1, 2. (1) ¿Ima ejemplutaq rikätsikun yurikunqantsikpita patsë shoqashqa këta wananqantsikta y shoqakoq këta puëdinqantsikta? (2) ¿Ima mana allikunatataq wakin wamrakunataqa rurayashqa?

NUNAKUNAQA yurikunqantsikpitam shoqashqa këta wanantsik y shoqakoq këta puëdintsik. Juk wamra pukllëkar ishkirir takakurqa, waqarëkarmi teytan kaqkunaman ëwan. Teytankuna ras kachakätsita mana puëdirpis shoqëtaqa puëdiyanmi. Jina ima pasashqa kanqanta tapuyan, weqinta limpiayan, waqupäyan (makallayan) y kuyëpam parlapäyan. Hasta herïdankunatam jampiyan y wankuyan. Tsëta rurayaptinmi wamraqa waqannatsu y itsa pukllaqpis yapë ëwakun. Y tiempuwanqa herïdampis kachakärinmi.

² Peru tsënö kaptimpis wakin wamrakunaqa juk mana allita pasayanqantaqa qonqayantsu. ¿Imanirtaq tsëta nintsik? Porqui wakin wamrakunaqa violayashqam kayashqa. Y wakintaqa atska watapam violayashqa. Tsëtaqa manam imëpis qonqayantsu. Wakin violadorkunataqa autoridäkunaqa carcelayashqa, peru wakinqa librillaraqmi këkäyan. Tsë violadorkuna castïguta chaskishqa kayaptimpis, wamra karnin violashqa kaqkunaqa mayorna këkarnimpis sufrirninmi sïguiyan.

3. (1) 2 Corintius 1:3, 4 ninqannö, ¿imatataq Jehoväqa sirweqninkunapaq munan? (2) ¿Ima tapukïkunapitataq yachakushun?

³ Wakin cristiänukunaqa wamra këkarmi violayashqa kayashqa, tsëmi tsëta qonqayänampaq kallpachakïkäyan, ¿imaraq yanapanqa? (Leyi 2 Corintius 1:3, 4). Jehoväqa sirweqninkuna kuyashqa y shoqashqa kayänantam munan. Tsëmi kë tapukïkunapita yachakushun: ¿Imanirtaq wamrallaraq  këkar violashqa kaqkunaqa yanapanata wanayan? ¿Piraq pëkunata yanapëta puëdinman? Y ¿imatataq noqantsikqa rurashwan yanapanapaq?

4, 5. (1) ¿Imanirtaq yarpänantsik wamrakunaqa mayorkunapita jukläya kayanqanta? (2) ¿Imanirtaq violashqa wamrakunaqa pimampis confiakuyannatsu?

⁴ Wakintaqa wamra këkäyaptinmi violayashqa. Tsëmi atska wata pasashqa kaptimpis yanapanantsikta wanayan. Mayor kaq nunakunapita wamrakuna jukläya kayanqantam yarpänantsik. Tsëmi violashqa wamrakunaqa alläpa sufriyan. Rikärishun imanir tsënö kanqanta.

⁵ Wamrakunaqa papäninkunapa lädunchömi següru sientikuyänan. Tsëmi yanapanqa següru sientikuyänampaq (Sal. 22:9). Peru wamrakunataqa wayinkunachö kaqkunallam masqa violayan, y tsë violaqninkunaqa familiankuna o familiankunapa amïgunkunallam kayan. Tsëmi wamrakunaqa pimampis confiakuyanqanatsu.

6. ¿Imanirtaq wamrakunata violëqa alläpa mana alli rurë?

⁶ Wamrakunaqa manam defendikïta puëdiyantsu, tsëmi pëkunata violëqa alläpa mana alli rurë. Wamrakunata violëqa alläpa mana alli rurëmi, porqui pëkunaqa manam listutsu këkäyan casakuyänampaq y oqllanakuyänampaq. Tsëmi violayashqa wamrakunaqa oqllanakïtaqa mana allipana rikäyan, imapaqpis mana sirwiyanqanta pensayan y pimampis mananam confiakuyannatsu.

7. (1) ¿Imanirtaq violadorkunaqa wamrakunata raslla engañayan y imanötaq tsëta rurayan? (2) ¿Imanötaq sientikuyan tsënö ulipäyanqampita?

