1. (1) ?Ajalɛ benin yɛ Adan nin Ɛvu be fali-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ ajalɛ sɔ’n i bo guali-ɔ?

?KƐ A niɛn i sa’n, wan yɛ ɔ fata kɛ ɔ kle e sa ng’ɔ ti kpa’n, ɔ nin ng’ɔ ti tɛ’n niɔn? Kɛ Adan nin Ɛvu be dili sa kpa’n nin sa tɛ’n be silɛ waka’n i mma’n, be yili i nglo kɛ be lafiman Zoova su. Kpɛkun be lafiman su kɛ be kwla ɲan mmla ng’ɔ man be’n, be su ye. Ɔ maan, be bɔbɔ be kleli sa ng’ɔ ti kpa’n, ɔ nin ng’ɔ ti tɛ’n. (Bob. 3:22) ?Wafa sɛ yɛ be ajalɛ sɔ’n i bo guali-ɔ? Be nin Zoova be afiɛn sacili. Kpɛkun, b’a kwlá ɲanman nguan m’ɔ leman awieliɛ’n kun. Asa ekun’n, be dunman nun ti’n, sa tɛ’n nin wie’n be bali mɛn’n nun. (Rɔm. 5:12) Ajalɛ nga Adan nin Ɛvu be fali’n, ɔ fa e yili ɲrɛnnɛn’n nun.

2-3. (1) ?Kɛ Filipu boli jasin fɛ’n kleli famiɛn bla’n i junman difuɛ’n, ajalɛ benin yɛ ɔ fali-ɔ? (2) ?Kɛ be yo e batɛmun’n, suyralɛ benin yɛ e ɲɛn i-ɔ? (3) ?Kosan benin mun yɛ é wá wún be su tɛlɛ’n niɔn?

² Kɛ Filipu boli jasin fɛ’n kleli Etiopi lɔ famiɛn bla’n i junman difuɛ’n, ajalɛ ng’ɔ fali’n, ɔ nin Adan nin Ɛvu be liɛ’n timan kun. Kɛ Filipu kannin like nga Zoova nin Zezi be yo mɛnnin i’n i ndɛ kleli i’n, be ja nun lɛ’n, ɔ seli kɛ maan be yo i batɛmun. (Yol. 8:34-38) Kɛ e kusu e fa e wun man Zoova mɔ be yo e batɛmun’n, e kle weiin kɛ e si like nga Zoova nin Zezi be yo mannin e’n, i su ye. Asa ekun’n, e yi i nglo kɛ e lafi Zoova su naan i kunngba cɛ yɛ ɔ fata kɛ ɔ kle e sa ng’ɔ ti kpa’n nin ng’ɔ ti tɛ’n niɔn.

³ Zoova yra e mɔ e su i’n e su dan. Ninnge kwlaa nga  Adan nin Ɛvu be bɔbɔ be yoli maan ɔ fili be sa’n, ɔ nin nga b’a kwlá ɲɛnmɛn i’n, Ɲanmiɛn wá fɛ́ i ngba mán e. I wie yɛle kɛ, ɔ́ mán e nguan m’ɔ leman awieliɛ’n. Kɛ mɔ e lafi tɛ nga Zezi yili su’n ti’n, Zoova yaci sa tɛ nga e yo’n cɛ e, yɛ ɔ yo maan e akunndan’n buman e fɔ kun. (Mat. 20:28; Yol. 10:43) Asa ekun’n, sɛ é kwlá sé’n, e ti Zoova i awlo’n nun sran. I klun jɔ e wun. Yɛ e lafi su kɛ cɛn wie lele’n, e liɛ yó ye. (Zan 10:14-16; Rɔm. 8:20, 21) Nanwlɛ, kɛ e su Zoova’n, e ɲan su ye dan. Sanngɛ, kɛ ɔ yo naan be nga be si Zoova’n, be nun wie’m be fa ajalɛ naan be yo be batɛmun’n, be sisi be bo. ?Ngue ti yɛ be fɛmɛn i sɔ ajalɛ’n niɔn? ?Ngue yɛ be kwla yo naan b’a wun sa ng’ɔ tanndan be ɲrun’n, be trawlɛ-ɔ?

4-5. ?Sa benin yɛ ɔ tanndan Averi nin Ana be ɲrun mɔ i ti yɛ be nin a yoman be batɛmun-ɔn?

