Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

NÍ KASEMI 20

Bua Womi Kɛ Ha Nihi Nɛ A Pee Mɛ Nisɛ Ní

Bua Womi Kɛ Ha Nihi Nɛ A Pee Mɛ Nisɛ Ní

“Bua womi tsuo Mawu ɔ . . . woɔ wa bua ngɛ wa kahi tsuo a mi.”​—2 KOR. 1:3, 4.

LA 134 Mawu Ngɔ Bimɛ Kɛ Wo Fɔli A Dɛ

NƆ́ NƐ WA MAA KASE *

1-2. (a) Mɛni nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ tsɔɔ kaa adesahi tsuo hia bua womi, nɛ a ma nyɛ maa wo ni kpahi a bua? (b) Mɛni awi nɛ ni komɛ yeɔ jokuɛwi?

ADESAHI tsuo hia bua womi, nɛ nɔ fɛɛ nɔ ngɛ nyɛmi nɛ e kɛ ma nyɛ maa wo ni kpahi a bua. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke jokuɛ ko ngɛ fiɛe nɛ e nɔ si nɛ e plaa a, e tuɔ fo kɛ yaa e mami aloo e papaa ngɔ kɛ e hɛ mi ya. Fɔli ɔmɛ be nyɛe ma ha nɛ pa a nɛ gbo, se a ma nyɛ maa wo jokuɛ ɔ bua. Eko ɔ, fɔlɔ ɔ ma bi jokuɛ ɔ nɔ́ nɛ ba, e ma tsu vo nyu ɔ ngɛ e hɛ mi, e ma wo lɛ ngɔ fɔ e tɛ nɔ, nɛ e ma fli e pa a nɔ ha lɛ. Lɔ ɔ se ɔ, eko ɔ, e maa ngɔ tsopa kɛ to pa a nɔ, aloo e maa fĩ pa a ha lɛ. Benɛ o maa hyɛ ɔ, kɛkɛ jokuɛ ɔ kpa ya fomi, nɛ eko ɔ, e ma bɔni fiɛmi ekohu. Ligbi bɔɔ komɛ a se kɛkɛ pa a gbo.

2 Se be komɛ ɔ, ní komɛ yeɔ jokuɛwi awi pe si nɛ a nɔɔ nɛ a plaa a. Jokuɛwi komɛ ngɛ nɛ a kɛ mɛ náa bɔmi aloo a peeɔ mɛ nisɛ ní. A kpɛti ni komɛ ngɛ nɛ si kake pɛ nɛ a kɛ mɛ ná bɔmi aloo a pee mɛ nisɛ ní, se ni komɛ hu lɛɛ a pee mɛ jã jehahi babauu. Ke si kake pɛ nɛ a pee jokuɛyo ko nisɛ ní jio, jehahi babauu jio, ke jokuɛ ɔ ngɛ wae ɔ, e hɛ ji yi wu tso ní nɛ a pee lɛ ɔ nɔ, nɛ be fɛɛ be nɛ e ma kai ɔ, e haoɔ. Be komɛ ngɛ nɛ a nuɔ nihi nɛ a peeɔ jokuɛwi nisɛ ní ɔ, nɛ a gblaa a tue. Se be komɛ hu ɔ, a nui mɛ, nɛ e ngɛ kaa nɔ́ nɛ a ye a he. Se ke a nu nɔ ko kaa jã nɛ a gbla e tue amlɔ nɔuu po ɔ, awi nɛ e ye jokuɛ ɔ ma nyɛ maa hao jokuɛ ɔ e wami be tsuo.

