1-2. (a) Ko e heigoa e fakataiaga ne fakakite ko e manako pauaki he tau tagata ke moua e fakamafanaaga mo e lotomatala ke foaki ai? (e) Fakamamahi fēfē e falu fanau?

KO E manako pauaki he tau tagata ke moua e fakamafanaaga mo e ofoofogia e lotomatala ke foaki ai. Tuga anei, ka veli e tama ti mahaku e tuli haana he fefeua, liga tagi a ia ti poi atu ki a Mami po ko Tete. Nakai maeke e tau matua ke fakamaulu e matamotu, ka e maeke a laua ke fakamafana e tama. Liga hūhū a laua ko e heigoa ne tupu he fakamōmō e tau hihina mata haana, talahau e tau kupu mafanatia mo e hofihofi, ti liga tului po ke pili ai. Nakai leva ti oti e tagi he tama mo e maeke ke liu pelē foki. Fai magaaho to maulu e matamotu.

² Ka e falu magaaho, mua atu e mamahi he tau fanau. Falu ne fakapilo he puhala feuaki. Liga fakapilo lagataha po ke lagaloga e tama ke he tau tau loga. He tau tuaga ia, maeke e fakapilo ke pite hokulo e logonaaga. He falu tuaga, moua e tagata ne taute e mahani ia ti fakahala. He falu, liga hao e tagata ne taute e fakapilo. Ka e pete he hiki e fakafiliaga, ko e tau lauiaaga hagahaga kelea he fakapilo ne liga tumau agaia e pite ke hoko ke he mogo ne lahi ai.

3. Ia 2 Korinito 1:3, 4, ko e heigoa e finagalo ha Iehova, ti ko e heigoa e tau hūhū ka fakatutala a tautolu ki ai?

³ Ka taufetului agaia e Kerisiano he lahi hake mo e tau logonaaga mamahi ha ko e fakapilo he mogo ne tote ai, ko e heigoa e lagomataiaga? (Totou 2 Korinito 1:3, 4.) Maaliali ai, ko e finagalo ha Iehova ke moua he tau mamoe haana e fakaalofa mo e mafanatia kua lata mo lautolu. Kia fakatutala a tautolu ke he tolu e hūhū: (1) Ko e ha a lautolu ne fakapilo he vahā ikiiki ne lata ke moua e fakamafana? (2) Ko hai ka foaki e fakamafana kua lata?  (3) Maeke fēfē a tautolu ke foaki e fakamafana lauia mitaki?

4-5. (a) Ko e ha kua aoga ke mailoga na kehe e tau fanau mai he tau tagata lalahi? (e) Maeke fēfē e fakapilo ke lauia e lotomatala he tama ke falanaki ke he falu?

⁴ Falu ne kua lalahi mogonei ne fakapilo he mogo ne ikiiki a lautolu, kua liga lata agaia ke moua e fakamafana. Ko e ha? Ke maeke ke maama, lata a tautolu ke mailoga fakamua kua kehe lahi e tau fanau mai he tau tagata lalahi. Lauia e tama he tau puhala ne kehe mamao mai he tau puhala ne liga lauia e tagata lahi he ekefakakelea. Manamanatu ke he falu fakataiaga.

⁵ Lata e tau fanau ke tata mo e falanaki ki a lautolu ne feaki hake mo e leveki a lautolu. Ko e tau fakafetuiaga pihia kua logona he tau fanau e haohao mitaki ti fakaako a lautolu ke falanaki ke he falu ne ofania a lautolu. (Sala. 22:9) Momoko ai, ko e fakapilo ne tupu lahi he kaina, mo e ko e tau tagata he magafaoa tata mo e tau kapitiga he magafaoa ne taute e tau mahani kelea nei. Ko e utakehe e falanakiaga he tama he puhala nei ka uka a ia ke falanaki ke he falu, pete he loga e tau tau he mole.

6. Ko e ha e fakapilo he puhala feuaki kua vale mo e fakamamahi?

⁶ Nakai maeke e tau fanau ke puipui a lautolu, ti vale mo e fakamamahi e fakapilo he puhala feuaki. Ko e peehi e tau fanau ke taute e mahani feuaki he tau tau loga fakamua ato motua e tino, manamanatuaga, po ke logonaaga ha lautolu ke taute e mahani fakataane mo e fifine i loto he fakamauaga, ka fakahagahaga kelea lahi. Ka fakapilo he taha e tama, kua maeke e tama ke moua e onoonoaga hepe ke he mahani fakataane mo e fifine, ti taute foki e tama ke nakai falanaki ke he falu.

