1-2. a) Ntakiheroni ninthoonyera wiira apinaatamu anaapheela umaalihiya, masi ciicammo anaacuwela waamaaliha akhunanaya? b) Itthuni impankiyaaya asinamwane akiina intepa waahuviha?

APINAATAMU otheene ukhuma ukati unnyariyaaya, anaapheela umaalihiya, masi ciicammo annyariya ni ikuru yomaana inaakhitiriha waamaaliha akhwaaya. Wootakihera, mmuupuwele mwanhima athukaka; woohipica, uyo naawuluwa ni naarakala wanikuthani. Wowaakuvya, uyo pooti waatthawelela onlaka anumwaane awula athumwaane. Asithumwaane khanhala uvoniha nikhwatta nawe, masi anaahala ummaaliha. Ayo atthunaka anaahala unkoha eerakalihale cani ni anaahala unwutaca miithori. Yankapattaka ratta, ayo pooti anaahala umwiirela co: “Umaaleke. Inaahala uvira.” Ciicammo, pooti anaahala unhela nrette wanikuthani. Vano mwanhimoole naamaala wunla ni naaturuwela wuuthukani. Nuukatyaaya, nikhwatta nawe ninaavona.

² Woocukuliha nrima, ahaavo makhwatta moolupale anvikana nikhwatta no wanikuthani. Asinamwane akiina anaapankiya usece naatthu oolupale. Ahaavo ampankiya imaara imoca, ni akiina cinaavira myaakha cene yapankiyaka imaara cinci. Ale apankiye imaara imoca, ni ale apankiye imaara cene pooti uvira ukati mwinci waaweryaaka nrima cinene. Ukati nkiina, ule naapanka citthu cosece nawooneleliya ni naattarusiya. Ni uhaavo ukati uyova atthunaka hincuweleliyaawe. Masi hataa attarusiyaka, mwanhimooyo oonuwaka pooti nanlelo uhuva nlattu wo itthu yaapankiyaawe nari mwanhima.

3. Toko cihimiyaaya nhina 2 Akorintu 1:3, 4, Yehova mpheela isiyani? Makohoni anhaleehu waakhula nhina ula mwahoola?

³ Ahaavo mayamunneehu ni asirokorihu o wanlokoni oolupale nanlelo anhuva nlattu woopankiya citthu cosece ukati waaryaaya mwanhima. Isiyani inhala waakavihera? (Usome 2 Akorintu 1: 3, 4.) Cila iveerusu cila cinaahimya ratta wiira Yehova mpheela wiira khula ntthu wanlokoni afentiye ni amaalihiye. Phimaana, ula mwahoola unaahala waakhula makoho mararu: (1) Kontha isiyani ale yaapankiye citthu cosece anari mwanhima ahaana yamaalihiyaka? (2) Tipani nolamuliya waamaaliha? (3) Manannani cinlamuliyeehu waamaaliha?

4-5. a) Kontha isiyani nihaana nicuwelaka wiira asinamwane anaavirikana ni atthu oolupale? b) Isiyani inonkhumelela mwanhima apankiyaka citthu cosece?

⁴ Atthu oolupale akiina yaapankiye citthu cosece ukati waaryaaya mwanhima, nanlelo pooti upheela umaalihiya hataa civiraka myaakha cinci. Kontha isiyani? Woopacera, nihaana nicuwelaka wiira asinamwane anaavirikana ni atthu oolupale. Mananna cinkhalaawe mwanhima apankiyaka ikhirini, anaavirikana ni mananna caahalaawe ukhala ntthu muulupale. Moone mathoonyero.

⁵ Mwanhima haana aakhuluvelaka ale anonwacera. Mwanhima aakhuluvelaka ale anonwacera, khanhala ukhala oovaka ni nawiitthuca waakhuluvela ale anonfenta. (Isaa. 22:9) Masi woocukuliha nrima, ale anompaka citthu cosece mwanhima, imara cinci anompankaka uwanuwawe, ni ankhalaka amuci awula apatthannyaaya amucyaawe mwanhimooyo. Mwanhima nopankiya citthu cosece nawiicoona uthepiya, ni uyo pooti unrikela wiitthuca waakhuluvela atthu akiina, hataa civiraka myaakha cinci.

