1-2. (a) Ñanyi bishinka bimwesha’mba bantu basemwatu na muchima wa kukeba lutekenesho kabiji baji na bulume bwa kutekeneshañana? (b) Baana bamo bebakozha byepi?

BANTU bonsetu basemwatu na muchima wa kukeba kwibatekenesha kabiji baji na bulume bwa kutekenesha bakwabo. Inge kya kuba’mba mwana wapona kabiji wipobola mu jinungo pa kukaya, unyemena ku bainanji nangwa bashanji saka abena kujila. Bansemi kechi bakonsha kubuka kilonda ne, bino bakonsha kutekenesha mwana. Bakonsha kumwipuzha byo kyajinga, kumushimuna mipolo, kwamba byambo bya kumutekenesha, kabiji kampe ne kubika muchi pa kilonda nangwa kukasapo. Inge papitatu kimye kicheche, mwana uleka kujila kabiji wakonsha ne kutendeka kukaya jibiji. Mu kuya kwa kimye, kilonda kipwa.

² Pano bino, bimye bimo, baana bebakozha bingi. Bamo bebakuna. Bakonsha kwibakuna jimo nangwa pa myaka yavula. Bino inge bebakuna kitwajijila kwibakola ku muchima pa myaka yavula bingi. Bimye bimo, bakunañana bebakwata ne kwibakambula. Bino bakwabo kechi bebakwata nangwa kwibakambula ne. Pano bino, nangwatu inge wakunañana bamukwata ne kumukambula, muntu ye akuine kechi ulubako kyatama kyo bamubile ne.

3. Ñanyi kyaswa muchima wa Yehoba kyo baambapo pa 2 Kolinda 1:3, 4, kabiji ñanyi mepuzho o tusakukumbula?

³ Inge mwina Kilishitu ye bakuine saka akiji mwanyike kechi walubako ku kyamumwekejile ne, twakonsha kumukwasha byepi? (Tangai 2 Kolinda 1:3, 4.) Kyaswa muchima wa Yehoba ke kya kuba’mba mikooko yanji beimweshenga butemwe ne kwiitekenesha. Onkao mambo, twayai tukumbule ano mepuzho asatu: (1) Mambo ka aba bo bakuine saka bakiji banyike o bakebewa kwibatekenesha? (2) Bañanyi bakonsha kutekenesha bakwabo?  (3) Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tutekeneshenga bakwetu bulongo?

4-5. (a) Mambo ka o kyanemena kuyuka’mba baana bapusanako na bakulumpe? (b) Inge mwana bamukuna ki ka kimweka kwi aye?

⁴ Bantu bo bakuine saka bakiji banyike bakebewa lutekenesho nangwatu papita myaka yavula. Mambo ka? Pa kuba’mba tuyuke ene mambo o kyaikela bino, patanshi twafwainwa kuyuka’mba baana bapusanako na bakulumpe. Baana inge bebakuna, bebatamishisha bwikalo mu mashinda avula bingi, kabiji jishinda baana jo bobilamo na luno lukatazho japusanako na byuba bakulumpe. Akilangulukai pa bino.

⁵ Baana bakeba kwibatemwa ne kuketekela boba bebalama. Inge bantu batemwa baana ne kwibalama bulongo, bebaketekela kabiji baana bamona’mba bazhikijilwa, kabiji kino kibalengela kuketekela bonse bo bayuka’mba bebatemwa. (Sala. 22:9) Kyatamakotu ke kya kuba’mba javula baana bebakuina pa mazubo po bekala, kabiji javula bakuna baana ke ba mu kisemi ne balunda ba bansemi. Kino kilengela mwana kuleka kuketekela bantu nangwatu inge papita myaka yavula.

