1-2. (a) Tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ bi ngehˬ gʼeh mawꞈ˗awˇ, toˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu lehˇ bi siˬ˗eu yaw jeˬ ma jeˬ aˬ jeˬ jaˆ˗eu nga? (b) Zaˬ tiˬ gʼaˬ na nui ma˗ahˇ naˇ leˇ˗eu aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu nga?

 Tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ bi ngehˬ gʼeh mawꞈ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, zaˬ tiˬ gʼaˬ cehˆ niˇ gʼa gaˇ pawˬ tsuiꞈ tahˬ leuꞈ naˇ, ngoeˇ ngoeˇ˗ehˇ aˬ da aˬ ma baw kʼahˇ cehˆ gʼeh˗eu meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ maˇ naˇ teu˗ahˇ maˬ laˆ taˬ nehˬ nya kʼawꞈ, sawˆ cuˇ nehˬ nya˗awˇ, myaˆ biˇ siˆ nehˬ nya˗eu uˬ taꞈ, pyaˆ tawꞈ nehˬ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh nya lehˇ naˇ haˬ nehˬ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ maˇ naˇ˗ahˇ jaˆ gʼaˬ lehꞈ nehˬ˗awˇ, nui ma jiˇ laˆ saˇ nehˬ nya˗eu meh. Tiˬ kʼehˬ naˇ zaˬ ngoeˇ˗eu taˬ leˇ˗awˇ, paˇ cehˆ ni gʼa iˇ nya˗eu uˬ taꞈ, maˇ naˇ kʼawꞈ tiˬ kʼehˬ naˇ taˬ leˇ˗eu meh.

² Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na zaˬ teu naˆ maˬ tseˇ naˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ nya˗eu meh. Zaˬ tiˬ gʼaˬ na bi dawꞈ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Tiˬ gʼaˬ na tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ bi dawꞈ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ na naˇ, gʼawˬ mya poˆ gʼawˬ mya kʼoꞈ bi dawꞈ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˇ myaˆ poˆ tehꞈ kʼawꞈ, bi dawꞈ˗euˬ deuˬ˗ahˇ nui ma paw˗euˬ maˇ byawꞈ laˆ baw nehˬ˗eu meh. Tiˬ poˆ na˗aˬ, dawꞈ˗euˬ gʼaˬ bi nyehꞈ mi˗awˇ tawˬ˗awˇ bi nyehꞈ ahˇ kʼawꞈ, tiˬ poˆ na˗aˬ, maˬ bi nyehꞈ mi ni dzeuˇ˗iˇ nya gaˇ duˇ˗eu meh. Mˇ bahˬ˗euˬ deuˬ taˆ lehˇ nyehꞈ mi˗awˇ yaˇ kʼaˬ daˇ gaˇ ya daˬ˗euˬ kʼawꞈ, bi dawꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ naˇ huiˬ laˇ ngeh keuˆ ni nui ma naˇ luꞈ˗a siˬ.

3. 2 Gawˇliˬtu 1:3, 4-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ yawˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ bi jahˇ nehˬ mawꞈ˗eu nga? Aˬ dui naˇ haˬ˗eu jeˬ aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

³ Nyiˇ ngeh bi dawꞈ˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ, nymˬ˗mˇ iˬ nah keuˆ ni nui ma naˇ luꞈ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu aˬ jeˬ nga? (2 Gawˇliˬtu 1:3, 4-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ yawˇ pyeuꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ, bi gaˬ bi ngehˬ gʼeh mawꞈ˗eu lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma. Teu miˇ neh aˬ dui naˇ haˬ˗eu jeˬ heu smˬ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma. Tiꞈ, bi dawꞈ haw˗euˬ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh ngehˬ gʼeh nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu nga? Nyiꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ suˇ suˇ gʼaˬ ngehˬ gʼeh nehˬ nya˗eu nga?  Smˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ nya˗eu nga?