6. Kontha isiyani umpanka citthu cosece mwanhima ikhanle itthu yoohinamaana?

⁶ Asinamwane khankhitiri wiicaakiha. Umpanka citthu cosece mwanhima ikhanle itthu yoohinamaana ni unkhala unhuviha. Kontha khanaaya wuunuwa ni khanaaya ukhomaala wiira aruparupe ni nlopwana awula ni nthiyana. Unkhanyereriha mwanhima upanka iyo hinaaya ukhomaala pooti uhonona cinene ukumyaawe. Mwanhima pankiye citthu cosece pooti unrikela uwehera ratta uruparupa nlopwana ni nthiyana, pooti uhiicoona ratta, uhiicoona ukhalana ifayita ni pooti uhaakhuluvela atthu akhwaawe.

7. a) Kontha isiyani ule naapanka citthu cosece asinamwane khunonrikela waathepya? Citthuni cowoothiya atthunaka cimmuulumelaawe mwanhima? b) Isiyani atthunaka inhala unkhumelela mwanhima noolumeliya nnyo citthu cowoothiyannyo?

⁷ Asinamwane nanlelo khancuwela uwehera ratta citthu cinaakhumelela, ulakela yoopheela upanka awula woona itthu yowoopiha ni uhuluwa. (1 Akor. 13:11) Phimaana, ale anaapanka citthu cosece asinamwane khunaarikela waathepya. Ayo anawuuluma citthu cowoothiya cowoopiha, toko: umwiirela mwanhimooyo wiira uyo phitthunale upankiya usece, wiira itthu ipankiyaawe ikhanle isiiri ni khaavo nlamuliya ucuwela, umwiirela wiira ahimyaka khaavo nohala unkupali, wiira khaavo nohala unkavihera awula uyo pooti unthepya amwiirelaka wiira upanka usece ntthu muulupale ni mwanhima ankhala mananna owoonihera wiira anaafentana. Asinamwane akiina apankiye usece pooti uvira myaakha cinci ahinaaya ucuwelela wiira nnyo citthu cowoothiya. Mwanhimooyo pooti wuunuwa oopuwelaka wiira uyo khanamaana, khanafayita ni khunomphwanela ufentiya ni umaalihiya.

8. Nlattuni ninlamuliyeehu ukhuluvela wiira Yehova pooti waamaaliha ale cinaakumelela citthu coowerya?

⁸ Citthu cotheene nnyo cinaanikavihera ucuwela kontha isiyani ntthu pankiye citthu cosece nanlelo pooti uhuva, hataa civiraka myaakha cinci. Khweeliini, iyo ikhirini yootakhala cinene! Nlattu wookhala itthu imwaryenle ntuninyani motheene, unthoonyera wiira ilelo ninkhala “mahuku ookhicera”, mahuku ucanryaaya ntuninyani atthu “oohithunku naakhunanaya” ni mahuku atthu ‘ootakhala nrima ni owoothootha unhalaaya utepaca ukhala oohinamaana.’ (2 Tim. 3:1-5, 13) Khweeliini, itapha ca Sotwani cikhanle coohinamaana, ni ninkhalaka ooripiya nrima nawoonaka apinaatamu yapanka citthu cinoncivela  Sotwani. Masi Yehova haana ikuru cinene unvikana Sotwani ni atthwaawe, ni Yehova naacuwela khula itapha ya Sotwani. Ciicammo, Yehova naacuwela canikhumelelaka citthu coohinamaana, ni uyo pooti unimaaliha ukati umpheeleehu umaalihiya. Ikhanle iparakha yuulupale unswalela “Nluku rina mamaalihero otheene, nonimaaliha mmasakhani wihu otheene, wiira ni mananna Nluku cinnimaalihaawe, hiivano ciicammo naamaalihe akhwiihu mmasakhani waya otheene.” (2 Akor. 1:3, 4) Masi tipani Yehova nonvarelaawe nteko wiira animaalihe?

9. Toko cuulumalyaawe Davidi nhina Isaalimu 27:10, isiyani Yehova inhalaawe waapankela ale ahiwaceriye ratta naamucyaaya?

