Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Ɔlɔlɔ​—Ngande wakokayɛ mbɔkɛnɛmɔla?

Ɔlɔlɔ​—Ngande wakokayɛ mbɔkɛnɛmɔla?

SHO tshɛ nangaka di’anto akina mbuta ɔnɛ tekɔ anto w’ɛlɔlɔ. Koko, mongaka dui dia wolo dia monga ɔlɔlɔ ɛlɔ kɛnɛ. Efula waya anto “waha la ngandji k’akambo w’ɛlɔlɔ.” (2 Tim. 3:3) Ondo vɔ ndjelaka atɔndɔ awɔ hita wa kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɛnɛ kele kɔlɔ, ndo wota ɔnɛ “ɔlɔlɔ ekɔ kɔlɔ ndo kɔlɔ ekɔ ɔlɔlɔ.” (Isa. 5:20) Ndo sho tshɛ mongaka l’okakatanu dia monga ɔlɔlɔ l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakatokomɛ ndo l’ɔtɛ weso bu kokele. Diakɔ diele, sho mbeyaka ndjaoka oko Anne * lele kaanga mbambondokambɛ Jehowa l’edja k’ɛnɔnyi akumi, akate ate: “Ekɔ wolo dia mbetawɔ dia dimi koka monga onto ɔlɔlɔ.”

Dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ ele, sho tshɛ koka monga anto w’ɛlɔlɔ! Ɔlɔlɔ ndja oma lo nyuma k’ekila ka Nzambi, ndo nyuma kande kekɔ la wolo woleki oseka okakatanu tshɛ wa l’andja ɔnɛ kana ehemba wendana la lonto laso lele kema kokele. Nyɛsɔ tɔsɛdingole la yambalo tshɛ kɛnɛ kalembetshiya ɔlɔlɔ ndo woho wakokaso ndeka nkɛnɛmɔla dionga sɔ.

ƆLƆLƆ KƐDIKƐDI NA?

Lo tshena pe, ɔlɔlɔ ekɔ dionga kana eongelo k’onto lele ɔlɔlɔ. Diɔ diekɔ dionga ndo lɔkɛwɔ l’ohomba efula, laha la akambo wa kɔlɔ. Ɔlɔlɔ mɛnamaka lo salɛ anto akina akambo w’amɛna. Onto lele ɔlɔlɔ nyangaka toho ta nkimanyiya anto akina.

Ondo wɛ ambɛnaka di’anto amɔtshi mongaka suke dia salɛ nkumbo ndo angɛnyi awɔ akambo w’amɛna, ko onde ɔlɔlɔ pombaka komɛ laasɔ? Lo mɛtɛ, tekɔ l’elelo dia nkɛnɛmɔla dionga sɔ, diakɔ diele Bible mbutaka dia “ndooko onto ɔlɔlɔ la nkɛtɛ latosalaka nshi tshɛ ɔlɔlɔ ndo lahasale pondjo pɛkato.” (Ond. 7:20) Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ aketawɔ l’otema ɔtɔi ate: “Dimi mbeyaka dia l’etei kami, mbuta ate lo demba diami, ndooko ɛngɔ k’ɔlɔlɔ kele lɔkɔ.” (Rɔmɔ 7:18) Diakɔ diele, ekɔ dui dia lomba dia sho nyanga ɔnɛ lele Kiɔkɔ y’ɔlɔlɔ naka sho nangaka nkɛnɛmɔla dionga sɔ.

“JEHOWA EKƆ ƆLƆLƆ”

Jehowa Nzambi akadje atɔndɔ wa kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Bible mbutaka lo dikambo diande ɔnɛ: “Wɛ ekɔ ɔlɔlɔ ndo etsha ayɛ wekɔ ɛlɔlɔ. Ombetsha wadjango ayɛ.” (Os. 119:68) Nyɛsɔ tɔsɛdingole awui ahende wofundami lo divɛsa nɛ wɛnya ɔlɔlɔ wa Jehowa.

