Wolo ɖenɖe tɔm wɛɛ yɔ

Wolo tɔm ñʋŋ ɖeɖe

“Amɛn” ŋgʋ ŋlakɩ yɔ kɩmʋ ñɩm Yehowa ɛsɩndaa

“Amɛn” ŋgʋ ŋlakɩ yɔ kɩmʋ ñɩm Yehowa ɛsɩndaa

ÐƐ-ƐSƆ sɛtʋ mʋ ñɩm Yehowa ɛsɩndaa. ‘Ekemsiɣ nɛ ɛnɩɣ’ mbʋ payɩ ɛ-sɛyaa lakɩ ɛ-sɛtʋ taa yɔ, paa pɩɩwɛ ññɩɩ ɛzɩma yɔ. (Mal. 3:16). Kɩɖaʋ nakʋyʋ lɛ, tɔm piye nɖɩ pɩtɩla ɖɩtɛm-ɖɩ yɔɔdʋʋ tam sakɩyɛ yɔ. Tɔm piye nɖɩ lɛ, “amɛn.” Ɛzɩ tɔm piye nɖɩ ɖɩmʋ ñɩm Yehowa ɛsɩndaa yaa we? Ɛɛɛ ɖɩmʋ ñɩm ɛ-ɛsɩndaa! Pɩsa nɛ ɖɩtɩlɩ mbʋ pʋyɔɔ tɔm piye nɖɩ ɖɩmʋ ñɩm ɛ-ɛsɩndaa yɔ lɛ, iyele nɛ ɖɩtazɩ nɛ ɖɩnɩɩ ɖɩ-tɔbʋʋ nɛ ɛzɩma palabɩnɩ-ɖɩ tʋmɩyɛ Bibl taa yɔ.

“SAMAƔ KPEEKPE KAATISI: ‘AMƐN’”

Tɔm piye “amɛn” tɔbʋʋ lɛ se “pɩla mbʋ” yaa “pɩtʋʋ fɛyɩ.” Palɩzɩ-ɖɩ nɛ Ebree kiɖe tɛɛ tɔm piye nɖɩ ɖɩ-taa yɔ, ɖɩ-tɔbʋʋ lɛ se “siɣsiɣ wɛʋ” yaa “liu taʋ.” Nabʋyʋ taa palakɩnɩ-ɖɩ tʋmɩyɛ tɔm hʋʋ nʋmɔʋ taa. Nɔɔyʋ ɖuki nɛ pɩtɛ lɛ, ɛyɔɔdʋʋ se “amɛn” se ɛwɩlɩna se tɔm ndʋ ɛyɔɔdaa yɔ tɩkɛ toovenim, nɛ etisiɣ mbʋ pɩkaɣ lɩʋ pɩ-taa yɔ pɩ-yɔɔ. (Kɩg. 5:22) Ye ɛyɔɔdaa se “amɛn” samaɣ ɛsɩndaa yɔ, pɩwɩlɩɣ se tɔm piye nɖɩ ɖɩ-yɔɔ lɛ pɩɖaɣnɩ cɛyʋʋ siŋŋ se ɛɖɔ ɛ-tɔm yɔɔ.​—Neh. 5:13.

Kɩɖaʋ nakʋyʋ lɛ ɛzɩma palabɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm piye “amɛn” Wayɩ Wayɩ Paɣtʋ ñʋʋ 27 taa yɔ. Izrayɛɛlɩ piya sʋ Lidaʋ Tɛtʋ taa nɛ pɩtɛ lɛ, pɩɩpɔzaa se sikpeɣli Ebaalɩ pʋʋ nɛ Gerizim pʋʋ pɛ-hɛkʋ taa nɛ siwelisi Ɛsɔ paɣtʋ. Pɩtasɩna se siwobi se siwelisiɣ-tʋ lɛ, pɩwɛɛ ɖɔɖɔ se sɩwɩlɩ se sitisi tɩ-yɔɔ. Alɩwaatʋ ndʋ pakalɩ mbʋ paɣtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ manʋʋ kɔŋna yɔ lɛ, sicosi se “Amɛn” nɛ pɩwɩlɩ se sitisi tɩ-yɔɔ. (Wp. 27:15-26) Maɣzɩ ɛzɩma abalaa, halaa nɛ piya kudokiŋ sakɩyɛ cosi nɛ nɔɔ kɩkʋyaɣ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ŋna! (Yoz. 8:30-35) Pɩtʋʋ fɛyɩ se patɩsɔɔ tɔm ndʋ pɔyɔɔdɩ kɩyakʋ ŋgʋ ki-wiye yɔ tɩ-yɔɔ kpa. Nɛ Izrayɛɛlɩ piya nzɩ siwobi pɩ-yɔɔ nɛ sɩɖɔ sɩ-tɔm yɔɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ Masɩ yɔɔdʋʋ se: “Yozuwee nɛ sɔsaa mba pacaɣ pɩŋŋ yɔ nɛ patɩlɩ [Yehowa] tʋma kpeekpe wena ɛlabɩ Izrayɛɛlɩ yɔ, pɛ-wɛɛ taa lɛ Izrayɛɛlɩ lizi [Yehowa] na.”​—Yoz. 24:31.