4-5. (a) Zaˬ deuˬ naˇ huiˬ laˇ˗euˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ beu gaˇ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga? (b) Zaˬ˗ahˇ dawꞈ˗eu heu naˇ, zaˬ˗euˬ nui ma taˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˬ˗eu nga?

⁴ Nyiˇ ngeh bi dawꞈ˗euˬ huiˬ laˇ˗euˬ tiˬ deuˬ na, aˇ yamˬ aˇ law myahˇ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, ngehˬ gʼeh nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ luꞈ˗a siˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu gʼaˇ duˬ, zaˬ deuˬ bi dawꞈ ngeh yaw huiˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ beu gaˇ dui dui meh lehˇ, jeˬ hu ya siˬ nya taˬ˗eu meh. Aˬ dui yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ kawˆ na˗ahˇ haw ma.

⁵ Zaˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ cu˗eu deuˬ˗ahˇ gʼoeˇ mawꞈ˗awˇ nui ma taˬ mawꞈ˗eu meh. Heu naˇ zaˬ˗ahˇ maˬ bi guˆ maˬ bi gaˆ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ nui ma taˬ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 22:9) Ehˇ kʼawꞈ nui ma nyiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ naˇ, zaˬ˗ahˇ dawꞈ˗eu gaˇ kawˆ myaˬ tiˬ paˆ iˇ kahˇ˗ahˇ pyeuꞈ˗awˇ, dawꞈ˗eu deuˬ jiˇ myaˬ tiˬ paˆ naˇ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ hawˇ˗eu nymˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu deuˬ pyeuꞈ meh. Zaˬ aˬ yawꞈ maꞈ nui ma taˬ˗eu deuˬ neh bi dawꞈ naˇ, yaw myaˬ kʼoꞈ myahˇ laˇ˗euˬ kʼawꞈ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ˗iˬ nui ma maˬ paˇ taˬ coeˇ ni pyeuꞈ iˇ˗eu meh.

6. Zaˬ˗ahˇ dawꞈ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ miˇ neh doeˇ dui dui˗awˇ laˆ cawˆ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ nga?

⁶ Zaˬ yawˬ haˇ yawˬ ha maˬ haw piˇ nya˗a. Zaˬ˗ahˇ dawꞈ˗eu heu naˇ doeˇ dui dui˗awˇ laˆ cawˆ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Zaˬ yuꞈ taꞈ jawˇ taꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ nui noeˬ, gʼawˇ mawˇ, nui ma heu deuˬ maˬ loꞈ laˇ˗euˬ mi naˆ˗ehˇ ka tiˇ˗eu heu naˇ, zaˬ˗ahˇ deuˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Zaˬ˗ahˇ dawꞈ˗eu heu naˇ, zaˬ˗ahˇ yuꞈ taꞈ jawˇ taꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ bi noeˬ leˇ nya˗awˇ, yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ bi noeˬ leˇ˗eu uˬ taꞈ, tiˬ gʼaˬ˗ahˇ˗iˬ nui ma maˬ taˬ nya nga lehˇ bi noeˬ leˇ˗eu meh.

7. (a) Zaˬ aˬ jeˬ miˇ neh muˇ juˇ˗ahˇ yaw awˬ˗ehˇ tawˆ leˇ˗awˇ, bi dawꞈ˗eu nga? Zaˬ˗ahˇ dawꞈ˗euˬ deuˬ, zaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ lehˇ myawꞈ nehˬ˗eu nga? (b) Toˆ˗ehˇ myawꞈ˗eu teu zaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˬ˗eu nga?

