Ir al contenido

Ir al índice

KJOAʼMIYA XI CHOTʼAYA 20

Si̱nʼioá kon je xi tsaʼyataon

Si̱nʼioá kon je xi tsaʼyataon

“Niná xi tsʼe ngayije kjoanijetakon, xi síjekonná ngayije kjoañʼainá” (2 COR. 1:3, 4).

KJOAJNDA 134 Je xti jngoo kjoatjao xi tsʼe Niná

XI TÍNCHJA̱NI *

1, 2. 1) Jmé choa̱ xi tjín nga machjénná nga ʼya xi sinʼio tokoán, kʼoa nga kʼoati koa̱nná si̱nʼioá kon xi ngikʼa. 2) Jósʼin miʼaon kʼa je ʼndíxti.

NGATSʼIAA xi chjotaa, machjénná nga ʼya xi sinʼio tokoán, tonga ñá kʼoati koa̱nná si̱nʼioá kon xi ngikʼa. Tobʼelañá, kʼianga ka jngo tiʼndí nga tísíská kʼoa bixjajon xkóle, kjiʼndá kʼoa kjitʼanangi fikonle je pale kʼoa tsa male. Ninga tsín koa̱nle je sinda jña kamiʼaon je tiʼndíle, koaanle sikʼéjyo nga nda katasʼeni kon. Kjonangile jmé xi kamale kʼoa bʼéjon ndáxko̱n, tsoakjá kʼoa énndʼé fákao, sítsjee kʼoa fájtéjon jña kamiʼaon. Kʼoa je tiʼndí bʼejnajyo kʼoa saʼnda fisíská ijngokʼani. Nga jefi nichxin mandani jñani kamiʼaon.

2 Tonga tjínkʼa ʼndíxti xi ngisasa nʼio miʼaon. Tjínkʼa xi ʼyataon, tsa ñandia kʼoa tsa nkjín nó nga kʼoamatʼain. Kʼoa nga kʼoama, nʼio miʼaon je kjoafaʼaitsjenle. Tjínkʼa xi ʼyale je xi xtiʼndí betaon kʼoa bʼaile kjoañʼai, tonga tjínkʼa xi tsín ʼyale nga kʼoasʼín. Ninga bʼailanile kjoañʼai xi xtiʼndí betaon, je xi ʼyataon tojo tsín nda satío kon saʼnda nga majchínga.

3. 1) Tojo tso 2 Corintios 1:3, 4, jméni xi mele je Jeobá. 2) Jmé xi chótʼayajiaan i̱ kjoaʼmiya jebi.

3 Jmé xi koasenkao jngo chjotale Cristo xi tsaʼyataon nga sʼa ʼndí kji kʼoa xi tojo kje chajinjinle jme xi koantʼain (tʼexkiai 2 Corintios 1:3, 4). * Je Jeobá kui xi mele nga sa̱kole kjoatsjoacha je choʼndale kʼoa nga kʼoainganʼiole. Kuinga jan koya tjínni xi chótʼayajiaan xi tʼatsʼe jebi: Ánni machjénnile nga si̱nʼioá kon je xi tsaʼyataon nga sʼa ʼndí kjoan. ʼYáni xi koa̱n sinʼio kon. Kʼoa jmé xi koa̱n sʼiaan nga si̱nʼioá kon.

ÁNNI MACHJÉNNILE NGA SI̱NʼIOÁ KON XI NGIKʼA

4, 5. 1) Ánni machjénsíni nga si̱kjaʼaitsjeen nga tsín mangóson josʼe kon je ʼndíxti kao jngo xi jejchínga. 2) Jósʼin bichómani kʼianga ʼyataon je xtiʼndí.

4 Je chjota xi tsaʼyataon nga sʼa ʼndí kjoan, tjínkʼa xi tojo machjénle nga si̱nʼio kon ninga jenkjín nó jaʼato nga kʼoakoantʼain. Nga koa̱njinná ánni, xi títjon si̱kjaʼaitsjeen kuinga tsín mangóson josʼin miʼaon je xtiʼndí kʼianga ʼyataon kʼoa josʼin miʼaon jngo chjota xi jejchínga. Kataʼyala ánni kʼoamani.

