1-2. (a) Tera te katoto ae kaotaki iai bwa a bungiaki aomata ma kainnanoan te kabebetenano ao te konaa n anga te kabebetenano? (b) N te aro raa ae a kammarakaki iai ataei tabeman?

A BUNGIAKI aomata ma kainnanoan te kabebeteaki ao te konaa naba n anga te kabebetenano. N te katoto, ngkana e takaakaro te teei ao e bwaka ma n ikoaki bubuaniwaena, e bae n tang ao ni biri nakon tinana ke tamana. A aki kona ana karo ni kamaoa ikoakina ma a kona ni kabebetea nanona. A bae n titirakinna bwa tera ae riki, a kaoa rannimatana, a rabwatia ao a kabebetea, ao tao a bwainnaorakia ke ni bauta ikoakina. E aki maan ao e a toki tangin te teei ao e bae ni manga okira ana takaakaro. E na boni mao ikoakina imwina riki.

² Ma n tabetai, a kammarakaki ataei n aanga aika kakaiaki riki. Tabeman e karaoaki nakoia te mwakuri n tautau. E kona ni karaoaki te mwakuri anne nakoia tii n te taina ke i nanon ririki aika bati. E kona n reke iai te rawawata ae wenemaan. N tabetai, e bon reke te tia tautau ao e katuuaaeaki. Ma n tabetai e kona naba n aki katuuaaeaki. E ngae ngke e waekoa ni katuuaaeaki te tia tautau, ma te teei ane karaoaki anne nakoina e kona n teimatoa n rotakibuaka iai ni karokoa ae e a ikawai.

3. Tera nanon Iehova ae kaotaki n 2 I-Korinto 1:​3, 4, ao baikara titiraki aika ti na rinanoi?

³ Tera ae kona ni buokaki iai te Kristian ae teimatoa n rawawata imwin te mwakuri n tautau nakoina ngke e uarereke? (Wareka 2 I-Korinto 1:​3, 4.) E teretere bwa bon nanon Iehova bwa a na kaotaki tangiraia ana tiibu ao n anganaki te kabebetenano ae a kainnanoia. Ti na rinanoi titiraki aika tenua aikai: (1) E aera bwa a teimatoa ni kainnanoa kabebeteaia naake e karaoaki te mwakuri n tautau nakoia ngke a uarereke? (2) Antai aika kona n anga te kabebetenano? (3) Ti na kangaa n anga te kabebetenano?

4-5. (a) E aera bwa e kakawaki ataakini kaokoroia ataei ma ikawai? (b) E na kangaa n rotaki onimakinaia aomata iroun te teei are e karaoaki te mwakuri n tautau nakoina?

⁴ A boni kainnanoa naba kabebeteaia ikawai ake e karaoaki te mwakuri n tautau nakoia ngke a uarereke, e ngae ngke a a bwakanako ririki aika bati. Bukin tera? Ngkana ti na ota iai, ti riai moa n ataia bwa a rangi ni kaokoro ataei ma ikawai. N angiin te tai, e rotakibuaka te teei n aanga aika rangi ni kaokoro ma ake e bae n rotakibuaka iai te ikawai man te mwakuri ae buakaka aei. Iangoi katoto aikai.

⁵ A kainnanoa te reitaki ae kaan ataei bwa a na onimakinia naake a kaikawaiia ao n tabeakinia. Te reitaki anne e a karekea irouia ataei namakinan te mano raoi ao a reireinaki iai bwa a na onimakinia naake a kaotiota tangiraia. (TaiAre. 22:9) Ma e kananokawaki bwa n angiin te tai e riki te mwakuri n tautau i nanon te mwenga, ao bon utu ni kaan ke raoraoia kaain te utu aika karaoa anne. Ngkana e karaoaki te mwakuri n tautau nakon te teei iroun te aomata ae e onimakinna, e kona ni kangaanga iroun te teei bwa e na manga onimakinia tabeman riki, i nanon ririki aika bati.

