1. De emwi nọ wii Adam kevbe Ivi? Vbọ ghi kẹrikian?

DE ỌMWA ne uwẹ yayi wẹẹ, ọ mwẹ asẹ na ya tae wẹẹ emwi maan ra ẹi maan? Vbe Adam kevbe Ivi rri ọmọ erhan nọ mudia ye ẹwaẹn nẹ a ya rẹn emwi nọ maan kevbe ne ẹi maan, ọ keghi dewarorua wẹẹ, iran ma mu ẹtin yan e Jehova, iran ma vbe mu egbe ne iran ya lele ilele ọghẹe. Iran keghi he ẹmwẹ ye Osanobua obọ rhunmwuda, iran hoo ne iran gha kha yan egbe iran. (Gẹn 3:22) Umiẹn emwi ne iran mu fua! Iran na khian oghian e Jehova, ẹkpotọ nọ te kie ne iran ya gha rrọọ vbe etẹbitẹ na vbe wii iran. Uwu kevbe orukhọ ọre ukhu ne ima hia re vbe obọ iran. (Rom 5:12) Vbene ẹmwata, te azẹ ne Adam kevbe Ivi ru wa zẹ ẹbe.

2-3. (a) De emwi ne ọghẹrriẹnoguan ne Ovbi Etiopia ru vbe Filipi kporhu ma rẹn? (b)  De afiangbe ne ima miẹn vbe ima gha dinwmiamẹ? De inọta ne ima khian ze ewanniẹn yi vbe ako iruẹmwi na?

² De vbene uyinmwẹ ọghe Adam kevbe Ivi ya lughaẹn ne ọghe ọghẹrriẹnoguan ne Ovbi Etiopia ne Filipi kporhu ma? Ọghẹrriẹnoguan nii keghi gbọyẹmwẹ ye emwi ne Jehova kevbe Jesu ru nẹẹn sẹrriọ wẹẹ, ọ na dinmwiamẹ vbobọvbobọ nii. (Iwinna 8:34-38) Ma gha vbe ye egbe ima fiohan ne Osanobua, ima na dinmwiamẹ, te ima rhiẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye emwi ne Jehova kevbe Jesu ru ne ima vbe na ghee ọghẹrriẹnoguan nii. Te ima vbe rhiẹre ma wẹẹ, ma mu ẹtin yan e Jehova kevbe wẹẹ, ma rẹnrẹn wẹẹ irẹn ọkpa ẹre ọ mwẹ asẹ na ya tae ighẹ emwi maan ra ẹi maan.

³ Vbene ẹmwata, afiangbe nibun ẹre ima miẹn vbe ugamwẹ e Jehova! Ọkpa vbe usun afiangbe na ọre wẹẹ, emwi hia ni wii Adam, ya sẹ egbe arrọọ ọghe etẹbitẹ, gha werriegbe sẹ ima obọ. Jehova keghi ya orukhọ ọghe ima bọ ima rhunmwuda ne ima na mu ẹtin yan e Jesu Kristi. Ọna ẹre ọ ya ima mwẹ ekhọe ọguọmwaziro  nọ hianrẹn. (Mat 20:28; Iwinna 10:43) Yevbesọni, e Jehova vbe ka ima ba eguọmwadia re ni ya ẹkoata gae, ne irẹn gha fiangbe vbe ẹghẹ nọ dee vbe odaro. (Jọn 10:14-16; Rom 8:20, 21) Agharhemiẹn wẹẹ afiangbe nibun na ẹre a miẹn vbe ugamwẹ e Jehova, emwa eso ma zẹ emwi ru vbe ugamwẹ e Jehova vbene Ovbi Etiopia nii ru ẹre. Vbọ si iran ghee iyeke ne iran ma na he ye sẹtin dinmwiamẹ? De emwi nọ gha sẹtin ru iyobọ ne iran?

4-5. De isievẹn ne Avery kevbe Hannah werriẹ aro daa?