5 Je ʼndíxti tjínnele sinʼiotʼa je xi síjchá kʼoa xi síkuinda. Tsa kʼoasʼin, alikui tso̱kjon kʼoa ngisaa nʼiotʼa koa̱n je chjota xi tsjoake (Sal. 22:9). Xi tokʼoamaná kuinga ya yaniʼya jñani ngisa ʼyataon je ʼndíxti, kʼoa tijeni xínkjín xosíkao kʼoa tsa jeje̱ xi miyole mani xijchále. Jósʼin bichómani kʼianga kʼoamatʼain jngo tiʼndí kʼoa tsa tsotiʼndí. Kui xosíkao nga tsín tiʼya xi sínʼiotʼani ninga nkjín nó faʼato.

6. Ánni nga nʼio miʼaonni je ʼndíxti xi ʼyataon kʼoa ánni nga nʼio chʼaotjínni nga kʼoamatʼain.

6 Je ʼndíxti alikui male nga tije síkuindani yaole. Nʼio miʼaon kʼianga ʼyataon. Nʼio miʼaon kʼianga kjoanʼio sʼenele nga tjín xi fayokao kʼianga kjesa majchíngajin kʼoa nga kjesa majinjinle jotjínni kʼianga bixan jngo chjota kʼoa nga fayokao xínkjín. Kʼianga ʼyataon jngo tiʼndí kʼoa tsa tsotiʼndí, jekjaʼaísʼin síkjaʼaitsjen tʼatsʼe nga xínkjín fayokao je chjota, kʼoati jekjaʼaísʼin síkjaʼaitsjen xi titʼatsʼeni kʼoa tʼatsʼe je chjota xi síchrianle.

7. 1) Ánni nga ngotjo bʼanachanile ʼndíxti je chjota xi xtiʼndí betaon kʼoa jméni xi tsole. 2) Jósʼin bichómani nga kʼoasʼin chʼanachale je ʼndíxti.

7 Je ʼndíxti kjesa nanda machoyajinle josʼin síkjaʼaitsjen, kʼoa kjesa nanda bejin jmeni xi xkón tíjna (1 Cor. 13:11). Kuinga ngotjo bʼanachanile je chjota xi xtiʼndí betaon. Kui kʼoatsole jmeni xi nʼio síkiʼaon kjoafaʼaitsjenle, jolani nga je tjínle jée nga ʼyataon, nga tsín ʼya xi katabʼéyanajmíle jmeni xi matʼain, nga tsín ʼya xi koa̱nkjainle jme xi kuitso, kʼoa tsa kʼoatsoleje̱ nga je xtiʼndí kao chjota xi jejchínga toxá kʼoasíkaoni xínkjín kʼianga nʼio tsjoake. Kʼoa nkjín nó bichómani nga majinle nga to énndisoni ngayeje jmeni xi tsakʼinle. Kʼianga jemajchínga je ʼndíxti xi ʼyataon, tsakui nichxin kʼoasʼin sikjaʼaitsjen nga tsín tijme chjínile, nga jekisijndí yaole kʼoa nga tsín bakinle nga tjao jcha kʼoa nga kuenta koa̱n.

8. Ánni nga tjínjngoni tokoán nga je Jeobá sínʼio kon je xi kjoañʼai tjíofaʼá.

