1-2. (1) ?Zoova yo sɛ yɛ ɔ kan ndɛ kle klɔ sran mun-ɔn? (2) ?Like suanlɛ nga nun’n, kosan benin mun yɛ é wá wún be su tɛlɛ’n niɔn?

KƐ ZOOVA kan ndɛ kle e’n, ɔ yo i fɛ. Laa’n, ɔ sinnin i nuan ijɔfuɛ mun nin anzi mun, ɔ nin i Wa Zezi Klisi be lika yɛ ɔ kan ndɛ kleli sran mun-ɔn. (Amɔ. 3:7; Gal. 3:19; Ngl. 1:1) Andɛ’n, ndɛ ng’ɔ kan kle e’n, ɔ o Biblu’n nun. Sɛ e kanngan Biblu’n nun’n, é sí akunndan ng’ɔ bu’n, yɛ é wún i mmla’m be wlɛ.

² I nun mɔ Zezi o asiɛ’n su wa’n, Zoova m’ɔ o nglo lɔ’n, ɔ ijɔli kpɛ nsan. ?Ndɛ benin yɛ ɔ kannin-ɔn? ?Ngue yɛ ndɛ ng’ɔ kannin’n, ɔ kle e-ɔ? ?Yɛ i su ye benin yɛ e ɲɛn i-ɔ? Like suanlɛ nga nun’n, é wá wún kosan sɔ’m be su tɛlɛ’n.

3. (1) ?Kɛ be yoli Zezi i batɛmun’n, ndɛ benin yɛ Zoova kannin-ɔn? (2) ?Like cinnjin nsan benin yɛ ndɛ sɔ’n kle e-ɔ?

³ Kpɛ klikli nga Zoova ijɔli’n, ndɛ ng’ɔ kannin’n, ɔ o Marki 1:9-11 nun. (An kanngan nun.) Ɔ seli kɛ: “A ti min Wa. A ti min awlɛn su ba. Min klun jɔ ɔ wun.” Kɛ Zezi tili ndɛ sɔ’n, ɔ yoli i fɛ dan. Afin i Si’n yili i nglo weiin kɛ ɔ klo i, naan ɔ lafi i su. Ndɛ nga Zoova kannin’n ɔ kle e like cinnjin nsan. Yɛle kɛ, Zezi ti i Wa, ɔ klo i, kpɛkun i klun jɔ i wun. Maan e fa e ɲin e sie i like nsan sɔ’m be su kunngunngun.

4. ?Kɛ bé yó Zezi i batɛmun’n, sa cinnjin benin yɛ ɔ juli-ɔ?

⁴ Zoova seli Zezi kɛ: “A ti min Wa.” Ndɛ sɔ’n kle kɛ kwlaa naan Zezi w’a ba asiɛ’n su wa’n, ɔ ti Zoova i Wa. Sanngɛ i nun mɔ bé yó Zezi i batɛmun’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n jrɛli i su. Blɛ sɔ nun’n, Ɲanmiɛn kleli kɛ ɔ kpali Zezi sieli i  ngunmin, naan cɛn wie lele’n, ɔ́ sɛ́ i sin ɲanmiɛn su, kpɛkun ɔ́ síe i Famiɛn nin Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan. (Lik. 1:31-33; Ebr. 1:8, 9; 2:17) Nán ngbɛn ti yɛ kɛ bé yó Zezi i batɛmun’n, Zoova seli i kɛ ‘ɔ ti i Wa’n’ niɔn.​—Lik. 3:22.

5. Kɛ Zoova klo sran kun mɔ i klun jɔ i wun’n, ɔ yi i nglo. ?Wafa sɛ yɛ e kwla niɛn i ajalɛ’n su-ɔ?

⁵ Zoova seli Zezi ekun kɛ: “A ti min awlɛn su ba.” Kɛ Zoova klo sran kun mɔ i klun jɔ sran sɔ’n i wun’n, ɔ yi i nglo. Maan e niɛn i ajalɛ’n su. Yɛle kɛ, maan e wla e niaan’m be fanngan. (Zan 5:20) Kɛ sran nga e ɲin yi i dan’n, ɔ kle e kɛ ɔ klo e mɔ like kpa nga e yo’n ti’n ɔ yo e mo’n, e wun kpaja e. Ɔ fata kɛ e kusu e kle aniaan nga be o asɔnun’n nun’n, ɔ nin e awlofuɛ’m be kɛ e klo be, yɛ e wla be fanngan. Sɛ e yo sɔ’n, be wun kpája be wie. Asa ekun’n, kɛ e yo e wiengu’m be mo nin junman’n, be lafi Zoova su, yɛ be su i kpa liɛ su. Siɛ nin niɛn mun, amun bɔbɔ yɛ ɔ fata kɛ amun wla amun mma’m be fanngan-ɔn. Kɛ amun yo amun mma’m be mo’n, mɔ amun kle be kɛ amun klo be’n, be wun kpaja be.