⁴ Igbama eso roro ẹre wẹẹ iran i sẹtin musọe. Ọ mwẹ ọmọ okpia ọkpa na tie ẹre Avery, Osẹe Jehova ẹre evbibiẹ ọre khin. Erhae keghi re ọdiọn na so eni ẹnrẹn nọ maan vbe iko, erriọ wa vbe ya ya obọ esi mu ẹgbẹe ọre. Ọrheyerriọ, Avery ma kue dinmwiamẹ. Vbọzẹe? Avery keghi kha wẹẹ: “I ma yayi wẹẹ, I gha sẹtin gha ya egbe taa erha mwẹ.” Avery vbe gha roro ẹre wẹẹ, irẹn i khian sẹtin musọe vbe iwinna eso na gha waa irẹn re vbe iko vbọ gha sẹ ẹghẹ. Ọ na kha wẹẹ: “Te osi wa gha si mwẹ ye iwinna eso ne I ghaa roro ighẹ Ii sẹtin ru, vbe na ghee erhunmwu ne a na vbe idagbo, ọta na ya guan vbe iko, ra ne a na su etẹn ladian vbe ikporhu.”

⁵ Ọ mwẹ ọmọ okhuo ọkpa nọ rre ukpo 18, na tie ẹre Hannah, nọ ma zẹdẹ gha ghee egbe ẹre sẹ emwi rhọkpa. Agharhemiẹn wẹẹ, Osẹe Jehova ẹre evbibiẹ ọre khin, ọ ma yayi wẹẹ irẹn gha sẹtin lele ilele ọghe Jehova. Vbọzẹe? Ọ kegha roro ẹre wẹẹ, irẹn i zẹdẹ mwẹ esa ne irẹn ye. Ọna kegha ye Hannah rhie ikuanegbe ne egbe ẹre ugbẹnso. Sokpan, uyinmwẹ na ma zẹdẹ sọfurre ye isievẹn ne Hannah werriẹ aro daa, te ọna ya emwi hia gha tua sayọ. Hannah keghi kha wẹẹ, “I ma tama ọmwa rhọkpa wẹẹ I ghaa rhie ikuanegbe ne egbe mwẹ, uhiẹn ya sẹ egbe evbibiẹ mwẹ. I na vbe gha roro ẹre wẹẹ, rhunmwuda uyinmwẹ nọ gua mwẹ obọ ro, ẹghẹ ọkpa i rrọọ ne Jehova khian ya miẹn mwẹ yi zẹvbe ọguọmwadia re.”

6. De emwi nọ ghaa si e Vanessa ghee iyeke?

⁶ Avbe ọse sẹtin bibi ọmwa odẹ. Ọtẹn nokhuo Vanessa nọ rre ukpo 22 keghi kha wẹẹ: “Ọ mwẹ ọvbokhan okhuo ọkpa nọ gha re ọse mwẹ ne khuankhuankhuan, ọ rrie odẹ ukpo igbe ne ima ghi rẹn egbe.” Sokpan, ọsie Vanessa na, ma zẹdẹ hoo ne Vanessa dinmwiamẹ. Ọna ma ya ẹko rhiẹnrhiẹn Vanessa hiehie. Ọ keghi kha wẹẹ: “Ii re ọmwa nọ rherhe zẹ ọse, rhunmwuda ọni, afianma na gha fian mwẹ, deghẹ I gha ye sẹtin gha mwẹ ọse ọvbehe ne I gu obọ re, vbe imẹ vbe ọse mwẹ na gha sẹ egbe rae.”

7. De emwi nọ si ẹre ne Makayla ma na hoo nọ dinmwiamẹ?

⁷ Ohan keghi mu emwa eso wẹẹ iran i sẹtin musọe. Ukpo isẹn ẹre Makayla ye vbe a kaan  ọtien ọnrẹn nokpia fua vbe iko. Vbọ waan dee, aro ẹre sẹ obalọ ne owẹ ihan ne ọtien ọnrẹn zẹ si ye evbibiẹ ọre egbe. Makayla keghi kha wẹẹ: “Ohan nọ ghaa mu mwẹ ọre wẹẹ, I gha dinmwiamẹ nẹ, I sẹtin ru orukhọ nọ wegbe nọ gha ya ediọn kaan mwẹ fua vbe iko. Ẹghẹ nii, I ghi vbe si akhiẹ ọvbehe ye evbibiẹ mwẹ egbe.”