8 Tojosʼin tiʼyaa, alikui tokʼoamaná kʼianga nkjín nó nga tsín nda satío kon je xi ʼyataon. Nʼio tseni jée nga kʼoasʼín je chjota. Kʼianga kʼoasikji xtiʼndí tjíoʼyataon ndʼaibi kui bakó nga jenichxin fetʼa tiyoaa. Alikui tiʼya xi bakóni kjoatsjoacha kʼoa je chjota “xi bʼanacha” sa chʼao sa chʼao sʼin (2 Tim. 3:1-5, 13). Nʼio chʼaotjín jmeni xi sʼín je Na̱i, kʼoa tokʼoamaná nga je chjota kui kʼoasʼín jmeni xi sasénle. Tonga je Jeobá ngisaa tse nganʼio tjínle tikʼoajinni je Na̱i kʼoa tikʼoajinni je chjota xi kui kʼoasʼín josʼin mele Na̱i. Xi ijngosani, je Niná be jmeni xi tísʼín je Na̱i. Kuinga tsín jao tjínni tokoán nga be je kjoañʼai xi chjaʼá kʼoa koaanle tsjoáná je kjoanʼiojin xi machjénná. Nʼio tsjoa satío tokoán nga je tinixálee “je Nʼai xi tsʼe kjoamatakon, kʼoa Niná xi tsʼe ngayije kjoanijetakon, xi síjekonná ngayije kjoañʼainá, jméni nga kʼoati ñá koa̱nsíniná si̱jetakoán je xi tjíojin tojñale kjoañʼaini kao xi tikuini kjoanijetakon, josʼin síjekonná Niná nga ñá” (2 Cor. 1:3, 4). ʼYáni xi síchjén je Jeobá nga sínʼio tokoán.

ʼYÁNI XI KOA̱N SINʼIO KON XI TSAʼYATAON

9. Tojo tso xi kiski je rey David ya Salmo 27:10, jósʼin síkuinda Jeobá xi tsjionkon familiale.

9 Nʼiojin machjénle nga kʼoainganʼiole je chjota xi tsín kisikuinda je xijchále nga sʼa ʼndí kjoan nga tsaʼyataon, kʼoa tsa tijenije̱ xínkjín xi tsabetaon. Je rey David tsabee nga je Jeobá xi ngisa koa̱nle sinʼio tokoán (tʼexkiai Salmo 27:10). * Ñaki kʼoatsakʼé kon kʼianga je Niná kao kjoatsjoacha síkuinda je chjota xi njiotokon. Kʼoa jé choʼndale síchjén nga síkuinda. Je ndsʼee xi tjío jinjtín familianá mani. Tobʼelañá, je Jesús kʼoakitso nga ndsʼe̱, nga ndichja, kʼoa nga na̱le koanni je xi kʼoati je Jeobá tsabexkón (Mat. 12:48-50).

10. Jókitso Pablo tʼatsʼe je xá xi kjinele nga chjotajchínga sʼin tsakʼejna.

10 Jngola choa̱ kataʼyaa xi tʼatsʼe jebi ya jinjtín. Je pastro Pablo chjotajchínga sʼin tsakʼejna kʼoa nʼio nda kisixá, kixi koan kʼoa nda choa̱ tsakʼéjna. Jé Niná xi kʼoasʼin koanmele nga kʼoakitso Pablo nga choa̱le katafitjenngi je chjotale Cristo tojo kisʼin je nga kiskenngile Cristo (1 Cor. 11:1). Ñandia kʼianga i̱ kitso nga kinchja̱ni tʼatsʼe je xá xi kjinele nga chjotajchínga sʼin tsakʼejna: “Tosa koanʼindajinjin kao jon, joni tsa jngo na̱ xi síkaki, xi kjoétjao ʼndíle” (1 Tes. 2:7). Je xi chjotajchínga sʼin tjío ndʼaibi kʼoati énndʼé síchjén kʼianga sínʼio kon je xi kjoañʼai tjíofaʼá kʼoa yaa Biblia bʼangini jmeni xi tso.