Jehowa ekɔ ɔlɔlɔ. Ɔlɔlɔ ekɔ etenyi kahakakitɔna la lonto la Jehowa. Tɔsɛdingole kɛnɛ kakatombe etena kakatɛ Jehowa Mɔsɛ ate: “Dimi layanga kɛnya ɔlɔlɔ ami tshɛ.” Jehowa akɛnya Mɔsɛ lotombo lande mbidja ndo ɔlɔlɔ ande. Mɔsɛ akoke dui diata ɔnɛ: “Jehowa, Jehowa, Nzambi ka kɛtshi ndo kokana kandji, kahoke nkɛlɛ esadi ndo koludi tɔɔ la ngandji ka kɔlamelo ndo la mɛtɛ, katɛnyaka ngandji kande ka kɔlamelo le nunu dia nɔnga, katodimanyiyaka munga, kɔlɔ ndo pɛkato, koko lo weho akɔ tshɛ, nde hatshike onto lele la onongo aha la mbosha dilanya.” (Eto. 33:19; 34:6, 7) Mbokɛmaka dia tekɔ l’ɔkɔkɔ w’oshika wa nshihodia ɔnɛ Jehowa ekɔ ɔlɔlɔ lo akambo tshɛ. Kaanga mbaki Yeso ɔlɔlɔ efula, nde akate ate: “Ndooko onto lele ɔlɔlɔ, paka onto 1, Nzambi.”​—Luka 18:19.

Sho mɛnaka ɔlɔlɔ wa Jehowa lo etongelo

Elimu wa Jehowa wekɔ ɔlɔlɔ. Ɔlɔlɔ mɛnamaka lo kɛnɛ tshɛ kasala Nzambi. “Jehowa ekɔ ɔlɔlɔ le anto tshɛ, ndo kɛtshi kande mɛnamaka lo elimu ande tshɛ.” (Os. 145:9) Ɔlɔlɔ wa Jehowa bu la shɔnɔdi, nde mbishaka lɔsɛnɔ ndo kɛnɛ tshɛ kele l’anto ohomba dia ntshikala la lɔ. (Ets. 14:17) Ɔlɔlɔ ande mɛnamaka nto etena katodimanyiyande. Omembi w’esambo akafunde ɔnɛ: “Jehowa le, wɛ ekɔ ɔlɔlɔ ndo suke dia dimanyiya.” (Os. 86:5) Sho koka monga l’eshikikelo ɔnɛ “Jehowa hatodima ɛngɔ tshɛ k’ɔlɔlɔ le wanɛ wakɛndakɛnda lo olowanyi.”​—Os. 84:11.

“NYEKE DIA NSALA ƆLƆLƆ”

Takatongama l’efanelo ka Nzambi, diakɔ diele tekɔ l’akoka wa monga anto w’ɛlɔlɔ ndo nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. (Eta. 1:27) Ɔtɛkɛta wa Nzambi keketshaka ekambi ande ɔnɛ: “Nyeke dia nsala ɔlɔlɔ.” (Isa. 1:17) Ko ngande wakokaso mbeka dia nsala ɔlɔlɔ? Nyɛsɔ tɔsɛdingole toho tosato takokaso nsala dui sɔ.

Ntondotondo, sho koka nɔmba nyuma k’ekila, kakoka nkimanyiya Akristo dia vɔ nkɛnɛmɔla dionga dia dimɛna sɔ. (Ngal. 5:22) Eelo, nyuma ka Nzambi koka tokimanyiya dia nanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ ndo ntona kɛnɛ kele kɔlɔ. (Rɔmɔ 12:9) Bible mbutaka ɔnɛ Jehowa “anyokeketsha dia nyu salaka ndo mbutaka nshi tshɛ kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.”​—2 Tɛs. 2:16, 17.

