Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 10

Yɛɛnɛ Kuuna yɛ Ya Yiŋɔɔ Sɔlaa?

Yɛɛnɛ Kuuna yɛ Ya Yiŋɔɔ Sɔlaa?

“Mi Filipi nda wana bɛndoo hoo . . . tual o mɛŋndaŋ niŋ. Mi Filipi yiŋ ndu.”—WALTA. 8:​38.

CHONDII 52 Yɔŋgɔŋ leKilisiɔŋndo

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. Yɛɛ ndoo hɛluŋ yɛ Adam nda Ifi, nduyɛ yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo?

O NƐƐNƐ ŋ yiyaŋ yɛ maa ndu nɔ ni mbo kɛsi sawalaŋ le nyɛ cho o kɛndɔɔ wo a le nyɛ cho o wɔɔŋndo wo? Mɛɛ Adam nda Ifi de komɔɔ yɔm tosa mi wana sina suɛi wɔɔŋnde a ikɛndɛiyo, ma chɔm kpendekele o kaala ndalaŋ niŋ maa a tiindaŋ Chɛhowa vɛlɛ a sawala ndɔlaŋ te. Ma tosa chuaŋ chuaa le kɛɛsiaa tosaa a ba nda le nyɛ cho o kɛndɔɔ wo a le nyɛ cho o wɔɔŋndo wo tosaa. (Chɛ. 3:​22) Kɛ yiyaŋndɔ a nyɛ ndoo hɛluŋ nda wo. Mi chaŋyɛi ndɛi a Chɛhowa hialuŋ nda. Mi dikeŋnaŋ ndaa nɔ le waa achal lefafɛɛŋndo bɛɛ hialuŋ nda. Nduyɛ, ma hivi hakioo vɛlɛ a piɔmndo o chuauwaa ndaa lo. (Luomaŋ. 5:​12) Mi chuaŋ chua Adam nda Ifi tosa wo huŋ a dɛnɛpalaa.

Mɛɛ po Itoopiaanɔɔ sina a Chiisu okɔɔ, o dounuŋ tamala le yiŋɔɔ sɔlaa le (Tofa pɛlta 2-3)

2-3. (a) Yɛɛ po Itoopiaanɔɔ tosa yɛ mɛɛ Filipi dimul ndu yooŋgu kɛndɔɔ? (b) Salala kuɛɛ naŋ sɔla yɛ te ŋ yiŋ pɛ, nduyɛ nyunala kuɛɛ naŋ cho yɛ muli?

2 Tuuwɔ nyɛ Adam nda Ifi tosa wo, a nyɛ po Itoopiaanɔ Filipi ndoo dimul yooŋgu kɛndɔɔ wo tosa wo. Mi po Itoopiaanɔɔ hoo chɔm balika melaa tau le nyɛ Chɛhowa nda Chiisu tosal ndu wo, okoŋ mbo sɔla yiŋɔɔ. (Walta. 8:​34-38) Maa po Itoopiaanɔ koŋ, mɛɛ naŋ yɔŋguŋ o Mɛlɛka lo, miŋ sɔla yiŋɔɔ, miŋ chɔm kpendekele o kaala naalaŋ niŋ maa ŋ nɔ balika melaa bɛndoo le nyɛ Chɛhowa nda Chiisu tosal naa wo. Miŋ chɔm vɛlɛ maa ŋ tiindaŋ Chɛhowa, nduyɛ miŋ chɛl maa ndu nɔ ni mbo kɛsul naa sawalaŋ le nyɛ cho o kɛndɔɔ wo a le nyɛ cho o wɔɔŋndo wo.