⁹ Atthu akiina khayaakhikiceriye naasithumwanaya wiira ahipankiye citthu cosece, ni akiina apankiye naatthu anaacuwelaaya. Otheene ale apankiye citthu cosece anaapheela cinene umaalihiya. Nasaalimu Davidi aanaacuwela wiira hiiva ninlamuliya unkhuluvela Yehova wiira naahala unimaaliha. (Usome Isaalimu 27:10.) Davidi aanankhuluvela Yehova wiira naamwaakhelela ninifento otheene ule hinwaceriya ratta naamucyaawe. Yehova nopanka cani iyo? Uyo nawaavarela nteko atthu ookhuluvelya anonswalela: asuulupaleehu ni asirokorihu o wanlokoni. Yesu ciicammo ahoona iyo itthwiiyo. Uyo aheera wiira ale yanswalela Yehova yaari toko asuulupalyaawe, asirokorawe ni anumwaane.—Mat. 12:48-50.

10. Isiyani Paulu yuulumalyaawe aacaka nteko waavaraawe khampa humu?

¹⁰ Muupuwele itthu inthoonyera wiira nloko no makristau pooti ukhala toko amuci. Apostolu Paulu aari humu ookuluvelya eekurumica uvara nteko wiira akavihere nloko. Uyo ahorumiya ni Nluku wantikha wiira akhunanawe yahaana untakiha, toko uyova cantakihaawe Kristu. (1 Akor. 11:1) Woone itthu Paulu yuulumalyaawe aacaka nteko waavaraawe khampa humu: “Hiiva nihiiyeviha iriyariinyu, toko nthiyana nowaamwiha ni naamaaliha asaanaawe.” (1 Atesal. 2:7) Yantakihaka Paulu, mahumu anaavarela nteko Ibiiblya ni anawuuluma ratta ukati wommaaliha ntthu.

11. Nincuwela cani wiira khanakhala mahumu paahi anlamuliya waamaaliha akhunanaaya?

¹¹ Masi niireke mahumu paasi phinlamuliya waamaaliha ale apankiye citthu cosece? Mena. Otheene cihu ninlamuliya ‘uhihiya umaalihana.’  (1 Atesal. 4:18) Nrokorihu mmoca o wanlokoni apheelaka umaalihiya, asirokorihu ookhomaala akiina pooti unkavihera. Woolikanaca, Yehova heelattaniha ni nthiyana nommaaliha mwanawe. (Isai. 66:13) Ibiiblya inawaahimya athiyana yaamaalihale akhunanaya ukati waakhumelenlyaaya masakha. (Jó 42:11) Yehova unantteela nrima cinene awoonaka athiyana wanlokoni yaamaalihaka asirokorihu anhuva. Ukati nkiina, humu mmoca awula eeli pooti urwaa umuulumana veekha nrokorihu ookhomaala ni unlepela wiira ammaalihe nrokorihu nkiina o wanlokoni. *

12. Isiyani ihinlamuliyeehu upanka?

¹² Ninaacuwela wiira narwaaka unkavihera nkristau nkhunanihu, khaninlamuliya wiikelakeliha myaaha cihimpheelaawe waahimyacera atthu akiina. (1 Atesal. 4:11) Vano, isiyani ninlamuliyeehu upanka wiira naakavihere ni naamaalihe ale ampheela? Nttwee noone mbiiblyani mananna mathanu owaamaaliha akhunanihu.

13. Nhina ihantisi yo 1 Mamwene 19:5-8, nlayikha na Yehova nampankenle isiyani Eliyasi? Manannani ninlamuliyeehu utakiha nno nlayikhanno?

¹³ Upanke itthu yonkavihera ule nhuva. Ikwaha imoca, porofeeta Eliyasi ahaana atthawaka wiira hiiviye. Uyo ahokhala ni masukhuli menci nlattu wo iyo mpaka ahopheela ukhwa. Wiira anlipihe, Yehova ahoveleeliha nlayikha wiira namootole Eliyasi. Nlayikha nahopanka itthu yankavihenre Eliyasi: nno nahonvaha iyoolya ni nahomwiirela ratta-raatta wiira ahaana alyaaka. (Usome 1 Mamwene 19:5-8.) Iyo ihantisiiyo inaaniitthuciha itthu yuulupale: Ukati nkiina, itthu yankaani inompankeleehu ntthu pooti unkavihera cinene. Citthu toko iyoolya, unvaha itthu ikiina yankani awula umwantikhela iwarakha pooti unkavihera nkristau ri ni masukhuli woona wiira naafentiya ni naawaceriya. Naakina va, atthunaka unaanirikela unviriyana ntthu ukati unnihimyaceraawe citthu coothunku cankhumelenle. Hataa ukhalaka commo, hiiva pooti uthoonyera wiira ninanwacera ntthuuyo nampankelaka itthu yoohala unkavihera.

