Skip to content

Skip to table of contents

KUPU AKO 11

Fanongo ki he Le‘o ‘o Sihová

Fanongo ki he Le‘o ‘o Sihová

“Ko hoku ‘Aló eni . . . Mou fanongo kiate ia.”​—MĀT. 17:5.

HIVA 6 Lotu ‘a e Sevāniti ‘a e ‘Otuá

‘I HE KUPÚ NI *

1-2. (a) Kuo anga-fēfē ‘a e fetu‘utaki ‘a Sihova mo e fa‘ahinga ‘o e tangatá? (e) Ko e hā te tau lāulea ki ai ‘i he kupu ko ení?

‘OKU sai‘ia ‘a Sihova ke fetu‘utaki mo kitautolu. ‘I he kuohilí, na‘á ne ngāue‘aki ‘a e kau palōfitá, kau ‘āngeló, mo hono ‘Aló, ‘a Sīsū Kalaisi, ke nau fakahaa‘i mai ‘ene fakakaukaú kiate kitautolu. (‘Ēm. 3:7; Kal. 3:19; Fkh. 1:1) ‘I he ‘ahó ni, ‘okú ne fetu‘utaki mo kitautolu fakafou ‘i he‘ene Folofolá, ‘a e Tohi Tapú. Na‘á ne ‘omai ia kiate kitautolu koe‘uhi ke lava ‘o tau ako ai ki he‘ene fakakaukaú pea mahino‘i ‘ene ngaahi foungá.

2 ‘I he ‘i māmani ‘a Sīsuú, na‘e lea tu‘o tolu hifo ‘a Sihova mei hēvani. Tau lāulea angé ki he me‘a na‘e lea‘aki ‘e Sihová, pea ko e hā ‘e lava ke tau ako mei he‘ene ngaahi leá, pea mo e founga te tau ma‘u ‘aonga ai mei he me‘a na‘á ne lea‘akí.

“KO HOKU ‘ALÓ KOE, ‘A E ‘OFEINÁ”

3. Hangē ko ia na‘a tau lau ‘i he Ma‘ake 1:9-11, ko e hā na‘e lea‘aki ‘e Sihova ‘i he papitaiso ‘a Sīsuú, pea ko e hā ‘a e mo‘oni‘i me‘a mahu‘inga na‘e fakapapau‘i ‘i he ngaahi lea ko iá?

3 ‘Oku hiki ‘i he Ma‘ake 1:9-11 ‘a e fuofua taimi na‘e lea hifo ai ‘a Sihova mei hēvaní. (Lau.) Na‘á ne pehē: “Ko hoku ‘Aló koe, ‘a e ‘ofeiná; kuó u hōifua ‘iate koe.” Kuo pau pē na‘e maongo ki he loto ‘o Sīsuú ‘ene fanongo ki he le‘o ‘o ‘ene Tamaí ‘i he‘ene fakahaa‘i ange ‘a e ‘ofa mo e falala pau kiate iá! Ko e ngaahi lea ‘a Sihová na‘e fakapapau‘i ai ‘a e mo‘oni‘i me‘a mahu‘inga ‘e tolu fekau‘aki mo Sīsū. ‘Uluakí, ko Sīsū ko hono ‘Alo. Uá, ‘oku ‘ofa ‘a Sihova ‘i hono ‘Aló. Pea ko e tolú, kuo hōifua ‘a Sihova ‘i hono ‘Aló. Tau sivisivi‘i fakalelei taki taha angé kinautolú.

