1-2. (a) Ngimba kifwanikisyo kiliku iki kikunangisya ukuti abandu bapeliwe ukuti basubisiweghe nukusubisania? (b) Ngimba abana bamo bikubabombela bulebule ifindu ifya nkhaza?

ABANDU bapeliwe ukuti basubisiweghe nukusubisania. Mwakifwanikisyo, linga umwana awile nukufulala ikilundi, umwene abaghile ukwanda ukulila nukubopela kwa Mama pamo Tata wake. Abapapi bake bakabaghila ukumbumbulusya ikilonda loli abene babaghile ukunsubisya umwanabo. Abene babaghile ukundalusya umwana isi sibombiwe, ukunsyumula amasosi, ukunsubisya na masyu amanunu, pamo babaghile ukumpaka unkota pakilonda nukumpinya ibandeji. Linga akabalilo kakindilepo umwana abaghile ukuleka ukulila nukwanda kangi ukwangala. Pabumalilo ikilonda kibaghile ukupola.

² Loli utubalilo tumo abana bikubabombela ifindu ifya nkhaza munjila isyakukindanakindana. Bamo bikubakolelela. Abandu bamo babaghile ukubabombela ifya nkhaza abana kamokene pamo kwa fyinja fingi. Pakifukwa iki, babaghile ukubapangisya abana ukuti baye nindamyo yaminong’ono. Yonongwa yake uyu linga aghiwe ukuti ikumbombela umwana ifindu ifya nkhaza ikufundiwa. Loli utubalilo tumo uyu ambombile umwana ifya nkhaza abaghile ukufisa ukuti angayobagha ubwanaloli pa isi abombile. Nalinga babaghile ukumfunda uyu abombile ifya nkhaza loli umwana abaghile ukukindilila ukutamiwa naminong’ono.

3. Ukufwana na 2 Bakorinti 1:3, 4, ngimba ubwighane bwa Yehova bo bwakuti fiki, kangi ngimba malalusyo ghaliku agha tukuya pakuyobesania?

³ Linga Unkristu uyu balimbombile ifya nkhaza bo mwana kangi ikutamiwa naminong’ono, ngimba findu fiki ifi fibaghile ukuntula? (Belenga 2 Bakorinti 1:3, 4.) Bwanaloli ukuti ubwighane  bwa Yehova bo bwakuti ababombi bake banangisiweghe ulughano nukusubisiwa. Isagha twinong’onelepo amalalusyo matatu agha: (1) Nongwa yafiki uyu balimbombile ifya inkhaza bo mwana ikulondiwa ukusubisiwa? (2) Ngimba yonani uyu abaghile ukunsubisya uyu ikulondiwa ubutuli? (3) Ngimba tubaghile ukubasubisya bulebule?

4-5. (a) Nongwa yafiki kwakulondiwa ukumanya ukuti abana bakindene na bandu abakusi? (b) Ngimba ukumbombela umwana ifya nkhaza kukumpangisya bulebule ukuti aleke ukubasubila abangi?

⁴ Abandu bamo aba bababombilepo ifya nkhaza bo bana bikulondiwa ukusubisiwa nalinga ukuti fikindilepo ifyinja fingi. Nongwa yafiki? Ukuti tupilikisye kanunu, ikyakwanda tukulondiwa ukumanya ukuti abana bakindene fiyo nabakusi. Umwana ikupalamasiwa fiyo ukukinda umundu unkusi. Isagha twinong’onelepo ififwanikisyo fimo.

⁵ Abana bikulondiwa ukuya pabumanyani ubununu na bandu aba bikubapwelelela. Ubumanyani ubu bukubapangisya abana ukuti bipilikeghe ukuti bafighililiwe kangi bikumanyila ukubasubila abangi aba babaghanile. (Sal. 22:9) Syakitima ukuti ifindu ifya nkhaza utubalilo twingi fikubombiwa pakaya, na ba mumbumba kangi na bamanyani. Linga umwana abombeliwe ifya nkhaza numundu uyu ikunsubila, kukuya kukafu ukuti umwana abasubile abangi kwa fyinja fingi.