Je tichjaa xi jetjínle kjoafaʼaitsjen male josʼin sínʼio kon je xi kjoaʼaon tjíojin (Chótsenlai párrafo 11) *

11. Jméni xi bakóná nga tsín toje xi chjotajchínga sʼin tjío xi koa̱nle sinʼio kon je xi nganʼio machjénle.

11 Ali tsa tojejin xi chjotajchínga sʼin tjío xi koa̱nle sinʼio kon je xi tsaʼyataon. Ngatsʼiñá nga tjínnele kjuintjenngiaa je kjoafaʼaitsjen xi tsjoá Biblia, nga tso: “Ngaʼi̱ ngaján tijetakon xíngio kao je énbi” (1 Tes. 4:18). Je tichjaa xi jetjínle kjoafaʼaitsjen koaan kuinyakao je tichjaa xi nganʼio machjénle. Je Jeobá yaa mangóson jngo na̱ xi sínʼio kon je ʼndíle (Is. 66:13). Ya Biblia nchjani tʼatsʼe yánchjín xi tsakinyakao je xi ba kisatio kon (Job 42:11). Je Jeobá nʼio tsjoa sʼe kon nga kʼoasʼín je tichjaa nga binyakao je xi ba tjío kon. Je xi chjotajchínga sʼin tjío koaan kʼoakuitso sakʼoale jngo tichjaa xi jetjínle kjoafaʼaitsjen tsa koa̱n koasenkao je tichjaa xi nganʼio machjénle. *

JMÉ XI KOA̱N SʼIAAN NGA SI̱NʼIOÁ KON XI NGIKʼA

12. Jméni xi tsín koa̱n sʼiaan kʼianga jngo ndsʼee kuisenkoaa.

12 Kʼianga jngo ndsʼee kuisenkoaa, alikui koa̱n nga kui chjónangilee jmeni xi tsín mele kuinchja̱ni (1 Tes. 4:11). Jméni xi koa̱n sʼiaan nga kuinyakoaa je xi nganʼio machjénle. Aonla koya kjoafaʼaitsjen xi ya Biblia yʼangini kataʼyaa.

13. 1) Tojo tso 1 Reyes 19:5-8, jméni xi kisʼin je ánkjele Jeobá nga kitsjoanganʼiole je Elías. 2) Jósʼin koa̱n chjénngiaa je choa̱le ánkje jebi.

13 Xi koa̱n sʼiaan nga kuisenkoaa je xi nganʼio machjénle. Kʼianga kitokachjinga je profeta Elías nga xkón sʼin tsakʼejna, nʼio kisikʼajenle kon kʼoa kʼoakitso nga mele kuiyá. Kuinga je Jeobá jngo ánkje kisikasénni xi kitsjoanganʼiole. Je ánkje jebi, kitsjoale jmeni xi kiskine kʼoa kʼoakitsole nga katakjen (tʼexkiai 1 Reyes 19:5-8). * Jmeni xi koan nga kui nichxin kui tsoyaná nga nʼio binyakao je ndsʼee xi kjoañʼai tíjnajin kʼianga bakolee kjoanda. Tobʼelañá, tsa kʼoailee xi koakjenni, tsa jngo kjoatjao kʼoailee kʼoa tsa jngo xo̱n chjíleeje̱ jñani kui kʼoétʼalee nga tsjoachaa kʼoa nga mandosinná xi tʼatsʼe. Koaan kʼoasʼiaan tsa tsín choa ñʼai maná nga kui chjónangile jotjín kon tʼatsʼe je kjoa xi tífaʼatojin.

14. Jmésani xi tsoyaná jokoan je Elías.

14 Kuisenkoaa je xi nganʼio machjénle nga nda katasʼe kon kʼoa nga tsín katatsokjón. Kataʼyala ijngokʼa xi tʼatsʼe profeta Elías. Jé Jeobá kitsjoale nganʼio nga koan ki saʼnda nga kicho jñani tíjna je nindo xi Horeb ʼmi, jñani jngo kjoasʼendajin tsakʼénda Jeobá kao naxinandále nichxin kjoatse. Nga ya saʼnda kicho je Elías ngisajin nda kisʼe kon, nga̱ jenʼio kjin tsakʼejnale je xi mele nga sikʼien tsakai. Jmésani xi bakóyaná jebi. Tsa mená kuinyakoaa je xi tsaʼyataon tjínnele nga títjonkjoanla kuisenkoaa nga tsín katatsokjón. Tobʼelañá, je xi chjotajchínga sʼin tjío tjínnele kuenta sʼin nga tsín tongóson sʼín nga jngó jngó chjota. Tsakui nichxin ngisa nda sʼe kon jngo tichjaa kʼianga ya ndʼiale chja̱kaonajmí, tonga tjínjinkʼa xi ya koa̱nmele chja̱kaonajmí ya Ndʼia jña chotʼayá.