6. Mambo ka kukuna baana o kwatamina?

⁶ Baana kechi bakonsha kwizhikijila bene ne, kabiji kwibakuna ke kwibamanyika. Kukanjikizha baana kulaala nabo saka bakyangye kukoma ku mubiji ne mu maana, nangwa saka bakyangye kuyuka ne bya masongola ne, mufuma bintu byatama bingi. Kino kyakonsha kwibalengela kwikala na ndangulukilo yatama pa mambo a kwilaala, kwibalengela kwilengulula ne kuleka kuketekela bantu.

7. (a) Mambo ka bantu bakuna baana o kibapelela kujimbaika baana, kabiji boba byepi kino? (b) Ñanyi bintu byakonsha kufumamo mu buno bubela?

⁷ Baana kechi baji na maana a kufuukula bintu bulongo ne, kabiji kechi bayuka bya kuba nangwa kuchinuzhuka bintu byakonsha kwibabika mu kizumba ne. (1 Ko. 13:11) Onkao mambo, kyapeela bingi muntu kwibajimbaika ne kwibakuna. Bantu bakuna baana babepa baana bubela nabiji bwa kuba’mba baana bene bo balengela’mba bebakune, kechi bafwainwa kubuulako bantu ne, ne kuba’mba kafwako wakonsha kutako muchima inge baamba’mba bebakuna ne, nangwa’mba kijitu bulongo mukulumpe kulaala mwanyike. Buno bubela bwakonsha kulengela mwana kwikala na ndangulukilo yatama kabiji papita myaka yavula pa kuba’mba ayuke’mba bwajinga bubela. Uno mwana wakonsha kukoma na mulanguluko wa kuba’mba bamutamisha kechi ukekalapo bulongo ne, kabiji kafwako bakonsha kumutemwa nangwa kumutekenesha ne.

8. Mambo ka o twafwainwa kushiinwa’mba Yehoba wakonsha kutekenesha boba babena kumanama?

⁸ Kino kitukwasha kuyuka ene mambo aba bo bakuna o bamanamina na milanguluko pa myaka yavula. Buno bubi bwatama bingi. Kukumbana kwa kino kyubilo kya kukuna baana kubena kumweshatu patoka amba tubena kwikala mu moba a kupelako, kabiji bantu bavula kechi baji na butemwe ne, kabiji ‘bantu babi ne ba bujimbijimbi babena kuyatu na kutaminako.’ (2 Timo. 3:1-5, 13) Bya bujimuku bya kwa Satana byatama bingi, kabiji kitama bingi inge kya kuba bantu ke bobe bintu bisangajika Diabola ku muchima. Nangwa byonkabyo, Yehoba uji bulume kukila Satana nangwa bantu ba kwa Satana. Kechi waluba bya bujimuku bya kwa Satana ne. Twafwainwa kushiinwa kuba’mba Yehoba wayukishatu bulongo byatama byo tubena kupitamo, kabiji wakonsha kwitutekenesha. Twatokwa bingi pa kwingijila “Lesa wa lutekenesho lonse, witutekenesha mu meseko etu onse kuba’mba ne atweba tutekeneshe bakwetu mu meseko a misango ne misango na lutekenesho lo tutambula kufuma kwi Lesa.” (2 Ko. 1:3, 4) Pano bañanyi Yehoba bo engijisha pa kutekenesha bantu?

9. Kwesakana na byaambile Mfumu Davida pa Salamo 27:10, Yehoba ukoba byepi ku boba bo babula kuta muchima ku balongo babo?

⁹ Aba bo babula kuzhikijila ku bansemi babo nangwa boba bo bayanjisha ku bantu bo baketekela bakebewa bingi lutekenesho. Nyimbi wa masalamo aye Davida wayukile’mba Yehoba ye mwine wayuka kutekenesha bantu. (Tangai Salamo 27:10.) Davida waitabijile kuba’mba Yehoba wikala nsemi wa boba bo babula kuta muchima ku balongo babo. Yehoba uba byepi? Wingijisha bakalume banji ba kishinka. Bakwetu bapopweshi ba Yehoba bajitu nobe kisemi kyetu. Kimye kimo Yesu waambile pa boba bakwatankene ne aye mu kupopwela Yehoba amba bo bankasanji ba balume, bo banyenga yanji kabiji bo bainanji.—Mat. 12:48-50.