6. Nongwa yafiki ukubabombela abana ifya nkhaza kubibi fiyo?

⁶ Abana bakabaghila ukwifighilila bene, kangi ukubabombela abana ifya nkhaza kubibi fiyo. Ukubafimbilisya abana ukubomba ifindu ifya bulowe, kubibi fiyo. Ukubabombela abana ifya nkhaza kubaghile ukonanga aminong’ono ghabo ukufwana namuno bikuyiketela inkhani iyakughonana.

7. (a) Nongwa yafiki kubaghile ukuya kupepe ukunsyoba umwana nukumbombela ifya nkhaza, kangi abandu aba babaghile ukubomba bulebule isi? (b) Ngimba fyakukongapo filiku ifi fibaghile ukuyapo panongwa yabutungulu ubu?

⁷ Abana bakaya bakusi munyinong’ono ukuti bepuke ku findu ifibibi. (1 Kor. 13:11) Yonongwa yake kubaghile ukuya kupepe fiyo ukuti umundu yumo abasyobe abana nukubabombela ifindu ifya nkhaza. Abandu aba bikubabombela abana ifindu ifya nkhaza bikubasyoba, mwakifwanikisyo abene babaghile ukuyoba ukuti indamyo ya bana, yikaya yabo kangi babaghile ukubabula abana ukuti bafise ifi bababombile, ukuti angayangapo nayumo uyu abaghile ukubasubila nukubapilikisya pa isi bikuyoba lumo babaghile ukubasyoba abana ukuti ukubomba ifya bulowe kokunangisya ulughano. Isi sibaghile ukwegha akabalilo katali ukuti umwana asyaghanie ukuti syosa isi syabutungulu. Umwana bo uyu abaghile ukukula naminong’ono aghakuti ubumi bwake bonangike kangi ukuti akaya wakulondiwa.

8. Nongwa yafiki tuli nulusubilo losa ukuti Yehova abaghile ukubasubisya bosa aba baghene nindamyo?

⁸ Sikaya syakuswighisya, ukuti ukubabombela abana ifya nkhaza kubaghile ukupangisya indamyo inywamu fiyo. Ukubomba bo isi nongwa nywamu fiyo! Akayilo akakubabombela abana ifya nkhaza kikunangisya ukuti tuli m’masiku gha kubumalilo, panongwa yakuti abandu bingi “bikwiyighana bene” kangi “abandu ababibi nabasyobi bikukindilila ukuya bonangi.” (2 Tim. 3:1-5, 13) Imbombo sya Setano mbibi fiyo, kangi syakitima ukuketa ukuti abandu bamo bikubomba ifindu ifibibi ukuti banhobosyeghe Umohesi. Loli, Yehova wamaka fiyo ukunkinda Setano nababombi bake. Umwene ikuketa injila syosa isi Setano ikubombela. Tuli nulusubilo losa ukuti Yehova asimenye indamyo syosa isi tukwaghana nasyo, kangi umwene abaghile ukutusubisya. Tuli nulusako fiyo panongwa yakuti tukumbombela “Kyala umwenelusubisyo losa, uyu ikutusubisya mbutolwe bwitu bosa ukuti  nanuswe tumanye ukubasubisya aba bali mbutolwe bosa itolo nulusubisyo ulu nanuswe Kyala atusubikisye.” (2 Kor. 1:3, 4) Ngimba Yehova ikubombela abanani ukuti abasubisye abangi?

9. Ukufwana na masyu gha Mwalafyale Davide agha ghali pa Salimo 27:10, ngimba Yehova ikuya pakubomba isyafiki na bandu aba batikufighililiwa nabapapi babo?

⁹ Bosa aba batikufighililiwa na bapapi babo pamo aba bababombile ifya nkhaza bikulondiwa ukusubisiwa. Uwa Masalimo Davide asimenye ukuti Yehova yo uyu abaghile ukutupa ulusubisyo. (Belenga Salimo 27:10.) Davide ali nulusubilo losa ukuti Yehova ikubatula bosa aba balekiwe na bapapi babo. Ngimba Yehova ikubomba bulebule isi? Umwene ikubombela ababombi bake abasubiliwa. Abakamu na balumbu bitu nkipanga, bali bo mbumba yitu iyamwambepo. Mwakifwanikisyo, Yesu ayobile ukuti wesa uyu linga ikubomba ubwighane bwa Yehova yo nnung’una wangu, ilumbu wangu kangi mama wangu.—Mat. 12:48-50.