3 Yiyaŋndɔ a salala naŋ sɔla laŋ te ŋ piɛi pɛ Chɛhowa! Salalaŋ ndaŋ opilɛ cho ni, ŋ nɔ tiindaŋndo maa ŋ cho hunɔɔ nyɛ o nyɛ hɛluŋ Adam nda Ifi sɔla o chilaŋ niŋ, kɔ bii a dikeŋnaŋndo le waa achal lefafɛɛŋ. Le mɛɛ naŋ laalaŋ o Chiisu niŋ yɛ, mi Chɛhowa mal naa haki le yɔŋnda naala wɔɔŋndaŋ, nduyɛ mbo ke naa kɔl iyama walaŋndo. (Maa. 20:​28; Walta. 10:​43) Miŋ luɛi vɛlɛ o yuŋgu Chɛhowa hini kɔllo niŋ, nduyɛ miŋ nɔ chila sɔvɛlaŋ naa lachi. (Chɔŋ 10:​14-16; Luomaŋ. 8:​20, 21) Kɛ a salala sɔvɛlaŋ ndaŋ kpou, lepum mi wanaa sina Chɛhowa wa apum vi dialloŋ le taamasi po Itoopiaanɔɔ hoo kɛsi wo tolɔɔ kɔɔli. Yɛɛnɛ kuuna yɛ nda lepum yiŋɔɔ sɔlaa? Nduyɛ vɛɛ nda looku yɛ ma chɔulaba simultaŋ ndaŋ?

SIMULTA KUUNA WAŊNDA APUM LE YIŊƆƆ SƆLAA WO

Simulta apum sɔla tuupa ma kɛɛsiaa le yiŋɔɔ sɔlaa wo

Kiɔɔ Laalaŋndo o Nda Pila Niŋ (Tofa pɛlta 4-5 *

4-5. Simulta kuɛɛ po feleŋgɔnɔ pilɛ diolaŋ Avili, a chua feleŋgɔnɔ pilɛ diolaŋ Hana ndaa sɔla yɛ?

4 Kiɔɔ laalaŋndo o nda pila niŋ. Seiyaa Chɛhowaa wana velu Avili wa cho ni. Nduyɛ, waŋnda nɔ bɛɛleŋ tau le mɛɛ finya ndɔ cho taamasi kɛndɔɔ kɛsioo o ndu mandaa niŋ, vɛlɛ a le mɛɛ o cho bɛndu kunda kɛndɛ yɛ. Kɛ a koŋ kpou, mi Avili kɛɛ le yiŋɔɔ sɔlaa. Le yɛɛ? Mi Avili dimi aa, “Yaa laalaŋ maa I tiuba mi kɛsi taamasi kɛndɔɔ maa finya nuu le.” Nduyɛ, pesiŋ bɛɛ Avili ndoo laalaŋ maa o tiuba mbo chua kalaŋnda ndoo sɔla niŋ o chilaŋ niŋndaŋ te. Mbo dimi aa, “I wa buulaŋndo le te ndaa dimulla pɛ le piɛileŋ faŋgaa tɛɛŋ, suɛi yɔŋgoo, ɔɔ le kundaa simndaŋ lachi le kɔlaŋ o wali pollo niŋ.”

5 Hana cho niŋ wɔsilaŋ 18, nduyɛ pesiŋ bɛɛ ndoo laalaŋ o ndu pila niŋ te. Seiyaa Chɛhowaa wanaa velu ndu wa cho ni, nduyɛ nda manda ndu ni. Kɛ a koŋ kpou, o wa kiisaŋndo te ndoo nɔla niŋ pɛ mbo tol sawala Chɛhowalaŋ kɔɔli. Le yɛɛ? Mi Hana yiyaŋ maa o cho wana sɔvɛ kposoŋ te. Lepum, te ndoo tambu pɛ kɔl, mi ndoo tosa vɛlɛ sɔɔŋ muŋ chɔɔlu ndu kɔllo tɛɛmbuu wo, nduyɛ sɔɔŋ muŋ ve ndu mala kposoŋ te. Mbo dimi aa, “Le pilɛ bɛɛ I dimul wana o wana nyɛ ya wa tosaa wo le, hali wanaa velu ya wa bɛɛ.” Mbo chɔɔlu dimi aa, “Mi yiyaŋ maa fɛɛŋ bɛɛ Chɛhowa ve ya chɛlɔɔ le mi simnuŋ buɛi ndɔɔ le, kanifuule le nyɛ ya wa ya pila tosalaŋ ndo wo.”