3. Kaa bɔ nɛ 2 Korinto Bi 1:3, 4 ɔ tsɔɔ ɔ, mɛni Yehowa suɔ kaa e sɔmɔli nɛ a ná, nɛ mɛni sane bimihi a he wa ma susu?

3 Ke a pee nyɛmi ko nisɛ ní ngɛ e jokuɛwi a si, nɛ loloolo ɔ, e yeɔ aywilɛho ɔ, mɛni ma nyɛ maa ye bua lɛ? (Kane 2 Korinto Bi 1:3, 4.) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yehowa suɔ kaa e sɔmɔli nɛ a ná nɔ mi mami kaa e suɔ mɛ, nɛ́ e maa wo a bua ke a ngɛ haoe. Enɛ ɔ he ɔ, wa ma susu sane bimi etɛ nɛ ɔmɛ a he: (1) Mɛni he je nɛ nihi nɛ a pee mɛ nisɛ ní ngɛ a jokuɛwi a si ɔ hia bua womi ɔ? (2) Mɛnɔ ma nyɛ maa wo a bua? (3) Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ wo nihi kaa jã a bua?

MƐNI HE JE NƐ BUA WOMI HE HIA?

4-5. (a) Mɛni he je nɛ e sa nɛ waa le kaa e slo jokuɛwi ngɛ nikɔtɔmahi a he? (b) Mɛni he je nɛ ke a pee jokuɛ ko nisɛ ní ɔ, e maa ye kaa e ma he ni kpahi nɛ e ye ɔ?

4 Ni komɛ ngɛ nɛ a pee mɛ nisɛ ní ngɛ a jokuɛwi a si nɛ jehahi babauu be mohu lɛɛ, se loloolo ɔ, a hia bua womi. Mɛni he je? Loko wa ma nyɛ maa le nɔ́ he je nɛ e baa jã a, e sa nɛ waa le kaa e slo jokuɛwi ngɛ nikɔtɔmahi a he. Ke a pee jokuɛ ko nisɛ ní ɔ, e slo bɔ nɛ e maa nu he ha ngɛ bɔ nɛ nɔkɔtɔma nɛ a pee lɛ nisɛ ní ɔ maa nu he ha a he. Nyɛ ha nɛ wa susu nɔ́ hyɛmi ní komɛ a he nɛ waa hyɛ.

5 E he hia nɛ huɛ bɔmi nɛ mi wa nɛ hi jokuɛwi kɛ nihi nɛ hyɛɛ a nɔ ɔ a kpɛti, nɛ́ a he mɛ nɛ a ye. Ke huɛ bɔmi nɛ mi wa kaa jã ngɛ jokuɛwi kɛ nihi nɛ hyɛɛ a nɔ ɔ a kpɛti ɔ, e haa nɛ jokuɛ ɔmɛ nuɔ he kaa a ngɛ slɔkee, nɛ a nyɛɔ heɔ ni kpahi nɛ suɔ mɛ ɔ yeɔ. (La 22:9) Aywilɛho sane ji kaa, nisɛ ní nɛ a peeɔ jokuɛwi ɔ pɔɔ nɔ yami ngɛ we mi, nɛ weku li kɛ nihi nɛ weku ɔ le mɛ ɔ ji nihi nɛ a pɔɔ jokuɛwi ɔmɛ nisɛ ní nɛ ɔmɛ peemi. Ke nɔ ko nɛ jokuɛ ko he lɛ ye pee jokuɛ ɔ nisɛ ní ɔ, e maa ye kaa jokuɛ ɔ ma he ni kpahi nɛ e ye ke jehahi fuu be po.

6. Mɛni he je nɛ e ji yi wu tso ní peepee kaa nɔ ko kɛ jokuɛ ko ma ná bɔmi aloo e maa pee lɛ nisɛ ní ɔ?

6 Jokuɛwi be nyɛe maa po mɛ nitsɛmɛ a he piɛ. Enɛ ɔ he ɔ, ke nɔ ko kɛ jokuɛ ko ná bɔmi aloo e pee lɛ nisɛ ní ɔ, e ji yi wu tso ní peepee, ejakaa jokuɛ ɔ wɛ, nɛ jehahi babauu maa be loko e maa wa ngɛ nɔmlɔ tso, he numi kɛ juɛmi mi kɛ ha gba si himi kɛ bɔmi nami. Ke a pee jokuɛ ko nisɛ ní ɔ, e be hae nɛ jokuɛ ɔ nɛ ná juɛmi nɛ da ngɛ bɔmi nami he. Jehanɛ hu ɔ, e maa nu he kaa se nami be e he, nɛ e be ni kpahi hee nɛ e ye.