⁴ Be lafiman su kɛ bé kwlá sú Zoova kpa. Be flɛ gbanflɛn kun kɛ Averi. I si nin i nin be ti Zoova i Lalofuɛ. I si’n ti asɔnun kpɛnngbɛn, yɛ ɔ niɛn i awlobo’n ɔ nin asɔnunfuɛ’m be lika kpa. Sanngɛ, Averi w’a sisi i bo lele be nin a yomɛn i batɛmun. ?Ngue ti-ɔ? I bɔbɔ seli kɛ: “N bumɛn i kɛ ń kwlá nían min baba i ajalɛ kpa’n su.” Asa ekun’n, ɔ lafiman su kɛ sɛ be yo i batɛmun naan be mɛn i junman wie’n, ɔ́ kwlá nían nun dí i kpa. Ɔ seli ekun kɛ: “N kunndɛman kɛ be se min kɛ n ko srɛ Ɲanmiɛn nzra nun, annzɛ n ijɔ nzra nun, annzɛ n dun mmua jasin bofuɛ’m be ɲrun naan n kle be lika nga bé bó jasin’n.”

⁵ Be flɛ talua kun kɛ Ana, ɔ le afuɛ 18. I si nin i nin be su Zoova. Sanngɛ, ɔ lafiman su kɛ ɔ́ kwlá nánti Zoova i mmla’m be su. ?Ngue ti-ɔ? Yɛle kɛ Ana bumɛn i wun sran. Ɔ ju wie’n, kɛ i wla bo i wun’n, i bɔbɔ i ɲinfu ɔ yo i wun like yaya. Sanngɛ w’a boman su w’a kleman sran fi. I si nin i nin bɔbɔ be siman sɔ. Yɛ ɔ bu i kɛ like ng’ɔ yo’n ti’n, Zoova kwlá kplinman su kɛ ɔ su i wie.

6. ?Ngue ti yɛ Vanesa nin a faman ajalɛ kɛ be yo i batɛmun-ɔn?

⁶ Be janvuɛ’m be bubu be sa sin. Be flɛ talua kun kɛ Vanesa. Ɔ le afuɛ 22. Ɔ seli kɛ: ‘N le min janvuɛ kpa kun. Yɛ e si e wun nán andɛ sa-ɔ. Sanngɛ, kɛ n kan batɛmun yolɛ ndɛ’n, min janvuɛ’n bubu min sa sin. I sɔ’n sanngannin min akunndan. Afin, kɛ ɔ yo naan m’an tra janvuɛ’n, ɔ ti kekle min sa nun. Ɔ maan, n buli i kɛ sɛ e afiɛn saci’n, n su kwlá ɲanman janvuɛ kun.’

7. (1) ?Ngue yɛ i yolɛ kun Makaila i srɛ-ɔ? (2) ?Ngue ti-ɔ?

 ⁷ Be bu i kɛ bé wá yó sa tɛ wie. Be flɛ talua kun kɛ Makaila. I nun m’ɔ le afuɛ 5, be tuli i niaan bian’n asɔnun’n nun. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, i baba nin i manmin be wla boli be wun dan. Kɛ é sé yɛ’n, Makaila le afuɛ 21. Sanngɛ, i wla nin a fiman sa sɔ’n su. Ɔ seli kɛ: “Batɛmun yolɛ’n kun min srɛ. Afin, n se min wun kɛ sɛ be yo min batɛmun naan n yo sa tɛ’n, bé tú min asɔnun’n nun. Kpɛkun, baba nin manmin be wla bó be wun trá laa liɛ’n.”

8. ?Ngue yɛ ɔ kun Mailisi i srɛ-ɔ?

⁸ Srongble’n. Be flɛ gbanflɛn kun kɛ Mailisi. I baba nin i manmin be yrali. I baba su Zoova. Sanngɛ, i manmin timan Zoova i Lalofuɛ. Ɔ seli kɛ: “E nin min manmin e trannin afuɛ 18. N kwlá semɛn i kɛ n kunndɛ kɛ be yo min batɛmun. Afin srɛ kun min. Kɛ min baba kacili Zoova i Lalofuɛ’n, like nga manmin yoli’n, n wla te kpɛn su. N kloman kɛ ɔ kle min yalɛ.”

9. ?Sɛ a wun wafa nga Zoova yi i nglo kɛ ɔ klo sran, yɛ ɔ trɛ i awlɛn’n be wlɛ’n, wafa sɛ yɛ i bo gúa-ɔ?