6. ?Ngue ti yɛ e kwla lafi Zezi Klisi su-ɔ?

⁶ Zoova seli i Wa’n i ekun kɛ: “Min klun jɔ ɔ wun.” Zoova i ndɛ sɔ’n kle kɛ ɔ lafi su kɛ Zezi yó i klun sa’n lele gúɛ i ti nin i bo. Kɛ mɔ Zoova lafi Zezi su ti’n, e kusu e kwla lafi i su wie. (2 Kor. 1:20) Sɛ e bu ajalɛ nga Zezi kleli e’n i akunndan’n, é fúa kpa kɛ é sí i kpa naan é yó kɛ i sa. Zoova lafi e su wie. Ɔ lafi su kɛ i sufuɛ’m be níɛn i Wa’n i ajalɛ’n su sakpasakpa.​—1 Piɛ. 2:21.

7. (1) ?Kɛ nga Matie 17:1-5 fa kan sa’n, blɛ benin nun yɛ Zoova ijɔli ekun-ɔn? (2) ?Ndɛ benin yɛ ɔ kannin-ɔn?

⁷ An kanngan Matie 17:1-5 nun. I kpɛ nɲɔn su nga Zoova ijɔli’n, yɛle i nun mɔ Zezi ‘kacili i akoto’m be ɲrun lɛ’n.’ Cɛn kun’n, Zezi seli Piɛli nin Zaki, ɔ nin Zan be kɛ be ko sunmɛn i oka fleiin kpa kun su. Kɛ be juli lɔ’n, i akoto’m be wunnin abonuan sa kun. Zezi i ɲrun’n kpajali kɛ wia sa, yɛ i wun tralɛ’m be kpajali fuaii. Kpɛkun, be wunnin sran nɲɔn, kun ti kɛ Moizi sa, yɛ kun’n ti kɛ Eli sa. Kɛ sran nɲɔn sɔ’m be nin Zezi bé kókó yalɛ’n, be kannin kunlɛ mɔ bé wá kún Zezi’n nin i cɛnlɛ’n be ndɛ. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn “lafilɛ’n w’a fa” Zezi i akoto nsan mun. Sanngɛ, kɛ be tinngeli’n, be wunnin abonuan sa sɔ’n. (Lik. 9:29-32) Kpɛkun, ɲanmiɛn ufue fuaii kun katali be su. Yɛ nɛn kun tɛli ɲanmiɛn ufue sɔ’n nun. Ɲanmiɛn i nɛn’n niɔn. Kɛ bé yó Zezi i batɛmun’n, ndɛ nga Zoova kannin’n, ɔ kɛnnin i ekun. Ɔ seli kɛ: “Min Wa’n yɛ, min awlɛn su ba mɔ min klun jɔ i wun’n niɔn.” Zoova yili i nglo ekun kɛ ɔ klo i Wa’n naan i klun jɔ i wun. Sanngɛ, cɛn sɔ nun liɛ’n, ɔ kan guali su kɛ: “Amun tie ndɛ ng’ɔ kan’n.”

8. ?Abonuan sa ng’ɔ juli oka fleiin’n su lɔ’n, i su ye benin yɛ Zezi nin i sɔnnzɔnfuɛ’m be ɲɛnnin i-ɔ?

⁸ Kɛ Ɲanmiɛn wá síe Zezi famiɛn’n, aɲrunɲan nin kwlalɛ nga Zezi wá ɲɛ́n i’n, i nglo kan yɛ ɔ yi kleli akoto mun-ɔn. E si kɛ sa sɔ’n wlali Zezi i fanngan dan. I sɔ’n ti’n, ɔ kwla jrannin ɲrɛnnɛn nga be kleli i lele naan b’a kun i’n, i ɲrun kekle. Asa ekun’n, abonuan sa sɔ’n, ɔ wlali Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be fanngan kpa. Ɔ maan, kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun mɔ sran’m be wa kleli be yalɛ’n, be kwla jrannin kekle. Yɛ be tuli be klun be dili junman nga Zezi fa wlali be sa nun’n. Kɛ afuɛ kɔe 30 sinnin bɔbɔ’n, Piɛli boli abonuan sa nga be wunnin i’n su. I sɔ’n kle kɛ i wla w’a fiman su.​—2 Piɛ. 1:16-18.

