1-2. (a) Ki mutala mañi obonisa kuli batu batokwa kuomba-ombiwa ni kuli banani buikoneli bwa kuomba-omba babañwi? (b) Banana babañwi baezwangwa cwañi maswe?

BATU batokwanga kuomba-ombiwa mi banani buikoneli bwa kuomba-omba babañwi. Ka mutala, mwanana yanaabapala haawa ni kuikolofaza fa liñwele, ukona kumatela ku bo mahe kamba ku bo ndatahe inzaa lila. Bashemi ba mwanana yo, habakoni kufolisa sitombo sahae kono baka muomba-omba. Mwendi baka mubuza kuli abataluseze zeezahezi, kumutaula miyoko, kumubeya fa mahutu ni kumuomba-omba, mi mwendi baka mubeya mulyani fa sitombo kamba kumutama lisila fateñi. Kusika fita nako yetelele, mwanana yo ukatuhela kulila mi mwendi ukakutela kuyo bapala hape. Hamulaho wa nako, sitombo seo sikafola.

² Kono fokuñwi banana bautwiswangwa hahulu butuku. Ka mutala, batu babañwi babasilafazanga ka likezo za somano. Bakona kuezwa maswe hañwi kamba mane ka kukutela ka lilimo zeñata. Ibe kuli baezizwe maswe hañwi kamba hañata, bazwelangapili kuba ni masitapilu ka lilimo zeñata. Mwa miinelo yemiñwi, mutu yafosize wafiwanga koto. Kono fokuñwi, mutu yafosize hazibahalangi mi hakuna koto yezwa ku ba mulao yafiwanga. Nihaike kuli sifosi fokuñwi wafiwanga koto, mutu yaezizwe maswe uzwelangapili kukatazwa mwa munahano niha sahulile.

3. Ka kuya ka liñolo la 2 Makorinte 1:3, 4, Jehova ubata kuli luezeñi, mi lukanyakisisa lipuzo mañi?

³ Ki lika mañi zekona kutusa Mukreste yanaaezizwe maswe hanaasali mwanana, ili yakatazwa mwa munahano niha sahulile? (Mubale 2 Makorinte 1:3, 4.) Jehova ubata kuli lingu zahae liboniswe lilato mi liomba-ombiwe. Kacwalo, halunyakisiseñi lipuzo zetaalu ze: (1) Ki kabakalañi batu bane baezizwe maswe inze basali banana habatokwa kuomba-ombiwa? (2) Ki  bo mañi babaswanela kubaomba-omba? (3) Lukona kubaomba-omba cwañi?

4-5. (a) Ki kabakalañi hakuli kwa butokwa kulemuha kuli banana bashutana ni babahulu? (b) Ki kabakalañi kueza maswe mwanana hakukona kutahisa kuli asike asepa batu babañwi?

⁴ Batu babañwi bane baezizwe maswe hane basali banana batokwa kuomba-ombiwa niha sekufitile lilimo zeñata kuzwa fobaezezwa cwalo. Ki kabakalañi? Kuli luutwisise taba yeo, luswanela kulemuha kuli banana bashutanela kwahule ni babahulu. Hañata banana baamiwanga hahulu habaezwa maswe kufita babahulu. Halunyakisiseñi mitala isikai.

⁵ Banana batokwanga kusepa batu baba bauta ni baba bababalela. Haiba banana basepa batu baba bauta, bakaikutwa kusilelezwa mi bakasepa mutu kaufela yabalata. (Samu 22:9) Ka bumai, banana babañata baezwangwa maswe ki ba lubasi lwabona kamba batu babautwana ni lubasi lwabona. Haiba mwanana aezwa maswe ki mutu yasepile, kukona kumubela taata kusepa batu babañwi nihaiba hamulaho wa lilimo zeñata kuzwa faezezwa cwalo.