⁷ Wamrakunaqa manaran chipyëpaqa imatapis alli pensayanraqtsu, y ima alli o mana alli kanqanta cuentata qokïtapis musyayanraqtsu (1 Cor. 13:11). Tsëmi violadorkunaqa wamrakunata fäcil-lla engañariyan. Y wamrakuna culpayoq kayanqanta pensayänampaqmi tukïta ulipäyan, jina pitapis mana willakuyänampaq, y willakuyaptinqa pipis mana creinampaq kaqtam niyan. O juk nuna juk wamrawan oqllanakïqa rasumpa kuyakï kanqantam creitsiyan. Tsëqa itsa atska wata pasashqanchöraq engañashqa kayanqanta cuentata qokuyanqa. Itsa alläpa mana allita rurashqa kanqanta pensar, imapaqpis mana välinqanta y pipis kuyananta mana merecinqanta pensarmi winanqa.

8. ¿Imanirtaq següru këkantsik sufreqkunata Jehovä shoqanampaq kaqta?

⁸ Rikanqantsiknöpis wamrakunata violëqa alläpa mana alli rurëmi, porqui atska watapam sufritsin. Tsëkuna pasakunqanqa rikätsikun ushanan junaqkunachöna kawanqantsiktam, porqui nunakunaqa mana kuyakoqmi kayan y “mana allipita mas mana alliman charmi sïguiyanqa” (2 Tim. 3:1-5, 13). Diablu ruranqanqa alläpa mana allim, y pë munanqanta nunakuna rurayanqanqa alläpa llakikïpaqmi. Jehoväqa, nunakunapita y Satanaspitapis mas puëdeqmi y musyanmi imata rurayanqanta. Tsëmi següru kanantsik sufrinqantsikkunata musyanqanta y shoqamënintsikta puëdinqanta. Alläpam kushikuntsik, “shonqupita patsë ankupäkoq Teyta y tukïnöpa shoqakoq Dios[ta]” sirwinqantsikpita. Porqui, “pëqa llapan pruëbantsikkunachömi shoqamantsik, tsënöpa noqantsikpis Diospita chaskinqantsik shoqakïwan wakin kaqkunata ima pruëbachö kayaptimpis shoqanapaq” (2 Cor. 1:3, 4). ¿Pitataq Jehoväqa utilizan shoqamänapaq? Rikärishun.

9. Salmus 27:10 textuchö rey David ninqannöpis, ¿imatataq Jehoväqa ruranqa familiankuna mana allita rurayaptin sufreqkunapaq?

⁹ Teytankuna violadorkunapita mana cuidashqa wamrakuna o familiankuna o reqiyanqan kaqkuna violayashqa wamrakunam, masqa shoqashqa këta wanayan. Peru rey Davidmi nirqan, Jehovälla mas alli shoqamënintsikta puëdinqanta (leyi Salmus 27:10 *). Davidqa segürum karqan familiankuna sufritsiyaptimpis Jehoväqa juk teytanö kuyanqanta. ¿Imanötaq tsëta ruran? Sirweqninkunawanmi. Congregacionchö cristiänu mayintsikkunaqa familiantsikkunam kayan. Tsëpaq parlarmi Jesusqa nirqan, teytampa munëninta ruraq kaqkunaqa wawqin, panin y mamänin kayanqanta (Mat. 12:48-50).

10. ¿Ima nirqantaq apostol Pablu anciänunö yanapakunqampita?

¹⁰ Congregacionchö cristiänu mayintsikkuna familiantsiknö kayanqanman pensarishun. Apostol Pabluqa Jehoväta kuyaq alli trabajador anciänum karqan. Jina Dios yanapaptinmi kënö escribirqan: “Noqanö këta tïrayë, noqapis Cristunö këta tïranqänö” (1 Cor. 11:1). Jina anciänunö yanapakunqampitapis kënömi nirqan: “Tsëpa rantinqa, alläpa kuyakoqmi qamkunachö kayarqä, imëka wamrankunata alläpa kuyar cuidaq mamanö” (1 Tes. 2:7). Kanan witsampis anciänukunaqa, sufrikaqkunatam kuyakïwan Bibliata utilizarnin shoqayan.

11. ¿Anciänukunallaku sufrikaqkunata shoqëta puëdiyan? Willakaramï.

¹¹ Violashqa karnin sufreqkunataqa manam anciänukunallatsu yanapëta puëdiyan. Llapantsikmi Biblia kënö ninqanta ruranantsik: “Jukniki juknikikuna shoqanakurnin sïguiyë” (1 Tes. 4:18). Diospa kaqchö mas poqu këkaq panintsikkunaqa, sufrikaqkunata alläpam yanapëta puëdiyan. Jina Jehoväpis juk mama wamranta shoqaqnö kanqantam Bibliaqa nin (Is. 66:13). Bibliachöqa mëtsika ejemplukunatam tarintsik, sufrikaqkunata warmikuna  yanapashqa kayanqanta (Job 42:11). Jehoväqa alläpam kushikun kë panintsikkuna llakikur sufrikaqkunata yanapayanqanta rikarnin. Tsëmi anciänukunaqa, Diospa kaqchö mas poqu cristiänakunata niyan, sufrikaq panikunata yanapariyänampaq. *

12. Juk wawqita o panita yanaparninqa, ¿imapitataq cuidädu kanantsik?

¹² Juk wawqita o panita yanaparninqa cuidädum kanantsik parlëta mana munayanqankunapita mana tapupänantsikpaq (1 Tes. 4:11). Tsëqa, ¿imanötaq sufrikaqkunata shoqashwan? Rikärishun Bibliachö këkaq pitsqa yanapakïkunata.