6. E aera bwa e rangi ni buakaka ao ni karawawata te mwakuri n tautau nakoia ataei?

⁶ A aki kona ni kamanoia i bon irouia ataei ngaia are bon te mwakuri ae rangi ni buakaka ao ni karawawata te mwakuri n tautau nakoia. A kona n rangi n rotakibuaka ataei ngkana a kairoroaki nakoni mwakuri n tangako i nanon ririki aika bati imwain ae a ikawai. A kona ataei ake e karaoaki aei nakoia n iangoa te wene n taanga n te aro ae aki riai ao n iangoiia naba bwa akea uaaia, ao a aikoa onimakinia tabemwaang.

7. (a) E aera ngkai e bebete mwamwanaan te teei iroun te tia karaoa te mwakuri n tautau, ao e na kangaa ni karaoa anne? (b) Tera mwini keewe akanne?

⁷ A tuai raoi kona ataei ni kabonganai aia iango ao wanawanaia, ke n ataa te kangaanga ao ni kararoaia mai iai. (1Kor. 13:11) Ngaia are e rangi ni bebete irouia aomata aika buakaka bwa a na mwamwanaiia ataei ao ni karaoa te mwakuri n tautau nakoia. A reireinia ataei keewe aika karuanikai, n aron ae e na boni bukinaki iai te teei, e aki riai ni kaokaotia, akea ae e na ongo ke n tabe iai ngkana e kaotia, ke karaoani baika irekereke ma te wene n taanga iroun te ikawai ao te teei bon te bwai ae kakaraoaki ibukini kaotan te tangira. A kona keewe aikai ni bureburea ana iango te teei ao e a kona n iangoi bwa baika koaua i nanon ririki aika bati. E kona n ikawairake ma iangoan ae akea bonganana, ao akea ae kona n tangiria ke ni kabebetea.

8. E aera bwa ti kona ni kakoauaa ae e kona Iehova ni kabebeteia naake a rinanon te maraki?

⁸ Ti na aki mimi ngkai a kona ataei n rotakibuaka n te tai ae maan ni mwin te mwakuri n tautau are karaoaki nakoia. Ai boni buakakara te mwakuri aei! Taabangakin te mwakuri n tautau nakoia ataei bon te bwai ni kakoaua ae mataata bwa ti a maeka ngkai ni kabaneani boong, ae te tai ae a bati iai aika a na riki bwa “taan aki tatangira” ao a na “ririkirake riki ni buakaka aomata aika buakaka.” (2Tim. 3:​1-5, 13) A rangi ni buakaka ana anga ni kamwane Tatan, ao e kananokawaki bwa ngkana a kabongana aomata a kakukureia iai te Riaboro. Ma e korakora riki Iehova nakon Tatan ma ana aomata. E bon nori ana anga nako Tatan. Ti kona ni kakoauaa bwa e ataa raoi Iehova te maraki are ti rinanona, ao e kona n anganira kabebeteara ae ti kainnanoia. Ti kakabwaiaaki ngkai ti beku iroun “te Atua ae  anga te kabebetenano n aekana nako, ae e kabebeteira ni kataakira nako, bwa ti aonga ni kona ni kabebeteia akana kataaki n aeka ni kataaki nako, ni kabebeteara are ti karekea mairoun te Atua.” (2Kor. 1:​3, 4) Antai ngkanne ae e kona ni kabongana Iehova bwa e na anga te kabebetenano?

9. Ni kaineti ma ana taeka te Uea ae Tawita n Taian Areru 27:​10, tera ae e na karaoia Iehova nakoia naake a kaakaki taekaia irouia aia utu?

