1-2. (a) I vyani ivikalanga ukuti antu yonsi yakalonda ukuteekeziwa alino nu kuteekezya yauze? (b) Uzye ukucuzya ana kukalenga yauvwa uli ndi yakula?

ANTU yonsi yakalonda ukuteekeziwa alino nu kuteekezya yauze. Ndi cakuti umwana umunono wapona nu kuicisa lino akucina, akawela kuli ya nyina nanti kuli ya isi ala akulila. Avyazi yatanga yapozye icilonda, nomba yangateekezya umwana. Limwi yangamuzya vino icili pakuti apone, ukumukumbula aminsozi, ukumunena amazwi asuma nupya akulanga ukutemwa, alino nu kumwikila sile umulembo pa cilonda nanti ukumunyepela. Pasiilengela, umwana akata ukulila nupya limwi akaswilila nu mukucina. Mu kuya kwa nsita icilonda cikaya cikupola.

² Insita zimwi, ana yakauvwa sana uyi mu nzila izingi. Yamwi a pa mulandu wakuti umwi waizi nayo. Insita zimwi yangalala nayo umuku sile onga, nanti imiku iingi pa myaka iingi. Usi mulandu ni miku ino vyacitika, ukucuziwa kwa musango uwo kungayalenga ukuvwa sana uyi nupya pangapita insita pakuti yate ukuyuvwa vivyo. Insita zimwi aakucuzya umwana yangamulema nu kumufulula. Nomba insita zimwi zyene, yatanga yamufulule napo. Nomba nanti i cakuti yangaombela zuwa pa mulandu uwo, umwana angatwalilila ukuvwa sana uyi na lino wakula.

3. Ukulingana na amazwi aya pali 2 Kolinto 1:3, 4, i vyani vino Yeova akalonda, nupya amauzyo ci yano tumaasuka?

³ I vyani ivingazwa Umwina Klistu wino umwi walazile nawe ala umwance, ndi cakuti acili akauvwa sana uyi na likwene? (Welengini 2 Kolinto 1:3, 4.) Mu cumi Yeova akalonda ukuti aomvi yakwe yatemwikwa nu kuteekeziwa kulingana na vino yakulondekwa. Fwandi lekini tulande pa mauzyo yatatu:  (1) U mulandu ci uno antu acuziwanga lino yali ance yakalondekwa ukuteekeziwa? (2) A weni angayateekezya? (3) Tungacita uli pakuti tuyateekezye?

4-5. (a) U mulandu ci uno cacindamila ukwiluka ukuti ana yapusana sana na aikolo? (b) Uzye ukulala nu mwana umunono kungalenga umwana wiyo alola uli yauze?

⁴ Aikolo yamwi aacuziwanga lino yali ance, yakalondekwa sana ukuteekeziwa nanti icakuti ipapita imyaka iingi ukufuma pano vyacitikile. U mulandu ci? Pakuti tuvwikisye ningo, tulinzile ukumanya ukuti ance yapusana sana na aikolo. Acance nga yakucuziwa yakauvwa uyi mu nzila ipusaneko kuli vino aikolo yakauvwa ndi yakucuziwa. Lekini tulandeko pali vimwi.

⁵ Ana yakalonda ukupalamila nu kutaila sana antu ayakuzya nupya akayasakamala. Kucita vivyo kukalenga ana ukuvwa ukuti yacingililwa nupya yakasambilila ukutaila antu yonsi ayatemwa. (Masa. 22:9) Ica ulanda i cakuti, ukucuziwa kwa yana kukacitikila mu ng’anda kwene muno yakaikala, nupya ya lupwa ya ana kwene ni vyuza ilingi aliyo yakalala na ana anono. Ndi cakuti umwi walala nu mwana umunono cikatalila umwana wiyo ukutaila yauze, nupya pakapita imyaka iingi ala akauvwa vivyo kwene.