Kuinyakaoñá je xi kjoa tjíofaʼatojin tsa nda kuinyañolee, tsa ñaki ni̱ma̱ná kjuinroajinni nga kʼoétsʼoaa kʼoa tsa nda chósonnilee jmeni xi kuixoán (Chótsenlai párrafo 15-20) *

15, 16. Jmé xi tsoyanile nga maná noʼyá.

15 Nda kuinyañoaa. Je Biblia itso kjoafaʼaitsjen tsjoáná: “Ngatsʼi chjota ndi̱to̱nndi̱to̱n katanrʼoé, tonga katakjenjta nga nchja̱” (Sant. 1:19). Jósʼin tíjna kʼianga maná noʼyá. Tsakui nichxin kʼoasʼin nikjaʼaitsjeen nga tokui xi machjén nga ya chóʼaa je chjota kʼoa nga tsín ñá kuinókjoaa kʼianga bʼéyanajmíná jotjín kon. Tonga ali tsa tokuijin xi machjén nga sʼiaan. Kataʼyala jme xi kisʼin je Jeobá nga kinrʼoéle je Elías. Kʼianga tsakʼéyanajmíle ngayeje jmeni xi koankjáojinle, je Niná nda tsakasénñole. Tsabee nga títsokjón je choʼndale, nga toje tíjna koanle kʼoa nga kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga tsín jme chjíle ngayeje jme xi kisʼin. Kʼoa je Jeobá kao kjoatsjoacha tsakasenkao. Kʼoasʼin tsakakóni nga nda tsakasénñole jmeni xi kitso je Elías (1 Rey. 19:9-11, 15-18).

16 Kʼianga tinoʼyalee je xi tsaʼyataon, jósʼin koakolee kjoamatokon kao kjoatsjoacha. Kʼiatsa nʼio nda si̱kjaʼaitsjeen jmeni xi kʼuínlee, kʼoasʼin koakonilee jotjín tokoán. Koaan i̱ kʼuínlee: “Ñaki tokʼoamana jme xi koantʼain, alikui ʼya xi koa̱n kʼoasikao jngo xi sʼa ʼndí”. Kʼoa nga ñaki koa̱njinná jmeni xi tíbʼéyanajmíná, koaan i̱ kʼuínlee: “Kʼianga kabʼeyanajmínái jebi, isʼin kamajinna...,” tsa kʼoakuixoán, kʼoasʼin koakonilee nga nda kjimajinná jme xi títso kʼoa nga tibinyañole (1 Cor. 13:4, 7).

17. Ánni machjénsíni nga tsejta koaan kʼoa nga tsín ñá kuinókjoachjoá.

17 Xi nʼio machjén nga kuenta sʼiaan, kuinga tsín ñá kuinókjoachjoalee nga tíbʼéyanajmíná jotjín kon je xi kjoa tífaʼatojin, alikui koa̱n nga ñá kuinókjoachjoá tsa kjoafaʼaitsjen kʼoailee kʼoa tsa si̱kixiyaa. Kʼoati machjén nga tsejta koaan. Kʼianga kʼoakitsole Elías je Jeobá jme xi makjáojinle, ñaki tsakʼéyanajmíle jotjín kon. Kʼoa nga jekisinʼiojin Jeobá, je Elías tikui kʼoakitsongáni jme xi sa kitso (1 Rey. 19:9, 10, 13, 14). Jebi kui xi bakóyaná nga je chjota xi aon tjío kon machjén nga nkjín kʼa kʼoeyanajmí jme xi makjáojinle. Kʼianga kʼoama, machjén nga nda kuinyañolee, tojo kisʼin je Jeobá nga nda kinrʼoele je Elías. ʼNdele nga kui kʼoakʼuínlee jmeni xi koa̱n sʼin, tosa koakolee kjoatsjoacha kao kjoamatokon (1 Ped. 3:8).