6. Ki kabakalañi kusilafaza banana ka likezo za somano haili nto yesituhu, ili yekona kubatahiseza butata bobutuna?

⁶ Banana habakoni kuitwanela mi kubasilafaza ka likezo za somano ki nto yesituhu, ili yekona kubatahiseza butata bobutuna. Libaka kikuli mubili yabona isafokola mi basatokwa lilimo zeñata kuli baitukiseze kuba mwa linyalo. Kacwalo, kueza ni bona likezo za somano kukona kutahisa kuli babe ni mubonelo ofosahezi ka za somano, kuunga kuli haki ba butokwa, ni kusasepa mutu kaufela yabata kubabonisa sishemo.

7. (a) Ki kabakalañi hakukona kubela bunolo mutu yanani milelo yemaswe kupuma mwanana, mi ukona kueza cwañi cwalo? (b) Buhata bobucwalo bukona kutahisa butata mañi?

⁷ Banana habakoni kunahana, kuutwisisa lika, kamba kulemuha kozi sina mobakona kuezeza babahulu. (1 Makor. 13:11) Kacwalo, kukona kubela bunolo mutu yanani milelo yemaswe kubapuma ni kubaeza lunya. Batu babaezanga maswe banana babapumanga ka kubataluseza kuli ki mulatu wabona habaezizwe maswe, baswanela kubuluka taba yeezahezi sina kunutu, hakuna yaka bakolwa haiba batalusa zeezahezi, kamba kubapuma kuli somano ye mwahalaa mwanana ni mutu yomuhulu ki yeñwi ya linzila za kubonisa ka zona kuli balatana. Mwanana ukona kulumela litaba za buhata zeo ka lilimo zeñata, ni kupalelwa kuziba niti luli ya taba. Mi mwanana yo ukona kuhula inzaa nahana kuli haakoni kuba ni silikani sesinde ni batu kamba Mulimu kakuli uikutwa kuli usilafalile, mi haswaneli kulatiwa kamba kuomba-ombiwa ki batu babañwi.

8. Ki kabakalañi halukolwa kuli Jehova wakona kuomba-omba batu babaezizwe maswe?

⁸ Litaba zelunyakisisize lilutusize kuziba libaka batu bane baezizwe maswe inze basali banana habakona kukatazeha mwa munahano nihaiba hamulaho wa lilimo zeñata. Kaniti luli, kueza maswe banana ki sibi sesituna! Mukwa oatile hahulu wo ubonisa kuli lupila mwa mazazi a mafelelezo, ili mo batu babañata ‘habana lilato la sipepo’ mi “babamaswe ni baipumisi [batotobela] mwa bumaswe bwabona.” (2 Tim. 3:1-5, 13) Tutwa twaitusisanga Satani tumaswe luli, mi ki bumai kuli batu babañata mwa lifasi baeza lika zemutabisa. Niteñi, Jehova unani maata amatuna kufita Satani ni batu bahae. Hape wabona lika kaufela zaeza Satani. Kacwalo, lwakona kuba ni buikolwiso bwa kuli Jehova waziba manyando alukopana ni ona mi uka luomba-omba. Luitumela hahulu kuli lusebeleza “Mulimu yaomba-omba mwa miinelo kaufela, yaluomba-omba mwa manyando aluna kaufela, kuli lukone kuomba-omba ni babañwi baba mwa manyando a mufuta ufi kamba ufi ka kuomba-ombiwa koluamuhela ku Mulimu.” (2 Makor. 1:3, 4) Kono cwale Jehova uitusisanga bo mañi kuli aomba-ombe batu?

9. Ka kuya ka manzwi anaabulezi Mulena Davida afumaneha kwa liñolo la Samu 27:10, Jehova usepisa kuezañi kwa batu babasa isezwi pilu ki mabasi abona?

⁹ Batu bane baezizwe maswe kabakala kuli bashemi babona nebasa baisi pilu kamba bane baezizwe maswe ki batu bobasepile, batokwa hahulu kuomba-ombiwa. Davida, yomuñwi wa bañoli ba samu, naaziba kuli Jehova ki yena muomba-ombi waluna yomutuna. (Mubale Samu 27:10.) Davida naanani tumelo ya kuli Jehova ukababalela batu babasa isezwi pilu ki mabasi abona. Jehova uezanga cwañi cwalo? Uitusisanga batanga bahae babasepahala. Mizwale ni likaizeli baluna ki lubasi lwaluna lwa kwa moya. Ka mutala, Jesu naatalusize kuli batu bane balapela Jehova ni yena ki bona banyani bahae, likaizeli zahae, ni bo mahe.—Mat. 12:48-50.