4. Ko e hā ‘a e vaha‘angatae fo‘ou na‘e ma‘u ‘e Sīsū mo e ‘Otuá ‘i he‘ene papitaisó?

4 “Ko hoku ‘Aló koe.” ‘I he ngaahi lea ko ení, na‘e fakahaa‘i ai ‘e Sihova ko hono ‘Alo ‘ofeiná, ‘a Sīsū, kuó ne ma‘u ha vaha‘angatae fo‘ou mo Ia. ‘I he taimi na‘e ‘i hēvani ai ‘a Sīsuú, na‘á ne hoko ko ha foha laumālie ‘o e ‘Otuá. Kae kehe, ‘i he‘ene papitaisó, na‘e pani ‘aki ia ‘a e laumālie mā‘oni‘oní. ‘I he taimi ko iá, na‘e fakahaa‘i ai ‘e he ‘Otuá ko Sīsū ‘a Hono ‘Alo kuo paní ‘okú ne ma‘u he taimí ni ‘a e ‘amanaki ke foki ki hēvani ‘o hoko ko e Tu‘i kuo fakanofo ‘a e ‘Otuá mo e Taula‘eiki Lahi. (Luke 1:31-33; Hep. 1:8, 9; 2:17) Ko ia ‘i he papitaiso ‘a Sīsuú, na‘e ma‘u ai ‘e he‘ene Tamaí ha ‘uhinga lelei ke pehē: “Ko hoku ‘Aló koe.”​—Luke 3:22.

‘Oku tau laka ki mu‘a ‘i he fakaongoongoleleí mo e fakalototo‘á (Sio ki he palakalafi 5) *

5. ‘E lava fēfē ke tau fa‘ifa‘itaki ki he fa‘ifa‘itaki‘anga ‘a Sihová ‘i hono fakahāhā ‘a e ‘ofá mo e fakalototo‘á?

5 “Ko . . . koe, ‘a e ‘ofeiná.” Ko e fa‘ifa‘itaki‘anga ‘a Sihova ‘i hono fakahāhā ‘a e ‘ofa mo e fakalototo‘á ‘oku fakamanatu mai ai kiate kitautolu ke kumi ki ha faingamālie ke fakalototo‘a‘i ‘a e ni‘ihi kehé. (Sione 5:20) ‘I hono fakahāhā mai ‘e ha tokotaha ‘oku tau tokanga ki ai ‘a e ‘ofá pea fakaongoongolelei‘i kitautolu ‘i he me‘a lelei ‘oku tau faí ‘oku tau hoko ai ‘o laka ki mu‘a. ‘I he founga meimei tatau, ko hotau fanga tokoua ‘i he fakataha‘angá mo e ngaahi mēmipa ‘i hotau fāmilí ‘oku nau fiema‘u ‘etau ‘ofá mo e fakalototo‘á. ‘I he‘etau fakaongoongolelei‘i ‘a e ni‘ihi kehé, ‘oku tau fakaivimālohi‘i ai ‘enau tuí pea tokoni‘i kinautolu ke nau tauhi mateaki kia Sihova. ‘Oku fiema‘u tautefito ki he ngaahi mātu‘á ke nau fakalototo‘a‘i ‘enau fānaú. ‘I hono fakaongoongolelei‘i loto-mo‘oni ‘e he ngaahi mātu‘á ‘enau fānaú pea fakahaa‘i ‘enau ‘ofa ‘iate kinautolú, ‘oku nau tokoni ke lakalakaimonū ‘enau fānaú..

6. Ko e hā ‘e lava ai ke tau falala pau kia Sīsū Kalaisí?

6 “Kuó u hōifua ‘iate koe.” Ko e ngaahi lea ko ení ‘oku fakahaa‘i ai na‘e falala pau ‘a Sihova ‘e fakahoko faitōnunga ‘e Sīsū ‘a e finangalo ‘o ‘ene Tamaí. Na‘e ma‘u ‘e Sihova ‘a e falala pau ko iá ki hono ‘Aló, ko ia ‘e lava foki ke tau falala pau kakato kia Sīsū te ne fakahoko faitōnunga ‘a e ngaahi tala‘ofa kotoa ‘a Sihová. (2 Kol. 1:20) ‘I he‘etau fakakaukau ki he fa‘ifa‘itaki‘anga ‘a Sīsuú, ‘oku tau fakapapau‘i lahi ange ke ako fekau‘aki mo ia pea muimui ‘i hono topuva‘é. ‘Oku ma‘u ‘e Sihova ‘a e falala pau tatau ki he‘ene kau sevānití, ‘i he tu‘unga ko ha kulupu, te nau hokohoko atu ke ako mei hono ‘Aló.​—1 Pita 2:21.