10. Mutumwa Paulo walumbulwile byepi mwingilo wanji byo ajinga mukulumpe mu kipwilo?

¹⁰ Akilangulukai pa kipwilo kya bena Kilishitu byo kiji nobe kisemi. Mutumwa Paulo wajinga mukulumpe mu kipwilo wa kishinka kabiji waingilanga na ngovu. Wajinga na byubilo byawama, kabiji watangijilwe na mupashi kubuula bakwabo kumulondela aye byonka byo alondelanga Kilishitu. (1 Ko. 11:1) Akimonai Paulo byo alumbulwile mwingilo wanji byo ajinga mukulumpe mu kipwilo. Waambile’mba: “Twimulaminenga bulongo byonka mwanamukazhi byo alama na kifyele baana banji bo amisha.” (1 Tesa. 2:7) Bakulumpe mu kipwilo ba kishinka lelo jino nabo bengijisha byambo byawama pa kutekenesha bakwabo kwingijisha Binembelo.

11. Ñanyi kintu kimwesha’mba bakulumpe mu kipwilo kechi bo bonkatu bafwainwa kutekenesha bakwabo ne?

¹¹ Nanchi bakulumpe mu kipwilo bo bonkatu bafwainwa kutekenesha boba bo bakuna nyi? Ine. Atweba bonse tuji na mwingilo wa ‘kwitekenesha atwe bene na bene.’ (1 Tesa. 4:18) Banyenga bakoma mu lwitabilo bakonsha kutundaika banyenga bakwabo mu kipwilo bakebewa lutekenesho. Yehoba Lesa wiesakanya aye mwine ku inetu byo atekenesha mwananji. (Isa. 66:13) Mu Baibolo muji mashimikila a banabakazhi batekeneshe bakwabo bamanaminenga. (Yoba 42:11) Yehoba umvwa bingi bulongo  pa kumona banabakazhi bena Kilishitu lelo jino byo batekenesha banyenga bakwabo baji na bulanda. Bimye bimo, mukulumpe umo nangwa babiji bakonsha kwipuzha nyenga inge kya kuba wakonsha kutekeneshako nyenga mukwabo. *

12. Twafwainwa kuchinuzhuka kuba byepi?

¹² Pano bino, pa kukwasha bakwetu kechi twafwainwa kwipuzha pa bintu mukwetu byo abena kubula kukeba kwamba ne. (1 Tesa. 4:11) Pano twakonsha kuba byepi na boba bakeba bukwasho ne lutekenesho? Twayai twisambe pa mashinda atanu a mu Binembelo o twakonsha kwingijisha pa kutekenesha bakwetu.

13. Byonka byaamba jishimikila jiji pa 1 Bamfumu 19:5-8, Yehoba watumine malaika kuya na kuba ka kwi Elaija, kabiji twakonsha kulondela byepi byaubile malaika?

¹³ Ubaipo bimo byakonsha kukwasha ubena kumanama. Ngauzhi Elaija byo anyemenenga kuchina’mba bakamwipaya, waakaminwe bingi kya kuba wakebelengatu kufwa. Yehoba watumine malaika kuya na kutundaika uno mwanamulume. Malaika wapele Elaija bintu byo akebelenga pa kyokya kimye. Wapele Elaija kajo ne kumutundaika kuja. (Tangai 1 Bamfumu 19:5-8.) Jino jishimikila jimwesha kino kishinka: Bimye bimo kupapo muntu kintu kwakonsha kumutekenesha bingi. Kupapo mukwetu kajo, bupe, nangwa kakikachi po twanemba byambo bya lutundaiko kwakonsha kumwesha’mba twamutemwa kabiji twamuta muchima. Inge kitukatazha kwamba pa bintu bibena kupitamo muntu nangwa byo abena kumvwa, twakonsha kumwesha byo twamuta muchima kupichila mu kumubilapo bintu bimo.