10. Ki lika mañi zanaaezize muapositola Paulusi ka kuba muuna-muhulu?

¹⁰ Batu ba mwa puteho ya Sikreste ni bona ki lubasi lululuñwi. Ka mutala, muapositola Paulusi neli muuna-muhulu yasepahala, ili yanaasebeza ka taata. Naatomezi babañwi mutala omunde, mi moya okenile neu mususumelize kutaluseza babañwi kuli bamulikanyise sina yena hanaalikanyisa Kreste. (1 Makor. 11:1) Paulusi naabulezi cwana hanaatalusa musebezi wahae wa kuba muuna-muhulu: “Lwaba bababunolo mwahalaa mina, sina me yaanyisa mwababalelelanga bana bahae ka lilato.” (1 Mates. 2:7) Kacenu, baana-bahulu ni bona baswanela kuba bababunolo habanze baitusisa Bibele kuli baomba-ombe batu babatokwa tuso.

11. Ki lika mañi zebonisa kuli baana-bahulu haki bona feela babaswanela kuomba-omba batu bane baezizwe maswe?

¹¹ Kana ki baana-bahulu feela babaswanela kuomba-omba batu bane baezizwe maswe? Batili. Mañi ni mañi waluna unani buikalabelo bwa ‘kuomba-omba’ babañwi. (1 Mates. 4:18) Likaizeli babahulile kwa moya sihulu bakona kutusa hande likaizeli babañwi babatokwa kuomba-ombiwa. Mane Jehova Mulimu naaibapanyize ku me yaomba-omba mwanaa hae wamushimani. (Isa. 66:13) Mwa Bibele kunani mitala ya basali bane baomba-ombile batu bane bakopani  ni miinelo yetaata. (Jobo 42:11) Kaniti luli, Jehova watabanga habona likaizeli ba Sikreste habaomba-omba likaizeli babañwi babalembwalile! Mwa miinelo yemiñwi, muuna-muhulu alimuñwi kamba bababeli bakona kuatumela kaizeli yomuñwi yahulile kwa moya kwa mukunda ni kumukupa kuli ayo tusa kaizeli yalembwalile kabakala kuli naaezizwe maswe. *

12. Ki lika mañi zelusa swaneli kueza halubata kutusa Mukreste yomuñwi?

¹² Halubata kutusa Mukreste yomuñwi, haluswaneli kumukupa kuli alutaluseze litaba zasaikutwi kulukuluha kulutaluseza. (1 Mates. 4:11) Kono cwale luswanela kuezañi kuli lutuse batu babatokwa kutiiswa ni kuomba-ombiwa? Halunyakisiseñi liakalezo zeketalizoho zeka lutusa kuomba-omba batu ka kuitusisa Mañolo.

13. Ka kuya ka liñolo la 1 Malena 19:5-8, lingeloi la Jehova nelitusize cwañi Elia, mi lukona kulikanyisa cwañi lingeloi leo?

¹³ Mueze lika zekona kutusa babañwi. Mupolofita Elia hanaabaleha bakeñisa kuli batu babañwi nebabata kumubulaya, naazwafile hahulu kuli mane aikupela kushwa. Jehova naalumile lingeloi lelimaata kuli lituse muuna yanaazwafile yo. Lingeloi leo neli mutusize kufumana lika zanaatokwa. Nelifile Elia sico mi lamususueza kuli ace. (Mubale 1 Malena 19:5-8.) Likande le liluluta tuto ye: Fokuñwi, lutokwa feela kuezeza mutu yomuñwi nto yenyinyani kuli lumutuse. Mwendi lwakona kulukiseza muzwale kamba kaizeli waluna yazwafile sico, kumufa mponyana, kamba kumuñolela kashango kuli lubonise kuli lwamulata mi lwamuisa pilu. Haiba kulubela taata kuambola ni yena litaba zeñwi za ka butu kamba zekona kumuutwisa butuku, mwendi lwakona kumutusa ka kumuezeza lika zeo.

