Liloba “amen” elimboli “solo mpenza,” to “ezala bongo.” Euti na liloba ya Ebre oyo elimboli “kozala sembo” to “kotyelama motema.” Ntango mosusu, bazalaki kosalela liloba yango na makambo ya mibeko. Soki moto moko alapi ndai, na nsima asengelaki koloba “amen” mpo na komonisa ete likambo oyo alobi ezali solo, mpe andimi nyonso oyo ndai yango ekoki kobimisa. (Mit. 5:22) Ntango alobi “amen” na miso ya bato, amonisi ete andimi mpenza kokokisa ndai oyo alapi.​—Neh. 5:13.

Ndakisa moko ya kokamwa oyo liloba “amen” esalelami na Biblia ezali na mokanda ya Kolimbola Mibeko mokapo 27. Nsima ya kokɔta na Mokili ya Ndaka, Bayisraele bayanganaki na katikati ya Ngomba Ebala mpe Ngomba Gerizime mpo na koyoka mibeko oyo basengelaki kotángela bango. Basanganaki kaka mpo na koyoka te, kasi mpe mpo na koloba polele ete bandimi mibeko yango. Mpo na kosala yango, bazalaki koyanola “Amen!” ntango bitumbu ya kozanga botosi ezalaki kotángama. (Mib. 27:15-26) Kanisá mingongo ya bankóto ya mibali, basi mpe bana, ntango bazali koyanola na mongongo makasi! (Yos. 8:30-35) Kozanga ntembe, babosanaki te maloba oyo balobaki mokolo wana. Mpe Bayisraele yango bakokisaki maloba na bango, mpo lisolo elobi boye: “Mpe Yisraele bakobaki kosalela Yehova mikolo nyonso ya Yosua mpe mikolo nyonso ya mikóló oyo batikalaki na bomoi nsima ya Yosua mpe oyo bayebaki misala nyonso oyo Yehova asalelaki Yisraele.”​—Yos. 24:31.

Yesu mpe asalelaki liloba “amen” mpo na komonisa ete maloba na ye ezali solo, kasi asalelaki yango na ndenge oyo ekeseni na bato mosusu. Na esika ya kosalela liloba yango mpo na koyanola na likambo oyo moto mosusu alobi, asalelaki liloba “amen” (“ya solo mpenza”) liboso ya koloba likambo mpo na komonisa ete maloba na ye ezali solo. Ntango mosusu, azalaki kozongela  liloba yango: “amen amen.” (Mat. 5:18; Yoa. 1:51) Azalaki kosala bongo mpo na komonisa bato oyo bazalaki koyoka ye ete maloba na ye ezalaki mpenza solo. Yesu azalaki koloba polele ete maloba na ye ezali solo mpo azalaki moto oyo na nzela na ye bilaka nyonso ya Nzambe esengelaki kokokisama.​—2 Ko. 1:20; Em. 3:14.

Bayisraele mpe bazalaki kosalela liloba “amen” ntango bazalaki kokumisa Yehova mpe kobondela ye. (Neh. 8:6; Nz. 41:13) Soki bato oyo bayoki libondeli yango balobi “amen” na nsuka, bazalaki komonisa ete bandimi makambo oyo elobami. Yango ezalaki kopesa moto nyonso libaku ya kosangana na losambo, mpe bazalaki kosepela kosambela Yehova ndenge wana. Yango nde esalemaki ntango Mokonzi Davidi amemaki sanduku ya kondimana na Yerusaleme. Na molulu oyo esalemaki na nsima, asalaki libondeli moko oyo eutaki mpenza na motema; libondeli yango, oyo ezalaki lokola loyembo, ekomami na 1 Ntango 16:8-36. Bato oyo bazalaki wana bazalaki na esengo ya koyoka maloba na ye mpe “bato nyonso balobaki, ‘Amen!’ mpe basanzolaki Yehova.” Ya solo, koloba “amen” elongo ndenge wana ebakiselaki bango esengo na mokolo yango.

Bakristo ya siɛklɛ ya liboso bazalaki mpe kosalela liloba “amen” ntango bazalaki kokumisa Yehova. Bakomi ya Biblia basaleli liloba yango mbala mingi na mikanda na bango. (Rom. 1:25; 16:27; 1 Pe. 4:11) Kutu, mokanda ya Emoniseli elobeli bikelamu ya elimo na likoló bazali kokumisa Yehova na maloba oyo: “Amen! Bósanzola Yah!” (Em. 19:1, 4) Bakristo ya liboso bazalaki na momesano ya koloba “amen” nsima ya mabondeli oyo ezalaki kosalema na makita na bango. (1 Ko. 14:16) Atako bongo, ezalaki te liloba oyo bazalaki kozongela kozanga kokanisa.

Nsima ya kotalela ndenge basaleli ya Yehova bazalaki kosalela liloba “amen,” tomoni sikoyo mpo na nini koloba “amen” na nsuka ya libondeli ezali na ntina mingi. Ntango tolobaka “amen” na nsuka ya libondeli na biso moko, tomonisaka ete tondimi mpenza makambo oyo tolobi. Mpe ntango tolobi “amen,” ezala na motema to na libondeli oyo  esalemi na miso ya bato, tomonisaka ete tondimi makambo oyo elobami na libondeli. Tólobela ntina mosusu oyo liloba “amen” ezali na motuya.

Tolandaka libondeli na likebi mpo ezali na kati ya losambo na biso. Tosambelaka Yehova ntango tozali kobondela, kaka na makambo oyo tozali koloba te, kasi mpe na ndenge oyo tozali komonana. Lokola tozalaka na mposa ya koloba “amen” oyo euti na motema na nsuka ya libondeli, tosalaka makasi tóbatela makanisi malamu mpe tótya likebi na biso nyonso na libondeli.

Tozalaka na bomoko na basambeli mosusu ya Yehova. Ntango libondeli ezali kosalema mpo na bato nyonso, bandeko nyonso ya lisangá batyaka likebi mpo na koyoka makambo oyo ezali kolobama. (Mis. 1:14; 12:5) Ntango tozali koyanola elongo na bandeko na biso, tozali kokómisa lisusu makasi bomoko na biso. Ezala tolobi “amen” na mongongo makasi to na kati ya motema, yango ekoki mbala mosusu kosala ete Yehova apesa biso makambo oyo tosɛngi ye.

Tokumisaka Yehova. Yehova amonaka makambo nyonso oyo tosalaka mpo na losambo na ye. (Luka 21:2, 3) Amonaka nini oyo etindaka biso tósala yango mpe nini ezali na motema na biso. Ata soki esɛngi tólanda makita na nzela ya telefone, tóyeba ete “amen” oyo tokoloba na nsuka, ata tozali biso moko, Yehova akoyoka yango. Na ndenge wana, tozali kokumisa Yehova elongo na bandeko oyo bazali na makita.

“Amen” oyo tolobi ekoki komonana lokola ezali na ntina mingi te, nzokande ezali bongo te. Buku moko oyo elimbolaka makambo ya Biblia elobi ete: “Na nzela ya liloba wana moko,” basaleli ya Nzambe bakoki komonisa ete “bazali kotyela Nzambe motema, bazali kondima na motema moko, mpe bazali na elikya makasi na mitema na bango.” Tiká ete mbala nyonso oyo tokoloba “amen” ezala mpo na kosepelisa Yehova.​—Nz. 19:14.