6. U mulandu ci uno icimusango ca kulala na ana anono cayela iciipe sana nupya ica unkalwe?

⁶ Ana yatanga yaicingilile aineco, nupya ukulala na ana anono i cimusango iciipe sana ica unkalwe. Ukupatikizya ana ukucita ivya mu cupo lino kucili imyaka iingi kuti yalinge nu kukula mu melenganyo kukalenga yauvwa sana uyi. Ukulala nayo lino yacili ance kungalenga yaelenganya iviipe pa cupo, ukuilola ukuti yatacindama, nanti ukuta ukutaila yauze.

7. (a) U mulandu ci uno cingangupalila akalala na ana anono ukulyombeleka ana, nupya i vyani vino umuntu wiyo angacita? (b) I vyani ivingacitika ndi cakuti akucuzya mwana munono wasomba ufi wa musango uwo?

⁷ Ana yasimanya ningo ivya kulekanya icisuma ni ciipe, ukupingula ningo pa vintu, nanti sile ukumanya ivyakutaluka ku uzanzo. (1 Kol. 13:11) Fwandi cangupala sana kuli yano yakalala na anono ukulyombeleka ana. Aakalala na ana anono yakayasomba ufi uwipisye, yakati umwana kwene aliwe alakwata umulandu ndi walanda, ukuti alinzile ukufisa ivyativicitika, ukuti ndi cakuti umwana walanda ivyativicitika pasi nanti aumwi alamutaila nanti ukumwazwa, nanti ukuti ndi cakuti uwikolo nu mwance yakupanga icupo ala yakulanga ukuti yatemwana. Ufi wa musango uwo ukaonona imyelenganyizizye ya mwana nupya akatwalilila ukutaila ufi kwene uwo pa myaka iingi. Umwana wiyo angakula ala akaelenganya ukuti wakowela, atacindama nupya pasi angamutemwa nanti ukumuteekezya.

8. U mulandu ci uno tungasininkizizya ukuti Yeova angateekezya yayo aakauvwa sana uyi pa mulandu nu kucuziwa?

⁸ Fwandi citanga cituzunguzye ukumanya ukuti ukulala na ana anono kukayalenga ukutwalilila ukuvwa uyi pa myaka iingi sana. Cimusango cii i ciipe wakwe cimwi. Ica ulanda i cakuti cimusango ca kulala na ana anono caseeka sana mu nsi ndakai, nupya cikalenga tusininkizye sile ukuti tukwikala mu manda aakusyalikizya, mu nsita ino aingi ‘yataya nu luse’ nupya ino ‘antu aipe, nupya asomvi yene iipisya kuluta.’ (2 Tim. 3:1-5, 13) Iviteyo vino Satana akaomvya viipa wakwe cimwi nupya cikaipa sana ukulola kuno antu yakucita ivintu ivikazanzya Ciwa. Nomba nanti ciye vivyo, Yeova wakwata sana amaka ukuluta Satana na antu yakwe. Yeova wamanya ningo vino Satana akacita. Fwandi tungataila ukuti Yeova wamanya ningo sana vino tukacula kuli vino  vikatucitikila nupya angatuteekezya. Twapaalwa pano tukaombela ‘Leza ali ntulo ya kuteekeziwa konsi! Aakatwazwa mu ntazi zitu zyonsi, pakuti naswe tungaya na maka akwazwa antu yauze yano akweti intazi zya misango yonsi, ukuomvya kuteekeziwa kuli kumwi kuno twapokelela kufuma kuli Leza.’ (2 Kol. 1:3, 4) Aaweni yano Yeova akaomvya pa kuteekezya yauze?

9. Ukulingana na amazwi yakwe Davidi aya pa Masamu 27:10, i vyani vino Yeova alacita ku yantu yano avyazi yao yaatazyela?