7. (a) Ko e ha ne mukamuka ma e tagata fakavaia ne taute e fakapilo ke fakahehē e tama, ti liga taute fēfē he tagata fakapilo? (e) Liga ko e heigoa e tau fua he tau pikopiko pihia?

⁷ Nakaila magamaga e manamanatuaga he tau fanau ke maama, ke fokifoki e tuaga, po ke mailoga ke kalo kehe mai he hagahaga kelea. (1 Kori. 13:11) Ti kua mukamuka lahi ma e tau tagata fakavaia ne taute e fakapilo ke fakahehē e tau fanau. Fakaako he tau tagata ne fakapilo e tau fanau ke talahau e tau pikopiko hagahaga kelea, tuga e manatu ko e hepe ni he tama, ti lata ke fufū e fakapilo mo e to nakai fai tagata ke fanogonogo po ke popole ka hokotaki he tama e fakapilo, po ke mahani feuaki he tagata lahi mo e tama ko e fakakiteaga mitaki he fakaalofa mooli. Ko e tau pikopiko pihia ka fakakeukeu e loto manamanatu mo e onoonoaga he tama ke he tala mooli he tau tau loga. Ko e tama pihia kua maeke ke lahi hake mo e manamanatu ki a ia ko e tagata kua ekefakakelea, kiva, mo e nakai lata ke moua e fakaalofa po ke mafanatia.

8. Ko e ha ne iloa tonu e tautolu kua maeke a Iehova ke foaki e fakamafana ki a lautolu kua mamahi?

⁸ Nakai ofo mogoia ko e fakapilo he puhala feuaki ka fakatupu e hagahaga kelea tukulagi. Ti ko e kolokolovao kelea muitui mooli anei! Ko e malaia he fakapilo kua kitia maaliali nukua nonofo a tautolu he tau aho fakamui, ko e magahala kua tokologa ne “nakai fai fakaalofa” ti “ko e tau tagata mahani kelea mo e tau tagata kua fakavai, to tolomaki atu a lautolu ke au atu he kelea.” (2 Timo. 3:1-5, 13) Ko e tau lagatau ha Satani kua kelea muitui mooli, ti momoko ai ka mumui e tau tagata he puhala kua fakafiafia e Tiapolo. Ka e mua atu e malolō ha Iehova ki a Satani po ko lautolu ne mumui ki a Satani. Nakai matapouli a ia ke he tau lagatau ha Satani. Maeke a tautolu ke iloa tonu kua mailoga katoatoa e Iehova e mamahi ha tautolu, ti foaki mai e fakamafana kua lata mo tautolu. Uhoaki a tautolu ha kua fekafekau ke he “Atua foki hana e tau fakamafanaaga oti, ko ia kua fakamafana mai a [tautolu] ke he ha [tautolu] a tau matematekelea oti, kia maeke ia [tautolu] ke fakamafana age kia lautolu ha i ai ha matematekelea ke he fakamafanaaga kua fakamafanatia ai he  Atua a [tautolu].” (2 Kori. 1:3, 4) Ka ko hai kua fakaaoga e Iehova ke foaki e fakamafana?

9. Hagaao ke he tau kupu he Patuiki ko Tavita he Salamo 27:10, ko e heigoa ka taute e Iehova ma lautolu ne tiaki he tau magafaoa ha lautolu?

⁹ Ko lautolu ne tiaki he tau matua po ke lauia he fakapilo he tau tagata ne tata ki a lautolu kua liga lata pauaki ke moua e fakamafana. Iloa he salamo ko Tavita ko Iehova ne foaki e fakamafana mauokafua. (Totou Salamo 27:10.) Ne falanaki a Tavita to leveki e Iehova a lautolu ne tiaki he tau fakahele ha lautolu. Taute pihia fēfē e Iehova? Fakaaoga e ia e tau fekafekau fakamooli haana. Ko e ha tautolu a tau matakainaga ne tapuaki ki a Iehova ko e magafaoa fakaagaaga ha tautolu. Tuga anei, tutala a Iesu hagaao ki a lautolu ne fakalataha mo ia he tapuaki ki a Iehova ko e haana a tau matakainaga mo e matua fifine.​—Mata. 12:48-50.