Le Mɛɛ Nda Yaŋ Chaaŋaa Ndaa Nilaŋ yɛ (Tofa pɛl 6 *

6. Yɛɛ ndoo wa yɛ Vanɛsa kuunaa le yiŋɔɔ sɔlaa?

6 Le mɛɛ nda yaŋ chaaŋaa ndaa nilaŋ yɛ. Mi Vanɛsa cho niŋ wɔsilaŋ 22 dimi aa, “Yaa nɔ chaŋ ni kɛndɛ kɛndɛ naŋ siiniaŋ niŋ le wɔsilaŋ tɔ wo.” Kɛ a koŋ kpou, chaŋ ndɔ koŋ ve Vanɛsa mala le mbo komal kpeleŋnda ndɔlaŋ o Mɛlɛka piɛiyo niŋ le yiŋɔɔ sɔlaa le. Mi keŋ paaliaŋ Vanɛsa tau. Mbo dimi aa, “Yaa che ndi bɔɔ ikala le chaŋyaŋ tosaa, nduyɛ I wa buulaŋndo maa te I kelu pɛ chaŋyɛi tosaa a ndu, maa fɛɛŋ bɛɛ I ve lɛ chaŋyɛi kpɛɛluŋnde sɔla maa ndu le.”

Siooŋnde Maa a Cho Biondɔŋndo Tosa o Chilaŋ Niŋ (Tofa pɛl 7) *

7. Siooŋii yɛɛ chua laandu pila diolaŋ Makeila ndoo nɔ yɛ, nduyɛ le yɛɛ?

7 Siooŋnde maa a cho biondɔŋndo tosa o chilaŋ niŋ. Makeila wa wɔsilaŋ la ŋuɛɛnu mi yema ndɔ bɛndoo sɔla solioo o kundaa niŋ. Kɛ mɛɛ o wa hindɔɔ, mbo cha mɛɛ kaala yema ndɔlaŋ la wa wanaa velu nda wa kɔllo tɛɛmbuu wo yɛ. Mi Makeila dimi aa, “I wa siooŋnde maa te I sɔla pɛ yiŋɔɔ, naapum I cho biondɔŋndo tosa, okoŋ mi sɔla solioo o kundaa niŋ, nduyɛ mi keŋ chɔɔlu wanaa velu naa wa kɔllo tɛɛmbuu.”

Siooŋnde le Simullo Sɔlaa (Tofa pɛl 8) *

8. Siooŋii kuɛɛ wa yɛ po chua piandu pilɛ diolaŋ Milisi?

8 Siooŋnde le simullo sɔlaa. Seiyaa Chɛhowaa finyaa Milisi a lanɔ finya ndɔ chua wo cho ni, kɛ kala ndɔ kpeekpeiyo cho Sei Chɛhowa le. Mi Milisi dimi aa, “I wa naa kala nuu le wɔsilaŋ 18, nduyɛ I wa siooŋnde le ndu dimullo maa I yeema mi sɔla yiŋɔɔ. Mi cha nyɛ o tosa wo teleŋ finya nuu simnuŋ Sei Chɛhowaa wo. Nduyɛ I wa siooŋnde maa i nii ndii hiau niŋ le wɔu.”

VƐƐ Ŋ LOOKU YƐ MA TIU SIMULTAŊ BA?