8. Vbọ ye ohan gha mu e Miles?

⁸ Ohan ọghe igbodan ẹre ọ mu emwa eso. Ọ mwẹ ọvbokhan okpia ọkpa na tie ẹre Miles, Osẹe Jehova ẹre erhae kevbe ọvbokhan erhae khin, sokpan iye Miles i re Osẹe Jehova. Miles keghi kha wẹẹ: “Ukpo 18 ẹre I ya gu iye mwẹ dia, vbuwe ẹghẹ na, ohan ma gu mwẹ tama iye mwẹ wẹẹ I hoo ne I dinmwiamẹ rhunmwuda, I rẹn vbene ọ ya kpokpo erha mwẹ vbe ọ khian Osẹe Jehova. Ọna ẹre ọ ya ohan iye mwẹ gha mu mwẹ.”

9. U gha gele rẹn vbene Jehova mwẹ ahoẹmwọmwa kevbe izinegbe hẹ, de emwi nọ gha gua ruẹ kpa ya ru?

⁹ Adam kevbe Ivi ma ga e Jehova rhunmwuda, ahoẹmwọmwa ne iran ghaa mwẹ daa re ma sẹ otọ ẹko. Ọrheyerriọ, Jehova na gi iran biẹlẹ emọ, ọ na vbe gi iran ya ẹwaẹn obọ iran koko ivbi iran. Adam kevbe Ivi kegha hoo ne iran gha re emwa ni yan egbe iran, sokpan emwi nọ ghi sunu vbọ ma he kpẹ vba, ẹre ọ rhiẹre ma wẹẹ, ẹwaẹn i rre uyinmwẹ ne iran yinrin. E Keni na de Ebẹl izigha. Vbene ẹghẹ ya gha khian, igbinnoguo kevbe uyinmwẹ arovbẹmwẹ na do gba ehe hia vbe uhunmwu otagbọn. (Gẹn 4:8; 6:11-13) Vbọrhirhighayehẹ, e Jehova keghi ru emwamwa nọ ya miẹn iran fan ighẹ ivbi Adam kevbe Ivi ni hoo ne iran ga irẹn. (Jọn 6:38-40, 57, 58) U gha gele rẹn vbene Jehova mwẹ ahoẹmwọmwa kevbe izinegbe hẹ, ahoẹmwọmwa ne u mwẹ daa re ghi gha wegbe sayọ. Ọna gha ru iyobọ nuẹn ya ya egbe fiohan nẹẹn, ọ ghi vbe gua ruẹ kpa ya hẹ yotọ, uviẹn ne Adam vbe Ivi lele.