“MOU FANONGO KIATE IA”

7. Fakatatau ki he Mātiu 17:1-5, ko fē taimi ko eni na‘e lea hifo ai ‘a Sihova mei hēvaní, pea ko e hā ‘ene leá?

7 Lau ‘a e Mātiu 17:1-5. Ko e taimi hono ua na‘e lea hifo ai ‘a Sihova mei hēvaní ko e taimi na‘e “fakasinokehe” ai ‘a Sīsuú. Na‘e fakaafe‘i ‘e Sīsū ‘a Pita, Sēmisi mo Sione ke nau ‘alu hake ki ha mo‘unga mā‘olunga. Lolotonga ‘enau ‘i aí, na‘a nau sio ki ha vīsone fakaofo. Na‘e ulo ‘a e fofonga ‘o Sīsuú pea ngingila hono valá. Na‘e hā mai ha ongo me‘a, ‘o fakafofonga‘i ‘a Mōsese mo ‘Ilaisiā, ‘o na kamata talanoa kia Sīsū fekau‘aki mo e teu ke ne pekiá mo e toetu‘ú. Neongo na‘e “tulemohe” ‘a e kau ‘apositolo ‘e toko tolú, na‘a nau sio ki he vīsone fakaofo ko ení ‘i he‘enau ‘ā lelei haké. (Luke 9:29-32) Hokó, na‘e ‘ufi‘ufi kinautolu ‘e ha konga ‘ao ngingila, pea na‘a nau fanongo ki ha le‘o mei he ‘aó​—ko e le‘o ‘o e ‘Otuá! Hangē ko ia ‘i he taimi na‘e papitaiso ai ‘a Sīsuú, na‘e fakahaa‘i ‘e Sihova ‘ene hōifua ‘i hono ‘Aló mo ‘ene ‘ofa ‘iate iá, ‘o pehē: “Ko hoku ‘Aló eni, ‘a e ‘ofeiná, ‘a ia kuó u hōifua aí.” Ka ‘i he taimi ko ení na‘e toe tānaki mai ‘e Sihova: “Mou fanongo kiate ia.”

8. Na‘e tākiekina fēfē ‘e he vīsoné ‘a Sīsū mo e kau ākongá?

8 Na‘e ‘omai ‘i he vīsoné ha fakalika ki he lāngilangi mo e mālohi ‘o Sīsū ‘i he kaha‘ú ‘i hono tu‘unga ko e Tu‘i ‘o e Pule‘anga ‘o e ‘Otuá. ‘Oku ‘ikai ha veiveiua, na‘e fakalototo‘a‘i mo fakaivimālohi‘i ai ‘a Kalaisi ki he ngaahi faingata‘a mo e pekia fakamamahi na‘e teu ke ne kātekiná. Ko e vīsone ko ení na‘á ne toe langa hake ‘a e tui ‘a e kau ākongá pea fakaivimālohi‘i kinautolu ki hano ‘ahi‘ahi‘i ‘enau anga-tonú mo e ngaahi ta‘u ‘o e ngāue mālohi na‘e toka mei mu‘á. ‘I he ta‘u nai ‘e 30 ki mui, na‘e lave ‘a e ‘apositolo ko Pitá ki he vīsone ‘o e fakasinokehé, ‘o fakahaa‘i ai na‘á ne kei manatu‘i lelei pē ‘a e vīsoné.​—2 Pita 1:16-18.