⁷ Zaˬ˗aˬ, noeˬ dahˇ maˬ doe laˇ˗euˬ uˬ taꞈ, yaw muiˬ˗ehˇ maˬ noeˬ tsehˆ nya˗ehˇ, ya yahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ maˬ siˬ nya˗a. (1 Gawˇliˬtu 13:11) Teu miˇ neh zaˬ tiˬ gʼaˬ na, muˇ juˇ˗ahˇ yaw awˬ˗ehˇ tawˆ leˇ˗awˇ bi dawꞈ˗eu meh. Zaˬ˗ahˇ dawꞈ˗euˬ deuˬ, zaˬ˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ lehˇ ja myawꞈ myawꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, heu naˇ nawˬ˗euˬ yaw bahˬ pyeuꞈ meh, gaˇ kawˆ heu tiˬ gʼaˬ˗ahˇ˗iˬ taˬ ehˇ nehˬ˗iˇ, ehˇ nehˬ kʼawꞈ nawˇ ngehˬ gaˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ naˇ haˬ˗a, tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ jah˗a, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗eu deuˬ heu loꞈ˗ehˇ ya jahˇ meh lehˇ myawꞈ nehˬ nya˗eu meh. Zaˬ˗ahˇ teu dawˬ tawˆ luꞈ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ tehꞈ law hawˇ ngaˬ lehˇ siˬ leˇ ngeh˗aˬ, gʼawˬ mya kʼoꞈ gʼoˆ shaw bahˬ laꞈ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Zaˬ huiˬ laˇ ngeh nui ma maˬ muiˬ˗eu uˬ taꞈ, yawˬ haˇ yawˬ ha yaw jawꞈ nya lehˇ noeˬ leˇ˗awˇ, aˬ cawˬ˗euˬ nui gaˬ hawˇ˗eu ngehˬ gʼeh nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ za˗eu maˬ geuˇ nya lehˇ jiˇ noeˬ leˇ nya˗eu meh.

8. Yeˬhawˇbaˬ bi dawꞈ˗euˬ deuˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ nya meh lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh jah ziꞈ nya˗eu nga?

⁸ Heu gaˇ haw ngeh, bi dawꞈ˗euˬ deuˬ gʼawˬ mya kʼoꞈ byah laˇ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ jeˬ miˇ neh nui ma naˇ luꞈ nga siˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Zaˬ˗ahˇ dawꞈ˗eu heu naˇ, zawˇ˗ehˇ haiˬ zawˇ˗ehˇ doeˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Gaˇ kawˆ heu miˇ kʼahˬ doe ni pyeuꞈ luꞈ gaˇ haw ngeh, aˬ dui “gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu maˬ siˬ nya˗eu” uˬ taꞈ, “haiˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ hawˇ˗eu jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ deuˬ˗aˬ, ngehˬ jawˇ ngehˬ doeˇ dzehˬ laˇ” luꞈ˗eu aˇ saˬ saˬ˗eu saˇ ka˗ahˇ jawˇ luꞈ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1-5, 13) Saˬdaˬ jahˇ˗eu jeˬ heu naˇ, nui daˆ daˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗awˇ, tsawˇ haˬ deuˬ jiˇ Saˬdaˬ geuꞈ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ caw luꞈ˗eu miˇ neh nui ma nyiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ Saˬdaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ jawˇ paw pyawˬ˗eu deuˬ naˆ maˬ tseˇ gʼaˬ kʼaˆ dzehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Saˬdaˬ neh kʼaˇ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, aˬ dui aˇ naˆ ni shaˬ luꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗awˇ, kʼaˇ loˬ˗eu loꞈ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ meh lehˇ aˬ dui jah ziꞈ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ “yawˬ jeˬ na luꞈ ngehˬ gʼeh dah teˬ nehˬ laꞈ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ neh biꞈ leꞈ˗euˬ ngehˬ gʼeh dah teˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ dui gʼoe˗awˇ, shaˬ˗eu zahˬ˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ dui ngehˬ gʼeh dah teˬ nehˬ nya ni, aˬ dui ya tahˬ puˬ˗eu shaˬ zahˬ dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ ngehˬ gʼeh dah teˬ nehˬ laꞈ˗euˬ  meh.” Aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ ya mˇ˗euˬ muiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (2 Gawˇliˬtu 1:3, 4) Yeˬhawˇbaˬ aˬ suˇ suˇ gʼaˬ neh bi ngehˬ gʼeh˗eu nga?

9. Ja ceuˬ 27:10-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ da aˬ ma neh byehˇ dzeh˗euˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu nga?