⁹ Klolɛ nga Adan nin Ɛvu be kloli Zoova’n, w’a yoman tankaan. I sɔ’n ti yɛ b’a kwlá sumɛn i-ɔ. Ɔ nin i sɔ ngba’n, Zoova maan be cɛli lele be wuli ba mun. Kpɛkun, be tali be kɛ nga be bɔbɔ be fa klo’n sa. Adan nin Ɛvu be kunndɛli kɛ bé fá be tiaun nun ajalɛ. Ajalɛ sɔ mɔ be fali’n i agualiɛ’n kle kɛ be dili sinnzin dan. Afin be wa kpɛn’n kunnin i sinma’n. Kpɛkun kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, sa kekleekle nin klunwi ayeliɛ’n, be wa yili asiɛ’n piɛ. (Bob. 4:8; 6:11-13) Sanngɛ, Zoova fali ajalɛ cinnjin kun naan ɔ́ dé Adan nin Ɛvu be mma nga be kunndɛ kɛ bé sú i’n. (Zan 6:38-40, 57, 58) Nanwlɛ, Zoova klo sran. Yɛ ɔ trɛ i awlɛn dan. Sɛ a suan Biblu’n nun like naan a wun wafa nga Zoova yi i sɔ nzuɛn’m be nglo’n, á kló i kpa trá laa’n. Ɔ maan, a su nianman Adan nin Ɛvu be ayeliɛ’n su. Sanngɛ, á fá ɔ wun mán Zoova naan be yo ɔ batɛmun.

10. ?Ngue ti yɛ sɛ a bu ndɛ ng’ɔ o Jue Mun 19:8 nun’n i su akunndan kpa’n, á sú Zoova-ɔ?

 ¹⁰ Suan Zoova i su like titi. Sɛ a suan Biblu’n nun like naan a si Zoova kpa’n, á láfi su kɛ a kwla su i lele guɛ i ti nin i bo. Averi mɔ e kɛnnin i ndɛ’n, ɔ seli kɛ: “N kanngannin Jue Mun 19:8 nun yɛ n boli min ɲin ase n suannin su like kpa. Kpɛkun n buli su akunndan. I sɔ’n mɔ n yoli ti’n, n wunnin i wlɛ kɛ n kusu n kwla su Ɲanmiɛn wie.” (An kanngan nun.) Kɛ Averi wunnin wafa nga Zoova yiali ndɛ ng’ɔ o Jue Mun 19:8 nun’n i nuan’n, ɔ wa kloli i kpa trali laa’n. Kɛ e klo Zoova’n, e lafi su kɛ e kwla su i. Asa ekun’n, e lafi su kɛ e kwla yo like kwlaa ng’ɔ klo kɛ e yo’n. Ana mɔ e kɛnnin i ndɛ’n, ɔ seli kɛ: “Kɛ n ma boli min ɲin ase n suannin Biblu’n nun like’n, n ma wunnin i wlɛ kɛ, kɛ n yo min wun like yaya’n, i sɔ’n yoman Zoova i fɛ.” (1 Piɛ. 5:7) Kɛ é sé yɛ’n, Ana ‘nanti Ɲanmiɛn ndɛ’n,’ su. (Zak. 1:22) Ɔ seli kɛ: “Kɛ n nanti Zoova i mmla’m be su’n, n ɲan su ye. Ɔ maan, n klo i kpa ekun. Siɛn’n, n lafi su kɛ sɛ sa wie tɔ min su’n, Zoova úka min titi.” Ana w’a yomɛn i wun like yaya kun. Ɔ fɛli i wun mannin Zoova, yɛ be yoli i batɛmun.

11. (1) ?Ngue yɛ Vanesa yoli naan w’a tra janvuɛ kpa-ɔ? (2) ?Ngue yɛ i sɔ’n kle e-ɔ?

