1-2. (a) Ano nga halimbawa ang nagapakita nga gusto gid sang mga tawo nga mapaumpawan kag may ikasarang man sila nga paumpawan ang iban? (b) Ano nga kasakit ang naeksperiensiahan sang pila ka bata?

GUSTO gid sang mga tawo nga mapaumpawan, kag may ikasarang man sila nga paumpawan ang iban. Halimbawa, kon madasma ang isa ka bata nga nagahampang kag mapilasan ang iya tuhod, mahimo nga maghibi sia kag magdalagan kay Mama ukon Papa niya. Indi mapaayo sang iya mga ginikanan ang iya pilas, pero mapaumpawan nila sia. Mamangkot sila sa iya kon ano ang natabo, pahiran nila ang iya luha, uluuluhan sia kag hakson, huypan ang iya pilas, kag mahimo nga butangan nila ini sing bulong. Dugaydugay, mauntat na hibi ang bata kag basi mahampang na sia liwat. Sa ulihi, magaayo man ang iya pilas.

² Kon kaisa, mas grabe nga kasakit ang naeksperiensiahan sang mga bata. Ang iban sa ila ginmolestia. Mahimo nga ginhimo ini sa ila sing makaisa ukon sing madamo nga beses sing tinuig. Bangod sini, nagabatyag sila sang kasakit nga indi madula. Ang pila sang nagmolestia nadakpan kag ginsilutan. Pero ang iban wala masilutan. Bisan pa kon nasilutan dayon ang nagmolestia, mahimo nga mag-antos gihapon ang ginmolestia nga bata bisan pa mangin adulto na sia.

3. Suno sa 2 Corinto 1:3, 4, ano ang gusto ni Jehova, kag ano nga mga pamangkot ang binagbinagon naton?

³ Kon ang isa ka Cristiano ginmolestia sang bata pa sia kag nagaantos gihapon bisan pa adulto na sia, ano ang makabulig sa iya? (Basaha ang 2 Corinto 1:3, 4.) Gusto gid ni Jehova nga mabaton sang iya pinalangga nga mga alagad ang gugma kag paumpaw nga kinahanglan nila. Gani binagbinagon naton ang tatlo ka pamangkot: (1) Ngaa dapat buligan ang mga ginmolestia sang  bata pa sila? (2) Sin-o ang makabulig sa ila? (3) Paano naton sila mabuligan?

4-5. (a) Ngaa dapat naton dumdumon nga ang mga bata indi gid pareho sa mga adulto? (b) Kon ginmolestia ang isa ka bata, ano ang matabo sa iya pagsalig sa iban?

⁴ Ang pila ka adulto nga ginmolestia sang bata pa sila mahimo nga nagakinahanglan sang bulig kag paumpaw bisan pa nagligad na ang madamo nga tuig. Ngaa? Para mahangpan ini, dapat naton dumdumon nga ang mga bata indi gid pareho sa mga adulto. Indi pareho ang epekto sang pag-abuso kon himuon ini sa bata ikumparar sa adulto. Binagbinaga ang pila ka halimbawa.

⁵ Suod gid kag nagasalig ang mga bata sa mga nagapadaku kag nagaatipan sa ila. Bangod sini, nagabatyag sila nga naamligan kag matun-an nila nga magsalig sa tanan nga nagapalangga sa ila. (Sal. 22:9) Pero makapasubo gid kay ang pag-abuso masami nga nagakatabo sa balay mismo sang bata, kag ang kalabanan nga nagamolestia amo ang suod nga mga miembro kag mga abyan sang pamilya. Bangod ginaguba sini ang pagsalig sang bata, nabudlayan na sia magsalig sa iban, bisan pa magligad ang mga tinuig.

6. Ngaa mapintas kag makahalit ang seksuwal nga pag-abuso?

⁶ Indi maamligan sang mga bata ang ila kaugalingon. Ang seksuwal nga pag-abuso mapintas kag makahalit. Daku gid ang halit sa mga bata kon piliton sila nga makig-sex, kay dapat pa magligad ang madamo nga tinuig para mangin hamtong sila kag mangin handa sa sini. Kon ginmolestia ang isa ka bata, mangin sala na ang iya pagtamod sa sex, kaugtan niya ang iya kaugalingon, kag indi na sia magsalig sa iban.

7. (a) Ngaa madali intuon kag hingalitan sang mga gusto magmolestia ang isa ka bata, kag paano nila ini ginahimo? (b) Ano ang posible nga epekto sini nga mga kabutigan?