9. Te a pɛɛku pɛ a biuwɔŋ Chɛhowaa vɛlɛ a kaala ndɔɔ okɔɔ, naapum yɛɛ cho yɛ yɔŋnɔŋ?

9 Mi Adam nda Ifi tosa chuaŋ chuaa ma kɛɛ le Chɛhowa piɛiyo kanifuule, ndaa nɔ kaala yiŋgoloŋndo le ndu le. Kɛ a koŋ kpou, mi Chɛhowa chɛl nda ma viau yoomu, nduyɛ ma vialu chuauwa, okoŋ ma tosa kɛɛsiaa a ba nda le chuauwaa kaŋ mandaa. O viu bɛɛ le, mi fulamakɔɔli chuaŋ chua Adam nda Ifi tosa le Chɛhowa kiɔɔ ma waŋnuŋ a ba nda wo, chɔm kpendekele maa diɔmnda nda wa ni. Mi po nda tasoo dii pɔmbɔ ndɔ, nduyɛ mi dɛnɛwɔɔŋndo vɛlɛ a kaa ikaayioo pia o chieeŋndo choo kpede. (Chɛ. 4:​8; 6:​11-13) Kɛ a koŋ kpou, Chɛhowa ndoo nɔ nɛiyo le mbo piŋi chuauwaa Adam nda Ifi wa, a ndaa yeema le ndu piɛiyo wa. (Chɔŋ 6:​38-40, 57, 58) Te a hiou pɛ lachi a pɛɛkoo a biuwɔŋ Chɛhowaa vɛlɛ a kaala ndɔɔ okɔɔ, naapum koŋ tosa mi kaala numndo le ndu chɔɔlu kalu poŋ. Nduyɛ pɛɛŋ, naapum a cho nɛi Adam nda Ifi tol kɔɔli wo kpakpala, nduyɛ ma yɔŋgu yoomu numndo kpou o Chɛhowa lo.

Mɛɛ ŋ tiu simultaŋ ndaŋ ba yɛ

(Tofa pɛlta 9-10) *

10. Vɛɛ yiyaŋndo o Sam 19:​7 choo mala yɛ num le Chɛhowa piɛiyo?

10 Hiou lachi a pɛɛkoo a Chɛhowa okɔɔ. Mɛɛ ŋ hiau lachi fau a pɛɛkoo a Chɛhowa okɔɔ yɛ, lende koni ŋ hiau lachi a yoomuaŋ sɔlaa ni maa a tiuba ma piɛi ndu. Mi Avili naŋ soo suŋ a ndu okɔɔ wo dimi aa, “Mi chɔɔlu yoomuaŋ sɔla tau mɛɛ ya veelu diomndaŋ, nduyɛ mi yiyaŋ o diomnde mɛyaale cho o Sam 19:​7 niŋndeŋ choo.” (Nuawɔ.) Mɛɛ Avili che mɛɛ Chɛhowa peelu diomnde mɛyaale leŋ yɛ, mi kaala ndɔɔ le Mɛlɛka chɔɔlu kalu poŋ. Kaalaa nɔɔ le Mɛlɛka tosa ko miŋ nɔ tiindaŋndo maa ŋ nɔla miŋ piɛi ndu le, kɛ o mala naa vɛlɛ miŋ fafaŋ tosaa nyɛ o nyɛ tɛɛmbuu ndu kɔllo, nduyɛ miŋ kindi yeemɛi nɛi le ndu piɛiyo. Mi Hana naŋ soo suŋ a ndu okɔɔ wo dimi aa, “Sanaa a diomnda ya pila wa veeloo o Baabuiyo niŋndo, mi cha maa te I tɛɛmbuu pɛ ya pila kɔllo, mɛɛ Chɛhowa bɛɛ I tɛɛmbuu ndu kɔl.” (1 Pitɛ 5:​7) Mi Hana simnuŋ wana ‘tosa nyɛ diom Mɛlɛkaa dimi wo.’ (Chemi. 1:​22) Yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo? Mi Hana dimi aa, “Mɛɛ ya che mɛɛ Chɛhowa diikɔŋndo chuu ya tɔnɔɔ yɛ, mi chɔɔlu kaalaa nɔ tau le ndu. Suŋ suŋ niŋ, I nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa cho ya nɛiyo chɔm teleŋ o teleŋ ya yeema ndu malaa o ba pɛ.” Mi Hana tiuba mbo chɔulaba yeemɛi wɔɔŋ ndoo nɔ le ndu pila kɔllo tɛɛmbuu wo wo. Mbo yɔŋguŋ o Chɛhowa lo, okoŋ mbo sɔla yiŋɔɔ.