9. ?Afɔtuɛ benin yɛ Zezi mɛnnin i sɔnnzɔnfuɛ mun-ɔn?

⁹ Zoova seli kɛ: “Amun tie ndɛ ng’ɔ kan’n.” I sɔ’n kle weiin kɛ ɔ klo kɛ e tie ndɛ nga i Wa’n kan’n, naan e fa su. ?I nun mɔ Zezi o asiɛ’n su wa’n, ndɛ benin yɛ ɔ kannin-ɔn? Ɔ kannin ndɛ kpanngban, yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e fa ndɛ sɔ’m be su. I wie yɛle kɛ, ɔ kleli i sɔnnzɔnfuɛ’m be wafa ng’ɔ fata kɛ be bo jasin fɛ’n. Yɛ ɔ kpɛnnin be wla titi kɛ maan be ɲin tran su. (Mat. 24:42; 28:19, 20) Asa ekun’n, ɔ wlali be fanngan kɛ maan be mian be ɲin kekle kpa be su Ɲanmiɛn, nán be sa sin bubu be. (Lik. 13:24) Zezi seli ekun kɛ maan i sɔnnzɔnfuɛ’m be klo be wiengu, be bo yo kun titi, yɛ be nanti i mmla’m be su. (Zan 15:10, 12, 13) Afɔtuɛ sɔ mɔ Zezi mannin be’n, ɔ ukali be kpa. Yɛ andɛ nin andɛ, e te ɲan su ye.

10-11. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e tie ndɛ nga Zezi kan’n niɔn?

¹⁰ Zezi seli kɛ: “Sran kwlaa ng’ɔ o nanwlɛ’n i sin’n, ɔ sie i su min nuan bo.” (Zan 18:37) Wafa nga e kwla kle kɛ e sie e su Zezi i nuan bo’n, i kun yɛle kɛ maan e nanti afɔtuɛ nga su. Yɛle kɛ, ‘sɛ e wiengu yo e sa’n, maan ɔ sɔn e nun. Asa ekun’n, kannzɛ be loli e ngasi’n, maan e yaci sa nga be yoli e’n e cɛ klun ufue su.’ (Kol. 3:13; Lik. 17:3, 4) Asa ekun’n, “sɛ lika’n ti kpa-o, sɛ ɔ timan kpa-o,” maan e tu e klun e bo jasin fɛ’n. Kɛ e yo sɔ’n, e kle kɛ e sie e su Zezi i nuan bo.​—2 Tim. 4:2.

¹¹ Zezi seli kɛ: “Min bua’m be tie min nɛn’n.” (Zan 10:27) Wafa nga Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be kwla kle ekun kɛ be tie ndɛ ng’ɔ kan’n, yɛle i nuan ndɛ’n i su nantilɛ.  Be kokoman ninnge mɔ be lemɛn i’n, be ti ngboko. (Lik. 21:34) Ndɛ nga Zezi kannin be’n, be su nantilɛ yɛ ɔ ti be cinnjin-ɔn. Kannzɛ bɔbɔ lika’n yo kekle be su sɛ’n, be yacimɛn i sɔ yolɛ. Be kle e niaan kpanngban kpa be yalɛ. Aliɛ bɔbɔ sa’n, i ɲanlɛ ti kekle man wie mun. Yɛ sanvuɛsa ɲan wie mun ekun. Ɔ nin i sɔ ngba’n, be nin Zoova be nanti klanman. Zezi kannin ndɛ kun m’ɔ gua aniaan sɔ’m be awlɛn su nzue dan-ɔn. Ɔ seli kɛ: “Sran ng’ɔ sɔ min mmla’m be nun m’ɔ fa be su’n, sran sɔ’n yɛ ɔ klo min-ɔn. Asa ekun’n, sran ng’ɔ klo min’n, min Si kusu kló i wie.”​—Zan 14:21.

12. ?Wafa kun ekun nga e kwla kle kɛ e tie ndɛ nga Zezi kan’n, yɛle benin?