⁷ Indi pa hamtong ang mga bata sa paghunahuna, sa pagdesisyon, ukon sa paghibalo kag paglikaw sa katalagman. (1 Cor. 13:11) Gani madali sila intuon kag hingalitan sang mga gusto magmolestia sa ila. Ang mga nagamolestia nagabinutig sa mga bata nga makahalit gid sa ila. Halimbawa, isiling nila nga sala sang bata nga ginmolestia sia, dapat niya kuno isekreto ini, wala kuno sang mapati ukon mabulig sa iya kon manugid sia, ukon nagapalanggaanay kuno ang mga adulto kag mga bata kon mag-sex sila. Maapektuhan sini nga mga kabutigan ang panghunahuna sang bata sa madamo nga tinuig, kag sa ulihi niya na lang marealisar nga indi gid ini matuod. Samtang nagadaku sia, mahimo niya batyagon nga wala sia sing pulos, mahigko, kag indi dapat palanggaon ukon paumpawan.

8. Ngaa makasigurado kita nga mapaumpawan ni Jehova ang mga nagaantos?

⁸ Gani mahangpan naton kon ngaa nagaantos gihapon ang mga ginmolestia bisan pa magligad ang madamo nga tinuig. Mapintas gid ini nga krimen! Nagakatabo na ini sa bilog nga kalibutan, kag pamatuod ini nga nagakabuhi na kita sa katapusan nga mga adlaw, sa tion nga madamo ang “indi mapinalanggaon” kag “ang malaut nga mga tawo kag mga impostor magalain pa gid.” (2 Tim. 3:1-5, 13) Malaut gid ang mga pamaagi ni Satanas, kag makapasubo kon ginahimo sang mga tawo ang gusto sang Yawa. Pero mas gamhanan si Jehova sangsa kay Satanas ukon sa mga nagasunod sa iya. Nabal-an gid ni Jehova ang ginahimo ni Satanas. Makasigurado kita nga nabal-an ni Jehova ang aton pag-antos, kag mapaumpawan niya kita. Nalipay kita nga nagaalagad kita sa “Dios nga nagahatag sang tanan nga sahi sang lugpay, nga nagalugpay sa aton sa tanan naton nga mga pagtilaw, agod malugpayan man naton ang iban sa ila mga pagtilaw paagi sa lugpay nga nabaton naton sa Dios.” (2 Cor. 1:3, 4) Pero sin-o ang ginagamit ni Jehova para paumpawan kita?

9. Suno sa ginsiling ni Hari David sa Salmo 27:10, ano ang himuon ni Jehova sa mga wala maamligan sang ila pamilya?

⁹ Nagakinahanglan gid sang bulig kag paumpaw ang mga wala maamligan sang ila ginikanan ukon ang mga ginmolestia sang mga tawo nga suod sa ila. Nabal-an ni Hari David nga makasalig kita nga buligan kita pirme ni Jehova. (Basaha ang Salmo 27:10.) Kumbinsido si David nga si Jehova mangin Amay sang mga ginsikway sang ila pamilya. Paano? Ginagamit ni Jehova ang iya matutom nga mga alagad. Daw pamilya na naton ang mga kauturan sa kongregasyon nga kaupod naton nga nagasimba kay Jehova. Nagsiling si Jesus nga ang mga kaupod niya nga nagasimba kay Jehova amo ang iya mga utod nga lalaki, utod nga babayi, kag iloy.—Mat. 12:48-50.

10. Ano ang ginhimo ni apostol Pablo bilang isa ka gulang?

¹⁰ Ngaa masiling nga pareho sa isa ka pamilya ang Cristianong kongregasyon? Binagbinaga ang halimbawa ni apostol Pablo. Mapisan sia kag matutom nga gulang. Maayo sia nga halimbawa, kag gingiyahan sia sang Dios para palig-unon ang iban nga ilugon sia pareho sang pag-ilog niya sa Cristo. (1 Cor. 11:1) Amo ini ang ginsiling ni Pablo sa iya ginhimo bilang isa ka gulang: “Nangin malulo kami sa inyo, subong sang nagabatiti nga iloy nga mapinalanggaon nga nagaatipan sang iya mga anak.” (1 Tes. 2:7) Subong, nagahambal man sing mapinalanggaon kag malulo ang mga gulang kon ginagamit nila ang Kasulatan para paumpawan kag buligan ang iban.