18. Jósʼin koasenkao nga ñatjen kʼoétsʼoaa kao je ndsʼee xi kjoañʼai tjíofaʼá.

18 Ñaki ni̱ma̱ná katanroajinni jmeni xi kuixoán nga kʼoétsʼoaa kao je xi kjoañʼai tjíofaʼá. Je chjota xi ba tjío kon tsakui nichxin likui tso kon nga bʼétsʼoa. Tsakui nichxin kʼoasʼin síkjaʼaitsjen nga tsín bakinle nga kʼoetsʼoale Jeobá. Kʼiatsa mená kuinyakoaa, koaan jaʼaínle si̱chjén kʼianga kʼoétsʼoaa. Kʼianga tibʼetsʼoaa koaan kʼoakʼuínlee je Jeobá nga nʼio tsjoachaa je ndsʼee kʼoa nga kʼoati tsjoake je ndsʼee xi tjío jinjtín. Kʼoakʼuínlee nga katafaʼáxinle je kjoaʼaon xi tíjnajin je choʼndale. Tsa kʼoasʼin kʼoétsʼoaa tsjoánganʼiole je ndsʼee (Sant. 5:16).

19. Jméni xi koasenkaoná nga tongini kuiyondaa nga koa̱nná josʼin si̱nʼioá kon je xi kjoañʼai tjíofaʼá.

19 Kui én si̱chjén xi koasenkao je xi kjoañʼai tjíofaʼá. Nda si̱kjaʼaitsjeen jmeni xi kuixoán. Je énle chjota xi tsín síkjaʼaitsjen josʼin nchja̱ kʼoama joni tsa ki̱cha̱ tíbʼésʼenjin yaoná. Tonga je én xi nda tso síndayaná (Prov. 12:18). Kuinga si̱jénilee je Jeobá nga katabasenkaoná nga kui én xi nda tso chja̱koaa je ndsʼee xi aon tjín kon. Si̱kjaʼaitsjeen nga je én xi ngisa tjínle nganʼio kui jmeni xi tso je Biblia nga̱ tʼatsʼe Jeobá tínroani (Heb. 4:12).

20. Jósʼin síkjaʼaitsjen kʼa je xi tsaʼyataon nga sʼa ʼndí kjoan, tonga jmé xi mená si̱kjaʼaitsjenlee.

20 Je xi tsaʼyataon nga sʼa ʼndí kjoan, tjínkʼa xi kʼoasʼin síkjaʼaitsjen nga jekisijndí yaole kʼoa nga tsín ʼya xi tsjoake. Kʼoa saʼnda kʼoasʼin síkjaʼaitsjen nga tsín bakinle nga tjao jcha. Tonga alikui kʼoatjín jebi. Kui Biblia si̱chjén nga kʼoakʼuínlee nga nʼio chjí be je Jeobá (chótsenlai je recuadro “ Textole Biblia xi sínʼio tokoán”). Kʼianga ba kisʼe kon je profeta Daniel, je Jeobá jngoo ánkje kisikasén nga kisinʼio kon kʼoa nga kʼoakitsole nga nʼio chjí be kʼoa nga tsjoake (Dan. 10:2, 11, 19). Tikʼoasʼinni nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, je Jeobá nʼio chjí be je ndsʼee xi kjoañʼai tjíofaʼatojin.

 

21. 1) Jméni xi koa̱ntʼain je xi xtiʼndí betaon xi tsín kʼoamanile jéele. 2) Jméni xi machjén nga sʼiaan ndʼaibi.