Yesu ɖɔɖɔ labɩnɩ tʋmɩyɛ “amɛn” se ɛwɩlɩ se tɔm ndʋ ɛyɔɔdaa yɔ, tɩkɛ toovenim. Ɛlɛ ɛzɩma ɛlabɩnɩ-ɖɩ tʋmɩyɛ yɔ pɩwɛ ŋgee. Pɩtɩkɛ nɔɔyʋ yɔɔdɩnɩ natʋyʋ nɛ pʋwayɩ ɛnʋ ñɔyɔɔdɩ se “amɛn” (Kabɩyɛ taa lɛ pɛɖɛzɩ-ɖɩ se “toovenim taa lɛ”) ɛlɛ ɛyɔɔdɩ “amɛn” pʋcɔ nɛ ɛyɔɔdɩ toovenim tɔm natʋyʋ. Nabʋyʋ taa lɛ, ɛyɔɔdɩ tɔm piye nɖɩ nɛ ɛlɛlɩ se “amɛn, amɛn.” (Kabɩyɛ taa lɛ pɛɖɛzɩ-tʋ se “toovenim taa, toovenim taa.”) (Mat. 5:18; Yoh. 1:51) Ɛlabɩ mbʋ se mba pewelisaɣni-i yɔ peɖiɣzina se ɛ-tɔm kɛ toovenim siŋŋ. Yesu pɩzaɣ se ɛyɔɔdɩ mbʋ kpayɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛnʋ paha waɖɛ se eyele nɛ Ɛsɔ tamasɩ tɩŋa la.​—2 Kɔr. 1:20; Natʋ 3:14.

“ƐYAA SAMAƔ KPEEKPE TISI SE ‘AMƐN’ NƐ ‘SAMTƲ [YEHOWA]’”

Izrayɛɛlɩ piya ɖɔɖɔ labɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm piye “amɛn” alɩwaatʋ ndʋ sɩsaŋaɣ Yehowa nɛ sɩtɩmɩɣnɩ-ɩ yɔ. (Neh. 8:6; Keɣa 40:14) Mba pewelisaɣ adɩma yɔ, pɔyɔɔdɩ ‘amɛn’ se pawɩlɩ se petisi tɔm ndʋ pɔyɔɔdɩ adɩma taa yɔ tɩ-yɔɔ. Mba payɩ paawɛ peeɖe yɔ, pa-taa kaalabɩ leleŋ siŋŋ se pɛkpɛndaa nɛ pɛsɛɣ Yehowa. Mbʋ pɩɩlabɩ alɩwaatʋ ndʋ Wiyaʋ Daviid kɔnɩ Yehowa Aɖakaɣ Yeruzalɛm yɔ. Kazandʋ ndʋ palabɩ pʋwayɩ yɔ tɩ-taa, Daviid tɩmnɩ ɛ-laŋɩyɛ pilim nɛ pɩɩwɛ ɛzɩ hendu eteɣaɣ yɔ. Ɛ-adɩma ana awɛ 3 Awiya 16:8-36 taa. Aaseɣti mba payɩ paawobi kazandʋ ndʋ ti-ɖeɖe yɔ, nɛ pʋyɔɔ lɛ, “samaɣ kpeekpe tisi se ‘amɛn’ nɛ ‘samtʋ [Yehowa.]’” Toovenim taa lɛ, pa-taa kaalabɩ leleŋ siŋŋ se pɛkpɛndaa nɛ pɛsɛɣ Yehowa.

Kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Krɩstʋ ñɩma ɖɔɖɔ lakaɣnɩ tʋmɩyɛ tɔm piye “amɛn” alɩwaatʋ ndʋ pasaŋ Yehowa yɔ. Ðoŋ ɖoŋ lɛ, Bibl mayaa lakaɣnɩ tʋmɩyɛ tɔm piye nɖɩ pa-takayɩsɩ taa. (Roma 1:25; 16:27; 1 Pɩy. 4:11) Halɩ natʋ takayaɣ yɔɔdaa se Ɛsɔ tiyiyaa mba pɛwɛ ɛsɔdaa yɔ, pɛwɛɛ nɛ pasaŋ Yehowa nɛ pɔyɔɔdʋʋ se: “Amɛn! Ɩsa Yah!” (Natʋ 19:1, 4) Kajalaɣ Krɩstʋ ñɩma yɔɔdaɣ ɖoŋ ɖoŋ se “amɛn” adɩma wayɩ alɩwaatʋ ndʋ pekpeɣlaɣ yɔ. (1 Kɔr. 14:16) Ɛlɛ paayɔɔdʋʋ yem se “amɛn” nɛ patɩmaɣzɩ adɩma ana a-yɔɔ.

ƐBƐ YƆƆ “AMƐN” ŊGƲ ŊLAKƖ YƆ KƖMƲ ÑƖM?