14. Twakonsha kufunjilako ka ku jishimikila ja kwa Elaija?

¹⁴ Kwashainga babena kumanama kuyuka’mba bazhikijilwa. Twakonsha kufunjilako ne bikwabo ku jishimikila ja kwa Elaija. Yehoba wapele ngauzhi bukwasho bwakebewenga pa kuba’mba ende akafike ku Mutumba wa Holeba. Kampe ino mpunzha yajinga kwalepa bingi Yehoba ko alayañene lulayañano na bantu banji myaka ya kala yalengejile Elaija kuyuka’mba wazhikijilwa. Kyamweka wamwene’mba wajinga kwalepa bingi na balwanyi banji bakebelenga kumwipaya. Tubena kufunjilako ka? Inge tubena kukeba kutekenesha muntu ye bakuine, patanshi twakonsha kumukwasha kuyuka’mba wazhikijilwa. Bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kuvulukanga kuba’mba nyenga ye baubile kyatama wakonsha kukasuluka inge besamba nanji saka babena kujapo tukajo tumo ku nzubo kukila pa Nzubo ya Bufumu. Bino bakwabo bakasuluka kwisambila pa Nzubo ya Bufumu.

15-16. Kwikala nteleki wawama kwavwangamo kuba byepi?

¹⁵ Ikalai banteleki bawama. Baibolo witujimunako amba: “Muntu yense wafwainwa kupelawizha kumvwa, kabiji abande kwamba.” (Yako. 1:19) Nanchi twibanteleki bawama nyi? Kampe tulanguluka’mba kwikala nteleki wawama kulumbulula kutelekatu kwa kubula kwambapo kyambo nangwa kimo ne. Pano bino kuteleka bulongo kwavwangamo bintu byavula. Langulukai byo kyajinga kwi Elaija. Wabuujile Yehoba byonse byajinga ku muchima, kabiji Yehoba watelekele. Yehoba wayukile’mba Elaija waumvwine moyo, wamwene’mba washalatu bunke, kabiji walangulukilenga’mba kafwako kyafuminemo mu mwingilo wanji ne. Onkao mambo, Yehoba wamukwashishe kuleka ino milanguluko. Wamwesheshe’mba waumvwine byaambile Elaija.—1 Mfu. 19:9-11, 15-18.

¹⁶ Twakonsha kumwesha byepi byubilo bya butemwe nabiji kifyele ne lusa pa kuteleka? Bimye bimo, byambo bicheche byawama byo mwaamba mu jishinda jawama bimwesha’mba  mwata mukwenu muchima. Mwakonsha kwamba’mba: “Naumvwa bingi kutama pa kimumwekela. Kafwako mwana ukeba kumuba kintu kya uno mutundu ne.” Kampe mwakonsha kwipuzha bwipuzho bumo nangwa abiji pa kuba’mba mumvwishe bibena kwamba mukwenu uji na bulanda. Mwakonsha kwipuzha’mba, “Nanchi mo naumvwina moimo nyi?” nangwa’mba “Mwajikwamba’mba . . . Ibyo nyi?” Byambo bya uno mutundu bimwesha’mba kine mwajikutelekanga ne kweseka kuyuka bintu byo abena kupitamo.—1 Ko. 13:4, 7.

17. Mambo ka o twafwainwa kutekenya ne ‘kubanda kwamba’?

¹⁷ Pano bino, kechi mwafwainwa kupelawizha kwamba ne. Kange muchibikizhe mukwenu pa kuba’mba mumubuuleko bya kuba nangwa kumukwasha kwikala na ndangulukilo yawama ne. Tekanyai. Elaija byo alumbulwijilenga Yehoba byonse byajinga ku muchima wanji, wakakijilwe kabiji wajinga na bulanda bukatampe. Kepo Yehoba akoseshe lwitabilo lwa kwa Elaija, kabiji uno mwanamulume wabwezhezhepo kwamba byambo byonka byo aambile kimye kitanshi. (1 Mfu. 19:9, 10, 13, 14) Tubena kufunjilako ka? Bimye bimo bantu baji na bulanda babwezhabwezhapo kwamba biji ku muchima. Byonka byaubile Yehoba, ne atweba twafwainwa kuteleka saka twatekanya. Kechi twafwainwa kufikenatu kwibabuula bya kupwisha makatazho abo ne, bino twafwainwa kwibamwesha kifyele ne lusa.—1 Pe. 3:8.