9. Ko e hā ‘a e akonaki ‘aonga na‘e ‘oange ‘e Sīsū ki he‘ene kau ākongá?

9 “Mou fanongo kiate ia.” Na‘e ‘ai ‘e Sihova ke hā mahino ‘okú ne loto ke tau fanongo ki he ngaahi lea ‘a hono ‘Aló pea talangofua ki ai. Ko e hā na‘e lea‘aki ‘e Sīsū ‘i he‘ene ‘i māmaní? Na‘á ne lea‘aki ‘a e ngaahi me‘a lahi ‘oku taau ke fanongo ki ai! Ko e fakatātaá, na‘á ne ako‘i anga-‘ofa ki hono kau muimuí ‘a e founga ke malanga‘i ai ‘a e ongoongo leleí, pea na‘á ne toutou fakamanatu kiate kinautolu ke hanganaki le‘o. (Māt. 24:42; 28:19, 20) Na‘á ne toe ekinaki kiate kinautolu ke nau feinga tōtōivi, peá ne fakalototo‘a‘i kinautolu ke ‘oua te nau fo‘i. (Luke 13:24) Na‘e fakamamafa‘i ‘e Sīsū ‘a e fiema‘u ki hono kau muimuí ke nau fe‘ofa‘aki, nofo‘aki fā‘ūtaha, pea tauhi ‘ene ngaahi fekaú. (Sione 15:10, 12, 13) He akonaki ‘aonga ē na‘e ‘oange ‘e Sīsū ki he‘ene kau ākongá! Ko e akonaki ko iá ‘oku kei ‘aonga tatau pē ‘i he ‘ahó ni ‘o hangē ko ia ko e taimi ‘o Sīsuú.

10-11. ‘E lava fēfē ke tau fakahaa‘i ‘oku tau fanongo kia Sīsū?

10 Na‘e pehē ‘e Sīsū: “Ko e tokotaha kotoa pē ‘oku kau ki he mo‘oní ‘okú ne fanongo ki hoku le‘ó.” (Sione 18:37) ‘Oku tau fakahaa‘i ‘oku tau fanongo ki hono le‘ó ‘i he‘etau “hokohoko atu ‘a e fekātaki‘aki mo e fefakamolemole‘aki loto-lelei.” (Kol. 3:13; Luke 17:3, 4) ‘Oku tau toe fakahaa‘i ‘oku tau fanongo ki hono le‘ó ‘i he‘etau malanga‘i faivelenga ‘a e ongoongo leleí “‘i he taimi faingamālie mo e taimi faingata‘a.”​—2 Tīm. 4:2.

11 Na‘e pehē ‘e Sīsū: “‘Oku fanongo ‘eku fanga sipí ki hoku le‘ó.” (Sione 10:27) ‘Oku toe fakahaa‘i ‘e he kau muimui ‘o Kalaisí ‘oku nau fanongo kia Sīsuú ‘i he ‘ikai ngata pē ‘enau tokanga ki he‘ene ngaahi leá kae toe fai ki ai. ‘Oku ‘ikai fakalelu‘i kinautolu ‘e he “ngaahi loto-mo‘ua ‘o e mo‘uí.” (Luke 21:34) ‘I hono kehé, ‘oku nau fakamu‘omu‘a ‘i he mo‘uí ‘a e talangofua ki he ngaahi fekau ‘a Sīsuú, na‘a mo e ‘i he malumalu ‘o e ngaahi tu‘unga faingata‘á. ‘Oku tokolahi hotau fanga tokoua ‘oku nau kātekina ‘a e ngaahi ‘ahi‘ahi kakaha, kau ai ‘a e ‘oho mei he kau fakafepakí, masiva ‘ango‘angó mo e ngaahi fakatamaki fakanatulá. Neongo ‘a e kotoa ‘o e ngaahi me‘á ni, ‘oku nau nofo‘aki faitōnunga kia Sihova, tatau ai pē pe ko e hā ha faingata‘a. Na‘e ‘oange ‘e Sīsū kiate kinautolu ‘a e fakapapau‘i‘anga ko ení: “‘Ilonga ‘a ia ‘okú ne ma‘u ‘eku ngaahi fekaú mo tauhi iá ko e tokotaha ia ‘oku ‘ofa ‘iate aú. ‘Ilonga leva ‘a ia ‘oku ‘ofa ‘iate aú ‘e ‘ofa‘i ia ‘e he‘eku Tamaí.”​—Sione 14:21.