Ðɩnaʋ ɛzɩma Yehowa sɛyaa labɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm piye “amɛn” yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɩlɩ mbʋ pʋyɔɔ pɩmʋnaa se ɖɩyɔɔdɩ “amɛn” nɛ ɖɩtɛzɩnɩ adɩma naayɛ yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩtɛŋ adɩma labʋ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se “amɛn” yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se toovenim taa lɛ, ɖa-taa tɛmnɩ ndʋ ɖɩyɔɔdaa yɔ. Nɛ alɩwaatʋ ndʋ nɔɔyʋ tɩmɩɣ samaɣ taa nɛ ɖicosi se “amɛn,” paa ɖiticosini nɔɔ kɩkʋyaɣ yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se ɖitisi tɔm ndʋ ɛyɔɔdaa yɔ tɩ-yɔɔ. Yʋsɩ ɖɔɖɔ mbʋ pʋyɔɔ “amɛn” ŋgʋ ɖɩyɔɔdʋʋ yɔ kɩmʋ ñɩm yɔ.

Piyeki nɛ paalakɩ adɩma lɛ, ɖiwelisi camɩyɛ. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩtɩmɩɣ yɔ, pɩtasɩnɩ se ɖɩtɩŋɩɣnɩ tɔm ndʋ ɖɩyɔɔdʋʋ yɔ tɩ-yɔɔ nɛ ɖɩsɛɣ Yehowa lɛ, ɖɩtɩŋɩɣnɩ ɖɔɖɔ ɖɛ-wɛtʋ yɔɔ nɛ ɖɩsɛɣ-ɩ. Ðɩsɔɔlaa se “amɛn” ŋgʋ ɖɩyɔɔdʋʋ yɔ kɩlɩɩnɩ ɖa-laŋɩyɛ taa, pʋyɔɔ lɛ pɩwɛɛ se ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩwɛɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ nɛ ɖiwelisi camɩyɛ alɩwaatʋ ndʋ paatɩmɩɣ yɔ.

Ðɩkɛ Ɛsɔ sɛyaa mba pɛwɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ yɔ. Adɩma wena palakɩ samaɣ taa yɔ, ayeki se ɖa-lɩmaɣza ɩwɛɛ tɔm ndʋ ɛgbɛyɛ taa ñɩma lalaa wɛɛ nɛ pewelisiɣ yɔ tɩ-yɔɔ. (Tʋma 1:14; 12:5) Alɩwaatʋ ndʋ piseɣtiɣ-ɖʋ se ɖa nɛ ɖo-koobiya ɖɩkpɛndɩ nɛ ɖicosi yɔ, piyeki nɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ wɛɛ ɖɛ-hɛkʋ taa nɛ pɩkpaɖɩ. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkpɛndɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdʋʋ se “amɛn” yɔ, paa pɩtɩɩkɛnɩ nɔɔ kɩkʋyaɣ yaa ɖa-laŋɩyɛ taa yɔ, ɖa-adɩma pɩzɩɣ nɛ piseɣti Yehowa se ɛlabɩ-ɖʋ mbʋ ɖɩpɔzɩ-ɩ yɔ.

Ðɩtɩŋɩɣnɩ “amɛn” ŋgʋ ɖɩlakɩ yɔ kɩ-yɔɔ nɛ ɖɩsaŋ Yehowa

Ðɩsaŋ Yehowa. Mbʋ payɩ ɖɩlakɩ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ taa yɔ, Yehowa naɣ pɩtɩŋa. (Luka 21:2, 3) Ɛnaɣ mbʋ piseɣtiɣ-ɖʋ yɔ, nɛ mbʋ pɩwɛ ɖa-laŋɩyɛ taa yɔ. Halɩ paa kaŋgalaafu yɔɔ ɖɩtɩŋɩɣna nɛ ɖiwelisiɣ kediɣzaɣ nakɛyɛ yɔ, ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se Yehowa naɣ ɛzɩma ɖɩlakɩ “amɛn” nɛ tɩ luzuu yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩyɔɔdʋʋ se “amɛn” yɔ, ɖa nɛ mba pɛwɛ kediɣzaɣ taa yɔ ɖɩkpɛndɩɣ nɛ ɖɩsaŋ Yehowa.

Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlabɩ-ɖʋ ɛzɩ “amɛn” ŋgʋ ɖɩlakɩ yɔ kɩtɩmʋ ñɩm yɔ. Ɛlɛ toovenim taa lɛ, kɩmʋ ñɩm siŋŋ. Bibl tɔm taa tazʋʋ takayaɣ nakɛyɛ yɔɔdaa se Ɛsɔ sɛyaa pɩzɩɣ nɛ pawɩlɩ se tɔm ndʋ panɩwa yɔ, “pɩtɩŋnɩ tɔm piye nɖɩ ɖɩ-yɔɔ lɛ, pa-taa tɛmnɩ-tʋ, petisiɣ tɩ-yɔɔ nɛ pataɣ-tʋ liu nɛ pa-laŋɩyɛ pilim.” Tɛtɛ nɛ “amɛn” ŋgʋ ɖɩlakɩ paa ɛzɩmtaa yɔ, kɩkɛdɩnɩ Yehowa.​—Keɣa 18:15.