7. (a) Mɛni he je nɛ e yi kaa nɔ ko maa sisi jokuɛ ko nɛ́ e pee lɛ nisɛ ní ɔ, nɛ mɛni blɔ nɔ nɔ ɔ ma nyɛ maa gu kɛ pee jã? (b) Mɛni ma nyɛ maa je jamɛ a lakpa munyu ɔmɛ a mi kɛ ba?

7 Jokuɛwi a juɛmi se wɛ tsɔ nɛ a ma nyɛ ma susu níhi a he saminya, nɛ́ a mwɔ a yi mi kpɔ loo a yu a he kɛ je oslaahi a he. (1 Kor. 13:11) Enɛ ɔ he ɔ, e yi kulaa kaa nihi maa sisi jokuɛwi nɛ a pee mɛ nisɛ ní. Nihi nɛ a peeɔ jokuɛwi nisɛ ní ɔ tuɔ lakpa munyu komɛ kɛ sisiɔ mɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, a deɔ jokuɛwi ɔmɛ kaa mɛ lɛ a ha nɛ e ba jã, aloo e sɛ nɛ a de nɔ ko, nɛ ke a de nɔ ko po ɔ, a be mɛ hee nɛ a ye, aloo ke nɔkɔtɔma ko kɛ jokuɛ ko ná bɔmi ɔ, e tsɔɔ kaa a suɔ a sibi. Jehahi babauu maa be loko jokuɛ ɔ ma ba le kaa munyu nɛ ɔmɛ ji lakpa. Ke jokuɛwi nɛ a pee mɛ nisɛ ní ɔ ngɛ wae ɔ, eko ɔ, a ma pia a he, nɛ a maa nu he kaa se nami be a he hu, nɛ e sɛ nɛ a je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mɛ aloo a wo a bua.

8. Mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa ma nyɛ maa wo nihi nɛ a pee mɛ nisɛ ní ɔ a bua a?

8 Níhi nɛ wa susu a he nɛ ɔ ha nɛ wa na kaa nihi nɛ a pee mɛ nisɛ ní ɔ kɛ nyagbahi nɛ a mi wa ma nyɛ maa kpe jehahi babauu. Yi wu tso ní peepee ji nɛ ɔ nɛ! Mwɔnɛ ɔ, “nihi nɛ a nui nɔ́ he hí nɔ” kɛ ‘nimli yayamihi kɛ nɔ sisili ngɛ a hɛ mi yae ngɛ yayami peemi mi wawɛɛ.’ Lɔ ɔ ha nɛ nisɛ ní nɛ a peeɔ jokuɛwi ɔ pɔ he ngɛ he fɛɛ he. Enɛ ɔ maa nɔ mi kaa wa ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi. (2 Tim. 3:1-5, 13) Satan guɔ yi wu tso ní peepeehi a nɔ kɛ yeɔ nihi awi. Nɛ aywilɛho sane ji kaa nihi peeɔ níhi nɛ Satan bua jɔ he. Se kɛ̃ ɔ, Yehowa ngɛ he wami kulaa pe Satan kɛ nihi nɛ a peeɔ Satan suɔmi nya ní ɔ. Yehowa le níhi tsuo nɛ Satan peeɔ ɔ. Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa ke wa ngɛ nɔ́ nae ɔ, Yehowa le, nɛ e ma nyɛ maa wo wa bua. E ji jɔɔmi agbo nɛ wa ná kaa wa ngɛ “bua womi tsuo Mawu ɔ” sɔmɔe. Ejakaa lɛ ji “nɔ nɛ e woɔ wa bua ngɛ wa kahi tsuo a mi konɛ wa nyɛ nɛ waa ngɔ bua womi nɛ wa nine suɔ nɔ kɛ jeɔ Mawu ngɔ ɔ kɛ wo ni kpahi a bua ngɛ ka saisaa mi.” (2 Kor. 1:3, 4) Lɛɛ mɛnɔmɛ a nɔ nɛ Yehowa guɔ kɛ woɔ nihi a bua?