10. U ghaa ru erria yaẹn Psalm 19:7 de iyobọ ne u gha miẹn vbọ?

¹⁰ Ye gha ruẹ emwi vbekpae Jehova. Zẹ vbene u ya ruẹ vbekpae Jehova sayọ, u ghi do gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, u gha sẹtin musọe vbe ugamwẹ ọghẹe. Avery na guan kaẹn ban vbe omuhẹn keghi kha wẹẹ: “Emwi nọ ghi ya mwẹ do gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ I gha sẹtin musọe vbe ugamwẹ Jehova, ọre ne I na gha tie ebe  Psalm 19:7, I na vbe gha ru erria yan rẹn.” (Tie ẹre.) Avery ghi bẹghe vbene Jehova ya mu eyan rẹn nọ rre ako na sẹ hẹ, ahoẹmwọmwa nọ mwẹ dae Jehova na ghi do gha wegbe sayọ. Ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ dae Jehova keghi ya amuẹtinyan ne ima mwẹ daa re wegbe sayọ, erriọ vbe ya gua ima kpa ya ru emwi nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn. Hannah na ka vbe guan kaẹn ban keghi kha wẹẹ: “E Baibol na tie kevbe na ru erria yan keghi ya mwẹ rẹn wẹẹ, ẹi ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova ne I na rhie ikuanegbe ne egbe mwẹ.” (1 Pit 5:7) Hannah na ghi do gha ya emwi nọ ruẹ vbe ‘Ẹmwẹ Osanobua ru emwi.’ (Jems 1:22) Vbọ ghi kẹrikian? Hannah keghi kha wẹẹ: “Vbe I ghi bẹghe afiangbe ne I miẹn vbe obọ e Jehova zẹvbe ne I ya gha ya ẹmwẹ ọnrẹn ru emwi, ahoẹmwọmwa ne I mwẹ daa re keghi wegbe sayọ. Nia, I mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha rhie adia nọ khẹke mẹ, ẹghẹ ke ẹghẹ ne I ya gualọ iyobọ ọghẹe.” Ọ ghi sẹ ẹghẹ, Hannah ma ghi gha rhie ikuanegbe ne egbe ẹre. Ọ keghi ya egbe ẹre fiohan ne Jehova, ọ na vbe dinmwiamẹ.

11. Vbọzẹe ne Vanessa na sẹtin zẹ ọse ni maan? Vbe ima miẹn ruẹ vbọ?

¹¹ Gha ya ẹwaẹn zẹ ọse. Vanessa na ka guan kaẹn sin keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, ọsiọre ẹre ọ si irẹn ghee iyeke. Rhunmwuda ọni, ọ ma ghi gha gu ẹre mu obọ. Ọ keghi hia nọ gu etẹn vbe iko ru ọse. E Vanessa wẹẹ irẹn wa miẹn igiọdu vbe igiemwi esi ọghe Noa kevbe ẹgbẹe ọre. Ọ na kha wẹẹ: “Agharhemiẹn wẹẹ emwa ne ẹi ga e Jehova ẹre ọ lẹgae Noa vbe ẹgbẹe ọre, iran wa gha mwẹ akugbe vbuwe ẹgbẹe.” Ọ ghi sẹ ẹghẹ, e Vanessa keghi dinmwiamẹ, ọ na ghi do gha re arọndẹ ọghe ẹghẹ hia. Ọ na ye vbe kha wẹẹ: “Iwinna arọndẹ keghi ya mwẹ do gha mwẹ ọse ni maan vbe iko ne I ye kevbe iko ọvbehe.” Uwẹ gha vbe sẹtin zẹ ọse ni rẹn enegbe vbe u gha rhiegba ye iwinna ne Jehova waa ima re.—Mat 24:14.

12. De ohan nọ te khẹke nọ gha mu Adam vbe Ivi? Vbọ ghi kẹrikian?

¹² Ghẹ gi ohan gha mu ruẹ. Ma gha re emwa ni gele ya ẹkoata ga e Jehova, ohan i gi ima ru emwi nọ gha sọnnọẹn. Ohan vbenian ẹre ọ gbe ye uviẹn. (Psm 111:10) Akpawẹ ohan vbenian ghaa mu Adam kevbe Ivi, iran i ghẹ sọtẹ dae Jehova. Iran ghi sọtẹ nẹ, aro na ghi do gbannọ iran, iran na ghi do rẹn wẹẹ, iran ru orukhọ. Erriọ orukhọ kevbe uwu ghi ya sẹ egbe emọ ne iran biẹlẹe. Adam kevbe Ivi ghi rẹn nẹ wẹẹ emwa orukhọ ẹre iran ghi khin, ekhue na gha  mu iran rhunmwuda te iran bannuan, iran na ghi sele ebe ya gue egbe.—Gẹn 3:7, 21.

13-14. (a) Zẹ vbene ebe 1 Pita 3:21 khare, vbọzẹe nọ ma na khẹke ne ohan uwu mu ima sẹrriọ wẹẹ, ma ghi ya ru emwi nọ sọnnọ e Jehova? (b) Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima hoẹmwẹ Jehova?