⁹ Bi dawꞈ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ da aˬ ma maˬ haw cawˬ nehˬ˗eu deuˬ hawˇ˗eu, yawˬ ha gʼoeˇ˗eu deuˬ neh bi dawꞈ˗euˬ deuˬ, ngehˬ gʼeh nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ loˬ˗eu meh. Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗euˬ Daˬbiˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ kʼaˇ ngehˬ gʼeh nya˗eu gʼaˬ pyeuꞈ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Ja ceuˬ 27:10-ahˇ gui.) Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ naˇ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ neh yaw doeˇ bi jahˇ˗euˬ deuˬ˗euˬ Aˬda pyeuꞈ meh lehˇ jah˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ toˆ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu nga? Aˬ yawꞈ saˇ jiˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗eu meh. Nui jah taꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ naˇ aˬ dui˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ˗ahˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ ma hawˇ˗eu mehˇ nmˇ lehˇ kuˇ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 12:48-50.

10. Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ nga?

¹⁰ Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ duˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ hmˬ˗ahˇ haw ma. Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ naˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ gaˇ mˇ˗eu leh jeh˗eu sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ mehˇ nmˇ deuˬ dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ dehꞈ˗awˇ, Miˬyehˇ neh bi noeˬ doˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ, Pawˇluˆ aˬ yawꞈ ‘ngaˇ Ka li˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ naw maꞈ jiˇ ngaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˬ’ lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 11:1) Pawˇluˆ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, “Naw maꞈ nehˬ˗ehˇ nga maꞈ jawˇ ngeh, aˬ ma tiˬ gʼaˬ zaˬ nahˬ˗ahˇ bo saˆ˗eu loꞈ˗ehˇ nahˬ yu ni mˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ gaˇ haw taˬ. (1 Teˇsaˬloˇni 2:7) Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ, Jaˇliꞈ zmˬ˗awˇ caw ba˗eu jeˬ loˬ˗eu deuˬ˗ahˇ lmˇ boˬ ni nahˬ yu ni gʼeh˗eu dawˬ ngehˬ˗awˇ ngehˬ gʼeh nehˬ nya˗eu meh.

11. Sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, nui deuˬ jiˇ aˬ cawˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ nya˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu aˬ jeˬ nga?

¹¹ Bi dawꞈ haw˗euˬ deuˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ nya˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ tehꞈ nga laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ ‘tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼaˬ biꞈ’ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (1 Teˇsaˬloˇni 4:18) Noeˬ dahˇ doe˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ, caw ba˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya dui dui˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ, zaˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh˗eu aˬ ma nehˬ˗ehˇ sheu  cehˆ taˬ˗euˬ teu naˇ tsaˬ leˇ dui dui˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 66:13) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ nui ma naˇ˗eu deuˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu zaˬ miˬ aˬ buˇ yaw myaˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 42:11) Yeˬhawˇbaˬ nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ, nui ma naˇ˗eu deuˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh. Sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ noeˬ dahˇ doe˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ nui ma naˇ luꞈ˗eu gʼaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ kʼawꞈ shaˇ nya˗eu meh. b

12. Aˬ dui aˬ jeˬ maˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹² Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ maˬ ngehˬ keuˆ mawꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ya naˇ haˬ˗a. (1 Teˇsaˬloˇni 4:11) Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui caw ba˗eu jeˬ hawˇ˗eu ngehˬ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? Aˬ dui mˇ nya˗eu Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ ngaˬ jeˬ˗ahˇ haw ma.

