1-2. (a) Kẹ oriruo nọ u dhesẹ nọ ahwo-akpọ a gwọlọ omosasọ gbe nọ a rẹ sae kẹ amọfa omosasọ. (b) Ẹbẹbẹ vẹ o bi te emaha jọ?

NO EMAHA ze mai kpobi ma gwọlọ omosasọ, yọ Ọghẹnẹ ọ ma omai evaọ oghẹrẹ nọ ma sae rọ sasa amọfa oma. Wọhọ oriruo, nọ ọmaha nọ ọ be zaharo o te kie je horie eghilowọ riẹ, ọ rẹ viẹ bru ọsẹ hayo oni riẹ. Ọsẹgboni na a sai ru omola na kpo ẹsiẹsiẹ hẹ, rekọ a sai whrehe ọmọ na oviẹ. Ẹsejọhọ a te nọ ọmọ na oware nọ o via, ririe irui-oviẹ noi aro, je yere iei nọ “do,” kẹsena a vẹ wozẹ owọ na jẹ rọ omoware gbae. Ẹmẹrera na, ọmọ na o ve ti fibo je tube zihe kpohọ arozaha. Nọ oke o be nyaharo na, omola na u ve kpo.

² Rekọ ẹsejọ, eware nọ e ga vi owọ nọ u horie e rẹ via kẹ emaha. Ejọ e riẹ nọ a lele wezẹ. Ẹsejọ onana o rẹ via ẹsiẹvo hayo ẹsibuobu evaọ etoke lelehie. Oghẹrẹ kpobi nọ o rrọ kẹhẹ, o rẹ da ọmọ nọ oware na o via kẹ na te ẹzi evaọ oke krẹkri. Evaọ ejọ, a re kru ọnọ o lele ọmọ na wezẹ na jẹ kẹe uye. Rekọ evaọ efa, a re ru ohwo na oware ovo ho. O tẹ make rọnọ a kẹ ohwo na uye ẹsiẹsiẹ, ọnọ a lele wezẹ na ọ rẹ gbẹ ruẹ uye oware nọ o via na rite ọkpako.

3. Wọhọ epanọ o rrọ 2 Ahwo Kọrint 1:3, 4, eme Jihova ọ gwọlọ, kọ enọ vẹ ma te kuyo rai?

³ Otẹrọnọ Oleleikristi nọ a lele wezẹ evaọ oke emaha o gbe bi wo ẹbẹbẹ fiki onana dede nọ ọ kpako no, eme ọ rẹ sai fiobọhọ kẹe? (Se 2 Ahwo Kọrint 1:3, 4.) O rrọ vevẹ nọ Jihova ọ gwọlọ nọ a rọ uyoyou rẹrote igodẹ riẹ jẹ sasa ae oma. Joma kuyo enọ esa nana: (1) Fikieme ahwo nọ a lele wezẹ evaọ oke emaha a rọ gwọlọ omosasọ? (2) Amono a rẹ sae sasa ae oma? (3) Ẹvẹ ma sae rọ sasa ae oma evaọ edhere nọ u fo?

4-5. (a) Fikieme u ro wuzou re ma vuhumu nọ emaha i wo ohẹriẹ no ekpako? (b) Nọ a te lele ọmaha wezẹ, eme oyena o rẹ sae wha se ọmọ na?

⁴ Ahwo jọ nọ a kpako no nọ a lele wezẹ evaọ oke emaha a gbẹ gwọlọ omosasọ dede nọ ikpe buobu e vrẹ no. Fikieme? Re ma sai wo otoriẹ onana, ma re vuhumu nọ emaha i wo ohẹriẹ gaga no ekpako. Nọ a te gboja kẹ ọmaha, oghẹrẹ nọ o rẹ jariẹ oma u wo ohẹriẹ no oghẹrẹ nọ o rẹ jọ ọkpako oma. Joma ta kpahe iriruo jọ.