18. Milombelo yetu yakonsha kutekenesha byepi boba baji na bulanda?

¹⁸ Lombelai pamo na muntu uji na makatazho. Aba baji na bulanda bakankalwa kulomba. Bakonsha kumona nobe kechi bafikilamo kulomba kwi Yehoba ne. Inge tukeba kutekenesha muntu uji na bulanda, twakonsha kulombela nanji pamo ne kutela jizhina janji mu lulombelo. Twakonsha kulumbulwila Yehoba byo twatemwa yeo muntu ne kipwilo byo kyamutemwa. Twakonsha kulomba Yehoba kuba’mba akwashe ne kutekenesha mukooko  wanji ye anemeka bingi. Milombelo ya uno mutundu yakonsha kutekenesha muntu uji na bulanda.—Yako. 5:16.

19. Ki ka kyakonsha kwitukwasha kwinengezha bulongo kutekenesha muntu?

¹⁹ Salai byambo bibukañana ne kutekenesha. Mwafwainwa kulangulukapo bulongo saka mukyangye kwamba. Byambo bya kupulumuka bikozha ku muchima. Pakuba byambo byawama bibukañana. (Maana 12:18) Onkao mambo, lombai kwi Yehoba kuba’mba emukwashe kusala byambo byawama, bitekenesha kabiji bibukañana. Vulukainga kuba’mba kafwako byambo biji na bulume kukila byambo bya Yehoba biji mu Baibolo ne.—Hebe. 4:12.

20. Balongo ne banyenga bamo bapita mu bintu byatama bemona byepi abo bene, kabiji twafwainwa kwibavululamo ñanyi kishinka?

²⁰ Bantu bo bakuine saka bakiji banyike bakonsha kulanguluka’mba baji na biko, kechi banema ne, nangwa’mba kafwako wibatemwa ne. Buno ke bubela bwafitatu bwii. Onkao mambo, ingijishainga Binembelo kwibavululamo kuba’mba Yehoba wibanemeka bingi. (Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “ Lutekenesho lwa mu Binembelo.”) Vulukai malaika byo akoseshe ngauzhi Danyela kimye kyo ajinga na bulanda. Yehoba wakebele kukwasha uno mwanamulume ye atemenwe kuyuka’mba wanema. (Da. 10:2, 11, 19) Kyo kimotu ne lelo jino, balongo ne banyenga mu kipwilo banema bingi kwi Yehoba.

21. Ki ka kikamwekela bangubabibi babula kulapila, bino atweba bonse twafwainwa kufuukulapo kutwajijila kuba byepi pa kino kimye?

²¹ Inge ketutekeneshe bakwetu, twibavululamo kuba’mba Yehoba wibatemwa. Kabiji kechi twafwainwa kulubako kuba’mba Yehoba ye Lesa wa bunchibamambo bwaoloka ne. Kafwako kintu kyatama kifyama kwi aye ne. Yehoba umona byonse, kabiji kechi ukabula kukambula bantu boba byatama babula kulapila ne. (Bala. 14:18) Pa kino kimye, twayai twibikengako kumwesha butemwe boba bapita mu bintu byatama. Kabiji kitutekenesha bingi kuyuka kuba’mba Yehoba ukabuka bonse bo bauba byatama kwi Satana ne ntanda yanji. Katatakatu Lesa akafumyepo bino bintu byonse bikozha ku muchima kabiji kechi tukebivulukapo jibiji ne.—Isa. 65:17.