⁹ Antu yano avyazi yao yatayacingilile kuli yano yakalala na ana anono nanti akuti antu yano yamanya ningo yalazile nayo, yakalondekwa sana ukuteekeziwa. Kalemba wa masamu Davidi wamanyile ukuti Yeova ali kateekezya mukalamba. (Welengini Masamu 27:10.) Davidi wataile ukuti Yeova akasakamala yayo yonsi yano ya lupwa yao yakacuzya. Uzye Yeova akacita uli vivyo? Akaomvya aomvi yakwe aacisinka. Aina na ya nkazi amu cilongano yaya kwati aa lupwa itu. Yesu walanzile pali yayo aamutaile nu kutandika ukupepa Yeova ukuti yali ali ya kalume yauze, ya kaci yakwe na ya nyina.—Mate. 12:48-50.

10. I vyani vino mutumwa Paulo wacitanga lino waombanga ueluda?

¹⁰ Elenganyini pali vino amu cilongano yangaya wakwe ya lupwa itu. Umutumwa Paulo waombesyanga nupya waombanga ningo ueluda. Waombanga ningo sana icakuti wanenyile na yauze ukuti yamukolanya wakwe vino wene wakolanyanga Klistu. (1 Kol. 11:1) Lolini vino Paulo walanzile lino waombanga ueluda, watile: “Twali afuke pakasi kinu ndi vino nyina wa ana akasunga ana yakwe ningo.” (1 Tesa. 2:7) Ya eluda aya ni cisinka ndakai nayo kwene yakaomvya amazwi asuma lino yakuteekezya yayo akulondekwa ukwazwiwa.

11. I vyani ivikalangilila ukuti asi ya eluda sile aalinzile ukuteekezya yauze?

¹¹ Uzye ya eluda yatupu aliyo yalinzile ukuteekezya aakacuziwa? Awe. Swensi kwene twakwata mulimo wa ‘kukomelezyanya.’ (1 Tesa.  4:18) Ya nkazi akoma muli ukapepa yangakomelezya sana yauze akulondekwa ukuteekeziwa. Nupya Yeova Leza waikolanya kuli nyina wa mwana aakuteekezya umwanakwe umulumendo. (Eza. 66:13) Muli Baibo mwalembwa anaci aateekezyanga yayo aacuziwanga. (Yobo 42:11) Fwandi Yeova akatemwa sana ndi walola ya nkazi yakuteekezya ya nkazi yauze akacula mu melenganyo! Insita zimwi, eluda wenga nanti yaili yanganena nkazi umwi wino yakulola ukuti watalinga mu mucenjelo ukuti aavwe nkazi muze akucula. *

12. I vyani vino tutalinzile ukucita?

¹² Ukuya kwene tukacenjela sana pakuti tutingila mu milandu ino Aina Klistu yanji yakuyuvwa ukuti yatalinzile ukunena aliwensi. (1 Tesa. 4:11) I vyani vino tungacita kuli yayo akulondekwa uwazwilizyo nu kuteekeziwa? Lekini tusambilile pa nzila 5 izya mu Malembelo izingatwazwa lino tukuteekezya yauze.

13. Ukulingana na amazwi aya pali 1 Yamwene 19:5-8, i vyani vino mungeli wakwe Yeova wacitiile Eliya, nupya tungakolanya uli umungeli wiyo?

¹³ Mwacitako vimwi ivingazwa umuntu akucula. Lino kasema Eliya wasimulanga pakuti apususye umi wakwe, uvwile sana uyi icakuti walondanga nu kufwa. Yeova watumile mungeli wa maka kuti akamukomelezye. Mungeli wapeezile Eliya vino walondekwanga pa nsita iiya. Wamupeezile ivya kulya ivikaye ningo nupya wamunenyile mu cikuuku kuti alye. (Welengini 1 Yamwene 19:5-8.) Ilyasi lii likatunena icisinka cakuti: Insita zimwi ndi twacita sile kantu kanono kasuma kangazwa sana muntu akucula. Limwi kumutwalila ivya kulya nanti ukumutumila foni kungalenga umwina nanti nkazi aakuvwa uyi ukulola ukuti twamutemwa nupya twamusakamala. Ndi cakuti catutalila ukulanda nu muntu pali vino akuyuvwa, tungalanga ukuti twamusakamala ndi cakuti twamucitilako conga pali vii ivyativilumbulwa.