⁵ Emaha e rẹ gwọlọ go kẹle ahwo nọ a yọrọ e rai jẹ be rẹrote ai. Usu okpekpe yena o rẹ lẹliẹ udu te emaha otọ inọ a be thọ ae, a vẹ jẹ sai fievahọ ahwo nọ a you rai. (Ol. 22:9) U yoma kẹhẹ inọ uwou nọ emọ na e be rria a rẹ jọ gba ibuobu rai họ lele wezẹ na, yọ ahwo uviuwou rai hayo ogbẹnyusu ohwo uviuwou na jọ a rẹ mai ru onana. Nọ ohwo nọ ọmaha ọ riẹ ziezi o te ru ei oware uyoma nana, o rẹ jọ bẹbẹ kẹ ọmọ na re o fievahọ amọfa makọ nọ ikpe buobu e tẹ vrẹ no.

6. Fikieme ọmaha nọ a re lele wezẹ o rọ rrọ uruemu uyoma gaga?

⁶ Emaha e rẹ sae thọ omarai hi, yọ emaha nọ a re lele wezẹ yọ uruemu uyoma gaga. Re a lele ọmaha wezẹ o rẹ wha ẹbẹbẹ ologbo se ọmọ na, nọ orọnọ o te rehọ ikpe buobu taure ọ tẹ te riẹ oware nọ a re se orọo gbe owezẹ ọzae-avọ-aye na. Onana o rẹ whae ze nọ ọmọ na ọ rẹ rọ rehọ ekpehre ubiẹro rri owezẹ ọzae-avọ-aye, rri omariẹ, hayo omọfa kpobi nọ ọ be gwọlọ go kẹle iẹe.

7. (a) Fikieme ohwo nọ ọ rẹ gwọlọ lele emaha wezẹ ọ rẹ rọ viẹ ae họ lọlọhọ, kọ ẹvẹ o re ro ru onana? (b) Eme o re no erue nọ a gu kẹ ọmaha ze?

⁷ Emaha a re nwane riẹ epanọ a re roro oware te, hayo vuhu oware enwoma mu re a kẹnoma kẹe he. (1 Kọr. 13:11) Fikiere, o rọ lọlọhọ kẹ ahwo nọ a rẹ gwọlọ lele emaha wezẹ re a viẹ ae họ. Enọ i re lele emaha wezẹ a rẹ ta erue buobu kẹ ae. Erue jọ nọ a rẹ ta kẹ ọmọ na họ inọ ọye ọ wha ẹbẹbẹ na ze, inọ o du ta via ha, inọ ohwo ọvo ọ te rọwo ẹme na hayo thọ ọmọ na ha, gbe nọ owezẹ yọ edhere nọ ọmaha avọ ọkpako a re ro dhesẹ nọ a you ohwohwo. Erue itieye i re ru iroro ọmaha tahaku, yọ o rẹ rehọ ikpe buobu taure ọmọ na ọ tẹ te riẹ nọ enana kpobi yọ erue. Nọ ọmọ na ọ be kpako na, o ve bi rri omariẹ nọ ọ raha no, inọ o gbe fioka ha, gbe nọ ohwo ọvo ọ sai gbe you rie hayo sasa iẹe oma ha.

8. Fikieme u ro mu omai ẹro nọ Jihova ọ rẹ sae kẹ enọ e be ruẹ uye omosasọ?

⁸ Agbẹta nọ emaha nọ a lele wezẹ a rẹ rọ ruẹ uye oke lelehie na. Uruemu nana u gbo kẹhẹ! Uruemu uyoma nana nọ o da akpọ fia na u dhesẹ vevẹ nọ ma be rria edẹ urere na, etoke nọ ahwo buobu a gbe ti ro wo “uyoyou kẹ ibe ahwo-akpọ rai hi,” gbe oke nọ “ahwo omuomu gbe eviẹahwohọ a ti no onọ u yoma ruọ onọ o mai yoma.” (2 Tim. 3:1-5, 13) Eghẹ Setan i gine yoma kẹhẹ, yọ o rẹ kẹ uye gaga nọ ahwo-akpọ a te bi ru oware nọ o rẹ were Ẹdhọ eva. Rekọ, Jihova ọ ga vi Setan gbe ahwo nọ a wo uruemu riẹ. Jihova ọ be ruẹ eghẹ kpobi nọ Setan o wo. Ma wo imuẹro nọ Jihova ọ riẹ oware kpobi nọ o be kẹ omai uye, yọ ọ rẹ sae sasa omai oma. U woma kẹhẹ inọ ma be gọ “Ọghẹnẹ omosasọ kpobi, ọnọ ọ rẹ sasa omai oma evaọ edawọ mai kpobi, re ma sae rọ omosasọ nọ ma wo no obọ Ọghẹnẹ ze rọ sasa amọfa oma evaọ oghẹrẹ odawọ kpobi nọ a rrọ.” (2 Kọr. 1:3, 4) Kọ amono Jihova ọ rẹ rọ sasa amọfa oma?