¹² Wafa kun ekun nga e kwla kle kɛ e tie ndɛ nga Zezi kan’n, yɛle kɛ maan e ɲin yi aniaan nga be dun e ɲrun mmua’n. (Ebr. 13:7, 17) Koko nun wa’n, Ɲanmiɛn i anuannzɛ’n fali ajalɛ wie mun. I wie yɛle kɛ, be mannin e ninnge uflɛ wie mun naan e fa bo jasin fɛ’n. Yɛ be kleli e jasin fɛ bolɛ’n, i wun ajalɛ uflɛ wie mun. Yɛ wafa nga e yo aɲia mun lemɔcuɛ’n nun’n, ɔ timan kɛ laa’n sa kun. Asa ekun’n, wafa nga be kplan e Ɲanmiɛn sulɛ sua mun’n, nin wafa nga e siesie be ye’n, ɔ nin wafa nga e nian be lika’n, b’a fɛ i wun ajalɛ uflɛ. Aniaan’m be buli ajalɛ fanunfanun sɔ’m be su akunndan kpa naan b’a fa be. Yɛ klolɛ su be yiyili nun kleli e. Nanwlɛ, i sɔ’n yo e fɛ dan. Sɛ e mian e ɲin e nanti ajalɛ sɔ’m be su’n, Zoova yrá e su.

13. ?Sɛ e nanti ndɛ nga Zezi kan’n su’n, i bo’n gúa sɛ mán e?

¹³ Sɛ e nanti like kwlaa nga Zezi kleli su’n, é ɲán su ye. Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ sɛ be nanti ndɛ ng’ɔ kan’n su’n, be wla gúa ase. Ɔ seli kɛ: “Ń yó maan amun wla gúa ase. [ ... ] Afin min kɔmin su waka’n i sualɛ yo fɛ, yɛ min trɔ’n ti fokofoko.” (Mat. 11:28-30) Kɛ e kanngan Zezi i su ndɛ nga i sɔnnzɔnfuɛ’m be nun nnan be klɛli’n, ɔ nin Ɲanmiɛn ndɛ’n onga’n, be nun’n, e nin Ɲanmiɛn e afiɛn mantan kpa, yɛ ɔ yo maan e si ngwlɛlɛ. (Jue. 19:8; 23:3) Zezi seli kɛ: “Be nga be ti Ɲanmiɛn ndɛ’n mɔ be fa su’n, be liɛ su ti ye!”​—Lik. 11:28.

14-15. (1) ?Kɛ nga Zan 12:27, 28 fa kan sa’n, blɛ benin nun yɛ Zoova ijɔli ekun-ɔn? (2) ?Ngue ti yɛ ndɛ nga Zoova kannin’n ɔ wlali Zezi i fanngan-ɔn?

¹⁴ An kanngan Zan 12:27, 28 nun. I kpɛ nsan su nga Zoova ijɔli’n ɔ o Zan  fluwa’n nun. Kɛ ɔ ka kan bé kún Zezi’n, ɔ ɔli Zerizalɛmun lɔ naan ɔ́ kó dí Delɛ cɛn kasiɛn’n. I sɔ’n ti, ɔ seli kɛ: “Min akunndan’n w’a sanngan.” Kpɛkun, ɔ srɛli Ɲanmiɛn kɛ: “Min Si, yo maan ɔ dunman’n fu.” Kɛ ɔ yoli sɔ’n, i Si tɛli i su kɛ: “N yoli maan ɔ fuli, yɛ ń wá yó maan ɔ́ fú ekun.”

¹⁵ Zezi si kɛ be su wa kle i ɲrɛnnɛn lele bé kún i. Blɛ kekle sɔ nun’n, ɔ ti cinnjin kɛ ɔ su Zoova lele guɛ i ti nin i bo. Kɛ ɔ bu i sɔ liɛ’n i akunndan’n, i akunndan’n sanngannin. (Mat. 26:38) Zezi waan ɔ́ yó naan i Si i dunman’n fu. I sɔ yolɛ’n ti i cinnjin tra like kwlaa. Be tɔnnin Zezi i suɛn kɛ w’a saci Ɲanmiɛn dunman. Yɛ ng’ɔ yo i ya dan’n, yɛle kɛ sɛ ɔ wu’n, sran’m be kwla bo Ɲanmiɛn i dunman tɛ. Ɔ maan, ndɛ nga Zoova kannin’n, ɔ wlali Zezi i fanngan dan. Afin, ɔ kwla lafi su kɛ i kwlaa yoli o, Zoova i dunman’n fú. Asa ekun’n, ndɛ nga Zoova kannin ti’n, ɔ́ ɲán wunmiɛn jrán i ɲrun lɔ sa’m be ɲrun kekle. Atrɛkpa’n, kɛ Zoova kán ndɛ sɔ’n, Zezi ngunmin yɛ ɔ tili-ɔ. Sanngɛ, Zoova yoli maan be klɛli ndɛ sɔ’n naan e ngba e ɲan su ye.​—Zan 12:29, 30.