Tokoni‘i kitautolu ‘e he ngāue fakafaifekaú ke tau nofo‘aki tokangataha (Sio ki he palakalafi 12) *

12. Ko e hā ha toe founga ‘e lava ke tau fakahaa‘i ai ‘oku tau fanongo kia Sīsū?

12 Ko e toe founga eni ‘e taha ‘e lava ke tau fakahaa‘i ai ‘oku tau fanongo kia Sīsū: ‘Aki ‘a e ngāue fakataha mo e fa‘ahinga ko ia kuó ne fakanofo ke nau takimu‘a ‘i hotau lotolotongá. (Hep. 13:7, 17) Kuo fai ‘e he kautaha ‘a e ‘Otuá ‘a e ngaahi fe‘unu‘aki lahi ‘i he ngaahi ta‘u ki muí ni maí, kau ai ‘a hono ngāue‘aki ‘o e ngaahi me‘angāue mo e founga fo‘ou ‘i he‘etau ngāue fakafaifekaú, ko e sīpinga ‘o ‘etau fakataha ‘i he lolotonga e uiké, mo e founga ‘etau langa, fakalelei‘i mo tauhi hotau Fale Fakataha‘angá. He hounga‘ia ē ko kitautolu ‘i he tataki anga-‘ofa mo fakakaukau‘i lelei ko iá! ‘Oku lava ke tau fakapapau‘i ‘e tāpuaki‘i ‘e Sihova ‘etau ngaahi feinga ke muimui ‘i he ngaahi fakahinohino taimi totonu ‘a e kautahá.

13. Ko e hā ‘a e ngaahi ‘aonga ‘o e fanongo kia Sīsuú?

13 ‘Oku tau ma‘u ‘aonga mei he fanongo ki he ngaahi me‘a kotoa na‘e ako‘i ‘e Sīsuú. Na‘e fakapapau‘i ‘e Sīsū ki he‘ene kau ākongá ko ‘ene ngaahi akonakí ‘e hoko ‘o fakaivifo‘ou kiate kinautolu. “Te mou ma‘u ha fakaivifo‘ou kiate kimoutolu,” ko ‘ene leá ia. “He ko ‘eku ‘ioké ‘oku fakafiemālie, pea ko ‘eku kavengá ‘oku ma‘ama‘a.” (Māt. 11:28-30) Ko e Folofola ‘a e ‘Otuá, ‘oku kau ai ‘a e fakamatala Kōsipeli ‘e fā fekau‘aki mo e mo‘ui mo e ngāue fakafaifekau ‘a Sīsuú, ‘okú ne fakaivifo‘ou mo fakafo‘ou hotau ivi fakalaumālié pea ‘ai ke tau poto. (Saame 19:7; 23:3) Na‘e pehē ‘e Sīsū: “Fiefia ē ko e fa‘ahinga ‘oku fanongo ki he folofola ‘a e ‘Otuá pea tauhi iá!”​—Luke 11:28.

‘TE U FAKALĀNGILANGI‘I HOKU HUAFÁ’

14-15. (a) ‘I he fehoanaki mo e Sione 12:27, 28, ko fē taimi hono tolu na‘e lea hifo ai ‘a Sihova mei hēvaní? (e) Ko e hā na‘e fakafiemālie‘i ai mo fakaivimālohi‘i ‘a Sīsū ‘e he ngaahi lea ‘a Sihová?

14 Lau ‘a e Sione 12:27, 28. ‘Oku hiki ‘i he Kōsipeli ‘a Sioné ‘a e taimi hono tolu na‘e lea hifo ai ‘a Sihova mei hēvaní. ‘I he ngaahi ‘aho si‘i ki mu‘a ke pekia ‘a Sīsuú, na‘á ne ‘i Selusalema ke kātoanga‘i ‘ene Pāsova faka‘osí. “‘Oku ou faingata‘a‘ia,” ko ‘ene leá ia. Na‘á ne lotu leva: “Tamai, fakalāngilangi‘i ho huafá.” ‘I he tali ki aí, na‘e lea hifo ‘ene Tamaí mei hēvani: “Kuó u fakalāngilangi‘i ia pea te u toe fakalāngilangi‘i ia.”