14. Likande la Elia lilulutañi?

¹⁴ Mutuse batu babalembwalile kuikutwa kusilelezwa ni kulukuluha. Kunani tuto yeñwi yeluituta kwa likande la Elia. Jehova naatusize mupolofita Elia ka makazo kuli akone kuba ni maata a kuzamaya musipili omutelele kuliba kwa Lilundu la Horebe. Mwendi Elia naaikutwile kusilelezwa hanaali kwa sibaka sa kwahule seo, ili ko Jehova naaezize tumelelano ni sicaba sahae lilimo-limo kwamulaho. Elia mwendi naaikutwile cwalo bakeñisa kuli ka nako yeo naali kwahule hahulu ni batu bane babata kumubulaya. Taba ye ilulutañi? Haiba lubata kuomba-omba batu bane baezizwe maswe, lutokwa pili kubatusa kuli baikutwe kusilelezwa. Ka mutala, baana-bahulu batokwa kulemuha kuli kaizeli yalembwalile ukona kuikutwa kusilelezwa ni kulukuluha kuambola ni bona haali kwa ndu yahae kufita hali kwa Ndu ya Mubuso. Kono babañwi bona bakona kulukuluha kuambola habali kwa Ndu ya Mubuso.

15-16. Kuba muteelezi yomunde kuamañi?

¹⁵ Mube bateelezi babande. Bibele ilufa kelezo yeutwahala yeli: “Mutu kaufela ulukela kuba yaakufa kuteeleza, yasaakufi kubulela.” (Jak. 1:19) Kana lu bateelezi babande? Lukona kunahana kuli kuba muteelezi yomunde kutalusa kuina feela inze lukuzize ni kutalimela feela mutu yabulela. Kono kuli lube bateelezi babande lutokwa kueza lika zeñwi. Ka mutala, Elia naataluselize Jehova maikuto ahae kaufela, mi Jehova ateeleza ku yena ka tokomelo. Jehova naalemuhile kuli Elia naasabile hahulu, naaikutwa buinosi, mi naaikutwa kuli lika kaufela zanaaezize neli za mbango. Jehova ka lilato amutusa kutiyela miinelo yetaata yanaatalimani ni yona. Ka kueza cwalo, naabonisize kuli naateelelize ku Elia ka tokomelo.—1 Mal. 19:9-11, 15-18.

¹⁶ Lukona kubonisa cwañi lilato ni mukekecima haluteeleza ku mutu yomuñwi yalutaluseza mwaikutwela? Fokuñwi, lukona kubonisa moluikutwela ka kubulela manzwinyana ka nako  yeswanela halunze lumuteeleza. Ka mutala, mukona kubulela kuli: “Kufosahalile kuli taba yeo neiezahezi ku mina! Mutu ukona kueza cwañi taba yecwalo ku mwanana!” Mwendi mwakona kubuza puzo kuli muutwisise satalusa mulikanaa mina yalembwalile. Mwakona kumubuza kuli: “Kuli mwakona kunitusa kuutwisisa semutalusa?” kamba “Hane mubulela cwalo, neninahana kuli mutalusa . . . Kana ki cwalo luli?” Kubuza lipuzo zecwalo ka lilato, kukatusa mutu yo kulemuha kuli mwateeleza ku yena ka tokomelo mi mubata kumuutwisisa.—1 Makor. 13:4, 7.

17. Ki kabakalañi haluswanela kuba ni pilu-telele ni ‘kusaakufa kubulela’ mutu yomuñwi halutaluseza mwaikutwela?

¹⁷ Kono hape luswanela kuba ‘babasa akufi kubulela.’ Mutu yomuñwi hamitaluseza mwaikutwela, musike mwamukauleza kuli mumufe kelezo kamba kuli muhakulule mubonelo wahae. Mube ni pilu-telele! Elia hanaataluselize Jehova mwanaaikutwela, naaitusisize manzwi abonisa kuli naahalifile mi naalembwalile luli. Jehova hasaatiisize tumelo yahae, Elia hape atalusa mwanaaikutwela ka kuitusisa manzwi aswana. (1 Mal. 19:9, 10, 13, 14) Taba yeo ilulutañi? Fokuñwi, batu babalembwalile batokwanga kutalusa mobaikutwela ka kuta-kutela. Ni luna luswanela kulikanyisa Jehova ka kuteeleza ku bona ka tokomelo ni kuba ni pilu-telele. Mwa sibaka sa kubataluseza mobakona kutatululela butata bwabona, luswanela kubautwisisa ni kubabonisa mukekecima.—1 Pit. 3:8.