MƐNƆ MA NYƐ MAA WO NIHI NƐ A PEE MƐ NISƐ NÍ Ɔ A BUA?

9. Kaa bɔ nɛ Matsɛ David de ngɛ La 27:10, mɛni Yehowa maa pee ha nihi nɛ a weku li kua mɛ ɔ?

9 Nihi nɛ a fɔli kua mɛ aloo nihi nɛ a pee mɛ nisɛ ní ɔ ji nihi titli nɛ a hia bua womi. Matsɛ David le kaa Yehowa ji nɔ nɛ e woɔ nɔ bua pe kulaa. (Kane La 27:10.) David ná nɔ mi mami kaa Yehowa ji Tsɛ kɛ ha ni nɛmɛ nɛ a weku li kua mɛ ɔ. Mɛni blɔ nɔ Yehowa guɔ kɛ peeɔ jã? E peeɔ jã kɛ guɔ e sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ a nɔ. Wa nyɛmimɛ nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ ngɛ kaa wa weku li. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Yesu tsɛ nihi nɛ a piɛɛ e he kɛ ja Yehowa a ke e nyɛmimɛ nyumuhi, e nyɛmimɛ yihi kɛ nyɛmɛ.​—Mat. 12:48-50.

10. Kɛ bɔfo Paulo pee e ní ha kɛɛ kaa asafo mi nɔkɔtɔma?

10 Ngɛ kuku nɛ ɔ kɛ nɔ́ nɛ nyɛɛ se ɔ mi ɔ, wa maa na bɔ nɛ Kristofohi asafo ɔ ngɛ kaa wa weku ha. Bɔfo Paulo ji asafo mi nɔkɔtɔma nɛ e tsu ní wawɛɛ, nɛ e kɛ anɔkuale yemi sɔmɔ Yehowa. E pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa, nɛ e wo nihi he wami kaa a kase lɛ kaa bɔ nɛ lɛ hu e kase Kristo ɔ. (1 Kor. 11:1) Paulo tsɔɔ bɔ nɛ e pee e ní ha kaa asafo mi nɔkɔtɔma. E de ke: “Wa pee wa he kpoo ngɛ nyɛ kpɛti kaa bɔ nɛ bimwɔyo nyɛ hɛɛɔ lɛ nitsɛ e bimɛ dɔdɔɔdɔ ɔ.” (1 Tɛs. 2:7) Mwɔnɛ ɔ, asafo mi nikɔtɔmahi hu ma nyɛ maa kase Paulo konɛ ke a je Baiblo ɔ mi kɛ ngɛ nihi a bua woe ɔ, a kɛ gbi blɛuu nɛ tu munyu.

Behi fuu ɔ, nyɛmimɛ yihi nɛ a nane pi si ngɛ asafo ɔ mi ɔ nyɛɔ woɔ nihi a bua (Hyɛ kuku 11) *