¹³ Ọ khẹke ne ima gha mu ohan e Jehova, sokpan, ọ ma khẹke ne ohan uwu mu ima sẹrriọ wẹẹ, ma ghi ya ru emwi nọ sọnnọ e Jehova. E Jehova ru emwamwa nẹ, nọ gha ya ima gha mwẹ arrọọ ọghe etẹbitẹ. Rhunmwuda ọni, ma gha ru orukhọ, ima na gele roro iro fi uyinmwẹ werriẹ, e Jehova gha yabọ ima deghẹ ima mu ẹtin yan izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu Kristi. Odẹ ọkpa ne ekpataki ne ima ya rhie amuẹtinyan na ma, ọre ne ima ya arrọọ ọghe ima fiohan ne Osanobua, ma ghi vbe dinmwiamẹ.—Tie 1 Pita 3:21, NW.

¹⁴ Emwi wa bun nọ zẹe nọ na khẹke ne ima hoẹmwẹ Jehova. Irẹn ẹre ọ kpemehe emwi hia ne ima sọyẹnmwẹ ọnrẹn vbe ẹdẹgbegbe, irẹn ẹre ọ vbe ya ima rẹn aro ọmwa ne irẹn khin kevbe emwamwa ọghe irẹn. (Jọn 8:31, 32) E Jehova ẹre ọ mu iko ọghe Ivbiotu e Kristi gbọọ. Iko na, ẹre ima na miẹn adia. Irẹn ẹre ọ vbe ru iyobọ ne ima, ne ima na sẹtin zinegbe ọlọghọmwa ne ima rhirhi gha ye. E Jehova ẹre ọ vbe zẹe ighẹ ima mwẹ ayayẹro ọghe arrọọ etẹbitẹ vbe agbọn ọgbọn nọ dee. (Psm 68:19; Arhie 21:3, 4) Ma ghaa ru erria yan emwi hia ne Jehova he ru ne ima, ọ ghi gua ima kpa ya sikẹ ọre sayọ. Ẹghẹ nii, ma i khian ghi gha ru emwi nọ sọnnọẹn rhunmwuda ma gele hoẹmwẹ ọnrẹn.

15. De vbene Makayla ya do gha mwẹ udinmwẹ hẹ wẹẹ irẹn gha sẹtin musọe vbe ugamwẹ e Jehova?

¹⁵ Makayla, na vbe ka guan kaẹn sin keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, Osa nọ ya orukhọ bọ ẹre Jehova khin, rhunmwuda ọni, ọ keghi do gha mwẹ udinmwẹ wẹẹ irẹn gha sẹtin musọe vbe ugamwẹ e Jehova. Ọ keghi kha wẹẹ: “I na do rẹn wẹẹ, emwa ni ma gba ni ru abakuru ẹre ima hia khin. I na vbe do bẹghe ẹre wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ ima kevbe wẹẹ, ma gha ru orukhọ, ọ gha yabọ ima rhunmwuda izọese adẹwerriegbe.” Ahoẹmwọmwa ne Makayla mwẹ dae Jehova ẹre ọ ghi guae kpa, nọ na ya egbe fiohan ne Jehova, ọ na vbe dinmwiamẹ.