10. Ngimba untumiwa Pauli alingenie bulebule isya kufwana nimbombo yake pakuya nkulumba?

¹⁰ Inong’onela ikifwanikisyo ikya muno abakamu na balumbu bayilile mumbumba yimoyene nkipanga. Untumiwa Pauli ali nsubiliwa kangi ali nkulumba wakwiyipa fiyo pambombo ya Yehova. Umwene anangisye ikifwanikisyo ikinunu, kangi abakasyagha abangi ukuti bakongeghe akayilo kake ukufwana muno yope ankongelagha Yesu. (1 Kor. 11:1) Keta isi Pauli alingenie isyakufwana nimbombo yake pakuya nkulumba: “Tulinkuya batengamoyo itolo mmyinu, bo apa unswili ikubapakisya abanake.” (1 Tes. 2:7) Amasiku agha abakulumba abasubiliwa bope babaghile ukunangisya ulughano bo ulu, abene bikubombela amasyu gha Kyala mwakubasubisya bosa aba baghene nindamyo.

11. Ngimba findu fiki ifi fikunangisya ukuti bakaya bakulumba bene aba babaghile ukubasubisya abangi?

¹¹ Ngimba bakulumba bene aba babaghile ukubasubisya abandu aba bababombile ifya nkhaza? Hayi. Twesa tuli nubudindo “ubwakusubisania.” (1 Tes. 4:18) Abalumbu abakusi mwambepo babaghile ukubasubisya abalumbu aba baghene nindamyo. Syakupilikiwa ukuti Yehova  ikufwanisiwa na mama uyu ikunsubisya umwanake. (Yes. 66:13) Ibaibolo lili nififwanikisyo ifya bakikulu aba babasubisyagha abandu aba baghanagha nindamyo. (Jobu 42:11) Syakuhobosya fiyo linga Yehova ikuketa amasiku agha abakikulu ba Chikristu bikubasubisya abalumbu aba baghene nindamyo! Utubalilo tumo, unkulumba yumo pamo babili babaghile ukunsuma umulumba unkusi mwambepo linga abaghile ukufwanisya ukuti antule umulumbu uyu aghene nindamyo. *

12. Ngimba tutikulondiwa ukubomba isyafiki?

¹² Linga tukuntula unkamu pamo umulumbu uyu aghene nindamyo, tutikulondiwa ukumfimbilisya ukuti ayobe isi atikulonda. (1 Tes. 4:11) Ngimba tubaghile ukubomba isyafiki linga tukulonda ukubasubisya aba baghene nindamyo? Isagha twinong’onele injila 5 isya m’malemba isya muno tubaghile ukubasubisyila abangi.

13. Ukufwana nilemba lya 1 Banyafyale 19:5-8, ngimba uwandumi wa Yehova abombile isyafiki kwa Eliya, kangi ngimba tubaghile ukunkonga bulebule uwandumi?

¹³ Tubombeghe simo ukuti tubatule. Pakabalilo aka Eliya abopagha ukuti ipoke, umwene alyaghene nindamyo yonongwa yake alondagha ukufwa. Yehova alintumile uwandumi ukuti akaghane na Eliya. Uwandumi uyu alintulile fiyo Eliya mwakumpa ifindu ifi alondiwagha pakabalilo kala. Umwene alimpele Eliya ifyakulya kangi alinkasisye ukuti alye. (Belenga 1 Banyafyale 19:5-8.) Inkhani iyi yikutumanyisya ifundo inunu fiyo: Utubalilo tumo ifindu ifinandi ifi tubaghile ukumbombela umundu yumo fibaghile ukuya fyakulondiwa fiyo. Fikongelelapo ukumpa ifyakulya, ikyabupe, pamo ikhadi ilya masyu amanunu ifi fibaghile ukunkasya unkamu pamo umulumbu uyu aghene nindamyo. Linga kubaghile ukuya kukafu ukuyobesania numundu uyu aghene nindamyo, tubaghile ukunangisya ukuti tukumpasikisya mwakubombapo simo ukuti tuntule.