11. Mɛni lɛ tsɔɔ kaa pi asafo mi nikɔtɔmahi pɛ nɛ a ma nyɛ maa wo nihi a bua?

11 Anɛ asafo mi nikɔtɔmahi pɛ nɛ a ma nyɛ maa wo nihi nɛ a pee mɛ nisɛ ní ɔ a bua lo? Dɛbi. Wɔ tsuo wa blɔ nya ní tsumi ji kaa wa maa ‘hi wa sibi a bua woe.’ (1 Tɛs. 4:18) Nyɛmimɛ yihi nɛ a nane pi si ngɛ asafo ɔ mi ɔ ma nyɛ maa wo nyɛmimɛ yihi nɛ a hia bua womi ɔ a bua. Yehowa ngɔ e he kɛ to binyɛ nɛ e ngɛ e bi bua woe ɔ he. Nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ ɔ sa wawɛɛ. (Yes. 66:13) Baiblo ɔ tu yihi nɛ a wo nihi a bua benɛ a ngɛ haoe ɔ a he munyu. (Hiob 42:11) Mwɔnɛ ɔ, hyɛ bɔ nɛ Yehowa bua maa jɔ ha ke e na nyɛmimɛ yihi nɛ a ngɛ a nyɛmimɛ yi kpahi nɛ a ngɛ haoe ɔ a bua woe ɔ! Be komɛ ɔ, asafo mi nɔkɔtɔma kake aloo enyɔ ma nyɛ ma ya na nyɛmiyo ko nɛ e nane pi si ngɛ asafo ɔ mi, nɛ́ a bi lɛ ke ji kaa e ma nyɛ maa ye bua nyɛmiyo ko nɛ e ngɛ aywilɛho yee ɔ lo. *

MƐNI WA MA NYƐ MAA PEE KƐ WO NIHI A BUA?

12. Ke wa ngɛ nyɛmi ko bua woe ɔ, mɛni nɛ e sɛ kaa waa pee?

12 Ke wa ngɛ wa nyɛmi Kristofo no ko bua woe ɔ, e sa nɛ waa hyɛ saminya nɛ wa ko nyɛ e nɔ kaa e de wɔ níhi nɛ e sume nɛ e maa tu a he munyu. (1 Tɛs. 4:11) Se kɛ̃ ɔ, mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ ha nihi nɛ a hia yemi kɛ buami kɛ bua womi ɔ? Baiblo ɔ tsɔɔ blɔ enuɔ komɛ nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ wo nihi a bua. Nyɛ ha nɛ wa susu a he nɛ waa hyɛ.

13. Kaa bɔ nɛ 1 Matsɛmɛ 19:5-8 ɔ tsɔɔ ɔ, mɛni Yehowa bɔfo ɔ pee ha Eliya, nɛ mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ kase bɔfo nɛ ɔ?

13 Moo pee nɔ́ ko kɛ ye bua nɔ nɛ ngɛ haoe ɔ. Benɛ a ngɛ hlae nɛ a gbe gbalɔ Eliya nɛ e tu fo ɔ, e kɔni mi jɔ̃, nɛ e ná nɛ e gbo. Se Yehowa tsɔ bɔfo ko kɛ ya Eliya ngɔ. Bɔfo ɔ ya ha Eliya nɔ́ nɛ hia lɛ ngɛ jamɛ a be ɔ mi. E ha lɛ niye ní, nɛ e wo lɛ he wami konɛ e ye. (Kane 1 Matsɛmɛ 19:5-8.) Nɔ́ nɛ ya nɔ ɔ ha nɛ wa na kaa munyu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ ji anɔkuale: Be komɛ ɔ, nɔ́ nyafii ko nɛ wa maa pee kɛ ha nɔ ko ɔ ma nyɛ maa ye bua nɔ ɔ wawɛɛ. Eko ɔ, niye ní aloo nike ní ko nɛ he jua wɛ tsɔ, aloo munyu kpiti ko nɛ woɔ nɔ he wami nɛ wa maa ngma ha nɔ ɔ ma ha nɛ e nu he kaa wa suɔ lɛ, nɛ wa susuɔ e he. Ke wa be nyɛe nɛ waa kɛ nɔ ɔ nɛ sɛɛ e nyagba amɛ a he ní ɔ, wa ma nyɛ maa pee ní nɛ ɔmɛ eko kɛ ye bua lɛ.

14. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Eliya sane ɔ mi?