9. Wọhọ epanọ Devidi ovie na ọ ta evaọ Olezi 27:10, eme Jihova o re ru kẹ enọ ahwo uviuwou rai a gbabọkẹ?

⁹ Ahwo nọ esẹgbini a gbabọkẹ hayo nọ ahwo nọ a kẹle rai a lele wezẹ a gwọlọ omosasọ gaga. Devidi ọso-ilezi na ọ riẹ nọ Jihova họ ọnọ ọ rẹ mae kẹ omosasọ, yọ ọ rẹ siọ omai ba vievie he. (Se Olezi 27:10.) Devidi o wo imuẹro nọ Jihova ọ rẹ jọ Ọsẹ kẹ enọ ahwo uviuwou rai a gbabọkẹ. Ẹvẹ Jihova o bi ro ru onana? Ọ rẹ rọ idibo riẹ sasa ahwo nana oma. Ahwo nọ ma gbẹ be gọ Jihova a wọhọ ahwo uviuwou mai. Wọhọ oriruo, Jesu ọ ta nọ ahwo nọ a bi lele iei gọ Jihova họ inievo-emezae riẹ, inievo-emetẹ riẹ, gbe oni riẹ.​—Mat. 12:48-50.

10. Ẹvẹ Pọl nọ ọ jọ ọkpako ukoko o dhesẹ iruo riẹ?

¹⁰ Joma ta kpahe oriruo jọ nọ u dhesẹ nọ inievo ukoko mai a wọhọ ahwo uviuwou mai. Pọl ukọ na ọ jọ ọkpako ukoko nọ ọ gobọ iruo, nọ a re fievahọ. O fi emamọ oriruo hotọ, yọ ẹzi Ọghẹnẹ o tube fiobọhọ kẹe kere ileta se amọfa inọ a rọ aro kele iei wọhọ epanọ ọ be rọ aro kele Kristi na. (1 Kọr. 11:1) Muẹrohọ ẹme nọ Pọl nọ ọ jọ ọkpako ukoko ọ ta kpahe iruo riẹ, inọ: “Ma jọ wolẹ evaọ udevie rai wọhọ epaọ oniọmọ nọ ọ be romatotọ rẹrote emọboba riẹ.” (1 Tẹs. 2:7) Epọvo na re, ekpako ukoko nọ a re fievahọ nẹnẹ a sae ta eme iwowolẹ nọ a tẹ be rọ Ikereakere na sasa enọ e rrọ uye oma.

11. Eme u dhesẹ nọ orọnikọ ekpako ukoko ọvo a rẹ sae sasa amọfa oma ha?

¹¹ Kọ ekpako ukoko ọvo a rẹ sae kẹ enọ a lele wezẹ evaọ oke emaha omosasọ? Ijo. Mai kpobi ma wo owha-iruo nọ ma rẹ rọ “sasa ohwohwo oma” ẹsikpobi. (1 Tẹs. 4:18) Inievo-emetẹ nọ i kruga ziezi a sae kẹ inievo-emetẹ efa nọ e rrọ uye omosasọ. U kiehọ kẹhẹ nọ Jihova Ọghẹnẹ ọ rọ rehọ omariẹ dhesẹ oniọmọ nọ ọ rẹ sasa ọmọzae riẹ oma. (Aiz. 66:13) Ma rẹ jọ Ebaibol na ruẹ iriruo eyae nọ e kẹ enọ e rrọ uye omosasọ. (Job 42:11) O rẹ were Jihova gaga nọ ọ tẹ ruẹ inievo-emetẹ nọ  e be rọ omosasọ kẹ inievo-emetẹ ibe rai nọ e be ruẹ uye nẹnẹ. Ẹsejọ, ọkpako ukoko ọvo hayo ivẹ e sae jọ emu ta kẹ oniọvo-ọmọtẹ nọ o kruga ziezi sọ ọ sai fiobọhọ kẹ oniọvo-ọmọtẹ ọfa nọ o wo ẹbẹbẹ otiọye na. *