18. Litapelo zaluna likona kutusa cwañi batu babalembwalile?

¹⁸ Mulapele ni mutu yalembwalile kuzwelela kwatasaa pilu. Batu babalembwalile bakona kupalelwa kulapela. Mwendi bakona kuikutwa kuli habaswaneli kulapela ku Jehova. Haiba lubata kuomba-omba mutu yacwalo, luswanela kulapela ni yena ni kupunda libizo lahae mwa tapelo. Lwakona kutaluseza Jehova kuli mutu yo yalembwalile ki wa butokwa hahulu ku luna mi puteho ni yona imuunga kuba wa butokwa. Lukupe Jehova kuli atiise ni kuomba-omba ngu yahae ya butokwa yeo. Litapelo zecwalo zakona  kuomba-omba hahulu mutu yalembwalile.—Jak. 5:16.

19. Lutokwa kuezañi kuli lukone kuomba-omba hande mutu yomuñwi?

¹⁹ Muitusise manzwi akona kutiisa mutu yalembwalile ni kumuomba-omba. Munahanisisange pili musika bulela kale. Haiba mubulela musika nahanisisa, mukatunka mutu yemubata kutusa. Kono manzwi amande akona kutiisa mutu yalembwalile. (Liprov. 12:18) Kacwalo, mulapele ku Jehova kuli amituse kufumana manzwi amande ni aomba-omba emukona kubulela ku mutu yalembwalile. Muhupule kuli nzila yende hahulu yelukona kuomba-omba ka yona mutu ki ka kuitusisa manzwi a Jehova afumaneha mwa Bibele.—Maheb. 4:12.

20. Mizwale ni likaizeli bane baezizwe maswe bakona kuikutwa cwañi, mi ki sika mañi seluswanela kubahupulisa?

²⁰ Batu babañwi bane baezizwe maswe hane basali banana baikutwanga kuli basilafalile, habana tuso, habaswaneli kulatiwa, mi mane hakuna mutu yakona kubalata. Kono taba yeo haki ya niti. Kacwalo, muitusise Mañolo kuli mubahupulise kuli Jehova ubaanga kuba ba butokwa. (Mubone mbokisi yeli, “ Mañolo Aomba-omba.”) Muhupule mo lingeloi nelitiiselize mupolofita Daniele hanaazwafile ni kulembwala. Jehova naabata kuli muuna yalatwa yo azibe kuli naangiwa kuba wa butokwa hahulu. (Dan. 10:2, 11, 19) Ka mukwa oswana, Jehova uunga mizwale ni likaizeli baluna kuli ki ba butokwa hahulu!

21. Ki lika mañi zekaezahala kwa baezalibi kaufela babasika baka, mi luswanela kuezañi ka nako ya cwale?

²¹ Haluomba-omba babañwi, lubatusa kuziba kuli Jehova wabalata. Hape, haluswaneli kulibala kuli Jehova ki Mulimu yalata katulo yelukile. Waziba batu kaufela babaeza babañwi maswe kusina taba kuli hakuna batu bababona zebaeza. Jehova wabonanga lika kaufela, mi haana kutuhelela muezalibi yasabaki asa mufi koto. (Num. 14:18) Ka nako ya cwale, luswanela kueza molukonela kaufela kuli lubonise batu bane baezizwe maswe kuli lwabalata. Niteñi, kwatabisa kuziba kuli Jehova ukafelisa masitapilu abatalimana ni ona batu kaufela bane baezizwe maswe ki Satani ni lifasi lahae lelimaswe! Hona cwale-cwale fa, batu habana kuhupula lika zemaswe zeneezahezi ku bona.—Isa. 65:17.