13. 1 Sahˬpaˬ 19:5-8-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ Eˇliˇyaˆ˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ nehˬ˗euˬ nga? Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹³ Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ tiˬ jeˬ na jahˇ nehˬ. Bawˇlawˇpeh Eˇliˇyaˆ aˬ yawꞈ˗ahˇ sehꞈ mawꞈ˗eu deuˬ˗euˬ laꞈ˗ahˇ neh cehˆ luꞈ ngeh, gʼaˬ baˬ dui dui˗awˇ shiˇ mawꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Eˇliˇyaˆ jawˇ gaˇ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ gʼaˬ bi iˇ˗awˇ, Eˇliˇyaˆ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ tiˬ jeˬ na jahˇ nehˬ˗euˬ meh. Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ teu gʼaˬ Eˇliˇyaˆ˗ahˇ kaˬ muˇ hawˇ˗eu iˇ cuꞈ biꞈ nehˬ˗awˇ, “tuˇ˗awˇ dzaˬ˗awˬ” lehˇ nahˬ yu ni ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 19:5-8-ahˇ gui.) Aˬ dui jiˇ toˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu meh. Tiˬ poˆ na nui ma naˇ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ ui cuiˆ na tehꞈ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ kʼawꞈ, gaˇ dahˇ zawˇ˗ehˇ tsoeˬ leˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, hawˬ dzaˬ taꞈ˗eu, laꞈ sawˬ ui cuiˆ na biꞈ˗eu, gʼaˬ biꞈ˗eu sahˬ boꞈ boꞈ nehˬ˗eu, heu deuˬ jahˇ nehˬ nya meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ siˬ leˇ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ deuˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ngehˬ keuˆ mawꞈ ngeh, teu loꞈ˗ehˇ muiˬ˗eu tiˬ jeˬ na jahˇ nehˬ nya˗eu meh.

14. Aˬ dui Eˇliˇyaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁴ Nui ma cawˆ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ shaˬ zahˬ guˆ gaˆ maˬ jaˆ nya lehˇ bi noeˬ leˇ˗awˇ nui ma laˆ saˇ nehˬ. Aˬ dui Eˇliˇyaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ paˇ dzaw geuꞈ nya˗a siˬ. Yeˬhawˇbaˬ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ˗awˇ, Eˇliˇyaˆ˗ahˇ gaˇ mahˇ kaˬ˗eu Siˇnaˆ gawˬ jawˬ˗ahˇ iˇ keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Yaw myaˬ yaˇ kʼoꞈ dzeuˇ laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ jawˇ duˬ pyeuꞈ˗eu, Siˇnaˆ gawˬ jawˬ˗ahˇ Eˇliˇyaˆ ya jawˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ sehꞈ mawꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ neh gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ jawˇ˗eu miˇ neh, shaˬ zahˬ guˆ gaˆ maˬ jaˆ nya lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Aˬ dui bi dawꞈ˗euˬ deuˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ nya˗eu dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ shaˬ zahˬ guˆ gaˆ maˬ jaˆ nya lehˇ ya bi noeˬ leˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ nui ma naˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ na, iˇ kahˇ˗ahˇ ya ngehˬ cawˬ gaˇ nui ma saˇ dzehˬ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ na naˇ Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ ya ngehˬ cawˬ gaˇ nui ma saˇ dzehˬ˗eu meh lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh.

15-16. Yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?

¹⁵ Yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ. Jaˇliꞈ˗ahˇ “Tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ cawˬ ehˇ gaˇ yaw kawˇ˗ehˇ naˇ haˬ˗awˬ. Ehˇ kʼawꞈ, dawˬ ngehˬ˗eu taˬ tehˬ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Yaˬkoˆ 1:19) Aˬ dui yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ maˬ loˇ? Aˬ dui yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu heu naˇ, tiˬ gʼaˬ paˬ ngehˬ luꞈ gaˇ naˇ haˬ˗awˇ tiˬ jeˬ maˬ ngehˬ ni aˬ yawꞈ˗euˬ myaˆ pyawˬ˗ahˇ haw gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu lehˇ noeˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ, toˆ˗ehˇ jahˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ jiˇ˗a siˬ. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh Eˇliˇyaˆ aˬ yawꞈ nui ma naˇ˗eu gaˇ kawˆ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ja nehˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ jiˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Eˇliˇyaˆ guˆ˗awˇ cawˬ maˬ baw nya lehˇ noeˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ neh kʼaˇ mˇ˗euˬ jeˬ tiˬ jeˬ˗iˬ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ nya lehˇ noeˬ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗ahˇ nui noeˬ heu deuˬ˗ahˇ kamˬ  daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗awˇ, Eˇliˇyaˆ neh ngehˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ˗eu lehˇ bi siˬ˗euˬ meh.—1 Sahˬpaˬ 19:9-11, 15-18.