16. ?Ngue ti yɛ kɛ sran’m be saci Zoova dunman’n, ɔ kwla yo e ya-ɔ?

¹⁶ Kɛ sran’m be saci Zoova dunman’n, ɔ yoli Zezi i ya. Andɛ kusu’n, kɛ sran’m be saci Zoova dunman’n, ɔ kwla yo e ya wie. Atrɛkpa’n, sran’m be yo e tɛtɛ, yɛ be tɔn e suɛn. Ɔ maan, e akunndan’n kwla sanngan wie. Kɛ be kan Zoova i anuannzɛ’n i  wun ndɛ tɛtɛ’n, ɔ kwla kle e yalɛ. Sanngɛ, ndɛ nga Zoova kɛnnin i Zan 12:27, 28 nun’n, ɔ fɔnvɔ e dan. Ɔ maan, e kokoman ngboko. E lafi su kɛ “Ɲanmiɛn yó maan e wun jɔ́ e fɔuun. Aunjuɛ sɔ’n sran fi kwlá simɛn i bo. Ɔ maan Klisi Zezi fanngan nun’n, Ɲanmiɛn nían e su maan e wla guá ase, yɛ e akunndan’n su sannganman.” (Fp. 4:6, 7) Kannzɛ ɔ́ yó sɛ’n, Zoova yó maan i dunman’n fú titi. Satan nin mɛn nunfuɛ’m be kle Zoova i sufuɛ’m be yalɛ. Sanngɛ, Zoova wá yó maan i sufuɛ’m bé ɲán be ti, yɛ be su boman sa tɛtɛ sɔ’m be su be diman jɔlɛ kun.​—Jue. 94:22, 23; Eza. 65:17.

17. ?Kɛ nga Ezai 30:21 fa kan sa’n, wafa sɛ yɛ Zoova kan ndɛ kle e andɛ-ɔ?

¹⁷ E kwlá timan Zoova i nɛn’n kɛ laa’n sa. Sanngɛ, Zoova kan ndɛ kle e wie andɛ. (An kanngan Ezai 30:21 nun.) Ndɛ ng’ɔ kan’n, ɔ o Biblu’n nun. Asa ekun’n, ɔ fɛ i wawɛ’n man ‘like sunianfuɛ nanwlɛfuɛ’n,’ naan ɔ kle i sufuɛ’m be like. (Lik. 12:42) Ninnge nga anuannzɛ’n fa man e’n, be sɔnnin. I wie yɛle fluwa mun, nin video, nin ninnge nga be o e ɛntɛnɛti adrɛsi’n su’n.

18. ?Wafa sɛ yɛ ndɛ nga Zoova kannin’n, ɔ wla ɔ fanngan, yɛ ɔ yo maan a lafi i su kpa-ɔ?

¹⁸ I nun mɔ Zezi o asiɛ’n su wa’n, ndɛ nga Zoova kan kleli i’n, nán maan e wla fi su le. Ndɛ sɔ’n o Biblu’n nun. Sɛ e fa blɛ e kanngan nun’n é ɲán su ye. Yɛle kɛ, é láfi su kɛ Zoova i sa o ninnge kwlaa su, naan cɛn wie lele’n, ɔ́ yó maan ninnge nga Satan nin mɛn nunfuɛ’m be sacili be’n, bé sín be osu. Asa ekun’n, maan e sie e su e tie ndɛ nga Zoova kan’n i kpa titi. Sɛ e yo sɔ’n, é kwlá jrán sa nga be o e su dɔ nga su’n, ɔ nin e ɲrun lɔ liɛ’m be ɲrun kekle. Biblu’n se kɛ: “Ɔ fata kɛ amun tra amun awlɛn. I liɛ’n, kɛ amun ko yo Ɲanmiɛn i klun sa’n ko wie’n, amún ɲán like nga be seli kɛ bé fá mán amun’n.”​—Ebr. 10:36.