10. Fakamaama fēfē he aposetolo ko Paulo e matagahua haana ko e motua?

¹⁰ Manamanatu ke he fakataiaga he tau fakafetuiaga tuga he magafaoa i loto he fakapotopotoaga Kerisiano. Ko e aposetolo ko Paulo ko e motua fakamooli ne gahua malolō. Fakatoka e ia e fakafifitakiaga mitaki, ti omoomoi foki a ia ke tala age ke he falu ke fifitaki a ia tuga ne fifitaki a ia ke he Keriso. (1 Kori. 11:1) Mailoga he taha magaaho, ne fakamaama e Paulo e matagahua haana ko e motua: “Ka kua mahani molu a mautolu he nofo ai a mautolu ia mutolu, tuga ne fifine fakahuhu tama kua leveki fakamitaki hana ni a fanau.” (1 Tesa. 2:7) Maeke foki e tau motua fakamooli he vahā nei ke fakaaoga e tau kupu totonu mo e mafanatia he foaki e lautolu e fakamafana mai he Tohi Tapu ke he falu ne lata ke lagomatai.

11. Ko e heigoa ne fakakite kua nakai ni ko e tau motua ka foaki e fakamafana?

¹¹ Ko e tau motua ni kia ka foaki e fakamafana ke he tau tagata ne lauia he fakapilo? Nakai. Igatia oti a tautolu mo e matagahua ke “fefakamafanaaki.” (1 Tesa. 4:18) Ko e tau matakainaga fifine Kerisiano momotua fakaagaaga ka fakamafana pauaki e tau matakainaga fifine ne lata ke moua e fakamafana. Felauaki tonu ai, fakatatai e Iehova ko e Atua a ia ke he matua fifine  ne fakamafana e tama haana. (Isaia 66:13) Putoia he Tohi Tapu e tau fakafifitakiaga he tau fifine ne fakamafana a lautolu ne loto malipilipi. (Iopu 42:11) Fiafia mooli a Iehova ke kitia e tau fifine Kerisiano he vahā nei ne fakamafana e tau matakainaga fifine kua taufetului ke he tau logonaaga mamahi ha lautolu! He falu tuaga, maeke he tau motua ke ole ke he matakainaga fifine motua fakaagaaga kaeke ko ia he tuaga ke lagomatai e matakainaga fifine ne matematekelea he tuaga ia. *

12. Ko e heigoa kua fakaeneene a tautolu ke nakai taute?

¹² Lata ke fakaeneene a tautolu ke nakai hūhū ke he tau mena ne manako ni e matakainaga Kerisiano ke nakai iloa fakahanoa. (1 Tesa. 4:11) Ka ko e heigoa ha tautolu ka taute ma lautolu kua lata mo e manako ke he lagomatai mo e fakamafana? Kia fakatutala a tautolu ke he lima e puhala mai he Tohi Tapu ka foaki e tautolu e fakamafanaaga.

13. He talahau ia 1 Tau Patuiki 19:5-8, ko e heigoa ne taute he agelu ha Iehova ke lata mo Elia, ti maeke fēfē a tautolu ke fifitaki e agelu?

¹³ Foaki e lagomatai kua aoga. He hola e perofeta ko Elia neke tamate a ia, kua logona e ia e loto lolelole lahi ti manako ke mate. Fakafano e Iehova e agelu ne malolō lahi ke he tagata loto lolelole ia. Taute he agelu e lagomataiaga aoga lahi. Foaki e ia e mena kai ki a Elia ti tala age ki a ia ke kai. (Totou 1 Tau Patuiki 19:5-8.) Fakakite he tala ia e mena mooli kua aoga: Falu magaaho ko e taute e taha mena mukamuka he mahani totonu kua lagomatai lahi. Tuga e mena kai, mena fakaalofa tote, po ke lautohi manamanatu ka fakamafana ke he matakainaga ne loto malipilipi e fakaalofa mo e levekiaga ha tautolu. Ka nakai mukamuka a tautolu ke fakatutala ke he tau mena fakatagata po ke tau vala tala mamahi, maeke agaia a tautolu ke foaki e lagomatai kua aoga.