14 Mo ha nɛ nihi nɛ a ngɛ haoe ɔ nɛ a nu he kaa a ngɛ slɔkee, nɛ a kɛ mo ma nyɛ maa sɛɛ ní. Nɔ́ kpa ko hu ngɛ nɛ wa maa kase ngɛ Eliya sane ɔ mi. Yehowa gu nyakpɛ blɔ nɔ kɛ ye bua Eliya nɛ e nyɛɛ kɛ ya Sinai Yoku ɔ nɔ tɔɔ. Eko ɔ, benɛ Eliya su lejɛ ɔ, e nu he kaa e ngɛ slɔkee ejakaa jeha lafahi abɔ nɛ be ɔ, lejɛ ɔ nɛ Yehowa kɛ Israel ma a so ngɛ. Eko ɔ, e nu he kaa e kɛ nihi nɛ a ngɛ hlae nɛ a gbe lɛ ɔ a kpɛti kɛ jehanɛ. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi? Ke wa suɔ nɛ waa ye bua nɔ ko nɛ a pee lɛ nisɛ ní ɔ, kekleekle ɔ, e sa nɛ wa ha nɛ e nu he kaa e ngɛ slɔkee. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e sa nɛ asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a yɔse kaa nyɛmiyo ko nɛ e hao ɔ bua maa jɔ, nɛ e maa nu he kaa e ngɛ slɔkee ke a kɛ lɛ sɛɛ ní ngɛ e we mi mohu pe Matsɛ Yemi Asa a nɔ. Nɔ kpa hu maa suɔ Matsɛ Yemi Asa a nɔ pe lɛ nitsɛ e we mi.

Wa ma nyɛ maa wo nihi a bua ke wa buɔ mɛ tue saminya, wa sɔleɔ kɛ haa mɛ, nɛ wa tuɔ bua womi munyuhi kɛ tsɔɔ mɛ (Hyɛ kuku 15-20) *

15-16. Mɛni tsɔɔ kaa nɔ ko buɔ nihi tue saminya?

15 Moo bu mɛ tue saminya. Baiblo ɔ wo wɔ ga ke: “Nɔ fɛɛ nɔ he nɛ e sɔ kɛ bu munyu tue, e he nɛ e ko sɔ kɛ tu munyu.” (Yak. 1:19) Anɛ wa buɔ nihi tue saminya lo? Eko ɔ, wa ma susu kaa ke a ke nɔ ko buɔ nɔ tue saminya a, lɔ ɔ tsɔɔ kaa ke nɔ ko kɛ lɛ ngɛ munyu tue ɔ, e maa hi si kɛkɛ nɛ e be munyu tue. Se e biɔ babauu pe jã. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ Eliya ngɛ Yehowa níhi nɛ ngɛ lɛ haoe ɔ dee ɔ, Yehowa bu lɛ tue saminya. Eliya ye gbeye, e susu kaa e be yemi kɛ bualɔ ko, nɛ ní nɛ e tsu ɔ tsuo pee yaka. Se Yehowa nu lɛ sisi, nɛ e tsu e nyagba amɛ tsuo a he ní kɛ ha lɛ. Nɔ́ nɛ Yehowa pee ɔ tsɔɔ kaa e bu Eliya tue saminya.​—1 Ma. 19:9-11, 15-18.

16 Ke nɔ ko kɛ wɔ ngɛ munyu tue ɔ, mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ je mi mi jɔmi kɛ suɔmi kpo kɛ tsɔɔ lɛ? Be komɛ ɔ, bɔ nɛ wa ma plɛ kɛ tu munyu ɔ ha a ma ha nɛ nɔ ɔ maa na kaa wa susuɔ e he. Eko ɔ, o ma nyɛ ma de ke: “E dɔ mi kaa nɔ́ ko kaa jã ba o nɔ! E sɛ nɛ a peeɔ jokuɛ ko jã!” Eko ɔ, o ma nyɛ ma bi nɔ nɛ ngɛ haoe ɔ sane bimi kake loo enyɔ ko konɛ e ná nɔ mi mami kaa o nu nɔ́ nɛ e ngɛ dee ɔ sisi niinɛ. O ma nyɛ ma bi lɛ ke, “I kpa mo pɛɛ, kɛ o ngɛ tsɔɔe kɛɛ?” aloo “Benɛ o tu munyu ɔ, i nu sisi kikɛ, i kpa mo pɛɛ, jã lo?” Munyuhi kaa jã ma ha nɛ nɔ ɔ maa nu he kaa o ngɛ lɛ tue bue niinɛ, nɛ o ngɛ mɔde bɔe kaa o maa nu lɛ sisi.​—1 Kor. 13:4, 7.