Yoho ya hende ele, sho pombaka mbadiaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi wakasambiyama. Naka sho nsala ngasɔ, kete Jehowa koka tetsha lo “mboka k’otondo ka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ” ndo tɔlɔngɔsɔla “dia nsala olimu w’ɔlɔlɔ tshɛ.” (Tok. 2:9; 2 Tim. 3:17) Etena kadiaso Bible ndo kakanaso yimba la kɛnɛ kadiaso, sho ndodiaka otema aso l’akambo w’ɛlɔlɔ wendana la Nzambi ndo lolango lande. Sho kotshaka awui w’amɛna lo eombelo kaso.​—Luka 6:45; Ɛf. 5:9.

Yoho ya sato ele, nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia “[mb]okoya kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.” (3 Jni. 11) Sho tanaka bɛnyɛlɔ dia mbokoya lo Bible. Lo mɛtɛ, Jehowa nde la Yeso mbele bɛnyɛlɔ dioleki tshɛ. Koko sho koka nsɛdingola nto bɛnyɛlɔ di’anto akina wakeyamaka oko anto w’ɛlɔlɔ. Anto ahende wakoka koyɛ lo yimba ko Tabita la Barnabasɛ. (Ets. 9:36; 11:22-24) Wɛ koka nkondja wahɔ lo nsɛdingola ɛkɔndɔ awɔ ndo mbeya kɛnɛ kakawasale shikaa dia nkimanyiya anto akina. Kanyiya kɛnɛ kakokayɛ nsala dia nkimanyiya anto amɔtshi wa lo nkumbo kanyu kana wa l’etshumanelo. Ndo nto sɛdingola ɛlɔlɔ wakakondja anto asɔ ahende lo monga la lokumu l’anto w’ɛlɔlɔ. Ndo wɛ koka nkondja wahɔ wa woho akɔ waamɛ.

Sho koka nto nkanyiya lo kɛnɛ kendana l’anto wasala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ ɛlɔ kɛnɛ. Ɛnyɛlɔ, sɛdingola olimu w’efula wele la dikumanyi dia l’etshumanelo diele “[a]nangi w’akambo w’ɛlɔlɔ.” Kanyiya nto lo kɛnɛ kendana l’akadiyɛso wa kɔlamelo wele lo ɛtɛkɛta ndo lo bɛnyɛlɔ “embetsha w’akambo w’ɛlɔlɔ.” (Tito 1:8; 2:3) Kadiyɛso kelɛwɔ Roslyn mbutaka ate: “Ɔngɛnyi ami akadje welo efula dia nkimanyiya ndo nkeketsha anto akina l’etshumanelo. Nde mbidjaka yimba l’ekakatanu awɔ, ndo mbala efula nde mbashaka weshasha wa totshitshɛ kana mbakimanyiyaka lo toho tɔmɔtshi shikaa. Dimi mbɔsaka mɛtɛ oko onto ɔlɔlɔ.”

Jehowa keketshaka ekambi ande ɔnɛ “nyoyange kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.” (Amɔ. 5:14) Nsala ngasɔ, hotokonya tsho dia nanga atɔndɔ ande, koko ayokeketsha ndo yɛdikɔ yaso ya nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.

Sho salaka la wolo dia monga ɔlɔlɔ ndo nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ

Dia monga anto w’ɛlɔlɔ, hatohombe nsala akambo dia mambiya anto kana mbasha weshasha w’oshinga wolo. Ɛnyɛlɔ: Onde wɛ fɔnyaka di’osangi w’asango koka nsanga sango dimɔtshi lo nkamba paka la ehomɔ ɔtɔi kana pende to dia weke? Ndooko, nde koka nkamba la dihomɔ efula dia totshitshɛ dia nsanga. Woho akɔ waamɛ mbele, ɔlɔlɔ aso koka mɛnama l’awui efula wa totshitshɛ.