14. Ko e heigoa e fakaakoaga ka ako e tautolu mai he tala ki a Elia?

¹⁴ Taute a lautolu ne loto malipilipi ke logona hifo e haohao mitaki mo e fakatotoka. Maeke a tautolu ke iloa foki taha fakaakoaga mai he tala ki a Elia. Ofoofogia e puhala ne foaki e Iehova ke he perofeta e lagomatai ne lata mo ia ke fano hui ke he Mouga ko Horepa. Liga ko e matakavi tu mamao ne taute e Iehova e maveheaga mo e tau tagata haana he tau senetenari fakamua, ti logona e Elia e haohao mitaki. Liga logona hifo e ia kua mamao a ia mai he tau tagata ne tatao ke kelipopo a ia. Ko e heigoa e fakaakoaga ka moua e tautolu? Ka manako a tautolu ke fakamafana e tau tagata ne lauia he fakapilo, liga lata fakamua a tautolu ke lagomatai a lautolu ke logona hifo e haohao mitaki. Tuga anei, lata e tau motua ke tokaloto ko e matakainaga fifine ne loto malipilipi kua logona hifo e haohao mitaki mo e totokaaga he inu e kapiniu tī he takatakaiaga totoka i kaina ka e nakai he poko fono he Fale he Kautu. Ka e liga hagahaga mitaki ke he taha tagata ke tutala he Fale he Kautu.

15-16. Ko e heigoa ne putoia he eke mo tagata fanogonogo mitaki?

¹⁵ Eke mo tagata fanogonogo mitaki. Talahau fakamaaliali he Tohi Tapu e fakatonuaga nei: “Kia takitokotaha e tau tagata mo e alumaki ke fanogonogo, kia fakatuai ke vagahau atu.” (Iako. 1:19) Ko e tau tagata fanogonogo mitaki nakai a tautolu? Liga manamanatu a tautolu ko e fanogonogo ko e matagahua teao noa ni​—ke tuga ko e nofo fakaeneene, onoono ke he tagata, mo e fakanono. Ka ko e fanogonogo fakamitaki kua lahi atu e mena kua putoia ai. Ma e fakatai, he mogo ne liligi atu e Elia e tau logonaaga kelea haana ki a Iehova, ne fanogonogo fakamitaki a Iehova. Maama e Iehova kua matakutaku, matimati, mo e manatu a Elia kua nakai fai aoga e tau gahua oti haana. Ne lagomatai totonu e Iehova e  tau logonaaga ia ha Elia. Fakakite e Iehova kua fanogonogo mooli a Ia ki a Elia.​—1 Patu. 19:9-11, 15-18.

¹⁶ Fakakite fēfē e tautolu e logonaaga fakaalofa mo e hofihofi he fanogonogo? Falu magaaho ko e tau kupu gahoa ne mafanatia mo e iloilo kua liga fakakite e logonaaga ha tautolu. Liga pehē a koe: “Momoko ha ia haaku he tupu e mena ia ki a koe! Nakai lata ha tama ke taute pihia!” Liga hūhū e koe taha po ke ua e hūhū ke iloa tonu kua maama e koe e mena ne talahau he kapitiga haau kua momoko lahi. Liga pehē a koe, “Lagomatai la au fakamolemole ke maama e kakano he tala haau?” po ke “He talahau pihia a koe, manatu au . . . Hako nakai e manatu haaku?” Ko e tau talahauaga totonu pihia ka omoomoi e tagata ke iloa kua fanogonogo mooli a koe he lali ke iloa tonu kua maama e koe.​—1 Kori. 13:4, 7.