14. Ngimba tubaghile ukumanyilako isyafiki ku nkhani iya Eliya?

¹⁴ Tubakasyeghe abandu aba baghene nindamyo ukuti bipilikeghe kanunu. Tubaghile ukumanyilapo isingi ukufuma ku nkhani ya Eliya. Ukwendela nkika Yehova alimpele ubutuli unsololi uyu kangi isi syapangisye ukuti ende ubulendo ubutali ukwakufika ku kyamba kya Horebu. Bwanaloli ukuti Eliya alipilike kanunu ukuti afighililiwe bo ikubopela kumalo aghakubutali kuno Yehova afingile ulufingo nabandu aba iyolo. Umwene aketile ukuti alikubutali nabandu aba balondagha ukungogha. Ngimba tubaghile ukumanyilako isyafiki kukifwanikisyo iki? Linga tukulonda ukubasubisya aba baghene nindamyo, ikyakwanda tukulondiwa ukubatula ukuti bipilikeghe ukuti bafighililiwe. Mwakifwanikisyo, abakulumba bikulondiwa ukukumbukila ukuti umulumbu uyu aghene nindamyo abaghile ukwipilika kanunu kangi ukuti afighililiwe linga balinawe pakaya ukukinda ukuya nawe pa Nyumba ya Bunyafyale. Loli bamo babaghile ukwipilika munjila iyakukindana.

15-16. Ngimba ukupilikisya kanunu kukongelelapo isyafiki?

¹⁵ Tupilikisyeghe kanunu. Ibaibolo lili nubulongosi ubununu, likuti: “Umundu wesa fikuti ayeghe mwengo ukupilika bo ikuyoba ayobeghe mbolambola.” (Yak. 1:19) Ngimba tukupilikisya kanunu? Lumo tubaghile ukwinong’ona ukuti ukupilikisya kanunu kukusanusya ukuketa isi umundu ikubomba kisita kuyobapo nasimo. Loli ukupilikisya kanunu kukongelelapo nyingi ukukinda isi. Mwakifwanikisyo, Eliya alimbulile Yehova indamyo syosa isi aghanagha nasyo kangi Yehova alimpilikisye kanunu. Yehova asimenye ukuti Eliya atilagha, asulumenie kangi inong’onagha ukuti imbombo iyi apeliwe yali ya itolo. Mwalughano Yehova alintulile ukuti amalane nindamyo. Umwene  anangisye ukuti ampilikisyagha kanunu Eliya.—1 Bany. 19:9-11, 15-18.

¹⁶ Ngimba tubaghile ukunangisya bulebule ikisa nulughano linga tukumpilikisya kanunu unkamu pamo umulumbu uyu aghene nindamyo? Tungabombagha ifindu ifi fibaghile ukunkalalisya kangi tuyobeghe amasyu amanunu. Tubaghile ukuyoba ukuti: “Pepa fiyo pa isi sikubonekile! Umwana atikulondiwa ukuti bambombeleghe bo isi!” Lumo tubaghile ukundalusya ilalusyo limolyene pamo mabili ukuti tupilikisye kanunu indamyo iyi aghene nayo. Tubaghile ukunsuma ukuti, “Ngimba ubaghile ukulingania kanunu ukuti mbilikisye isi kusanusya?” Linga alingenie tubaghile ukuyoba ukuti’’. . . Ngimba syo isi kusanusya? Amasyu amanunu bo agha ghabaghile ukunkasya umundu uyu ukuti amanye ukuti tukumpilikisya naloli, mwakunsimikisyila ukuti tupilikisye kanunu. 1 Kor. 13:4, 7.

17. Nongwa yafiki tukulondiwa ukuya bololo kangi “nukuyoba mbolambola”?

¹⁷ Tuyeghe maso fiyo nalinga ukuti tukukindilila “ukuyoba mbolambola.” Tungabopelagha ukumpa ubulongosi pamo ukususya aminong’ono ghake. Kangi tuyeghe bololo! Pakabalilo aka Eliya alimbulile Yehova indamyo syake, umwene alingenie muno ipilikilagha ifyakubaba mundumbula yake. Bo Yehova ankasisye Eliya, umwene alingenie kangi isya muno ipilikilagha mwakuyoba amasyu aghakufwana itolo. (1 Bany. 19:9, 10, 13, 14) Ifi tukumanyilapo? Utubalilo tumo abandu aba baghene nindamyo bikulondiwa ukulingania muno bikwipilikila mundumbula syabo mwakwandisania. Ukufwana itolo na Yehova, nanuswe tukulondiwa ukupilikisya mbololo. M’malo mwakubabula muno babaghile ukubombela ukuti bamalane nindamyo, tubanangisyeghe ikisa nikibabilisi.—1 Pet. 3:8.

