo kya Ngai nĩkyaalyũkile. Mavinda maingĩ mwene nyũmba asũngĩaa, aiee. Mũthya, mwana-a-asa ũsu asomaa ĩandĩko ya Savuli 37:10, 11, na aikũlya mwene nyũmba ũndũ andũ makekala ĩvinda yũkĩte. Na kwa kũtũmĩa Mbivilia kwa nzĩa ĩsu, mwana-a-asa ũsu nũtetheesye andũ kauta maelewe kana Ngai nĩwendaa andũ aseo meĩkala tene na tene ĩũlũ wa nthĩ nzaũ.

16-17. O tondũ ĩandĩko ya Nthimo 3:27 yonanĩtye, nĩ maũndũ meva tũtonya kwĩka tũkonany’a kana twĩ na tei? Nengane ngelekany’o.

¹⁶ Ũndũ wa kana, sũanĩa kĩla ũtonya kwĩka nĩ kana andũ mamanye nũũmathĩnĩkĩa. Kwa ngelekany’o, nũtonya kwĩthĩwa wathi kwa mũndũ saa ila itaĩle kwake? No ũmwĩtye ũekeo, na ũimwĩa nũtonya kũsyoka ĩvinda yĩla yaĩlĩte. Nata ethĩwa mwene nyũmba nũkwenda kũtetheew’a kawĩla kana? Nao nata ethĩwa mũndũ nĩ mũkũũ kana nĩ mũwau na ndatonya kuma nyũmba  na nũkwenda kũtũmana kĩndũ? Mavinda ta asu no ũmũtetheesye.—Soma Nthimo 3:27.

¹⁷ Mwĩĩtu-a-asa ũmwe nĩweeyoneie mosyao maseo ĩtina wa kwĩka kaũndũ kaseo katonya kwoneka ta kanini. Eekie ata? Nũndũ wa tei, mwĩĩtu-a-asa ũsu aandĩkĩie valũa mũsyĩ ũmwe wakw’ĩĩwe nĩ kana koo kanini. Valũa ũsu waĩ na maandĩko mana ma kũmakiakisya. Andũ ma mũsyĩ ũsu meewie ata masoma valũa ũsu? Mũndũ mũka ũsu wakw’ĩĩwe aandĩkie, “Nĩnatindie naĩ ĩyoo.” Ongelete kwasya: “Ndyĩsĩ kana no ũelewe ũndũ valũa ũsu ũnatũtethisye. O na ndyĩsĩ ndonya kũũtũngĩa mũvea ata nũndũ valũa ũsu ũnatũkiakiisye mũno. Ĩyoo ndivĩtya kwĩthĩwa nĩnasomie valũa ũsu mavinda mbee wa 20. Valũa ũsu ũnaĩ na ndeto sya tei mũno, na nũnoonanisye kana nũũtũthĩnĩkĩa na nũkwenda kũtũkiakisya. Twĩkũtũngĩa mũvea mũno.” Vate nzika, no twĩthĩwe na mosyao maseo ũtavany’anĩ twasũanĩa ũndũ andũ ala me na thĩna mekwĩw’a na tũyĩka ũndũ tũmatetheesye.

18. Ĩandĩko ya 1 Akolintho 3:6, 7 yonanasya woni wĩva mũseo twaĩle kwĩthĩwa naw’o?

¹⁸ Vate nzika, twaĩlĩte kwĩthĩwa na woni ũla waĩle ĩũlũ wa kĩanda kitũ kya kũtavany’a. O na kau ve ũndũ ũla twĩanĩasya nthĩnĩ wa wĩa wa kũtetheesya andũ mamũmanye Ngai, ti ithyĩ twĩanĩasya ũndũ ũla wa vata wĩanĩ ũsu. (Soma 1 Akolintho 3:6, 7.) Yeova nĩwe ũkusasya andũ kwake. (Yoa. 6:44) Namo andũ methukĩĩasya ũvoo mũseo kwosana na ũndũ ngoo syoo iilye. (Mt. 13:4-8) Lilikana kana andũ aingĩ mayaaĩthukĩĩsya ũvoo ũla Yesũ wamatavasya o na kau aĩ Mũmanyĩsya mũnene kwĩ amanyĩsya onthe ala maaĩthĩwa ĩũlũ wa nthĩ! Kwoou, tũyaĩle kũkw’a ngoo ethĩwa andũ aingĩ ala tũũtata kũmatetheesya maikwĩthukĩĩsya ũvoo ũla tũũmatavya.

19. Tũkwataa moathimo meva tweethĩwa na tei yĩla twĩ wĩanĩ wa kũtavany’a?

¹⁹ Tũkakwata moathimo maingĩ twaendeea kwĩthĩwa na tei yĩla twĩ wĩanĩ wa kũtavany’a. Kwa ngelekany’o, tũkatanĩaa wĩa ũsu mũno. O na ĩngĩ, tũkethĩawa na ũtanu mwingĩ nũndũ kũnengane kwĩ mũyo mwingĩ kwĩ kwosa. Na ũndũ ũngĩ nĩ kana, kwĩthĩwa na tei nĩkũtumaa ala me na “ngoo nzeo kwondũ wa thayũ wa tene na tene” mona ũte ũndũ wĩ vinya kwĩthukĩĩsya ũvoo mũseo. (Meko 13:48) Kwoou “ĩvinda yonthe yĩla twĩ na mwanya wa kwĩka ũu, ekai tũmeke andũ onthe ũseo.” (Aka. 6:10) Tweeka ũu, tũkatanĩa mũno kwona Ĩthe witũ wa ĩtunĩ aitaĩwa.—Mt. 5:16.