Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Oukanga uno mwanda su?

Oukanga uno mwanda su?

Mu mafuku a kala, mmushindo kinyi ubaadi muntu alumbula lwendo lwa mu mema?

KALA, mu mafuku a Mpoolo, takubadi maato a kutwala bantu abende mu nyendo nya. Bwa kukita lwendo mu bwato, bantu abadi abeyipushena bwa kuuka su kwi muntu auku bwato bwa ba nsunga (cargo) abwende dya kwabende bulombene kukumina kutwala muntu ende mu lwendo. (Bik. 21:2, 3) Sunga bwato tabwende eshinda adyende muntu, nsaa yabwimana mbalo kampanda, mmukumbene kukimba bungi bulombene nkamufisha kwende.—Bik. 27:1-6.

Lwendo lwa mu mema babadi abelukitshi mu bipungo kampanda bya mu kipwa, na maato taabadi na mafuku atshibibwe nya. Kukatusha mafuku e lupapi lwi bukopo, bantu abende babadi abakutwa kwenda mwanda wa mpwandikishi ya bisumanga. Bu kileshesho, babadi abemika lwendo lwabo su abamono bwato bupone. Bantu abende babadi abatala bi lupapi, su abomono’shi lwibuwa, yaya nsaa ababanga lwendo. Su muntu bapete bwato bukumbene kumutwala, badi ende ku kyeese na bintu byaye bwa kutengyela nsaa yabele musase’shi bwato tabudi pa kwenda.

Mungi mufundji a kala abetamina bu Lionel Casson alesha’shi: “Kibundji kya Looma kibadi na mushindo ubofule bwa’shi muntu apete bwato bwa kwenda nabo, yaya nsaa tababadi na kya kwikimbila bwato ku kyeese kya mwela nya. Kyeese kibadi ku nsulo ya mwela wa Tiber. Mu lupata lwa Ostia pepi na pabaadi mbalo ayibungila bantu bebungi yabetamina bu piazza ibaadi ma biro ebungi. Mwanka mubadi ma biro a basha mato elekene: mato a ku Narbonne [France lelo uno] abadi na biro bimune, mato a mu Carthage [Tunisie lelo uno] abadi na bingi biro, . . . mpa na angi. Muntu oso akimbi bwato bwa kwenda nabo, badi penda na kya kwenda ku biro bya kibundji akyende bwato.”

Basha maato abadi abalekyela bantu abende mbalo, anka kubadi angi masaku. Pabaadi Mpoolo mu lwendo lwaye lwa bu misionere maato abaadi ende nao, abaadi eyine misusa ibungi.—2 Kod. 11:25.