14. Isiyani-tho inniitthucihaaya ihantisi ya Eliyasi?

¹⁴ Unkavihere ntthuuyo wiicoona ukhala ratta ni ookhikiceriya. Ihantisi ya Eliyasi inaaniitthuciha ciicammo itthu ikiina yofayita. Ni ntikhiniho, Yehova ahonvaha Eliyasi citthu cotheene caapheelaawe wiira akhitiri uphiya waarwaawe, umwaakoni Horepe. Atthunaka Eliyasi aanaahala wiicoona ukhala ookhikiceriya nne nipuro noottayinne, Yehova waapankilyaawe nleehano wamoca naasarayeli myaakha cinci uttuli. Vano Eliyasi ahoona wiira ahokhitiri ukhala uttayi waya ale yanlupattha. Iyo itthwiiyo inniitthuciha isiyani? Inniitthuciha wiira narwaaka ummaaliha ntthu pankiye usece, atthunaka nihaana nipacaka unkavihera ntthuuyo wiicoona ukhala ookhikiceriya. Unaareera mahumu wuupuwela iyo itthwiiyo ukati wonkavihera nrokorihu ri ni masukhuli. Atthunaka uyo nhala wiicoona ukhala ratta ni ookhikiceriya wiira awuulumane mahumu uwanuwawe, kahi Usalau Yoomwene. Masi ntthu nkiina pooti upheelaka uwuulumana mahumu Usalau Yoomwene.

15-16. Uviriyana ratta maanaaya isiyani?

¹⁵ Ukhale ooviriyana. Ibiiblya inaahimya ratta-raatta: “Khula ntthu haana akhalaka owaakuva uviriyana, masi oopica wuuluma ni oopica uviruwa.” (Tiya. 1:19) Niireke ninaacuwela uviriyana? Atthunaka hiiva ninoopuwela wiira uviriyana unkhala weemela paasi, unweha ntthuuyo woohuuluma itthu. Masi wiira nikhale atthu ooviriyana, nihaana upanka-tho itthu. Wootakihera, ukati Eliyasi waattonkaawe masukhulyaawe otheene, Yehova ahonviriyana. Yehova ahocuwela wiira Eliyasi aanawoova, eecoona ukhala veekha ni oopuwela wiira nteko wotheene waavanryaawe khawaarina ifayita. Ni nifento, Yehova ahonkavihera Eliyasi umaliha masukhuli otheene  yaarinaawe. Yehova khweeliini ahonviriyana ratta Eliyasi.—1 Mam. 19:9-11, 15-18.

¹⁶ Ninhala uthoonyera cani uthunku ni nifento ukati munneehu awula nrokorihu unoolumaawe? Ukati nkiina, nuulumo nomaana ni nowuupuweliya ratta pooti unthoonyera ntthuuyo itthu inniira. Wootakihera, weeva pooti wiira co: “Unaakiira uthunku cinene nlattu wo itthu yuukhumelenle. Khaavo mwanhima aalamuliya upankiya iyo itthwiiyo.” Weeva atthunaka pooti unkoha itthu imoca awula piili wiira ucuwele wakhala wiira unawiiweeha awula mena itthu inhimyaawe ntthu ri ni masukhuli. Weeva pooti unkoha co: “Weeva pooti ukikavihera wiiweeha saana itthu impheelaa uhimya? Awula “Toko cihimyalyaa, mi kiiwale co . . . Phi ciicammo?” Moolumo oothoonyera nifento toko ayo anankavihera ntthu ri ni masukhuli woona wiira khweeliini unanviriyana ni unawiikurumica ucuweleeha itthu immwiira.—1 Akor. 13:4, 7.

17. Kontha isiyani nihaana ukhala oovilela ni “oopica wuuluma” ukati wonkavihera ntthu ri ni masukhuli?

¹⁷ Uhiliyale ukhala “oopica wuuluma”. Akhalaka wiira ntthuuyo nawuuluma, uhinthikilele wiira unvahe ikano awula wiira unvaanyihe moopuwelelwaawe. Ukhale oovilela! Eliyasi aari ni masukhuli ni ahooluma citthu coowereeha nrima ukati wanhimyaceraawe Yehova citthu caamwiira wanrimani. Wahoolo waya, waanookhalaru wiira Eliyasi aholipihiya ni Yehova, uyo ahoturuwela wuuluma citthu coolumalyaawe wuupaceroni. (1 Mam. 19:9, 10, 13, 14) Nineetthuca isiyani? Ukati nkiina, ntthu ri ni masukhuli atthunaka naahala upheela-tho uhimya itthu irinaawe wanrimani. Toko Yehova, nihaana unviriyana ni unvilela. Uhiya umananiha unlakihera mananna oomaliha masakhaawe, phataari uthoonyera wiira ninaawacera itthu imwiira ni ninaamoonela uthunku.—1 Pet. 3:8.