(Tofa pɛl 11) *

11. Yɛɛ Vanɛsa tosa yɛ le chaŋyaŋ kɛndɔŋ sɔlaa, nduyɛ yɛɛ hei pɛɛku yɛ naa?

11 Hɛli chaŋyaŋ numndoŋ a taasi. Mi Vanɛsa naŋ soo suŋ a ndu okɔɔ wo mɛɛlu sina maa, chaŋ ndɔ wa ndu kuunaa yɔŋgɔŋndo o Chɛhowa lo ni. O mɛɛlulaŋ, mbo kialu chaŋyɛi keŋ. Kɛ o ve ko keŋ te Vanɛsa tosa le. Mbo tosa wallo kekelee le chaŋyaŋ sɛnɛiyoŋ sɔlaa o kunda leKilisiɔŋndo niŋ. Mbo dimi maa taamasi Nuuwa nda yuŋgu ndɔɔ kɛsi wo mala ndu ni. Mbo dimi aa, “Wanaa ndaa nɔ kaala le Chɛhowa le wa ndaa balu nda ni, kɛ ndaa nɔ kaaliaŋndo nda pilɛ tɛɛŋ.” Mɛɛ Vanɛsa sɔla yiŋɔɔ, mbo simnuŋ kɔɔfanɔɔ. Mbo chɔɔlu dimi aa, “Hei mala ya niŋ le chaŋyaŋ kɛndɔŋ nuuviaa, o cho ko o kunda nuu niŋ te, kɛ o kundala cheleŋndaŋ niŋ bɛɛ.” Num bɛɛ tiuba ma nuuviaa chaŋyaŋ kɛndɔŋ te a yɔŋguŋ pɛ le tosaa tau o wali Chɛhowa ke naa le tosaa wo niŋ.—Maa. 24:​14.

(Tofa pɛlta 12-15) *

12. Siooŋii kuɛɛ Adam nda Ifi ndaa nɔ yɛ le, nduyɛ yɛɛ yɔŋnuŋ yɛ nda o mɛɛlulaŋ kpɔŋ?

12 Pɛɛku le sinaa siooŋii bɛnda ma nɔ ve. O bɛnda bɔɔ miŋ nɔ siooŋnde ipum. Le taamaseliiyo, o bɛnda miŋ nɔ siooŋnde le nyɛ tɛɛmbuu Chɛhowa kɔllo wo tosaa. (Sam 111:​10) Te Adam nda Ifi ndaa nɔ pɛ siooŋii suu waa naa, a ve Chɛhowa simul le ndu kiɔɔ diikɔŋndo le. Kɛ ma simul ndu. Mɛɛ nda tosa hei, mi hɔlta ndalaŋ la kumbiŋ, ma sina kɛsɛ maa wanaa lahakiaa nda wa ni. Mɛɛ nyɛm kɛŋ nda mel chuauwaa ndaa woŋ cho hakioo a piɔmndo ni. Le mɛɛ ndaa nɔ niŋ sinapɛŋgoo maa a kɛɛ sawa Mɛlɛkaa diikɔŋndo yɛ, mi siɔmbulaŋ la bii nda mɛɛ nda sina maa nyɛla cho nda lekɔɔ le, okoŋ ma nuuviaa pei ma yiinuŋ o lachaŋ.—Chɛ. 3:​7, 21.