¹¹ Tra janvuɛ kpa. Vanesa mɔ e kɛnnin i ndɛ’n, ɔ wa wunnin i wlɛ kɛ i janvuɛ’n i dunman nun ti’n, ɔ kwlá suman Zoova. I sɔ’n ti’n, ɔ nin i be titili nun. Asa ekun’n, ɔ fɛli i wun mantannin aniaan nga be o asɔnun’n nun’n. Ɔ maan, ɔ trali wie’m be janvuɛ. Like ng’ɔ ukali Vanesa ekun’n, yɛle Nowe nin i awlobo’n be su ndɛ’n. Ɔ seli kɛ: “Be mantanfuɛ’m be kloman Zoova. Ɔ maan, be ngunminngunmin be afiɛn lɔ yɛ be yo be ninnge mun-ɔn.” Kɛ be yoli Vanesa i batɛmun’n, ɔ wa yoli Atin bofuɛ. Siɛn’n, ɔ se kɛ: “I sɔ’n ukali min kpa. Afin n trali aniaan wie mɔ be o e asɔnun nun’n nin asɔnun uflɛ nun’n be janvuɛ.” Sɛ ɔ kusu a tu ɔ klun di junman nga Zoova fa wlali e sa nun’n, sran kpakpa mun yɛ á trá be janvuɛ-ɔ.​—Mat. 24:14.

12. (1) ?Ngue yɛ Adan nin Ɛvu b’a bumɛn i akunndan-ɔn? (2) ?Kɛ mɔ b’a yoman sɔ’n ti’n, wafa sɛ yɛ i bo guali-ɔ?

 ¹² Nán yo srongble. Sɛ e waan é yó like wie naan srɛ kun e’n, wie liɛ’n ɔ ti kpa dan. I wie yɛle sa tɛ yolɛ’n. Afin, e si kɛ sɛ e yo sa tɛ’n, Zoova fá e wun ya. (Jue. 111:10) Sɛ ɔ ti kɛ Adan nin Ɛvu be buli i sɔ liɛ’n i akunndan’n, nn b’a yoman ɲin kekle Zoova su. Sanngɛ b’a yoman sɔ. Ɔ maan, be yoli ɲin kekle. Kɛ be yoli sɔ’n, be wunnin i wlɛ weiin kɛ b’a yo sa tɛ. Asa ekun’n, be wunnin i wlɛ kɛ sa tɛ’n sá be mma mun naan be wú wie. I kwlaa sɔ’n ti’n, ɲannzuɛn kunnin be, yɛ be kpɛli nɲa be katali be wun.​—Bob. 3:7, 21.

13-14. (1) ?Kɛ nga 1 Piɛ. 3:21 fa kan’n sa’n, ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ e sro wie’n niɔn? (2) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e klo Zoova-ɔ?

¹³ Kannzɛ e ti sa tɛ yofuɛ naan wie’n kun e’n, sanngɛ ɔ fataman kɛ e sro wie’n. Maan e fa e wla e guɛ i Zoova su. Afin, ɔ fali ajalɛ wie mun naan cɛn wie lele’n e ɲan nguan m’ɔ leman awieliɛ’n. Asa ekun, kɛ mɔ e lafi e ti tɛ mɔ Zezi fɛli i wun yili’n i su ti’n, Zoova yaci e sa tɛ mun cɛ e. Yɛ like cinnjin kun nga e kwla yo fa kle kɛ e lafi Zezi su’n, yɛle kɛ maan e fa e wun man Ɲanmiɛn naan be yo e batɛmun.—An kanngan 1 Piɛli 3:21 nun.

¹⁴ Zoova man e ninnge kpakpa mun cɛn kwlaa. Ɔ kle e like naan e si i bɔbɔ, ɔ nin ninnge ng’ɔ́ wá yó be’n. (Zan 8:31, 32) Asa ekun’n, Zoova sin asɔnun’n i lika ɔ kle e atin, yɛ ɔ suan e bo. Kɛ sa o e su’n, ɔ uka e naan y’a wun i trawlɛ. Kpɛkun ɔ ta e nda kɛ cɛn wie lele’n ɔ́ mán e nguan m’ɔ leman awieliɛ’n. (Jue. 68:20; Ngl. 21:3, 4) Kɛ e bu ninnge tɛkɛtɛkɛ nga Zoova yo be fa kle kɛ ɔ klo e’n be akunndan’n, e fa e wun e mɛntɛn i kpɛkun e klo i wie. Ɔ maan e yoman like wie mɔ kwla kun i ya’n.

15. ?Ngue ti yɛ srɛ w’a kunman Makaila kun-ɔn?