17. Mɛni he je nɛ e sa nɛ waa to wa tsui si nɛ wa “he nɛ e ko sɔ kɛ tu munyu” ɔ?

17 Se kɛ̃ ɔ, hyɛ saminya nɛ o “he nɛ e ko sɔ kɛ tu munyu.” Koo po nɔ ɔ munyu ɔ nɔ kaa o maa wo lɛ ga aloo o ma dla e juɛmi. Moo to o tsui si! Benɛ Eliya ngɛ Yehowa e nyagba amɛ dee ɔ, e hao wawɛɛ, nɛ lɔ ɔ ha nɛ e kɛ aywilɛho tu munyu. Pee se benɛ Yehowa wo Eliya he wami po ɔ, e kɛ aywilɛho tu munyu kaa kekle ɔ. (1 Ma. 19:9, 10, 13, 14) Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ enɛ ɔ mi? Be komɛ ɔ, nihi nɛ a hao ɔ maa tu a nyagba a he munyu si abɔ. Se e sa nɛ waa kase Yehowa nɛ waa to wa tsui si kɛ bu mɛ tue. E sa nɛ wa je mi mi sami kpo kɛ tsɔɔ mɛ mohu pe nɛ wa ma de ke wa maa tsɔɔ mɛ nɔ́ nɛ a pee.​—1 Pet. 3:8.

18. Mɛni blɔ nɔ nɛ wa sɔlemi ma nyɛ maa wo nɔ ko nɛ e ngɛ haoe ɔ bua?

18 O kɛ nɔ nɛ ngɛ haoe ɔ nɛ bla kɛ sɔle. Ke nihi ngɛ aywilɛho yee ɔ, e yee ha mɛ kaa a maa sɔle. Eko ɔ, nɔ ɔ maa nu he kaa e be nyɛe maa hɛ lɛ kɛ su Yehowa he. Ke wa suɔ nɛ waa wo nɔ ko kaa jã bua a, eko ɔ, e he maa hia nɛ waa kɛ lɛ nɛ bla kɛ sɔle, nɛ́ waa wo e biɛ ta ngɛ sɔlemi ɔ mi. Wa ma nyɛ ma de Yehowa bɔ nɛ waa kɛ asafo ɔ tsuo suɔ nyɛmi ɔ ha. Jehanɛ hu ɔ, wa ma nyɛ ma de Yehowa konɛ e wo e sɔmɔlɔ nɛ ɔ bua nɛ e to e tsui nɔ nine. Sɔlemi kaa jã woɔ nɔ bua wawɛɛ.​—Yak. 5:16.

19. Mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa wo nɔ ko bua?

19 Moo tu munyuhi nɛ maa wo a bua. Mo susu nɔ́ nɛ o ma de lɛ ɔ he kekle. Munyu nɛ a susuu we he loko a tuɔ ɔ yeɔ nɔ awi. Se ke wa je mi mi jɔmi mi, nɛ waa kɛ nihi tu munyu ɔ, e woɔ mɛ he wami. (Abɛ 12:18) Lɔ ɔ he ɔ, moo sɔle konɛ Yehowa nɛ ye bua mo nɛ o nyɛ nɛ o kɛ munyuhi nɛ woɔ nɔ bua nɛ taa nɔ tsui he nɛ tsu ní. Mo kai kaa munyuhi nɛ Yehowa nitsɛ tu nɛ a ngma ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ woɔ nɔ he wami wawɛɛ.​—Heb. 4:12.