18. Ngimba inyiputo syitu sibaghile ukubasubisya bulebule abandu aba baghene nindamyo?

¹⁸ Twiputileghe pampene numundu uyu aghene nindamyo. Bosa abonywa mwambepo babaghile ukutoliwa ukwiputa. Umundu abaghile ukuketa ukuti akaya wakulondiwa ukwiputa kwa Yehova. Linga tukulonda ukunsubisya umundu bo uyu, tubaghile ukwiputa nawe, mwakunjoba ingamu  yake. Tubaghile ukunangisya kwa Yehova muno tunganile umundu uyu na kukipanga. Tubaghile ukunsuma Yehova ukuti ayipembusye kangi ayisubisye ing’osi yake iyakulondiwa fiyo. Inyiputo bo isi sibaghile ukunkasya fiyo.—Yak. 5:16.

19. Ngimba findu fiki ifi fibaghile ukututula ukuti twitendekesye ukubasubisya abangi?

¹⁹ Tuyobeghe amasyu agha ghikughangula nukusubisya. Twinong’oneleghe tasi bo tukali ukuyoba. Amasyu gha mundu unkonyofu ghikulasa bo lu lubo. Loli amasyu amanunu ghikughangula. (Mbu. 12:18) Tukulondiwa ukwiputa kwa Yehova ukuti atutule ukuti tuyeghe bakisa, tubasubisyeghe abangi kangi tuyobeghe amasyu aghakupembusya. Tukumbukeghe ukuti injila inunu iyakubasubisyila abangi ko kubombela amasyu gha Kyala agha mu Baibolo.—Hib. 4:12.

20. Ngimba abakamu na balumbu aba bababombilepo ifya nkhaza bikwiketa bulebule, kangi ngimba tukulondiwa ukubakumbusya isyafiki?

²⁰ Abakamu na balumbu aba bababombilepo ifya nkhaza babaghile ukwiketa ukuti bakaya bakulondiwa kangi bakaghaniwa. Ubu butungulu bunywamu! Yonongwa yake tukulondiwa ukubombela amalemba ukuti tubakumbusye ukuti bakulondiwa fiyo m’maso gha Yehova. (Keta ibokosi ilyakuti “Ukubasubisya na Malemba.”) Tukumbukeghe muno uwandumi alinkasyile mwakisa unsololi Danieli pakabalilo aka atamiwagha naminong’ono. Yehova alondagha ukuti Danieli asimanye ukuti wakulondiwa fiyo. (Dan. 10:2, 11, 19) Mwakufwana itolo, abakamu na balumbu bitu aba bikwaghana nindamyo bakulondiwa fiyo kwa Yehova!

21. Ngimba findu fiki ifi fikwisa kubombiwa ku bosa aba bikubomba imbibi kangi batikupela, kangi tukindilileghe ukubabombela isyafiki aba bababombile ifya nkhaza?

²¹ Linga tukubasubisya abangi, tukubatula ukuti bakumbukeghe ukuti Yehova abaghanile. Kangi tungibwagha ukuti Yehova yo Kyala wabwanaloli. Umwene ikum’manya umundu aliwesa uyu bambombilepo ifya nkhaza. Yehova ikuketa abandu bosa, kangi umwene ikwisakubafunda bosa aba bikubomba ifya nkhaza. (Kuba. 14:18) Isagha twesa tugheleghele ukubomba syosa isi tubaghile ukufwanisya ukuti tubanangisye ulughano bosa aba bababombilepo ifya nkhaza. Ukukinda fyosa, tukusubisiwa fiyo ukumanya ukuti Yehova ikuya pakubasubisya bosa aba bababombilepo ifya nkhaza nkisu kya Setano iki! Mwalululu, indamyo syosa isi tutikwisa kusikumbukilagha kangi pa bumi bwitu.—Yes. 65:17.