12. Eme ma rẹ yọroma kẹ?

¹² Uzẹme riẹ họ, ma rẹ yọroma re ma gbẹ kiẹ oniọvo jọ họ re ọ ta oware nọ ọ gwọlọ ta ha. (1 Tẹs. 4:11) Nọ o rrọ ere na, eme ma rẹ sai ru ro fiobọhọ kẹ enọ e gwọlọ obufihọ gbe omosasọ? Joma ta kpahe idhere isoi nọ Ebaibol na ọ sai ro fiobọhọ kẹ omai riẹ oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ sasa amọfa oma.

13. Wọhọ epanọ o rrọ 1 Ivie 19:5-8, eme ukọ-odhiwu o ru kẹ Elaejah, kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele ukọ-odhiwu na?

¹³ Ru oware jọ nọ u re fiobọhọ kẹ ohwo na. Okenọ Elaejah ọruẹaro na ọ jẹ dhẹ fikinọ a gwọlọ kpei no, o kẹ riẹ uye te epanọ ọ rọ gwọlọ nọ o re tube whu. Jihova o vi ukọ-odhiwu riẹ bru ọruẹaro nana nọ oma o lọhọ no na. Ukọ-odhiwu na o ru oware jọ ro fiobọhọ kẹe. Ọ kẹ Elaejah emu nọ ọ be rrorro, jẹ rọ unu kpotọ ta kẹe nọ ọ re emu na. (Se 1 Ivie 19:5-8.) Iku yena i wuhrẹ omai obọdẹ oware jọ: Ẹsejọ, ma te ru omoware jọ ro fiobọhọ kẹ ohwo, o rẹ sasa iẹe oma gaga. Ẹsejọhọ ememu, umugho, hayo omoware jọ nọ ma dẹ se oniọvo nọ ọkora ọ rrọ oma u re fiobọhọ kẹe riẹ nọ ma you rie je bi roro kpahe iẹe. Otẹrọnọ o rẹ nwani kiehọ omai oma tere he re ma lele oniọvo jọ ta kpahe eware edada nọ e via kẹe, ma sae rọ eware nọ ma fodẹ no na ro fiobọhọ.

14. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no iku Elaejah na ze?

¹⁴ Ru oware nọ u re ru udu te enọ e rrọ ọkora otọ. Joma wuhrẹ oware ofa no iku Elaejah na ze. Jihova ọ rọ edhere igbunu fiobọhọ kẹ ọruẹaro na wo ẹgba nọ ọ rọ nya te Ugbehru Horẹb. Ẹsejọhọ udu u te Elaejah otọ evaọ oria nana nọ u siomano na, oria nọ Jihova ọ jọ re ọvọ kugbe idibo riẹ evaọ ikpe buobu nọ i kpemu. O sae jọnọ o jariẹ oma nọ ọ nwa dhẹ thabọ no obọ enọ e be gwọlọ iẹe kpe no. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no onana ze? Ma tẹ gwọlọ sasa enọ a lele wezẹ evaọ oke emaha oma, o rẹ mai woma re ma kaki ru udu te ai otọ. Wọhọ oriruo, ekpako na a rẹ kareghẹhọ nọ inievo-emetẹ jọ nọ i wo ẹbẹbẹ otiọye a sae gwọlọ nọ a jọ obọ uwou rai lele ai ta ẹme viukpọ obọ Ọgwa Uvie. Rekọ o sae jọnọ obọ Ọgwa Uvie o te mae were efa.