13-14. (a) A mɛɛ Pitɛ Tasoo 3:​21 dimi yɛ, le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ hiu siooŋnde nɔ le piɔmndo le? (b) Sabula kuɛɛ naŋ nɔ yɛ le Chɛhowa kaalaa?

13 Mi che bɛɛ ŋ nɔ miŋ nɔ siooŋnde le Chɛhowa, kɛ ŋ nɔ miŋ hiu siooŋnde nɔ le piɔmndo le. Chɛhowa chii niŋ nɛiyo bɛɛndiaa le naa le miŋ huŋ sɔla yoomu fafɛɛŋndo o chilaŋ niŋ. Te ŋ tosa pɛ hakioo, nduyɛ miŋ wookuŋ a kɔllo kpou, Chɛhowa cho naa haki malɔɔ. O cho naa haki malɔɔ le tiindaŋ naŋ nɔ o sala baŋaa Po ndɔɔ niŋndo. Nɛi kpeekpei naŋ chɔm tiindaŋ naa wo cho yɔŋgɔŋndo o Mɛlɛka lo a kɔllo kpou ni, nduyɛ miŋ sɔla yiŋɔɔ.—Nuawɔ Pitɛ Tasoo 3:​21.

14 Ŋ nɔ sabulaŋ tau le Chɛhowa kaalaa. O fulawɔ o nyɛm kɛndɛŋ o cho naa kioo lepaa o lepaa wo kɔɔli, mbo pɛɛku naa vɛlɛ tonyaa a ndu pila okɔɔ vɛlɛ a sabula ndɔlaŋ. (Chɔŋ 8:​31, 32) O ke naa kunda leKilisiɔŋndo le naa nɛi chɔmaa kioo vɛlɛ a naa tooloo. Mbo mala naa a bahawɛila naalaŋ, nduyɛ o ke naa vɛlɛ tiindaŋndo le miŋ huŋ wa achal lefafɛɛŋ o kpele hɛnɛkiɔɔ niŋ o chilaŋ niŋ. (Sam 68:​19; Sɔɔŋ. 21:​3, 4) Te ŋ yiyaŋ pɛ mɛɛ kpɛ Chɛhowa tosa niŋ le naa chɔmndo maa o kaala naa yɛ, koŋ tosa miŋ chɔɔlu ndu kaala tau. Nduyɛ te ŋ kaala pɛ Chɛhowa, keŋ tosa miŋ pɛɛku le sinaa siooŋii bɛnda miŋ nɔ ve. Miŋ nɔ siooŋnde le kiɔɔ tosaa nyɛ o nyɛ tɛɛmbuu wana naŋ kaala kaala bɛndoo wo kɔllo.

15. Vɛɛ Makeila looku yɛ siooŋii ndoo nɔ maa o cho biondɔŋndo tosa ve chɔulaba?

15 Mi Makeila naŋ soo suŋ a ndu okɔɔ wo tiu siooŋii nduɛi ba mɛɛ o sɔla sinapɛŋgoo a mɛɛ Chɛhowa cho wana malaa haki yɛ. Mbo dimi aa, “Mi sina maa naa kpou wanaa lahakiaa naŋ cho ni, nduyɛ maa ŋ cho wa biondɔŋndaŋ tosaa. Kɛ mi sina vɛlɛ maa Chɛhowa kaala naa, nduyɛ maa o cho naa haki malɔɔ sanaa o sala baŋaa niŋ.” Mi kaala ndoo nɔ le Chɛhowa wo nyindu ndu mbo yɔŋguŋ o ndu lo, nduyɛ mbo sɔla yiŋɔɔ.

