MBALA efula masuwa wakɛmbaka paka anto ato komonga lo nshi ya Pɔɔlɔ. Dia munda lɔkɛndɔ lo masuwa, wanɛ wakandaka lɔkɛndɔ wakahombaka mimbola anto akina dia kana vɔ mbeyaka masuwa ɔmɔtshi wakɛmbaka diangɔ dia nsondja watatshu otsha lɛnɛ atawatshu ndo kana vɔ nangaka mbaɛmba. (Ets. 21:2, 3) Kaanga naka ɔnɛ lakatandaka lɔkɛndɔ hatanyi masuwa shikaa w’otsha lo dihole diakandatatshɔka, nde akakokaka nyanga masuwa okina lo abongo wakawatemalaka l’oyango wa nde sukana yema la lɛnɛ atandatshu.​—Ets. 27:1-6.

Lɔkɛndɔ la lo masuwa lakasalemaka lo tena shikaa dia l’ɔnɔnyi, ndo masuwa komongaka l’ekongelo shikaa. Laadiko dia tena dia kɔlɔ, wanɛ wakakɛndjakɛndjaka masuwa wakakokaka ntshindjatshindja lɔkɛndɔ l’ɔtɛ wa dikanyiyakanyiya. Naka wambɛna djembetelo mɔtshi ya kɔlɔ, ɛnyɛlɔ wamboka dingwangwa diahemi l’ɛkɔdi wa lo masuwa awana, kana wambɛna l’omamu w’ashi masuwa wakalana. Wanɛ wakakɛndjakɛndjaka masuwa wakadjaka yimba lo mpɛpɛ, diakɔ diele etena kakawokaka mpɛpɛ y’amɛna, vɔ wakonɛɛka. Etena kakatanaka omundji wa lɔkɛndɔ masuwa, nde akatshɔka suke la dibongo la etshumu ande ndo akakongaka diewoyelo diɛnya dia masuwa wayanga monɛɛ.

Ombeyi w’ɛkɔndɔ Lionel Casson mbutaka ate: “Ase Rɔmɔ waki la yoho ya wɔdu ya nkimanyiya anto dia vɔ ntana masuwa diaha vɔamɛ nyanga masuwa. Dibongo diawɔ diaki lam’akashaka ɔkɛdi wa Tiber ɔkɛdi okina. Suke l’osomba wa Ostie aki sɛkɛ dimɔtshi dia woke diakadingama la biro efula. Efula ka biro shɔ yaki ya wanɛ wakakɛndjakɛndjaka masuwa wa l’abongo wotshikitanyi, ɛnyɛlɔ oko: Akɛndjikɛndji wa masuwa w’ase Narbonne [tanemaka lɛnɛ elamɛ nshi nyɛ France] waki la biro ɔmɔtshi, akɛndjikɛndji wa masuwa w’ase Carthage [tanemaka lɛnɛ elamɛ nshi nyɛ Tunisie] waki la biro okina, . . . ndo biro kina. Onto tshɛ lakayangaka masuwa akahombaka ntshɔ lo biro yakɔ ko nde mbeya masuwa watatshu otsha lɛnɛ atandatshu.”

Nkɛndɔ ya lo masuwa kondekaka mbɔsa wenya efula, koko yɔ yakongaka la waale. Mbala efula, lo nkɛndɔ yande ya misiɔnɛrɛ, masuwa wakatshɔka la Pɔɔlɔ wakahandjɔka.​—2 Kɔr. 11:25.