Bible tokeketshaka dia ‘ndjalɔngɔsɔla’ ndo monga “suke” dia nsala ɔlɔlɔ. (2 Tim. 2:21; Tito 3:1) Naka sho mbidja yimba l’ekakatanu w’anto akina, kete tayoyangaka waaso wa ngɛnyangɛnya wonyaso ndo “mbosalɛ ɔlɔlɔ, lo mbokeketsha.” (Rɔmɔ 15:2) Dui sɔ nembetshiyaka mbisha anto akina yangɔ mɔtshi yele la so. (Tok. 3:27) Sho koka mbelɛ onto ɔmɔtshi dia ndjɔlɛ yangɔ ya tshitshɛ kana mbokeketsha. Naka onto ɔmɔtshi ekɔ la hemɔ, sho koka mbotomɛ mukanda, towembola kana mbelɛ lo telefɔnɛ. Eelo, sho koka ntana waaso efula wa mbuta “ɛtɛkɛta wele amɛna dia nkeketsha anto akina etena kele ohomba, dia ɛtɛkɛta akɔ monga la wahɔ le wanɛ wawaoka.”​—Ɛf. 4:29.

L’ɛnyɛlɔ ka Jehowa, sho nyangaka dia salɛ anto tshɛ ɔlɔlɔ. Diakɔ diele, sho salɛka anto akambo aha la shɔnɔdi. Yoho yoleki tshɛ dimɛna ele lo nsambisha anto tshɛ lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo. Oko wakatodjangɛ Yeso, sho nyangaka dia nsala ɔlɔlɔ kaanga le anto wɛnama dia vɔ tohetshaka. (Luka 6:27) Bu kɔlɔ monga anto w’ɛlɔlɔ ndo salɛ anto akina ɔlɔlɔ nɛ dia “ndooko ɔlɛmbɛ walɔshana la akambo asɔ.” (Ngal. 5:22, 23) Etena kasalaso kɛnɛ kele ɔlɔlɔ kaanga etena katosalɛ anto akina akambo lo yoho ya kɔlɔ, sho koka nkotola anto akina l’akambo wa mɛtɛ ndo ntombola Nzambi.​—1 Pe. 3:16, 17.

SHO KONDJAKA WAHƆ LO SALƐ ANTO ƆLƆLƆ

“Onto ɔlɔlɔ ayona difuto di’oma lo etsha ande.” (Tok. 14:14) Ɛlɔlɔ akɔna ɛmɔtshi wayotokondja? Etena kasalɛso anto ɔlɔlɔ, ondo vɔ lawɔ tosalɛka akambo dimɛna. (Tok. 14:22) Kaanga naka anto akina hawotosalɛ ɔlɔlɔ, salɛ anto akina ɔlɔlɔ l’etete koka mbakonya dia ntshikitanya lɔkɛwɔ lawɔ ndo tosalɛ akambo w’ɛlɔlɔ.​—Rɔmɔ 12:20.

Anto efula koka mbuta dia wakakondja wahɔ l’ɔtɛ wakawasale ɔlɔlɔ ndo wakawatshike nsala kɔlɔ. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Nancy. Nde mbutaka ate: “Etena kakamayolaka, lakasalaka akambo wa kɔlɔ, wa mindo ndo dimi kɔnɛmiyanaka. Koko, etena kakamayeka ndo kakamakambe l’atɔndɔ wa Nzambi wendana l’ɔlɔlɔ, lakayoleka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Ɛlɔ kɛnɛ lɔlɛmiyana.”

Ɔkɔkɔ woleki tshɛ wahombaso nkɛnɛmɔla ɔlɔlɔ ele, nɛ dia nsala dui sɔ ngɛnyangɛnyaka Jehowa. Kaanga naka anto akina hawɛnyi kɛnɛ kasalaso, Jehowa mɛnaka. Nde mbeyaka wonya tshɛ wasalaso akambo w’ɛlɔlɔ ndo wongaso la tokanyi t’ɛlɔlɔ. (Ɛf. 6:7, 8) Etombelo akɔna wele la dui sɔ? “Onto ɔlɔlɔ mbetawɔmaka le Jehowa.” (Tok. 12:2) Diakɔ diele nyɛsɔ totetemale nkɛnɛmɔla ɔlɔlɔ. Jehowa ndakaka ɔnɛ: “Lotombo, kɛnɛmɔ ndo wɔladi le onto tshɛ lasala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.”​—Rɔmɔ 2:10.

^ od. 2 Nkombo mɔtshi yakatshikitanyema.