⁹ A bae ni kainnanoa te kabebetenano naake a kaakaki taekaia irouia aia karo ke e karaoaki te mwakuri n tautau nakoia irouia aika rangi ni kinaia. E ataia te tia areru ae Tawita bwa bon tii Iehova ae tatauraoi n anga te kabebetenano. (Wareka Taian Areru 27:10.) E kakoauaa Tawita bwa Iehova e mwaneiia naake e karaoaki te mwakuri n ribuaka nakoia irouia aia utu. E kangaa Iehova ni karaoa anne? E kabonganaia ana toro aika kakaonimaki. Raora n taromauria Iehova bon ara utu n te onimaki. N te katoto, e taekinia Iesu naake raona n taromauria Iehova bwa tarina, mwaanena, ao tinana.​—Mat. 12:​48-50.

10. E kangaa te abotoro Bauro ni kabwarabwaraa ana mwakuri n unimwaane?

¹⁰ Iangoa te katoto ni kaineti ma aron te reitaki n te ekaretia ae kaanga aia reitaki kaain te utu. Te abotoro Bauro bon te unimwaane ae kakaonimaki ao e mwakuri korakora. E riki bwa te katoto ae tamaroa ao e kairaki naba n te taamnei bwa e na tuangia aomata bwa a na kakairi irouna, n arona ni kakairi irouni Kristo. (1Kor. 11:1) Nora aroni Bauro n te taina ngke e kabwarabwaraa ana mwakuri n unimwaane: “Ti nabeingkami ma te nimamannei ni menara i buakomi n aron te tina ae kaamwarakeia natina ma ni mwannanoiia.” (1Tet. 2:7) A kona naba unimwaane aika kakaonimaki ni koaua ni boong aikai n taetae ma te nimamannei ao te tangira ngkana a anga te kabebetenano man te Baibara nakoia naake a kainnanoia.

11. E kangaa ni kaotaki bwa tiaki tii unimwaane aika kona n anga te kabebetenano?

¹¹ Tii unimwaane aika kona ni kabebeteia  naake e karaoaki te mwakuri n tautau nakoia? Tiaki. Bon tabera ni kabane bwa ti na ‘teimatoa ni kabebeteira i marenara.’ (1Tet. 4:18) A kona taari aine aika ikawai n te onimaki ni kabebeteia taari aine aika kainnanoa anne. E tonuraoi anne ma aron Iehova ae te Atua ni kabotaua bwa kaanga te tina ae kabebetea natina te mwaane. (Ita. 66:13) Iai naba taekaia aine n te Baibara ake a kabebetei nanoia naake a rawawata. (Iobi 42:11) Ai kukureira Iehova irouia taari aine ni boong aikai ake a kabebetei nanoia tariia aika kabokorakora ma rawawataia! N tabetai e kona temanna ke uoman te unimwaane ni butiia te tari te aine ae ikawai n te onimaki bwa e na buoka te tari te aine ae rawawata n aron anne. *

12. Tera ae ti aki riai ni karaoia?

¹² Ti riai n taraia raoi bwa ti na aki neneri rongorongo ake e aki kan taekin tarira. (1Tet. 4:11) Ma tera ae ti kona ni karaoia ibukia naake a kainnanoa ao n tangira buokaia ao kabebeteaia? Ti na rinanoi aanga aika nimaua man te Baibara ake ti kona ni kabebeteia iai.

13. N aron ae kaotaki n 1 Uea 19:​5-8, tera are e karaoia ana anera Iehova nakon Eria, ao ti na kangaa ni katotongnga?

¹³ Aanga te ibuobuoki ae manena. Ngke e birinako bwa e na rawea maiuna Eria, e rangi ni bwara nanona ao e tangiria ni mate. E kanakoa te anera ae korakora Iehova bwa e na kawara te mwaane ae bwara nanona aei. E anga te ibuobuoki ae manena te anera aei. E angan Eria te amwarake ae kabuebue ao e tuangnga bwa e na amwarake. (Wareka 1 Uea 19:​5-8.) E kaotaki n te rongorongo anne kakawakin te koaua aei: N tabetai e kona n rangi n ibuobuoki te mwakuri n akoi ae uarereke. Ti kona ni kaota tangiraia ao mwannanoaia tarira aika rawawata tao n angania te amwarake, te bwaintangira ae uarereke, ke ti kawariia n aia auti. Ngkana e kangaanga bwa ti na maroro ma temanna ibukin ana namakin, ti kona ni kaota mwannanoana ngkana ti karaoi baikai ibukina.