(Tofa pɛl 16) *

16. Vɛɛ Milisi sɔla yɛ malaa le mbo chɔulaba siooŋii ndoo nɔ le simullo sɔlaa wo?

16 Mi Milisi wa siooŋnde maa o cho kala ndɔ simullo sɔla o ba le yiŋɔɔ sɔlaa wo, nyuna buɛi ibuŋgaa le malaa. Mi Milisi dimi aa, “Ndu bɛɛ, wanaa velu ndu wa opilɔɔ ve Chɛhowa piɛi le. Mbo mala ya le mi yiyaŋ a nyɛ yaa nɔ mi dimi le mi kala nuu ndoo bii bila maa ya pila kɛɛsiaa ni le yiŋɔɔ sɔlaa, nduyɛ maa o cho finya nuu le wa ya baŋɔɔ le.” Kalaa Milisi ve a kɔl kɛndɛ kposoŋ te. O mɛɛlulaŋ, mbo fulaŋ o kala ndɔ lo chiɛiniŋ, kɛ mbo lo o kɛɛsiaa ndɔɔ choo. Mi Milisi dimi aa, “Pɛɛkoo a sɔɔŋ kɛndɛŋ Chɛhowa tosalla niŋndoŋ okɔɔ pilaŋ ya kɔllo ni. Mɛɛ ya yiyaŋ yiŋgoloŋ a sala baŋaa Chiisoo okɔɔ, mi sina kɛsɛ mɛɛ kpɛ Chɛhowa kaala ya yɛ. Mi keŋ nyindu ya le yɔŋgɔŋndo o Chɛhowa lo, nduyɛ mi sɔla yiŋɔɔ.”

LO O KƐƐSIAA NUMNDO CHOO

Ŋ nɔla miŋ chɔm balika melaa le nyɛ Mɛlɛka tosal naa niŋndo (Tofa pɛl 17)

17. Dikeŋnaŋ kuɛɛ naŋ nɔ yɛ?

17 Mɛɛ Ifi de komɔɔ yɔmndo o kpeloo Idɛŋ niŋ, mbo kɛɛ Finya ndɔ. Mɛɛ Adam tol ndu kɔɔli, mbo kɛɛ kpooŋ le balika melaa chɔmndo le nyɛm kɛndɛŋ Chɛhowa ndoo tosal ndu niŋndoŋ kpou. Naa kpou nɔ dikeŋnaŋndo le chɔmndo maa ŋ cho maa Adam nda Ifi le. Ŋ nɔ balika melaa le nyɛ o nyɛ kɛndɛ Chɛhowa cho naa tosallo. Te ŋ sɔla pɛ yiŋɔɔ, ŋ chɔm Chɛhowa maa ŋ laalaŋ kɛsɛ maa ndu nɔ dioo ni le mbo kɛsul naa sawalaŋ le nyɛ cho o kɛndɔɔ wo vɛlɛ a le nyɛ cho o wɔɔŋndo wo. Miŋ chɔm maa ŋ kaala Finya naa, nduyɛ maa ŋ tiindaŋ ndu.

18. Vɛɛ ŋ sɔla yɛ batiuwaa o Chɛhowa piɛiyo niŋ?

18 Te ŋ sɔla pɛ yiŋɔɔ, ŋ nɔ miŋ hiou lachi a tosaa nyɛ Chɛhowa hɛnaŋndo, kɛ o cho nyɛ naapila yeema tosaa wo le. Nduyɛ, buɛiyaa Mɛlɛkaa o miiliɔŋndaŋ niŋ cho hau hei tosaa. Num bɛɛ nɔla ma wa maa nda te a hiou pɛ lachi a sɛmbɔɔ dɔwɔɔ le sinapɛŋgu numndo chɔɔloo o Diom Mɛlɛkaa niŋ, waa latulu lɔɔlɔɔ nya puaapiliaa a ndepiliaa numnda, nduyɛ ma wa nyɛ ŋ pɛɛku a Finya num kaalaa okɔɔ wo acheleŋnda dimullo a dialuŋfulaa. (Hibu. 10:​24, 25) Te a wa pɛ kɛɛsiaalaŋ tosaa, yaŋ nilaŋ o silala Chɛhowa cho num kioo o Diom ndɔɔ niŋndo vɛlɛ a o kɔɔna ndɔɔ niŋndo. (Aisaya 30:​21) Okoŋ, a cho batiuwaa sɔla o nyɛ o nyɛ ŋ wa pɛ tosaa niŋ.—Pulɔ. 16:​3, 20.

19. Yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma wa yiyaŋndo choo lɔɔlɔɔ, nduyɛ le yɛɛ?

19 Te a hiou pɛ lachi a sinaa mɛɛ kpɛ ŋ cho tɔnɔɔ sɔlaa o nɛi chɔmaa Chɛhowaa niŋ yɛ, koŋ mala mi kaala numndo le ndu vɛlɛ a sawala ndɔlaŋ chɔɔlu kalu poŋ. Nduyɛ, Setana nɔla mbo hui num ma kɛɛ Chɛhowa piɛiyo le. Numpila yiyaŋndɔ waa achal kanduŋ a hau kɔ bii wɔsilaŋ waapilɛ. A tofaŋ niŋ kɔɔli a kɛɛsiaa ŋ tosa le yiŋɔɔ sɔlaa wo maa kɛɛsiaa sɔvɛ sɔviɔɔ pila ŋ tosa koŋ ni!

CHONDII 28 Chaŋyɛi Tosaa a Chɛhowa

^ pɛl. 5 Chuaŋ chua sɔvɛ bɛndu ŋ nɔ ma tosa wo cho kɛɛsiaa le yiŋɔɔ sɔlaa ɔɔ kiɔɔ le yiŋɔɔ sɔlaa ni. Le yɛɛ kɛɛsiaa koŋ cho yɛ o sɔvɛ? Buŋgɛi hei cho nyuna koŋ muli. I cho vɛlɛ wanaa cho yiyaŋndo le yiŋɔɔ sɔlaa wa mala ma tiu simulta cho nda kuunaa le yiŋɔɔ sɔlaa wo ba.

^ pɛl. 56 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Laalaŋndo: Po feleŋgɔnɔɔ cho siooŋnde le mulioo yɔŋgoo.

^ pɛl. 58 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Chaŋyaŋ: Sei Chɛhowa feleŋgɔnɔɔ cho latulu a chaŋyaŋ wɔɔŋndoŋ, nduyɛ mɛɛ o che chaaŋaa nduaa Seiyaa Chɛhowaa, mi siɔmbulaŋ la bii ndu.

^ pɛl. 60 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Biondɔŋndo: Mɛɛ yema ndɔ sɔla solioo o kundaa niŋ nduyɛ mbo mal chiɛiyo, mi chuaambɔ feleŋgɔnɔɔ kandu buulaŋndo maa ndu bɛɛ cho biondɔŋndo tosa.

^ pɛl. 62 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Simullo: Poombɔɔ cho siooŋnde le piɛileŋ kanifuule, kala ndɔ cho Sei Chɛhowa le wo cho ndu nuaa.

^ pɛl. 65 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Laalaŋndo: Le hei, mbo chɔɔlu sɛmbɔɔ dɔwɔɔ le pɛɛkɔŋ ndɔ ipilayaa.

^ pɛl. 67 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Chaŋyaŋ: Okoŋ, mbo pɛɛku le waa a kɔl kɛndɛ le mɛɛ o cho Sei Chɛhowaa yɛ.

^ pɛl. 69 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Biondɔŋndo: A koŋ kpou, mbo siiŋguu tonyaa nyɛ ndɔ nduyɛ mbo sɔla yiŋɔɔ.

^ pɛl. 71 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Simullo: Okoŋ kɔɔli, mbo tɛɛsial kala ndɔ koŋ laalaŋnda ndɔlaŋ a kɔl sikpaa.