¹⁶ Aˬ dui aˬ cawˬ ngehˬ gaˇ naˇ haˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ nya˗eu nga? Tiˬ poˆ na lmˇ boˬ ni gʼeh˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ ngehˬ˗eu tiˬ dawˬ na, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu lehˇ bi siˬ leˇ nya˗eu meh. Nawˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ nehˬ nya meh. “Nawˇ teu loꞈ˗ehˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ, ngaˬ˗ahˇ tiˬ pawꞈ˗iˬ nui ma maˬ muiˬ nya de. Zaˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh nga.” Tiˬ poˆ na aˬ dui nui ma naˇ luꞈ˗eu cawˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ˗ahˇ tiˬ jeˬ na naˇ haˬ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, “Guiˬ lahˬ jahˇ neh nawˇ ngaˬ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ dzawˇ nehˬ laꞈ˗eu za meh laˬ?” Maˬ ngeuˇ naˇ, “Uˬ soe nawˬ neh ngehˬ˗euˬ kʼoeˇ ngaˇ heu loꞈ˗ehˇ gʼoˆ shaw˗euˬ tsaˬ meh laˬ?” Heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ˗eu heu naˇ, nawˇ aˬ yawꞈ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu leh jeh luꞈ ngaˇ lehˇ siˬ leˇ˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 13:4, 7.

17. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ya oˇ oꞈ˗awˇ ‘dawˬ ngehˬ˗eu maˬ ya tehˬ’˗eu nga?

¹⁷ Kʼoeˇ naˇ, “dawˬ ngehˬ˗eu taˬ tehˬ.” Aˬ yawꞈ˗euˬ shaˬ zahˬ nawˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ luꞈ ngeh, taˬ ngehˬ bahˬ, nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ laˆ paˇ˗eu maˬ ehˇ, taˬ tehˬ. Oˇ oꞈ˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ luꞈ˗uˇ. Eˇliˇyaˆ nui ma laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ ahˇ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ngehˬ doˆ nehˬ ngeh, aˬ yawꞈ shaˬ zahˬ naꞈ dui dui˗eu miˇ neh mahˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Eˇliˇyaˆ˗ahˇ nui jah ziꞈ laˇ ni caw ba nehˬ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ mahˇ luꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ yaw oeˇ loꞈ˗ehˇ ngehˬ luꞈ˗a siˬ. (1 Sahˬpaˬ 19:9, 10, 13, 14) Aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Tiˬ poˆ na nui ma naˇ luꞈ˗eu deuˬ gaˇ kawˆ aˬ yawꞈ yaw oeˇ hmˬ˗ahˇ yaw myaˬ poˆ ngehˬ poˆ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu miˇ neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ oˇ oꞈ˗awˇ ya naˇ haˬ nehˬ˗eu meh. Aˬ dui nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu leh jeh ngeh to˗aˬ, aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu ma.—1 Beˬtuˆluˆ 3:8.

18. Noeˬ shaˬ dui dui luꞈ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga?

¹⁸ Nui ma naˇ luꞈ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh guiˬ lahˬ shaˇ. Noeˬ shaˬ dui dui luꞈ˗eu deuˬ guiˬ lahˬ maˬ shaˇ coeˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu maˬ geuˇ nya lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ mawꞈ naˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ guiˬ lahˬ tiˬ kawˆ  loꞈ˗ehˇ shaˇ nya˗awˇ, guiˬ lahˬ shaˇ ngeh aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ ngehˬ ahˇ nya˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ dui hawˇ˗eu mehˇ nmˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ dui dui nya lehˇ ehˇ nehˬ nya meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma maˬ bi suˬ saˬ ni maˬ ehˇ, nui ma saˇ ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Miˬyehˇ˗ahˇ shaˇ nya meh. Heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ heu naˇ gʼaˬ biꞈ nya dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Yaˬkoˆ 5:16.