17. Ko e ha kua lata a tautolu ke fakauka mo e “fakatuai ke vagahau atu”?

¹⁷ Kia mataala he fakatumau e “fakatuai ke vagahau atu.” Ua fakatauhele ke foaki e fakatonuaga po ke fakahako e manamanatuaga he tagata. Kia fakauka! He liligi agataha e Elia e loto haana ki a Iehova, ne vagahau malolō a ia he fakakite e loto momoko haana. Ne fakamalolō e Iehova e tua ha Elia he mogo fakamui, ti liu a ia liligi e tau logonaaga haana he fakaaoga e tau kupu taha ia. (1 Patu. 19:9, 10, 13, 14) Ko e heigoa e fakaakoaga? Falu magaaho ko lautolu ne loto malipilipi kua lata ke liligi mai e tau loto ha lautolu. Tuga a Iehova, manako a tautolu ke fanogonogo fakamitaki. He nakai lali ke foaki e tuluiaga, fakakite e tautolu e logonaaga fakaalofa mo e hofihofi.​—1 Pete. 3:8.

18. Maeke fēfē e tau liogi ha tautolu ke fakamafana a lautolu kua loto mamahi?

¹⁸ Liogi fakamakai mo ia ne loto mamahi. Ko lautolu ne fakaatukehe lahi ne liga logona hifo to nakai maeke a lautolu ke liogi. Liga logona hifo he tagata kua fakateaga a ia ke tutala mo Iehova. Ka manako a tautolu ke fakamafana e tagata ia, maeke a tautolu ke liogi mo ia ti fakaaoga e higoa haana. Maeke a tautolu ke tala age  ki a Iehova kua uho lahi a ia ne loto malipilipi ki a tautolu mo e fakapotopotoaga. Maeke a tautolu ke ole ki a Iehova ke fakatotoka mo e fakamafana e mamoe fakahele ia haana. Ko e liogi pihia ka fakamafanatia lahi.​—Iako. 5:16.

19. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke mautali ke fakamafana e taha?

¹⁹ Fifili e tau kupu ne fakamalolō mo e fakamafana. Manamanatu fakamua to vagahau. Ko e tau kupu fakahanoa ka fakamamahi. Ko e tau kupu totonu ke malolō ai. (Fakatai 12:18) Liogi ki a Iehova ma e lagomatai ke kumi e tau kupu totonu, mafanatia, mo e fakatotoka. Tokaloto kua nakai fai kupu ne mua atu e malolō ke he tau kupu ha Iehova i loto he Tohi Tapu.​—Hepe. 4:12.

20. Ko e heigoa kua liga talitonu e falu ha ko e mena kelea ne tupu ki a lautolu, ti ko e heigoa kua manako a tautolu ke fakamanatu ki a lautolu?

²⁰ Ko e fakapilo he tau magaaho kua mole ne liga talitonu e falu kua kiva, fakateaga, po ke nakai fakaalofa ki a lautolu, ti nakai ofania foki. Ko e pikopiko uli! Ti fakaaoga e tau kupu Tohi Tapu ke fakamanatu ki a lautolu e uho mooli ha lautolu ke he fofoga ha Iehova. (Kikite puha “ Fakamafana Mai he Tau Kupu Tohi Tapu.”) Manatu e puhala ne fakamalolō totonu he agelu e perofeta ko Tanielu he mogo ne lolelole mo e fakaatukehe e logonaaga haana. Manako a Iehova ke he tagata fakahele ia ke iloa kua uho a ia. (Tani. 10:2, 11, 19) Pihia foki, ko e tau matakainaga ha tautolu ne momoko lahi kua uho mooli ki a Iehova!

21. Ko e heigoa ka tupu ki a lautolu ne nakai fakatokihala he taute e tau mahani kelea, ka ko e heigoa kua lata ke fifili e tautolu oti ke taute mogonei?

²¹ Ka fakamafana e tautolu e falu, fakamanatu e tautolu ki a lautolu e fakaalofa ha Iehova. Ti ua nimo e tautolu ko Iehova foki e Atua he fakafili tonu. Nakai fai mahani kelea he fakapilo kua galo noa mooli. Kitia e Iehova e tau mena oti, ti mauokafua a ia ke fakahala a lautolu kua nakai fakatokihala ne taute e mahani kelea. (Nume. 14:18) Ka ko e mogonei, kia taute e tautolu e tau mena oti kua maeke ia tautolu ke fakakite e fakaalofa ki a lautolu ne lauia he fakapilo. Mua atu ai, kua mafanatia mooli ke iloa to fakamaulu katoatoa e Iehova a lautolu oti ne ekefakakelea e Satani mo e lalolagi haana! To nakai leva, ti ai liu manatu e tau mena fakamamahi nei.​—Isaia 65:17.