11. Ngaa masiling naton nga indi lang ang mga gulang ang makabulig sa iban?

¹¹ Ang mga gulang lang bala ang makabulig sa mga nangin biktima sang seksuwal nga pag-abuso? Indi. Responsibilidad naton tanan nga ‘padayon nga lugpayan ang isa kag isa.’ (1 Tes. 4:18) Ang hamtong nga mga utod nga babayi makabulig gid sa pareho nila nga mga babayi nga nagakinahanglan sang paumpaw. Nagsiling si Jehova nga Dios nga ginalugpayan niya ang mga nagaantos pareho sang isa ka iloy nga nagalugpay sa iya anak. (Isa. 66:13) Sa Biblia, lakip  ang mga babayi sa mga nagpaumpaw sa mga nasubuan. (Job 42:11) Nalipay gid si Jehova sa Cristiano nga mga babayi nga nagabulig kag nagapaumpaw sa ila mga kauturan nga babayi nga nagaantos. Kon kaisa, mahimo pangabayon sing pribado sang mga gulang ang hamtong nga utod nga babayi nga buligan ang isa ka utod nga babayi nga nagaantos. *

12. Ano ang indi naton dapat paghimuon?

¹² Kon nagabulig kita sa isa ka utod, indi kita dapat mamangkot sang indi niya gusto istoryahan. (1 Tes. 4:11) Ano ang puede naton himuon para mabuligan ang mga nagakinahanglan sang paumpaw? Binagbinagon naton ang lima ka paagi nga mabuligan naton ang iban suno sa Kasulatan.

13. Suno sa 1 Hari 19:5-8, ano ang ginhimo sang anghel ni Jehova kay Elias, kag paano naton ini mailog?

¹³ Maghatag sang praktikal nga bulig. Sang nagapalagyo si manalagna Elias sa mga gusto magpatay sa iya, nagluya gid ang iya buot kag gusto niya na lang nga mapatay. Ginpakadto sa iya ni Jehova ang isa ka anghel. Ginhatag sang anghel ang kinahanglan ni Elias sadto nga tion. Ginhatagan niya si Elias sang mainit pa nga pagkaon kag ginsilingan nga magkaon. (Basaha ang 1 Hari 19:5-8.) Ginatudlo sini nga makabulig gid ang pagpakita sang kaayo paagi sa simple nga buhat. Mapakita naton ang aton pagpalangga kag kabalaka sa aton utod, halimbawa, paagi sa pagluto sang pagkaon, paghatag sang gamay nga regalo, ukon pagsulat sang makapalig-on nga card para sa iya. Puede naton ini himuon kon indi kita komportable nga istoryahan ang parte sa iya ginabatyag.

14. Ano ang matun-an naton sa natabo kay Elias?

¹⁴ Buligi ang mga nangin biktima nga magbatyag nga hilway sila sa katalagman kag indi mabalaka. May matun-an pa kita sa natabo kay Elias. Paagi sa milagro, ginbuligan ni Jehova ang manalagna para masarangan niya ang paglakbay pakadto sa Bukid Horeb. Mahimo nga nagbatyag si Elias nga hilway sia sa katalagman sa sining malayo nga lugar, diin nakigkatipan anay si Jehova sa iya katawhan sang una. Mahimo nga nagbatyag sia nga indi na sia diri malab-ot sang mga gusto magpatay sa iya. Ano ang matun-an naton sa sini? Para mapaumpawan naton ang mga nangin biktima sang seksuwal nga pag-abuso, dapat anay naton sila buligan nga magbatyag nga hilway sila sa katalagman. Halimbawa, dapat tandaan sang mga gulang nga basi mas komportable ang nasubuan nga utod nga babayi nga makig-istorya kon didto sia sa iya balay samtang nagapamahaw. Basi mas gusto naman sang iban nga makig-istorya kon didto sila sa Kingdom Hall.

15-16. Ano ang buot silingon sang pagpamati sing maayo?

¹⁵ Magpamati sing maayo. Ang Biblia nagalaygay: “Ang tagsa ka tawo dapat mangin maabtik sa pagpamati, mahinay sa paghambal.” (Sant. 1:19) Nagapamati bala kita sing maayo? Basi pensaron naton nga nagapamati na kita sing maayo kon tulukon lang naton ang nagahambal kag wala kita sing ginasiling sa iya. Pero indi amo sini ang buot silingon sang pagpamati sing maayo. Halimbawa, sang ginsugid sang ulihi ni Elias kay Jehova ang iya ginabatyag, nagpamati gid si Jehova. Nahangpan ni Jehova nga si Elias nahadlok, nagbatyag nga nagaisahanon, kag abi niya wala sing pulos ang tanan niya nga ginhimo. Mahigugmaon nga ginbuligan ni Jehova si Elias nga indi mabalaka. Ginpakita niya nga nagpamati gid sia kay Elias.—1 Hari 19:9-11, 15-18.

¹⁶ Kon nagapamati kita sa isa ka utod, paano naton mapakita ang simpatiya, kaluoy, kag gugma sa iya? Mapakita naton ini paagi sa paghambal sing mataktikanhon kag mainayuhon.  Puede mo isiling: “Nasubuan gid ako sa natabo sa imo. Indi gid ina dapat himuon sa isa ka bata.” Mahimo ka mamangkot para masigurado mo nga naintiendihan mo ang ginasiling sang imo abyan nga nasubuan. Puede ka mamangkot, “Pasensia na, pero puede mo bala mapaathag ang buot mo silingon? Kon ok lang.” Ukon “Buot mo silingon . . . ? Insakto bala ang pag-intiende ko?” Paagi sa sini, mapakita mo nga nagapamati ka gid kag gusto mo gid sia mahangpan.—1 Cor. 13:4, 7.