14. I vyani vino tungasambilila ukwi lyasi ilikalanda pali Eliya?

¹⁴ Mwaleka antu aakuvwa uyi yauvwa ukuti yacingililwa nupya mukayasakamala. Tungasambilila isambililo na lyuze kwi lyasi ilikalanda pali Eliya. Umucizungusyo Yeova wazwilizye Eliya muli vino walondekwanga pakuti apite ukuyafika ku Mwamba wa Holebu. Limwi ku ncende iya iyali kutali sana kuno Yeova wapanzile icipangano na antu yakwe aampiti, akuno Eliya uvwile ukuti watacingililwa. Limwi welenginye ukuti lyene wataluka sana ku yantu alondanga kumukoma. I vyani vino tungasambililako? Ndi cakuti tukulonda ukukomelezya aakacuziwa, tulinzile ukutandikilapo ukuleka iyuvwa ukuti antungwa. Ya eluda yalinzile ukulaiusya ukuti limwi nkazi aakuvwa sana uyi angayuvwa muntungwa ndi cakuti ali ku ng’anda lino yakulanzyanya ukucila ukwikala mu Ng’anda ya Wene ku muputule wa mpapulo. Yauze nayo limwi yangatemwa ukuya mu ng’anda ya Wene.

15-16. Uzye calola mwi ukuya ka kutika musuma?

¹⁵ Mulinzile ukuya ya kakutika yasuma. Baibo ikatunena ukuti: “Muntu wensi alinzile kuuvwa zuwa, lelo atekele kulanda.” (Yako. 1:19) Uzye sweswe ya kakutika yasuma? Limwi tukaelenganya ukuti nga tukulolekesya umuntu pa manso lino akutunena vimwi ala sweswe ya kakutika yasuma. Nomba mu kuya ya kakutika yasuma mwaya ivingi ukuluta pali vivyo. Eliya wasusile anena Yeova vino wayuvwanga nupya Yeova wamuvwile. Yeova wamanyile ukuti Eliya wali ni ntete, wayuvwanga ukuti ali wenga nu kuti mulimo uno waomvile wali uwa silesile. Fwandi Yeova wamwazwile ningo ukuta ukuyuvwa vivyo. Walangilile ukuti wakutike  sana kuli vino Eliya wamunenyile.—1 Yamw. 19:9-11, 15-18.

¹⁶ Lino tukukutika uku mwina nanti nkazi, tungalanga uli ukuti twamutemwa? Insita zimwi amazwi anono sile asuma yangalanga vino tukuyuvwa. Limwi mungalanda muti: “Nuvwa uyi sana ukuti ca musango uwo camucitikiile! Citazifile umwana umunono ukupita umu vintu vya musango uwo!” Limwi munguzya iuzyo lyonga nanti yaili pakuti musininkizye ukuti imuvwikisya vino cuza wiyo akulanda. Munguzya muti, “Uzye walozya mwi?” nanti “Lino iwalanda wati, inasondwelela ukuti . . . Uzye vivyo kwene avino cili?” Imivwangile ya musango uwo iya kutemwa ingalenga umuntu ukumanya ukuti imumwikako mano lino mukukutika kuli vino akulanda.—1 Kol. 13:4, 7.

17. U mulandu ci uno tulinzile ukuteekela umwenzo nu kuya ‘ateekele pa kulanda’?

¹⁷ Mulinzile ukucenjela pakuti muye ‘ateekele pa kulanda.’ Mutalinzile ukuputula muntu pakuti mumupandeko mano nanti ukumulungika muli vino akwelenganya. Mwateekela! Lino Eliya wanenyile Yeova vino wayuvwanga, wali sana nu ulanda nupya izwi lyakwe lyuvwikanga ukuti watauvwa sana uyi. Pa cisila, lino Yeova wakomizye utailo wakwe Eliya, nupya kwene Eliya walondolwile vino wayuvwanga, ala akuomvya amazwi ali yamwi kwene. (1 Yamw. 19:9, 10, 13, 14) I vyani vino tukusambililako? Insita zimwi antu ali nu ulanda yakalonda ukulondolola vino yakuyuvwa pa miku iingi. Wakwe vino Yeova wacisile, naswe kwene tulinzile ukukutika ala ituteeka umwenzo. Ukucila ukulalonda ukuyanena ivyakucita, tulinzile ukulanga ukuti tuli ni cikuuku nupya tukuvwa uluse pali vino yakuyuvwa.—1 Pet. 3:8.