14. Tera reireiara n rongorongon Eria?

¹⁴ Karaoa te bwai ae a na namakina iai kamanoaia ao mwengaraoia naake a rawawata. Ti kona ni karekea riki reireiara n rongorongon Eria. E karaoa te kakai Iehova n angan te burabeti te ibuobuoki ae kainnanoia ibukini mwanangana nakon te Maunga ae Oreba. Tao e namakinna Eria bwa e mano n te tabo ane tionako anne, are e karaoa ngkoa iai ana berita Iehova ma ana aomata. E bae n namakinna Eria bwa e a mano, bwa e a raroanako ma naake a ukoukora tiringana. Tera reireiara iai? Ngkana ti kani kabebeteia naake e karaoaki te mwakuri n tautau nakoia, ti riai moa ni buokiia bwa a na namakina ae a kamanoaki raoi. N te katoto, a riai n ururingnga unimwaane bwa e kona te tari te aine ae rawawata n namakina te mwengaraoi riki ngkana a maroro ma ngaia n ana auti ao tiaki n te Tabo n Taromauri. Ke tao temanna e tangira riki te Tabo n Taromauri.

15-16. Tera ae irekereke ma te kakauongo raoi?

¹⁵ Riiki bwa te tia kakauongo raoi. E taekinaki n te Baibara te reirei ni kairiri ae mataata aei: “A riai aomata nako ni waekoa n ongora, a na iremwe n taetae.” (Iak. 1:19) Ti bwaina te kakauongo raoi? Ti bae n iangoia bwa te kakauongo bon tii te ongora n akea te bae ko karaoia, bwa ko a tataraa naba te aomata ao ko aki tataetae. Ma e bati riki ae nanonaki iai. N te katoto, e kakauongo raoi Iehova ngke e bunra nanona Eria. E a ataia bwa e maaku Eria ngkai e a tiku n  tii ngaia, ao e iangoia teuaei bwa akea uaan ana kakorakora. E tatangira Iehova ni karekea buokana ibukin tabeaiangana nako. E kaotia raoi bwa e boni kakauongo nakon Eria.​—1Uea 19:​9-11, 15-18.

¹⁶ Ti na kangaa ni kaota te nanoanga ao te atataiaomata ae kaotaki iai te tangira ngkana ti kakauongo? N tabetai, e oti ara namakin ngkana ti kabonganai taeka aika irianaki n te akoi. Ko kona ni kangai: “I nanokawaki n ongo anne! Akea te teei ae riai ni karaoaki anne nakoina!” Tao ko kona n tabeka teuana ke uoua te titiraki bwa ko aonga n ota n te baere e taekinna raoraom ane rawawata anne. Ko kona ni kangai: “Taiaoka tera ae ko nanonna?” ke “Ngke ko taekina aei, otau iai bwa . . . E eti otau?” E kona n ataia bwa ko kakauongo raoi ao ko kan ota n ana namakin ngkana ko kabonganai aeka n taeka akanne.​—1Kor. 13:​4, 7.