20. Mɛni nɛ nyɛmimɛ komɛ nɛ a pee mɛ nisɛ ní ɔ ma susu, nɛ mɛni nɛ e sa nɛ wa ha nɛ a le?

20 Ke a pee nɔ ko nisɛ ní ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ nɔ ɔ maa nu he kaa e sɛ, se nami be e he aloo nihi be e sane suɔe. Susumi nɛ ɔ dɛ kulaa! Enɛ ɔ he ɔ, moo da Baiblo ɔ nɔ kɛ ye bua mɛ konɛ a kai kaa a he jua wa ha Yehowa. (Hyɛ daka nɛ ji, “ Ngmami ɔ Woɔ Nɔ Bua.”) Mo kai bɔ nɛ bɔfo ko wo gbalɔ Daniel he wami ha benɛ e ngɛ haoe ɔ. Yehowa suɔ nɛ gbalɔ Daniel nɛ e le kaa e suɔ e sane. (Dan. 10:2, 11, 19) Jã kɛ̃ nɛ Yehowa suɔ wa nyɛmimɛ nɛ a ngɛ haoe ɔ!

21. Mɛni maa ba nihi nɛ a peeɔ yi wu tso ní nɛ a pia we a he ɔ a nɔ, se amlɔ nɛ ɔ, mɛni e sa nɛ waa pee kɛ ha nihi nɛ a pee mɛ nisɛ ní ɔ?

21 Ke wa wo nihi a bua a, lɔ ɔ haa nɛ a naa kaa Yehowa suɔ mɛ. E sɛ nɛ wa hɛ nɛ je nɔ kaa Yehowa ji Mawu nɛ yeɔ dami sane, nɛ e naa yi wu tso ní peepeehi nɛ yaa nɔ ɔ tsuo. Yehowa naa nɔ́ fɛɛ nɔ́, nɛ e be hae nɛ yiwutsotsɛmɛ nɛ a ye a he kɔkɔɔkɔ. (4 Mose 14:18) Se loko jamɛ a be ɔ maa su ɔ, nyɛ ha nɛ waa pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ wa ma nyɛ kɛ je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ nihi nɛ a pee mɛ nisɛ ní ɔ. Bua jɔmi sane ji kaa Yehowa ma je haomihi tsuo nɛ Satan je ɔ ngɔ kɛ ba nimli nɛ ɔmɛ a nɔ ɔ kɛ je kulaa! E be kɛe nɛ nɔ ko be yi wu tso ní peepee nɛ ɔ kaie hu gblegbleegble.​—Yes. 65:17.

LA 109 Moo Suɔ Nyɛmimɛ Kɛ Je O Tsui Mi

^ kk. 5 Nihi nɛ a kɛ mɛ ná bɔmi ngɛ a jokuɛwi a si aloo a pee mɛ nisɛ ní ɔ kɛ haomihi fuu kpeɔ ke a ngɛ wae. Ní kasemi nɛ ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa maa le nɔ́ he je nɛ e baa jã. Jehanɛ hu ɔ, wa maa hyɛ nihi nɛ a ma nyɛ maa wo nihi kaa jã a bua. Nyagbe ɔ, wa maa hyɛ blɔ kpakpahi nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ wo a bua.

^ kk. 11 Nɔ nɛ a pee lɛ nisɛ ní ɔ nitsɛ lɛ e maa mwɔ e yi mi kpɔ kaa e ma ya na dɔkita konɛ a ye bua lɛ.

^ kk. 76 FONI Ɔ: Nyɛmiyo ko nɛ e nane pi si ngɛ asafo ɔ mi ɔ ngɛ nyɛmiyo ko nɛ e ngɛ aywilɛho yee ɔ bua woe.

^ kk. 78 FONI Ɔ: Asafo mi nikɔtɔmahi enyɔ ya slaa nyɛmiyo ko nɛ e ngɛ haoe. E fɔ nyɛmiyo ɔ nɛ e nane pi si ngɛ asafo ɔ mi ɔ nine kɛ piɛɛ a he.