Tajtol amén kijtosneki “maj ijkon mochiua” oso “yekmelauj”. Ualeua itech se tajtol hebreo tein kijtosneki “se kijtos tein melauak”, “se yeski takuaujtamach”. Kemansa, mokuia ininixpan tamelauanij. Kemej neskayot, taltikpakneminij kijtouayaj “amén” uan ika kinextiayaj ke tein kijtojtoyaj katka melauak uan ke kimatiaj ke kiseliskiaj tein amo kuali komo takajkayauayaj (Núm. 5:22). Komo no motenkauayaj teisa uan kijtouayaj “amén” senteixtenoj, kijtosnekia ke monekia kichiuaskej tein motenkaujkaj (Neh. 5:13).

Itech Deuteronomio capítulo 27, tikajsij se neskayot kemej motekitiltia tajtol amén. Satepan ke israelitas kalakkej itech Tal tein Dios motenkaujka kinmakas, monechikojkej kampa ika moajsia tepet Ebal uan tepet Guerizim uan ompa kikakkej keman moixtajtoltij Tanauatil uan motenkaujkej kitakamatiskej. Keman kikakiaj toni kinpanoskia komo amo kitakamatiaj Tanauatil kijtouayaj “amén” (Deut. 27:15-26). Xikonnemili keniuj mokakiaj tel miakej takamej, siuamej uan konemej keman chikauak tanankiliayaj (Jos. 8:30-35). Tein melauj amo keman kielkaujkej tein motenkaujkej nejon tonal. Uan tikmatij ke ijkon kichiujkej porin Biblia kijtoua: “Israel kisentokak kitekitilij Jiova nochi tonalmej tein Josué nemik uan itech nochi tonalmej tein nenkej tayekananij satepan ke Josué momikilij uan kiitakaj nochi tein Jiova kichiujka tein ika kipaleuijka Israel” (Jos. 24:31).

Jesús no kijtoj “amén” uan ika kinextiaya ke tein moijtouaya katka melauak, sayoj ke amo kikuik kemej oksekin kichiujkej. Yejua amo kikuia satepan ke aksa kijtouaya teisa, ta kijtouaya amén achto ke kijtoskia teisa uan ika kinextiaya ke katka melauak.  Yejua ika, nikan tajtol amén motajtolkepa kemej “yek melau”. Kemansa, ojpa kijtouaya, “amén amén” (Mat. 5:18; Juan 1:51). Ijkon, kinextiaya ke tein kijtouaya senkis katka melauak. Jesús uelia ijkon kijtouaya porin itechkopa, Dios kichiuaskia nochi tein motenkauak (2 Cor. 1:20; Apoc. 3:14).

Israelitas no kijtouayaj “amén” keman kiueyichiuayaj Jiova ika nekuikatilmej uan motataujtiayaj (Neh. 8:6; Sal. 41:13). Keman kijtouayaj nejin tajtol satepan ke aksa kitamiltiaya inetataujtil kinextiayaj kemej yeskia yejuan kichiujkaj netataujtil. Keman ijkon kichiuayaj nochin yolpakiaj kiueyichiuaskej Jiova. Yejua nejon tein panok keman tekiuaj David kiuikak Arca ompa Jerusalén. Itech iluit tein mochiuak satepan, mokuikatijkej se nekuikatil tein yejua kichijchiujka tein no katka se netataujtil (1 Crón. 16:8-36). Tein kijtoj David semi kinyololinij, yejua ika “nochi xolal kijtoj: ‘¡Amén!’ uan kiueyichiujkej Jiova”. Kemej tanankilijkej kichiuak maj okachi yolpakinij.

No ijkon, itech yekinika siglo akin kichiuayaj kemej Cristo kijtouayaj “amén” keman kiueyichiuayaj Jiova ika nekuikatilmej. Uan no, sekin akin kijkuilojkej Biblia miakpa kikuikej nejon tajtol (Rom. 1:25; 16:27; 1 Ped. 4:11). Itech amatajkuilol Apocalipsis, ininka tajtoua seki ángeles akin kiueyichiujtokej Jiova ika nejin tajtolmej: “Ma ijkon mochiuto de timitsonmouistilijtoske” (Apoc. 19:1, 4). Akin yekinika kichiuayaj kemej Cristo no kijtouayaj “amén” satepan ke kitamiltiayaj se nechikol ika netataujtil (1 Cor. 14:16). Amo sayoj monekia kijtoskej nejon tajtol, ta monekia kuali kikakiskej netataujtil.

Axkan, okachi kuali tikajsikamatij keyej semi kipia ipatiuj maj tikijtokan “amén”. Keman tikijtouaj nejin tajtol satepan ke tiktamiltiaj se netataujtil, tiknextiaj ke yekmelauj  tikmachiliaj tein tikijtouaj. Uan komo satepan ke tikakij se netataujtil tein mochiua senteixtenoj tikijtouaj “amén”, chikauak oso amo, tiknextiaj ke tiknekij maj mochiua tein moijtoua. Axkan maj tikitakan okseki taman keyej moneki maj tikijtokan “amén”.

Porin tiknextiaj ke kuali tikakij netataujtil tein ika tikueyichiuaj Jiova. Tikueyichiuaj Jiova amo sayoj keman tikijtouaj amén itech se netataujtil, ta no ika tein tikchiuaj keman mochiujtok. Kemej tiknekij yekmelauj tikmachiliskej keman tikijtoskej “amén” moneki maj kuali tikakikan keman mochiujtos.

Porin tiknextiaj ke tisentekitij iniuan tokniuan. Keman mochiuaj netataujtilmej senteixtenoj, tinochin itech nechikol kuali tikakij tein moijtoua itech netataujtil (Hech. 1:14; 12:5). Keman tiksenijtouaj amén, okachi kuali timouikaj. Tikijtoskej ika tajtol chikauak oso amo, tapaleuia maj Jiova okachi kinejneki techmakas tein kemej oloch tiktajtanianij.

Porin ijkon tikueyichiuaj Jiova. Yejua kiita nochi taman tein ika tikueyichiuaj, maski tikitaskej ke amo ueyi (Luc. 21:2, 3). Dios kiita tein techolinia maj tikchiuakan teisa. Hasta komo monekis tikakiskej nechikol ika teléfono, uelis senkis tikmatiskej ke Jiova kipatiuita keman tikijtouaj “amén”. Ijkon tikueyichiuaj yejuatsin iniuan akin moajsij itech nechikol.

Xa moita ke amo kipia ipatiuj tikijtoskej “amén”, sayoj ke amo ijkon. Amatajkuilol Perspicacia tein ika tajtoua Biblia kimelaua ke ika nejin tajtol, tiknextiaj “totakuaujtamatilis, ke senkis tikmatij ke Dios kiselia totaueyichiualis uan ke tikchiaj tein kuali satepan”. Ijkon, nochipa keman tikijtoskej “amén”, tikyolpaktiskej Jiova (Sal. 19:14).