¹⁵ Makaila mɔ e kɛnnin i ndɛ’n, ɔ wunnin i wlɛ kɛ Zoova yaci sa nga i sufuɛ’m be yo’n cɛ be sakpa. I sɔ’n ti’n, srɛ w’a kunmɛn i kun. Ɔ seli kɛ: “N wunnin i wlɛ kɛ fɔ o e kwlakwla e nun, naan kannzɛ é yó sɛ saan é fɔ́n cɛn kun. Sanngɛ n wunnin i wlɛ wie kɛ Zoova klo e, naan e ti kpɔlɛ tɛ’n ti’n, ɔ yaci sa nga e yo’n cɛ e.” Makaila wa kloli Zoova. Ɔ maan, ɔ fɛli i wun mɛnnin i. Kpɛkun be yoli i batɛmun.

16. ?Wafa sɛ yɛ akpasua sunianfuɛ kun ukali Mailisi naan w’a fɛ i wun w’a man Zoova-ɔ?

¹⁶ Mailisi mɔ i manmin wun srɛ ti yɛ be nin a yomɛn i batɛmun’n, ɔ ko usali akpasua sunianfuɛ kun i ngwlɛlɛ afɛ. Mailisi seli kɛ: “I kusu i si su Zoova. Sanngɛ i manmin sunman Zoova. Kɛ n ko wunnin i wun’n, ɔ kleli min wafa nga n kwla yiyi ndɛ nun n kle min manmin naan w’a bumɛn i kɛ baba yɛ ɔ su mian min-ɔn.” Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Mailisi i manmin  fali ya dan kpa. Ɔ maan, Mailisi tuli awlo’n nun. Sanngɛ, i sa sin w’a bubumɛn i. Ɔ seli kɛ: “Ninnge kpakpa nga Zoova yo mannin min’n ti’n, n si’a wie se. Kɛ n bu e ti tɛ mɔ Zezi fɛli i wun yili’n i akunndan’n, n wun i wlɛ kɛ ɔ klo min dan. Ɔ maan, n fali min wun mannin Zoova. Kpɛkun be yoli min batɛmun.”

17. ?Ngue yɛ e tinuntinun e le i wun atin-ɔn?

¹⁷ Kɛ Ɛvu dili waka mma’n, ɔ yili i nglo kɛ ɔ kacili i sin sili Zoova. Kɛ Adan kusu dili waka mma’n wie’n, ɔ yili i nglo kɛ ninnge kwlaa nga Zoova yo mɛnnin i’n w’a siman su ye. E tinuntinun e kwla kle kɛ e timan kɛ Adan nin Ɛvu be sa. Kɛ be yo e batɛmun’n, e yi i nglo kɛ Zoova yɛ ɔ le atin kle e sa ng’ɔ ti kpa’n, ɔ nin ng’ɔ ti tɛ’n niɔn. Asa ekun’n, e yi i nglo kɛ e klo e Si Ɲanmiɛn naan e lafi i su.

18. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ a yo naan w’a kwla su Zoova tititi-ɔ?

¹⁸ Kɛ be ko yo e batɛmun’n, like ng’ɔ fata kɛ e mian e ɲin e yo i cɛn kwlakwla’n, yɛle Zoova i mmla’m be su nantilɛ’n. I sɔ yɛ sran miliɔn kpanngban be yo-ɔ. Sɛ a bo ɔ ɲin ase suan Ɲanmiɛn Ndɛ’n i nun like titi’n, naan a tran aɲia’m be bo’n, kpɛkun a bo jasin fɛ’n i juejue su’n, á yó kɛ be sa. (Ebr. 10:24, 25) Asa ekun’n, kwlaa naan w’a fa ajalɛ’n, dun mmua kunndɛ afɔtuɛ Biblu’n nin fluwa nga anuannzɛ’n yi be’n, be nun. (Eza. 30:21) Sɛ a yo sɔ’n, á kwlá sú Zoova tititi.​—Nya. 16:3, 20.

19. (1) ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ a wun i wlɛ titi-ɔ? (2) ?Ngue ti-ɔ?

¹⁹ Sɛ a wun i wlɛ titi kɛ Zoova i mmla’m be yo ɔ ye dan’n, á kló Zoova kpa. Kpɛkun, i mmla’m be su nantilɛ’n, ɔ́ yó ɔ fɛ dan. Ɔ maan, Satan su kwlá lakaman ɔ naan w’a yaci Zoova i sulɛ. Sɛ a fa ajalɛ kɛ be yo ɔ batɛmun’n, ɔ su yoman ɔ nsisɔ le. Cɛn wie lele’n, ɔ bɔbɔ á wún i wlɛ kɛ ajalɛ kpa yɛ a fali-ɔ.