Enyɔgbe “amen” gɔnmɛsese yí nyi “le vamɛ,” alo “dandandan.” Ebre nyɔgbe ci mɛ woɖe “amen” so gɔnmɛ yí nyi “nɔ egbeji,” “kankandoji le nu.” Wozinni le ese nyɔwo mɛ hweɖewonu. Nɔ mɛɖe ta nu ɖegbɔɔ, énunɔ mɔ “amen” keŋ asɔ ɖo kpe yi ji mɔ nyɔnɔnwi yenu yí yelɔn do ŋɖekpokpui ci yí ato so mɛ ji. (Amh. 5:22) Nɔ jugbaja yí ewɛ le ahan ɔ, enyinɔ susu vevi ɖeka ci yí taɖo ele mɔ awa do egbe ci eɖo ji.​—Nex. 5:13.

Kpɔwɛ ɖeka ci yí dasɛ mɔ wozan “amen” sugbɔ glo, ze le enu ci woŋwlɛn do 2 Ese Wema eta 27 mɛ. Ci yí Izraɛliviwo ɖo Gbeɖu Nyigban lɔ ji ɖegbɔɔ, woɖo abɔ do Ebali To koɖo Garizimu To gblamɛ nɔ woagbehlɛn Ese lɔ nɔ wo ke. Denyi eto ɖekɛ yí woaɖo anyi evɔ o, vɔ woɖo agbelɔn do ji mɔ yewoawa do Ese lɔ ji. Nɔ wohlɛn enu ci yí ato so Ese lɔ ɖe ji mawamawa mɛ nɔ woɔ, woɖonɔ ŋci mɔ “Amen!” yí sɔ danasɛ mɔ yewolɔn do ji. (2 Ese. 27:​15-26) Kpɔ lé ŋsu, nyɔnu koɖo ɖevihwɛ kotokun nɛniɖe gbe aɖyikɔ doju do le susumɛ hwecinu woɖokɔ enyɔ cɛwo ŋci ɖa! (Ʒoz. 8:​30-35) Kankandoji li mɔ wodeŋlɔbe nyɔgbe ciwo wozan gbenɔgbe gbeɖe o. Izraɛliviwo wa do wowo nyɔwo ji, ɖo exolɔlɔ lɔ nu mɔ: “Izraɛlitɔwo sumɔnɔ [Yehowa] hwecinu Ʒozue le agbe. Ci Ʒozue ku vayi amɛ lɔwo kpɔtɔ sumɔnɔ Tɔhonɔ. Izraɛlitɔ lɔwo kpɔtɔ sumɔnɔ Tɔhonɔ hwecinu wowo kplɔtɔwo le agbe. Amɛkplɔtɔ lɔwo yí nyi amɛkplɔtɔ ciwo yí kpɔ enu ciwo yí Tɔhonɔ wa nɔ Izraɛlitɔwo.”​—Ʒoz. 24:31.

Yesu can zan nyɔgbe “amen” yí sɔ dasɛ mɔ nyɔnɔnwi yí nyi nyɔ ciwo yenu, vɔ emɔ vevi ɖeka nu yí ewɛ le. Dezannɔ “amen” (ci gɔnmɛ woaɖe va ajagbe mɛ mɔ “nyɔnɔnwi yɔ”) yí sɔ  ɖonɔ enyɔ ŋci o, vɔ ézinni yí sɔ ɖenɔ enu ti nɔ nyɔnɔnwi nyɔwo. Hweɖewonuɔ, égbetrɔ zannɔ nyɔgbe lɔ yí nunɔ mɔ, “amen amen.” (Mt. 5:18; Ʒan 1:51) Éwanɔ ahan sɔ nanɔ kankandoji yi nyɔsetɔwo mɔ nyɔnɔnwi matrɔmatrɔ yí nyi nyɔ ci yenu. Yesu atɛnŋ axo nuxu koɖo kankandoji ahan, ɖo eyi wosɔ ŋsɛn na, nɔ ana Mawu gbeɖuwo pleŋ avamɛ.​—2 Kor. 1:20; Enyɔ. 3:14.

Izraɛliviwo gbezannɔ “amen” nɔ wodokɔ gbe ɖaɖa yí kanfukɔ Yehowa. (Nex. 8:6; Eha. 41:13) Mɛ ciwo yí ɖokɔ to gbedodoɖa lɔ nunɔ “amen” le vɔvɔnu keŋ sɔ danasɛ mɔ yewolɔn do enyɔ ci wonu le mɛ ji. Mɛ ciwo yí va, kpenɔ ashi do wana lɔ nu to ecɛ wawa mɛ yí eji jɔnɔ wo mɔ yewosɛnkɔ Yehowa. Ecɛ yí jɔ hwecinu Efyɔ Davidi sɔ enublabladaka Yehowa tɔ va Ʒeruzalɛmu. Ci yí wana lɔ yikɔ jiɔ, édo gbe ɖaɖa so ji mɛ to hajiji ci woŋwlɛn do 1 Kronika 16:​8-36 mɛ. Enyɔgbe ciwo ezan cucu mɛ ciwo yí le wana lɔ tɔxu keke “jukɔn lɔ pleŋ nu mɔ, ‘Amen!’ yí wokanfu Yehowa.” Ɛɛ, eji jɔ wo gbenɔgbe ci wona ɖoŋci cɛ doju sɔ sɛn Yehowa.