15-16. Eme ma re ru ro dhesẹ nọ ma be gaviezọ ziezi?

¹⁵ Gaviezọ ziezi. Ebaibol na ọ kẹ omai ohrẹ nọ: “O gba họ nọ ohwo kpobi ọ rẹ jọ ọnọ ọ rẹ kake gaviezọ, ọnọ ọ rẹ rọ okpakpa ta ẹme he.” (Jem. 1:19) Kọ ma be hae gaviezọ ziezi? Ẹsejọhọ ma sai roro nọ re a gaviezọ, ohwo ọ rẹ fọ kpoko bi rri ohwo nọ ọ be ta ẹme kẹe na ọvo. Rekọ re a gaviezọ ziezi, o vrẹ ere. Wọhọ oriruo, Elaejah ọ ta eware kpobi nọ e be kẹe uye kẹ Jihova, yọ Jihova ọ romatotọ gaviezọ kẹe. Jihova o muẹrohọ nọ ozọ u bi mu Elaejah, o bi roro nọ o wo ohwo ho, gbe nọ iruo riẹ kpobi ivrẹvru. Jihova ọ rọ edhere oyoyou fiobọhọ kẹe evaọ ebẹbẹ yena ọvuọvo. O dhesẹ nọ ọ ginẹ romatotọ gaviezọ kẹ Elaejah.​—1 Iv. 19:9-11, 15-18.

¹⁶ Nọ ma tẹ be gaviezọ, ẹvẹ ma sai ro dhesẹ ohrọ gbe ọdawẹ nọ u re dhesẹ nọ ma gine wo uyoyou? Ẹsejọ, umutho eme nọ ma ma te ziezi u re dhesẹ oware nọ o  rrọ omai iroro. Whọ sae ta nọ: “Oware nọ o via kẹ owhẹ na o da omẹ gaga! U fo nọ oware utioye o rẹ via kẹ ọmaha vievie he!” Whọ rẹ sae nọ onọ ovo jọ hayo ivẹ re who wo otoriẹ oware nọ oniọvo nọ o wo ẹbẹbẹ na ọ be ta. Whọ sae nọ inọ: “Ivie whọ sae dina ru ẹme nọ whọ ta na vẹ?” hayo “Oghẹrẹ nọ me wo otọriẹ ẹme ra na họ . . . Ere o rrọ?” Oghẹrẹ eme iwowou itiena i re fiobọhọ kẹ ohwo na riẹ nọ whọ be ginẹ gaviezọ kẹe jẹ be daoma wo otoriẹ oware nọ ọ be ta kẹ owhẹ na.​—1 Kọr. 13:4, 7.

17. Fikieme u ro fo re ma wo odiri jẹ whaha “okpakpa” nọ ma rẹ rọ ta ẹme?

¹⁷ Daoma gaga re whọ gbẹ jọ “ọnọ ọ rẹ rọ okpakpa ta ẹme he.” Who bru ẹme dhe oniọvo na unu re whọ kẹe ohrẹ hẹ, hayo re whọ kpọe vi hi. Daoma wo odiri! Nọ Elaejah o je horie eva kẹ Jihova, ọ jẹ rọ eme egaga ta oware nọ o be kẹe uye. Uwhremu na, nọ Jihova ọ bọ Elaejah ga no, Elaejah ọ wariẹ rehọ eme evona ta oware nọ o be kẹe uye kẹ Jihova. (1 Iv. 19:9, 10, 13, 14) Eme onana u wuhrẹ omai? Ẹsejọ, ohwo nọ oware o be kẹ uye, ọ rẹ sae ta eva riẹ unuẹse buobu. U fo nọ ma rẹ gaviezọ avọ odiri wọhọ epanọ Jihova o ru na. Yọ ukpenọ ma rẹ gwọlọ epanọ ma re ro ku ebẹbẹ na họ, u fo nọ ma dhesẹ ohrọ gbe ọdawẹ.​—1 Pita 3:8.

18. Ẹvẹ elẹ mai e sae rọ sasa enọ e rrọ uye oma?