15 Na‘e faingata‘a‘ia ‘a Sīsū koe‘uhi ko e fatongia lahí na‘e pau ke ne nofo‘aki faitōnunga kia Sihova. Na‘e lāu‘ilo ‘a Sīsū na‘e teu ke ne fehangahangai mo ha haha anga-fakamanu mo ha pekia fakamamahi. (Māt. 26:38) Mahulu hake ‘i he me‘a kotoa, na‘e loto ‘a Sīsū ke ne fakalāngilangi‘i ‘a e huafa ‘o ‘ene Tamaí. Na‘e tukuaki‘i ‘a Sīsū ki he lea fie‘otua, pea na‘á ne hoha‘a na‘a hoko ‘ene pekiá ke luma‘i ai ‘a e ‘Otuá. Kuo pau pē na‘e fakalototo‘a kia Sīsū ‘a e ngaahi lea ‘a Sihová! Na‘e lava ke ne fakapapau‘i ‘e fakalāngilangi‘i ‘a e huafa ‘o Sihová. Ko e ngaahi lea ‘ene Tamaí kuo pau pē na‘á ne fakafiemālie‘i mo fakaivimālohi‘i ‘a Sīsū ‘i he me‘a na‘e teu ke hokó. Neongo ko Sīsū pē nai ‘i he fa‘ahinga na‘e ‘i aí na‘á ne mahino‘i ‘a e me‘a na‘e lea‘aki ‘e he‘ene Tamaí ‘i he taimi ko iá, na‘e fakapapau‘i ‘e Sihova na‘e hiki ‘a ‘Ene ngaahi leá ma‘a kitautolu kotoa.​—Sione 12:29, 30.

‘E fakalāngilangi‘i ‘e Sihova hono huafá pea fakahaofi ‘ene kakaí (Sio ki he palakalafi 16) *

16. Ko e hā te tau hoha‘a nai ai ‘i he taimi ‘e ni‘ihi fekau‘aki mo e luma ‘oku fai ki he huafa ‘o e ‘Otuá?

16 ‘I he hangē ko Sīsuú, ‘oku tau hoha‘a foki mo kitautolu ki he luma ‘oku fai ki he huafa ‘o Sihová. Mahalo hangē ko Sīsū, te tau hoko ‘o ma‘ukovia ‘e he fakafeangai ta‘etotonú. Pe ‘oku fakahoha‘asi nai kitautolu ‘e he ngaahi talanoa loi ‘oku fakamafola ‘e he kau fakafepakí fekau‘aki mo kitautolú. ‘Oku tau fakakaukau nai ki he luma ‘oku fai ‘e he ngaahi talanoa ko ení ki he huafa ‘o Sihová mo ‘ene kautahá. ‘I he ngaahi taimi pehení, ‘oku hoko ‘a e ngaahi lea ‘a Sihová ko ha fakafiemālie lahi kiate kitautolu. ‘Oku fiema‘u ke ‘oua te tau hoha‘a tōtu‘a. ‘Oku lava ke tau fakapapau‘i “ko e nonga ‘a e ‘Otuá ‘a ia ‘oku fakalaka atu ‘i he mahino kotoa pē te ne malu‘i [hotau] lotó pea mo [‘etau] ngaahi mafai fakaefakakaukaú fakafou ‘ia Kalaisi Sīsū.” (Fil. 4:6, 7) He‘ikai ‘aupito ke ta‘efakalāngilangi‘i ‘e Sihova ‘a hono huafá. Fakafou ‘i he Pule‘angá, te ne to‘o kotoa atu ‘a e maumau ‘oku fai ‘e Sētane mo e māmani ko ení ki He‘ene kau sevāniti faitōnungá.​—Saame 94:22, 23; ‘Ai. 65:17.

MA‘U ‘AONGA MEI HE LE‘O ‘O SIHOVÁ HE ‘AHÓ NI

17. ‘I he fehoanaki mo e ‘Aisea 30:21, ‘oku anga-fēfē ‘a e lea mai ‘a Sihova kiate kitautolu he ‘aho ní?

