Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

Lelo Wadi Uyukile Kala?

Lelo Wadi Uyukile Kala?

Lelo pa kala, muntu wādi witeakanya kwenda lwa mema namani?

DIVULE dine, byombo bya kusela’nka bantu kebyādi’kopo mu mafuku a Polo. Pa kwenda lwa mema, boba benda bādi bafwaninwe kwipangula bakwabo shi bayukile’ko kyombo kya busunga (cargo) kyenda kobenda kadi kitabije kusela bantu. (Bil. 21:2, 3) Nansha shi kyombo kekyendangapo kwine kusaka kwenda muntu, aye mwine wādi ukimba kyombo kimanaimana mu dishinda, kyādi kikokeja kumufwenya kwaenda.​—Bil. 27:1-6.

Ñendo ya lwa mema yādi ya mu kitatyi, kadi byombo kebyādipo na mpangiko miluji. Kutentekela pa kubipa kwa kūlu, bangovi ba kabutyibutyi bādi bakokeja kutundulula lwendo shi abalota bibi, kimfwa shi abalota kinkombe kididila pa myonji ikutyilwe nayo kidindo, nansha shi abamone kyombo kilobele mu nkula. Bangovi bādi bātele mutyima ku luvula, shi kudi luvula luyampe, ebiya bataluka. Pa kusokola kyombo kya kumusela, yewa wa kwenda wādi ukungila ku kyabu na bivwe, utengele bele lubila’mba kyombo kekisa kutaluka.

Lionel Casson, mulembi wa mānga unena’mba, “Loma ye wātūdile’ko mwingilo muyampe wa kukūla bantu, baleke kujokoloka benda bakimba byombo. Wātūdile’ko nkula pa mulupu wa Munonga wa Tibele. Wātūdile’ko mabilo pa kifuko kikatampe kiloe kidi kubwipi na kibundi kya Ostia. Mabilo mavule ādi a bantu benda ku byabu palapala: boba benda ku Narbonne [dyalelo mu Franse] na imo, boba benda ku Carthage [dyalelo mu Tinizi] nabo na imo . . . ne bakwabokwabo. Muntu ense ukimba kwenda lwa mema wādi’tu upita ku mabilo pa kuyuka ku bibundi kwenda byombo.”

Lwendo lwa pa mema lwādi lukūla kitatyi kya boba benda, inoko kadi lwādi na byaka bivule. Divule dine, Polo wālobēle mu ñendo yandi ya bu mishonele.​—2 Ko. 11:25.