Kishima kya Kiluba “amena” kishintulula’mba “mo monka,” nansha’mba “i amo.” I kitambe ku kishima kya Kihebelu kishintulula “kwikala wa binebine,” “ukulupilwa.” Kyaba kimo kyādi kingidijibwa ne mu bidye. Shi muntu watyipe mutyipo, wādi ufwaninwe kunena’mba “amena” pa kubingija’mba byanena i bya bine ne amba witabije kufikilwa na byonso bikalupuka ku binenwa byandi. (Umb. 5:22) Shi wanena amena uno muswelo, byādi bimulomba kufikidija binenwa byandi.​—Neh. 5:13.

Kishima “amena” i kingidijibwe mu muswelo utulumukwa mu Kupituluka shapita 27. Bene Isalela pa kupwa kutwela mu Ntanda ya Mulao, bēbungile pa bukata bwa Lūlu lwa Ebalu ne Lūlu lwa Ngedizimi mwanda wa kutangilwa Bijila. Kebāendelepo mwanda wa kukateja’tu bitupu, ino i ne kunena’mba abaitabija Bijila. Bāitabije na kulondolola’mba “Amena!” kitatyi kyādi kitangwa byobya bilupuka ku kubulwa kikōkeji. (Kup. 27:15-26) Langa’po bidi mawi a tununu ne tununu twa bana-balume, bana-bakaji ne bana, obālondolwele na diwi ditunduke! (Yos. 8:30-35) Na bubine, kebāidilwepo nansha dimo binenwa byobānenene mu dine difuku’dya. Kadi bano bene Isalela bāfikidije kinenwa kyabo, mwanda nsekununi inena’mba: “Isalela waingidile nyeke Yehova mafuku onso adi’ko Yoshua ne mafuku onso adi’ko bakulumpe bashele bōmi kupwa kwa Yoshua, boba badi bayukile bilongwa byonso byobalongēle Isalela kudi Yehova.”​—Yos. 24:31.

Yesu nandi wānenene “amena” mwanda wa kulombola bubinebine bwa byaādi unena,  inoko wānenene’kyo mu muswelo wa pa bula. Pa kyaba kya kwingidija’kyo pa kulondolola ku binenwa, aye wāingidije “amena” (walamwinwe mu Kiluba bu “i bine”) kumeso kwa kunena bubine. Kyaba kimo, wāpitulukile kino kishima, wānena’mba “amena, amena.” (Mat. 5:18; Yoa. 1:51) Mu uno muswelo, wākulupije bevwaniki bandi amba binenwa byandi i bya bine. Yesu wānenene na kino kikulupiji mwanda i aye kete udi na lupusa lwa kufikidija milao ya Leza.​—2 Ko. 1:20; Kus. 3:14.

Kadi bene Isalela bānenene “amena” pobādi batendela Yehova ne kumulomba. (Neh. 8:6; Ñim. 41:13) Boba bādi bevwana pobānenene kino kishima pa kupwa kwa milombelo, bāitabije milombelo’ya amba i yabo. Mu uno muswelo, bonso bātenwe’ko bābwenye kutōta Yehova mu kine kitatyi’kya. Bino byālongekele kitatyi kyāselēle Mulopwe Davida Sanduku wa Yehova ku Yelusalema. Ku masobo alondele’po, wālombela milombelo ikunka mutyima yādi pamo bwa lwimbo, mine ilembelwe mu 1 Bilongwa 16:8-36. Boba bātenwe’ko bātengelwe na binenwa byandi, ebiya “bantu bonso banena’mba, ‘Amena!’ kadi batendela Yehova.” Bine, malondololo abo a kiundaunda ābwejeje’ko nsangaji mu dine difuku’dya.

Bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji nabo bādi banena “amena” kitatyi kyobādi batendela Yehova. Divule dine balembi ba Bible i bekingidije mu mikanda yabo. (Loma 1:25; 16:27; 1 Pe. 4:11) Mukanda wa Kusokwelwa ulombola kimonwa kya bipangwa bya ku mushipiditu bya mūlu bitumbija Yehova, binena’mba: “Amena! Tendelai Yah!” (Kus. 19:1, 4) Bene Kidishitu babajinji bādi na kibidiji kya kunena “amena” pa kupwa kwa milombelo ya ku kupwila kwabo. (1 Ko. 14:16) Inoko, kekyādipo kishima kya kupituluka’tu bitupu pamo bwa nkusuku.

Pa kupwa kubandaula bimfwa bya bengidi ba Yehova bāingidije kino kishima, tubamone mwanda waka “amena” i muswelo muyampe  wa kufudija milombelo. Potunena’kyo ku mfulo kwa milombelo ya batwe bene, tulombolanga’mba byotwanena ye byotwadi tusaka kunena. Kadi kitatyi kyotunena amba “amena,” nansha’tu mundamunda ku milombelo ya mu kitango kya bantu, tulombolanga’mba twitabije byonso byanenwa. Tutalei bintu bikwabo bilombola’mba “amena” wetu udi na mvubu.

Ulombola’mba tutele mutyima ku milombelo ne amba ibadilwa mu butōtyi bwetu. Mu kitatyi kya milombelo, tutōtanga Yehova na binenwa ne na byotulonga. Mutyima wetu wa kusaka kunena “amena” wa binebine ubwanya kwitukwasha twiendeje biyampe ne kuta mutyima ku milombelo.

Witukutyilanga mu bumo potutōta. Milombelo ya mu kitango kya bantu ikokelanga milangwe yetu ku bintu bisaka kuteja kipwilo kyonso. (Bil. 1:14; 12:5) Kitatyi kyotulondolola kya pamo na batutu ne bakaka, tuningijanga bumo bwetu bininge. Ekale tunene na diwi ditunduke nansha mundamunda, “amena” wetu upanga Yehova mukenga wa kulondolola milombelo yotwalomba mu kikonge.

Tutendelanga Yehova. Yehova umonanga nansha ke bilongwa byetu bityebitye bya kumutōta. (Luka 21:2, 3) Umonanga kukanina kwetu ne byobya bidi mu mutyima wetu. Nansha shi tulondela kupwila ku telefone, tubwanya kukulupila’mba Yehova kakatunyapo kwivwana “amena” otunena na kwityepeja. Amena wetu umutumbijanga pamo na kipwilo kyonso.

“Amena” wetu ubwanya kumweka bu udi na mvubu mityetye, ino ke kunenapo amba kadipo na mvubu. Dibuku dimo dīsambila pa Bible dinena’mba, bengidi ba Leza babwanya kumwekeja “kikulupiji, kwitabijibwa ne lukulupilo lukatampe ludi mu mityima yabo na kunena kino kishima kimo’tu.” Nanshi “amena” ense otunena asangaje Yehova.​—Ñim. 19:14.