18. U mulandu ci uno ukupepela pamwi na yano yakucuziwa kungalenga yateekeziwe?

¹⁸ Mwapepela pamwi na aakucuziwa. Antu akuvwa sana uyi limwi yangaafilwa ukupepa. Umuntu limwi angauvwa ukuti atalinzile ukalanda  na Yeova. Ndi cakuti tukulonda ukuteekezya umuntu wa musango uwo, tulinzile ukupepela pamwi nawe alino ku kuomvya izina lyakwe pa kupepa. Umwi pepo tunganena Yeova vino twatemwa umuntu wiyo akucuziwa alino na vino amu cilongano yamutemwa. Tungalenga Yeova ukuti ateekezye muomvi wakwe. Mapepo ya musango uwo yangateekezya sana ali nu ulanda.—Yako. 5:16.

19. I cani icingatwazwa ukuipekanya ukuteekezya umwi?

¹⁹ Mwasoolola amazwi angalenga yano mukukomelezya yateekeziwe. Mwaelenganya lino mutatala mwalanda vimwi. Ukulanda ukwaula ukwelenganyapo kukawavya umwenzo. Amazwi asuma yakapozya. (Mapi. 12:18) Fwandi mwapepa kuli Yeova ukuti aamwazwa ukulonda amazwi asuma, akuteekezya. Mwaiusya ukuti kutaya amazwi asuma angacila amazwi yakwe Yeova aya muli Baibo.—Ayeb. 4:12.

20. I vyani vino aina nanti ya nkazi yangaelenganya pa mulandu wakuti yamwi yaizi nayo lino yali ance, nupya i vyani vino tulinzile ukuyiusyako?

²⁰ Aina yamwi na ya nkazi acuziwanga lino yali ance yakailola kwati yakowela, yatacindama nanti ukutemwikwa nupya pasi nanti aumwi angayatemwa nupya. Ala uwo ufi uwafita fititi! (Lolini kambokosi akakuti, “ Ukuteekezya Ukukafuma mu Malembelo.”) Iusyini vino umungeli wakomelizye kasema Danieli lino wali nu ulanda. Yeova walondanga umuomvi wakwe ukumanya ukuti wali umucindame sana. (Dan. 10:2, 11, 19) Na ina na ya nkazi kwene akacuziwa yacindama sana kuli Yeova.

21. I vyani ivilacika kuli yayo yonsi aakacita iviipe ukwaula ukulapila, nomba i vyani vino swensi tulinzile ukucita pali ndakai?

²¹ Ndi cakuti tukuteekezya yauze tukayiusyako ukuti Yeova wayatemwa. Nupya tutalinzile ukwilila ukuti Yeova a Leza wa mulinganya. Yeova akamanya yonsi akacuziwa nanti cakuti pasi aliwensi amanyile. Yeova akalola vyonsi, nupya atalaleka antu aakacita viipe ukwikala sile ukwaula ukufululwa. (Mpe. 14:18) Fwandi pa nsita ii lekini twaezya na maka ukulanga ukutemwa kuli yonsi yano yacuzizyepo ala yacili ance. Ni cicindame sana i cakuti, tukateekeziwa sana ndi twamanya ukuti Yeova alapozya yonsi akacuziwa kuli Satana na antu yakwe aipe. Likwene sile ivintu vii iviipe ivikacuzya sana antu vilafumiziwapo nupya kusi nati aumwi alatala avyelenganyepo.—Eza. 65:17.