19. Aˬ cawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu dawˬ ngehˬ nya ni, aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

¹⁹ Gʼaˬ ahˇ leˇ˗awˇ nui ma saˇ leˇ˗eu dawˬ ngehˬ. Maˬ ngehˬ mi naˆ˗ehˇ jeˬ hu ya shaˇ noeˬ˗eu meh. Maˬ shaˇ noeˬ ni ngehˬ˗eu heu naˇ nui ma˗ahˇ laˆ naˇ nya˗awˇ, dawˬ muiˬ naˇ nui ma˗ahˇ laˆ saˆ nehˬ nya˗eu meh. (Dawˬdaˬ 12:18) Teu miˇ neh aˬ dui nahˬ yu ni gʼeh˗awˇ, gʼaˬ ahˇ leˇ˗eu uˬ taꞈ, nui ma saˇ leˇ˗eu dawˬ ngehˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ nya meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ taꞈ˗ehˇ baoˬ ahˇ˗eu dawˬ maˬ jaˆ˗a lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh.—Heˬbyehˇ 4:12.

20. Bi dawꞈ haw˗euˬ deuˬ aˬ jeˬ˗euˬ mehˇ shuiˇ dawˬ˗ahˇ tawˆ leˇ nya˗eu nga? Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ bi siˬ mawꞈ˗eu nga?

²⁰ Bi dawꞈ haw˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na, yawˬ ha yaw jawꞈ jawꞈ˗awˇ aˇ poeˬ maˬ baw˗eu uˬ taꞈ, tiˬ gʼaˬ˗iˬ jiˇ maˬ gaˬ˗a, aˬ cawˬ neh bi gaˬ˗eu jiˇ maˬ geuˇ˗a lehˇ ehˇ˗eu jaˬ myawꞈ dawˬ heu˗ahˇ tawˆ leˇ˗eu meh. Heu naˇ doeˇ dui dui˗eu jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ zmˬ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw dui dui meh lehˇ noeˬ leˇ ni caw ba nehˬ nya˗eu meh. (“ Gʼaˬ biꞈ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ deuˬ” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.) Bawˇlawˇpeh Daˬyeˬlaˇ gʼaˬ baˬ˗awˇ nui ma cawˆ luꞈ ngeh, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ oe˗awˇ gʼaˬ biꞈ le˗euˬ gaˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ gaˬ˗eu Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ aˇ poeˬ baw dui dui meh lehˇ bi siˬ mawꞈ˗eu meh. (Daˬyeˬlaˇ 10:2, 11, 19) Nui ma cawˆ luꞈ˗eu aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw dui dui˗eu meh.

21. Mˇ bahˬ˗awˇ maˬ noeˬ poˆ maˬ noeˬ paˇ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ keuˆ le˗eu nga? Nymˬ˗mˇ aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

²¹ Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ dui dui meh lehˇ ya bi siˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ dui maˬ ya ngehˇ˗a. Miˬyehˇ˗ahˇ laˆ zaꞈ nya˗eu tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jaˆ˗a. Aˬ suˇ gʼaˬ bi dawꞈ haw˗euˬ lehˇ aˬ cawˬ maˬ siˬ nya kʼawꞈ Miˬyehˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ yaw doeˇ jahˇ˗awˇ maˬ noeˬ poˆ maˬ noeˬ paˇ˗eu deuˬ˗ahˇ yaˇ kaˬ daˇ˗eu meh. (Bawˇtsahˬ 14:18) Ehˇ kʼawꞈ nymˬ˗mˇ aˬ dui bi dawꞈ haw˗euˬ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ mawˇ luꞈ˗uˇ. Saˬdaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ miˇ tsaˬ neh nui ma bi laˆ naˇ˗euˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ laˆ saˆ nehˬ meh lehˇ ya siˬ˗euˬ heu naˇ gʼaˬ biꞈ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ dzeuˇ laꞈ ngeh nui ma naˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ paˇ noeˬ mawˇ meh.—Iˇsaˬyaˇ 65:17.