Ahanke exwe sanŋdi ŋkɔtɔ mɛ Kristotɔwo zan “amen” ci wokanfukɔ Yehowa nɛ. Bibla wema ŋwlɛntɔwo zinni le wowo lɛtawo mɛ kabakaba. (Rɔm. 1:25; 16:27; 1 Piɛ 4:11) Enyɔdasɛ wema dre lé gbɔngbɔnmɛ nuwawawo le jeŋkwimɛ kanfukɔ Yehowa do mɔ: “Amɛn, Aleluya (kanfukanfu nɔ Mawu)!” (Enyɔ. 19:​1, 4) Enyi enumamɛ nɔ Kristotɔ ŋkɔtɔwo yí wonunɔ “amen” le vɔvɔnu nɔ gbedodoɖa ciwo yí wowanɔ le wowo bɔbɔwo mɛ. (1 Kor. 14:16) Ele ahan gan, wodezannɔ nyɔgbe lɔ kpoŋ tamɛmabutɔ o.

Ci yí mìkpla nu so lé Yehowa sɛntɔwo zan enyɔgbe “amen” do vɔɔ, mìatɛnŋ amɔŋje enu ci yí taɖo gɔnmɛsese le nu mɔ mìanui asɔ cu ta nɔ gbedodoɖa ɖe. Nɔ mìnui le vɔvɔnu  nɔ mìwoŋtɔwo gbedodoɖawoɔ, edasɛ mɔ enyɔ ci mìnu, so ji mɛ nɔ mì. Nɔ mìwo ji cucu mì yí mìdo axwa yí ɖo jugbaja gbedodoɖa ɖe ŋci mɔ “amen” alo nui le xomɛ can ɔ, mìdadasɛ mɔ mìlɔn do enyɔ ci wonu le mɛ ji. Gbekpɔ enu ci yí taɖo “amen” ci mìnunɔ le veviɖe ɖa.

Ena mìɖonɔ to yí nɔnɔ zanŋte le mìwo sɛnsɛn mɛ. Mìsɛnkɔ Yehowa hwecinu mìdokɔ gbe ɖaɖa to enyɔ ci mìnukɔ koɖo enu ci mìwakɔ mɛ. Nɔ mìji mɔ mìanu “amen” ci yí aso mìwo ji mɛɔ, ekpenɔdo mì nu yí mìɖonɔ nɔnɔmɛ nywi yí gbeɖonɔ to gbedodoɖa lɔ.

Ena mìwo ciwo yí nyi Yehowa sɛntɔwo wanɔ ɖeka. Jugbaja gbedodoɖa nanɔ mìɖonɔ to yí senɔ enu ciwo yí hamɛ lɔ mɛ tɔ kpɛtɛwo can sekɔ. (Edɔ. 1:14; 12:5) Nɔ mìɖonɔ ŋci so ji mɛ doju koɖo mìwo nɔviŋsu koɖo nɔvinyɔnuwoɔ, enanɔ ɖekawawa mìwo tɔ lɔ sɛnnɔŋ doji. Nɔ amɛwo se mìnu mɔ “amen” alo nui le ji mɛ doju koɖo wo can ɔ, atɛnŋ acucu Yehowa yí awa enu ci mìbiɔɛ.

Ena mìkannɔfu Yehowa. Yehowa donɔ jeshi ŋɖekpokpui ci yí mìwanɔ le yi sɛnsɛn mɛ. (Luiki 21:​2, 3) Ékpɔnɔ enu ci yí cucunɔ mì yí mìwanɔ nu koɖo enu ci yí le mìwo ji mɛ. Nɔ ele mɔ mìawa bɔbɔ lɔwo to telefonu ji can ɔ, mìatɛnŋ akando ji mɔ Yehowa donɔ jeshi “amen” ci mìsɔ amɛɖekisɔsɔhwe nunɔ. Nɔ mìnu mɔ “amen” ɔ, mìnɔ ju koɖo mɛ kpɛtɛ ciwo yí le bɔbɔ lɔ mɛ yí kanfu Yehowa.

Atɛnŋ aze shigbe mɔ “amen” ci mìnu dele veviɖe hannɛ, vɔ de enu gbali enyi o. Wema ɖeka ci yí ɖenɔ Bibla nyɔgbewo gɔnmɛ nu mɔ, Mawu sɛntɔwo tonɔ “enyɔgbe kuɖeka cɛ zanzan mɛ yí danasɛ kankandoji, lɔnlɔn do enu ji sɛnŋsɛnŋɖe koɖo mɔkpɔkpɔ vevi ci yí le ji mɛ nɔ wo.” Le vamɛ mɔ “amen” ɖekpokpui ci mìanu ado jijɔ nɔ Yehowa.​—Eha. 19:14.