17 ‘Oku kei lea mai pē ‘a Sihova kiate kitautolu ‘i he ‘ahó ni. (Lau ‘a e ‘Aisea 30:21.) Ko e mo‘oni, ‘oku ‘ikai ke tau fanongo ‘oku lea hifo ‘a e ‘Otuá mei hēvani kiate kitautolu. Kae kehe, kuó ne tokonaki mai ‘ene Folofola kuo tohí, ‘a e Tohi Tapú, ‘a ia ‘okú ne ‘omai ai ‘a e fakahinohinó. Tānaki atu ki aí, ko e laumālie ‘o Sihová ‘okú ne ue‘i ‘a e “tamaio‘eiki anga-tonú” ke tokonaki ma‘u pē ki He‘ene kau sevānití ‘a ‘enau me‘akaí. (Luke 12:42) He me‘akai fakalaumālie hulu fau ē ‘oku tau ma‘u fakafou ‘i he ‘ū tohi kuo pulusi mo ‘i he ‘initanetí, vitiō, mo e ‘ū tohi hiki-le‘ó!

18. ‘Oku anga-fēfē hono hanga ‘e he ngaahi lea ‘a Sihová ‘o langa hake ho‘o tuí pea ‘oatu ‘a e loto-to‘á?

18 Fakatauange ke tau manatu‘i ‘a e ngaahi lea ‘a Sihova ki hono ‘Aló ‘i he‘ene ‘i he māmaní! ‘Ofa ke ‘omai ‘e he ngaahi lea ‘a e ‘Otuá, ‘a ia na‘e hiki ‘i he Tohi Tapú, ha fakapapau kiate kitautolu kuo mapule‘i ‘e Sihova ‘a e me‘a kotoa pē pea te ne to‘o atu ha maumau pē na‘e fai mai ‘e Sētane mo ‘ene māmani fulikivanú. Pea ‘ofa ke tau fakapapau‘i ke fanongo tokanga ki he le‘o ‘o Sihová. Kapau te tau fai pehē, te tau kātekina lavame‘a ha palopalema pē ‘oku tau fehangahangai mo ia he taimí ni mo ha pole pē ‘oku hanga mei mu‘a. ‘Oku fakamanatu mai ‘e he Tohi Tapú: “‘Oku fiema‘u kiate kimoutolu ‘a e kātakí, koe‘uhí ‘i he hili ho‘omou fai ‘a e finangalo ‘o e ‘Otuá, ‘e lava ke mou ma‘u ai ‘a hono fakahoko ‘o e tala‘ofá.”​—Hep. 10:36.

HIVA 22 “Ko Hoku Tauhi ‘a Sihova”

^ pal. 5 ‘I he ‘i māmani ‘a Sīsuú, na‘e lea tu‘o tolu hifo ‘a Sihova kiate ia mei hēvani. ‘I he taha ‘o e ngaahi taimi ko iá, na‘e faka‘ai‘ai ‘e Sihova ‘a e kau ākonga ‘a Kalaisí ke nau fanongo ki hono ‘Aló. ‘I he ‘ahó ni, ‘oku lea mai ‘a Sihova fakafou ‘i he‘ene Folofola kuo tohí, ‘a ia ‘oku kau ki ai ‘a e ngaahi akonaki ‘a Sīsuú, pehē foki fakafou ‘i he‘ene kautahá. ‘E lāulea ‘a e kupu ko ení ki he founga te tau ma‘u ‘aonga ai mei he fanongo kia Sihova mo Sīsuú.

^ pal. 52 FAKAMATALA ‘O E FAKATĀTĀ: Fakatokanga‘i ‘e ha mātu‘a ha sevāniti fakafaifekau ‘oku tokoni ‘i hono tokanga‘i ‘o e Fale Fakataha‘angá pea ngāue ‘i he kānita tohí. ‘Oku fai ‘e he mātu‘á ha fakaongoongolelei loto-māfana.

^ pal. 54 FAKAMATALA ‘O E FAKATĀTĀ: ‘Oange ‘e ha ongo me‘a ‘i Siela Leone ha tohi fakaafe ki he fakatahá ki ha tangata toutai fakalotofonua.

^ pal. 56 FAKAMATALA ‘O E FAKATĀTĀ: Kau Fakamo‘oni ‘i ha fonua ‘oku tapui ai ‘etau ngāué ‘oku nau fakataha ‘i ha ‘api tāutaha. ‘Oku nau teunga anga-maheni pē ke faka‘ehi‘ehi mei hono tohoaki‘i mai ‘a e tokanga ‘a e ni‘ihi kehé.