18. Kontha isiyani mavekelweehu pooti waamaaliha ale anhuva?

¹⁸ Ulompe nkhayi ni ntthu ri ni masukhuli. Ukati nkiina, ntthu pooti ukhala ni masukhuli cinene mpaka uhikhitiri ulompa. Uyo atthunaka noopuwela wiira khunomphwanela umuulumana Yehova. Yakhumelelaka iyo, ninlamuliya ulompa nkhayi ni uyo ntthuuyo ni uromola ncina nawe ukati  unlompeehu. Ukati woolompa, pooti umwiireela Yehova wiira hiiva ni ciicammo mayamunna o wanlokoni ninanfenta cinene ntthuuyo. Ciicammo pooti unlepela Yehova wiira anvahe nnema ni ammaalihe ntthwaawe nonvahaawe ifayita cinene. Mavekelo toko ayo pooti waamaaliha cinene ale anhuva.—Tiya. 5:16.

19. Isiyani inhala unikavihera uphwanya moolumo omaana wiira nimmaalihe ntthu?

¹⁹ Uthanle moolumo anvoniha ni ommaaliha ntthu. Wuupuwele ratta uhinaaya wuuluma. Moolumo oohuupuweliya ratta pooti umooniha uwerya ntthu, masi moolumo omaana pooti unvoniha. (Miru. 12:18) Phimaana, ulompe unlepelaka Yehova wiira ookavihere uphwanya moolumo omaana, ommaaliha ni onciviha ntthu. Ni uhiliyale wiira moolumo ootepa ukhalana ikuru owaamaaliha atthu phi ale Yehova arumalyaawe wantikhiya mbiiblyani.—Mabere. 4:12.

20. Isiyani atthunaka inkupalyaaya ale apankiye citthu cosece? Isiyani ninlamuliyeehu uwuupusera?

²⁰ Ale apankiye citthu cosece atthunaka pooti ukupali wiira ayo akhanle atthu oohiirya, oohifayita ni wuupuwela wiira khanfentiya—ni mpaka pooti wuupuwela wiira khunaaphwanela ufentiya. Nnyo cikhanle citthu cowoothiya! Phimaana, uvarele nteko Ibiiblya wawuupuseraka wiira Yehova nawaavaha ifayita cinene. (Uwehe ikwaaturu “ Nimaaliho no mbiiblyani.”) Porofeeta Daniele ukati waakhanlyaawe ni masukhuli ni woohikuru, nlayikha nimoca nahowa unlipiha. Yehova aapheela uncuweliha Daniele wiira aamoona ukhala ntthu ofayita. (Dan. 10:2, 11, 19) Inanna imoca, Yehova nanvaha ifayita khula munneehu awula nrokorihu o wanlokoni ri ni masukhuli!

21. Isiyani inhala uwiirannyeela ale anvara matampi ni ahinttharuwa? Isiyani ninlamuliyeehu upanka ukati unweherereehu wiirannya iyo?

²¹ Ukati wowaamaaliha akhunanihu, nihaana niwuupuseraka wiira Yehova khanle Nluku onifento. Ni khaninlamuliya uliyala wiira uyo ciicammo khanle Nluku nasariya. Khiivo ikhirini impankiya uyo ihinkhitiryaawe woona. Yehova nawoona citthu cotheene ni khanhala unhiya wohinttarusa otheene ule mpanka itampi ni hinttharuwa. (Manu. 14:18) Ukati unweherereehu wiirannya iyo, nihaana wiikurumica cinene waafenta ale apankiye ikhirini. Unaanitteela nrima cinene nlattu woocuwela wiira woohipica, Yehova naahala waavoniha otheene ale anhuva nlattu wa Sotwani ni ituninyaawe yoohiloka! Ni pooti wankupaliihu wiira upeephoni, citthu coohinamaana cotheene cinnikhumelela cinaahala umalamala mmunruni wihu ni wanrimani wihu.—Isai. 65:17.