¹⁸ Lẹ no udu ze kugbe ọnọ ọ rrọ uye na. Ẹsejọ, ohwo nọ ọkora ọ rrọ oma ọ rẹ sae lẹ hẹ. Ohwo na ọ sai rri omariẹ nọ o te ohwo nọ ọ rẹ sae lẹ se Jihova ha. Ma tẹ gwọlọ sasa ohwo otiọye na oma, ma sae lẹ kugbei jẹ fodẹ odẹ riẹ evaọ olẹ na. Ma sae jọ olẹ na vuẹ Jihova epanọ oniọvo na ọ ghare kẹ omai gbe inievo nọ e rrọ ukoko na te. Ma sae yare Jihova re o fiobọhọ jẹ sasa odibo ọghaghae riẹ nana oma. Oghẹrẹ olẹ utionana o rẹ sae ginẹ kẹ ohwo omosasọ.​—Jem. 5:16.

19. Eme o re fiobọhọ kẹ omai ruẹrẹ oma kpahe re ma sasa omọfa oma?

 ¹⁹ Ta eme nọ e rẹ sasa ohwo oma je ru udu te ohwo otọ. Roro oware nọ whọ gwọlọ ta na re whọ tẹ tae. Eme nọ a roro te re a tẹ ta ha, e rẹ nwa ohwo oma. Eme iwowou e rẹ sasa ohwo oma. (Itẹ 12:18) Fikiere lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ owhẹ ruẹ eme iwowou, nọ e rẹ sasa ohwo oma. Kareghẹhọ nọ ẹme ọvuọvo ọ rrọ họ nọ o wo ẹgba te eme nọ i no unu Jihova ze nọ e rrọ Ebaibol na.​—Hib. 4:12.

20. Eme ahwo jọ a re roro fiki eware iyoma nọ e via kẹ ae, kọ eme ma re ru ai kareghẹhọ?

²⁰ Ahwo nọ a lele wezẹ evaọ oke emaha, a re roro nọ a raha no, a fioka ha, gbe nọ ohwo ọvo ọ sai gbe you rai hi. Rekọ onana yọ ọrue koikoi! Fikiere rehọ Ikereakere na kareghẹhọ ae epanọ a ghare te evaọ aro Jihova. (Rri ẹkpẹti na, “ Omosasọ nọ U re No Ikereakere na Ze.”) Kareghẹhọ epanọ ukọ-odhiwu ọ rọ nabi fiobọhọ kẹ Daniẹl ọruẹaro na evaọ okenọ oma o lọhọ iẹe no. Jihova ọ gwọlọ ru emamọ odibo riẹ nana riẹ nọ ọ rrọ ghaghae kẹe. (Dan. 10:2, 11, 19) Epọvo na re, inievo mai nọ e rrọ uye a rrọ ghaghae kẹ Jihova!

21. Eme ọ te via kẹ irumuomu nọ e rọwo kurẹriẹ hẹ evaọ obaro, kọ eme u fo nọ mai kpobi ma rẹ hai ru bọwo oke yena?

²¹ Nọ ma tẹ be sasa amọfa oma, yọ ma bi fiobọhọ kẹ ae kareghẹhọ nọ Jihova o you rai. Jọ o thọrọ omai ẹro vievie he inọ Jihova yọ Ọghẹnẹ uvioziẹ re. Oware umuomu ovuovo nọ u dhere Jihova o rrọ họ, te uruemu emaha ilele wezẹ. Jihova ọ be ruẹ eware kpobi, yọ ọ te siọ orumuomu kpobi nọ ọ rọwo kurẹriẹ hẹ uye ba ẹkẹ hẹ. (Ik. 14:18) Bọwo oke yena, joma daoma mai kpobi re ma dhesẹ uyoyou kẹ enọ a lele wezẹ evaọ oke emaha. U te no ere no, o rẹ kẹ omosasọ gaga nọ ma tẹ kareghẹhọ nọ Jihova o ti si edada kpobi nọ Setan avọ akpọ omuomu riẹ a wha ze no bẹdẹ bẹdẹ. Kẹle na, edada itienana kpobi e gbẹ te ziọ omai iroro hayo udu ofa ha.​—Aiz. 65:17.