17. E aera bwa ti riai n taotaon nanora ao n “iremwe n taetae”?

¹⁷ Ma taraia raoi bwa ko na “iremwe n taetae.” Tai waekoa n uruana ana maroro te aomata ao n anga te reirei ni kairiri ke ni kaeta ana iango. Bwaina te taotaonakinnano! Ngke e bunra nanona Eria nakon Iehova, e taetae ma angin nanona ibukin rawawatana. Imwina riki, ngke e tia Iehova ni kakorakoraa ana onimaki Eria, e a manga bunra riki nanona teuaei ao e a manga taekin naba ana taeka ake mai mwaina. (1Uea 19:​9, 10, 13, 14) Tera reireiara iai? N tabetai a tangiria naake a karawawataaki ni bunrii nanoia tiaki tii teuana te tai. N aron Iehova, ti riai n ongora ma te taotaonakinnano. N oneani mwin are ti na tuangia aroia ni kanakoraoa aia kangaanga, ti na kaota nakoia te nanoanga ao te atataiaomata.​—1Bet. 3:8.

18. E na kangaa ara tataro ni kona ni kabebeteia naake a rawawata?

¹⁸ Tataro ma te aomata ae rawawata. A bae n namakinna bwa a aki kona n tataro naake a rawawata. E kona te aomata anne n namakinna bwa e a aki tau n tataro nakon Iehova. Ngkana ti kani kabebetea, ti kona n  tataro ma ngaia ao ni mwanewea arana. Ti kona naba n taekinna n ara tataro bwa e rangi n tangiraki iroura ao irouia naba taari. Ti kona ni butiia Iehova bwa e na kabebetea ao ni karaua nanon ana tiibu ane kakawaki irouna anne. A kona aeka n tataro aikai n rangi ni kabebetea te nano.​—Iak. 5:16.

19. Tera ae kona ni buokira ni kabebetea temanna?

¹⁹ Rinei taeka aika kabebete ao ni kamarurunga te nano. Iango imwain ae ko taetae. A kona ni kammaraki taeka aika aki iangoaki raoi. A kamarurunga te nano taeka aika kaotiota te akoi. (TaeRab. 12:18) Ngaia are butiia Iehova buokam n atai taeka aika kaotiota te akoi, te kabebetenano, ao te karaunano. Uringnga ae a mwaaka riki ana taeka Iehova aika n te Baibara.​—Ebera 4:12.

20. Baikara iango aika aki raraoi ake a kakoauai taari ake e karaoaki te mwakuri n tautau nakoia, ao tera ae ti tangiria bwa a na ataia?

²⁰ A kakoauaa taari ake e karaoaki ngkoa te mwakuri n tautau nakoia bwa ai akea bonganaia, ke a aikoa tau n tangiraki. Ai buakakara te kewe anne! Ngaia are kabongana te Baibara ni kauringia bwa a rangi ni bongana i matan Iehova. (Nora te bwaoki ae “ Te Kabebetenano Man te Baibara.”) Uringa aron te anera are kakorakoraa te burabeti ae Taniera ngke e a namakina te mamaara ao te rawawata. E tangiria Iehova bwa e na ataia teuae tangiraki irouna aei bwa e kakawaki. (Tan. 10:​2, 11, 19) N aron naba anne, a kakawaki iroun Iehova tarira ao mwaanera aika rawawata!

21. Tera ae e na riki nakoia taani bure aika aki rairi nanoia, ao tera ae ti riai ni bane ni motinnanoa karaoana n te tai moa aei?

²¹ Ngkana ti kabebeteia tabemwaang, ti a kauringia iai ana tangira Iehova. Ao ti na aki mwaninga ae Iehova bon te Atua ae nibwan te kaetitaeka ae riai. E bon ataiia aomata ake e karaoaki te mwakuri n tautau nakoia. E nori bwaai ni kabane Iehova, ao e na boni katuuaaeia taani bure ake a rawa n rairi nanoia. (WarIte. 14:18) Ma n te tai moa aei, ti bia bane ni kaotiota tangiraia naake e karaoaki nakoia te mwakuri n tautau. Ma ai kabebetenanora riki ataakin ae e na boni katoki Iehova rawawataia ni kabane naake a karawataaki iroun Tatan ma ana koraki n ana aonnaba aei! N te tai ae e a kaan, a nang aki manga rin n te iango ao n te nano baika kammaraki aikai.​—Ita. 65:17.