16. Vbọ ru iyobọ ne Miles?

¹⁶ E Miles, nọ te gha mu ohan iyẹe keghi zẹ owẹ nokaro ya nọ iyobọ vbe obọ ọgbaroghe ọghe otako. Miles keghi kha wẹẹ: “Ẹgbẹe nọ ghae egbe ye ugamwẹ ughughan ẹre ọgbaroghe ọghe otako ne I nọ iyobọ vbe obọ re na vbe waan. Ọ na gu mwẹ ziro vbekpae odẹ ne I gha ya gi iye mwẹ rẹn wẹẹ, ne I na hoo ne I dinmwiamẹ, azẹ ọghe obọ mwẹ nọ, ẹi re te erha mwẹ gbagbae yọ mwẹ egbe.” Ọna ma zẹdẹ ya ẹko rhiẹnrhiẹn iye Miles. Zẹvbe ne ẹghẹ ya khian, Miles keghi kpa hin owa iyẹe rre, rhunmwuda ukpokpo nọ ghaa miẹn vbe obọ iyẹe, sokpan, ọ ma fi ekhọe werriẹ. E Miles na ye vbe kha wẹẹ: “Emwi ne I ghaa ruẹ vbekpae Jehova, katekate nọ dekaẹn izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu keghi wa mu mwẹ ekhọe. Ẹghẹ ke ẹghẹ ne I ya ru erria yan rẹn, ọ ghi dewarorua wẹẹ, e Jehova gele hoẹmwẹ mwẹ. Ena hia ẹre ọ gua mwẹ kpa ne I  na ya arrọọ mwẹ fiohan ne Jehova, I na vbe dinmwiamẹ.”

17. De ẹkpotọ nọ kie ne dọmwadẹ ima vbe ẹdẹnẹrẹ?

¹⁷ Te Ivi fi iyeke gbe Jehova nọ re Erhae vbọ rri ọmọ erhan nii vbe ogba ọghe Idẹn. Vbe Adam debae Ivi sọtẹ, ọ keghi rhiẹre ma wẹẹ, irẹn ma zẹdẹ gbọyẹmwẹ ye emwi esi hia ne Jehova ru nẹẹn. Ẹkpotọ wa kie ne dọmwadẹ ima vbe ẹdẹnẹrẹ, ne ima ya rhiẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye emwi esi hia ne Jehova ru ne ima. Ma gha dinmwiamẹ, te ima rhiẹre ma wẹẹ ima gele yayi wẹẹ, e Jehova ọkpa ẹre ọ mwẹ asẹ na ya tae wẹẹ, emwi maan ra ẹi maan. Odẹ vbenian, te ima rhiẹre ma wẹẹ, ima gele mu ẹtin yan e Jehova.

18. Vbua khian ya sẹtin musọe hẹ vbe ugamwẹ e Jehova?

¹⁸ Ma gha ghi dinmwiamẹ nẹ, te ima khian gha hia, ne ima gha lele ilele ọghe Jehova vbe ẹdẹgbegbe. Ilele na ẹre eguọmwadia e Jehova lele vbe arrọọ ọghe iran vbe uhunmwu otagbọn hia. Uwẹ gha vbe sẹtin lele uviẹn na deghẹ u hia ne u gha mwẹ irẹnmwi nọ dinmwi ọghe Baibol, deghẹ u gu etẹn mu obọ, u na vbe gha ya izọghae kporhu iyẹn nọ maan. (Hib 10:24, 25) U gha khian ru azẹ, hia ne u lele adia ni rre uwu Ẹmwẹ Osanobua kevbe adia nọ ke obọ otu rre. (Aiz 30:21) Ẹghẹ nii, emwi hia ne u ru ghi gha dinna odẹ.—Itan 16:3, 20.

19. De emwi nọ khẹke ne aro ruẹ na gha sotọ? Vbua khian lae miẹn?

¹⁹ Aro ruẹ gha gele gha sotọ vbe afiangbe ne u miẹn vbe obọ e Jehova rhunmwuda adia ọghẹe ne u lele, ahoẹmwọmwa ne u mwẹ daa re ghi gha wegbe sayọ, kevbe wẹẹ, ekhọe hia ẹre u khian ya gha lele adia ọghẹe. Ẹghẹ nii, ẹi mwẹ ero ne Esu gha loo nọ gha ya ruẹ la hin ugamwẹ e Jehova rre. Ya ekhọe ruẹ zomwa rẹn, vbene arrọọ ruẹ khian gha ye hẹ vbe ukpo arriaisẹn ọkpa nọ dee. U gha ya yerre azẹ ne u ru vbe u dinmwiamẹ, u ya obọ sudu wẹẹ, azẹ nọ ghi maan sẹ ẹre u ru!