17. Ngaa dapat kita mangin mapinasensiahon kag “mahinay sa paghambal”?

¹⁷ Pero dapat kita mangin “mahinay sa paghambal.” Indi magsaligbat para laygayan ang utod ukon tadlungon ang iya panghunahuna. Kag mangin mapinasensiahon! Sang ginsugid ni Elias kay Jehova ang iya ginabatyag, naghambal sia nga nasubuan gid. Sang ulihi, pagkatapos nga ginpalig-on ni Jehova ang pagtuo ni Elias, ginsugid niya liwat ang iya ginabatyag, nga pareho gid sa una niya nga ginhambal. (1 Hari 19:9, 10, 13, 14) Ano ang matun-an naton sa sini? Kon kaisa, sulitsulit nga ginasugid sang mga nasubuan ang ila ginabatyag. Pareho kay Jehova, mapinasensiahon kita nga magpamati sa ila. Sa baylo nga tudluan sila kon paano solbaron ang ila problema, magpakita kita sang simpatiya kag kaluoy.—1 Ped. 3:8.

18. Ngaa makapaumpaw sa nasubuan nga utod ang pagpangamuyo upod sa iya?

¹⁸ Hanuot nga mangamuyo upod sa nasubuan nga utod. Mahimo nga indi masarangan mangamuyo sang isa nga na-depress gid, kay pamatyag niya indi sia takus magpalapit kay Jehova. Mabuligan naton sia paagi sa pagpangamuyo upod sa iya, kag sambiton naton ang iya ngalan. Ipangamuyo naton kay Jehova nga palangga naton ini nga utod kag palangga man sia sang mga kauturan sa kongregasyon. Mahimo kita mangabay kay Jehova nga buligan ang iya pinalangga nga alagad nga mangin kalmado kag indi mabalaka. Makapaumpaw gid ini nga pangamuyo.—Sant. 5:16.

19. Paano kita makahanda para mapaumpawan naton ang iban?

 ¹⁹ Pilia ang mga tinaga nga makapaayo kag makapalig-on. Pamensara anay ang imo ihambal. Ang paghambal nga wala ginahunahuna sing maayo makasakit sa iban. Ang mainayuhon nga paghambal makapaayo. (Hulu. 12:18) Gani mangamuyo kay Jehova nga buligan ka nga makahambal sing mainayuhon, makapaumpaw, kag makapalig-on. Dumduma nga ang pinakamaayo naton nga mahambal amo ang mga ginsiling mismo ni Jehova nga ara sa Biblia.—Heb. 4:12.

20. Ano ang ginahunahuna sang pila ka kauturan parte sa ila kaugalingon, pero ano ang gusto naton nga mabal-an nila?

²⁰ Ang pila ka kauturan nga ginmolestia sang bata pa sila nagahunahuna nga mahigko sila, wala sing pulos, ukon wala ginapalangga, ukon wala na gid sing magapalangga sa ila. Kabutigan gid ini! Gani gamita ang Kasulatan para ipahanumdom sa ila nga palangga gid sila ni Jehova. (Tan-awa ang kahon nga “ Paumpaw Halin sa Kasulatan.”) Dumduma kon paano ginpabakod sang anghel si manalagna Daniel sang nagluya sia kag nasubuan. Gusto ni Jehova nga mabal-an ni Daniel nga hamili sia sa iya. (Dan. 10:2, 11, 19) Ang aton nasubuan nga mga kauturan hamili man kay Jehova!

21. Ano ang matabo sa tanan nga nakasala nga indi mahinulsulon, pero ano ang dapat naton himuon samtang ginahulat naton ina nga tion?

²¹ Kon ginabuligan naton ang iban, ginapahanumdom naton sila nga palangga sila ni Jehova. Kag indi gid naton pagkalimtan nga si Jehova isa man ka Dios sang katarungan. Nabal-an niya ang tanan nga nangin biktima sang seksuwal nga pag-abuso. Makita ni Jehova ang tanan, kag siguraduhon niya nga masilutan ang tanan nga nakasala nga indi mahinulsulon. (Num. 14:18) Samtang ginahulat naton ina nga tion, himuon naton ang aton bug-os nga masarangan nga pakitaan sing gugma ang mga nangin biktima sang seksuwal nga pag-abuso. Makapaumpaw man mabal-an nga ayuhon ni Jehova sing bug-os ang tanan nga ginhalitan ni Satanas kag sang iya kalibutan! Sa indi madugay, indi na gid pagdumdumon ini nga mga kasakit.—Isa. 65:17.