21 Kʼianga ninʼioá kon xi ngikʼa, kʼoasʼin bakonilee nga nʼio tjínle kjoatsjoacha je Jeobá. Xi kʼoati tsínkʼia si̱chajiaan kuinga tjínle kjoatéxomakixi. Nijngojin jée xi tjíʼma ngixko̱n Jeobá. Be ngayeje jmeni xi ma kʼoa tsjoále kjoañʼai je xi xtiʼndí betaon xi tsín kʼoamanile jéele (Núm. 14:18). Tonga xi machjén nga sʼiaan ndʼaibi, kuinga tosi tonda koakolee kjoatsjoacha je xi tjíoʼyataon. Sínʼio tokoán kʼianga ʼyaa nga tondiaa kjoaʼaxin Jeobá jmeni xi tísʼín je Na̱i kao jmeni xi chon sonʼnde. Jeme kjoaʼaí nichxin nga tsín tikui kjoaʼaítsjenniná ngayeje jmeni xi aon bʼé tokoán (Is. 65:17).

KJOAJNDA 109 Kao ni̱ma̱ná katamatsjoachaa xíngiaa

^ párr. 5 Je xi tsaʼyataon nga sʼa xtiʼndí tsakui nichxin tojo kje chajinjinle jme xi koantʼain ninga jenkjín nó jaʼato. Je kjoaʼmiya jebi koasenkaoná nga koa̱njinná ánni nga ñʼai manile nga chajinle. Kui chótʼayajiaan ʼyáni xi koa̱n sinʼio kon, kʼoa tsjoá kʼaná kjoafaʼaitsjen jósʼin koa̱n kuinyakoaa.

^ párr. 3 2 Corintios 1:3, 4: “Kjoanda katabʼaile je Ninále kʼoa Nʼaile Nainá Jesucristo, je Nʼai xi tsʼe kjoamatakon, kʼoa Niná xi tsʼe ngayije kjoanijetakon, 4 xi síjekonná ngayije kjoañʼainá, jméni nga kʼoati ñá koa̱nsíniná si̱jetakoán je xi tjíojin tojñale kjoañʼaini kao xi tikuini kjoanijetakon, josʼin síjekonná Niná nga ñá”.

^ párr. 9 Salmo 27:10: “Ningalani je nʼaina kao na̱na tsjiónkonna, tonga je Jeobá skoétjaona”.

^ párr. 11 Kʼianga ʼyani xi ʼyataon, jé xi kuitsoni tsa mele nga chjinexki koaikonle kʼoa tsa mai.

^ párr. 13 1 Reyes 19:5-8: “Tochan tsakajna kʼoa yaa kisʼefengi je yá. Tonga toʼikoan jngo ánkje kisikao kʼoa i kitsole: Tisotjain, tichi. 6 Kʼianga kiskotsen, jngo nioxtila tji tsabe xi ya kijnason la̱jao̱ xi toxá kinisjenile kʼoa kao jngo tii xi nandá tjía, xi ya tjíotʼachrianle jko̱. Tsakjen kʼoa tsakʼi kʼoa xijekoan, tsakajnaa ijngokʼa. 7 Xi koanskanni tikichongáni je ánkjele Jeobá, kisikao kʼoa kitsole: Tisotjain, tichi, nga̱ nʼio kuijtali ya yandiaa. 8 Kʼoa je Elías tsakisótjeen, tsakjen kʼoa tsakʼi. Kʼoa ñachan nichxin kʼoa ñachan nitje̱n kitsjoanganʼiole tsojmi xi kiskine nga tsakʼamje saʼnda nga kicho ya Horeb, je nindo xi tsʼe Niná”.

^ párr. 79 XI TÍNCHJA̱NI SÉN XI FAʼAITʼA: Jngo tichjaa xi jetjínle kjoafaʼaitsjen tísínʼio kon jngo tichjaa xi aon tjín kon.

^ párr. 81 XI TÍNCHJA̱NI SÉN XI FAʼAITʼA: Jao xi chjotajchínga sʼin tjío fisíxatʼa je tichjaa xi aon tjín kon, kʼoa je tichjaa jebi kʼoatsole je tichjaa xi jetjínle kjoafaʼaitsjen nga kʼoati ya katabʼejna.