13. (1) 1 Rëyes 19:5-8 textu ninqannö, ¿imanötaq Jehoväpa angelnin Elïasta yanaparqan? (2) ¿Imatataq noqantsikqa yachakuntsik?

¹³ Sufrikaqkunata yanapashun. Profëta Elïasta wanutsita munayaptinmi alläpa mantsakar escapakurqan. Alläpa llakishqam këkarqan, tsëmi wanukïtapis munarqan. Tsënam Jehoväqa juk angelninta yanaparinampaq mandarqan. Kë angelqa qoñu mikïtam churapurqan y mikunampaqmi nirqan (leyi 1 Rëyes 19:5-8 *). Elïasta angel tsënö yanapanqampitaqa yachakuntsik, sufrikaq wawqintsikkunata y panintsikkunata imallawampis yanaparinantsikpaq kaqtam. Y tsëta ruranqantsikqa alläpam yanapanqa. Allichi kanman mikïnin o imanllapis qararishwan o juk tarjëtachö alläpa kuyanqantsikta escribirishwan. Imanö sientikuyanqanta parlapë noqantsikpaq fäcil mana kaptinqa, tsëkunata rurarninmi kuyanqantsikta rikätsikïta puëdintsik.

14. ¿Ima mastataq Elïasta pasanqampita yachakuntsik?

¹⁴ Sufrikaqkunata yanapashun alli y següru sientikuyänampaq. Yachakunqantsiknöpis, Elïastaqa Jehovämi kallpata y valorta qorqan monti Horebyaq chänampaq, porqui alläpa karutaran chakipa ëwanan karqan. Tsëchömi Jehoväqa markanwan juk conträtuta rurashqa karqan. Tsë sitiuman chärirqa Elïasqa mas allinachi sientikurqan, porqui wanutsita munaq nunakunapitaqa karuchönam këkarqan. Jina tsënöllam violashqa kaqkunata yanapanapaqqa, puntataqa alli sientikuyänampaq yanapanantsik. Y anciänukunaqa cuentachömi katsiyänan llapampis igual-lla mana kayanqanta. Wakinqa itsa mas alli sientikuyanqa tsë asuntupita wayinkunachö parlarnin, o wakinqa salonchö parlakurita munayanqa.

15, 16. ¿Imatataq ruranantsik pitapis shumaq wiyanapaq?

¹⁵ Nimanqantsikta shumaq wiyashun. Bibliam consejamantsik shumaq wiyakoq y raslla parlaq mana kanapaq (Sant. 1:19). Itsa pensashwan shumaq wiyanapaqqa, imatapis mana parlakurnin rikarëlla kanqanta. Peru shumaq wiyakïqa manam tsëllatsu. Rikärishun Jehoväpa ejemplunta. Elïas llapan sientinqankunata willanqankunatam Jehoväqa shumaq wiyarqan. Tsënö shumaq wiyanqampitam Jehoväqa cuentata qokurirqan, sirweqnin alläpa  mantsakashqa këkanqanta, japallanlla sientikunqanta y ruranqankuna imapaqpis mana sirwishqa kanqanta pensanqanta. Tsëmi Jehoväqa kuyëllapa yanaparqan (1 Rey. 19:9-11, 15-18).

¹⁶ Pipis violashqa karnin sufrinqampita parlapämashqaqa, ¿imanöraq kuyanqantsikta rikätsishwan? Imatapis alli pensëkur nirninmi. Itsa kënö nirishwan: “Alläpam llakikü pasashunqëkipita, y manam wamrata pipis tsëta ruranantsu”. Y imanö sientikunqanta entiendinqantsikta següru kanapaqqa, itsa kënö nirishwan: “Willamanqëkipitam këta entiendirqö..., ¿tsënöku?”. Tsënö nishqaqa cuentatam qokuyanqa atentu wiyëkanqantsikta y imanö sientikuyanqanta entiendita munanqantsikta (1 Cor. 13:4, 7).

17. ¿Imanirtaq pacienciakoq kanantsik, y imatapis raslla parlanantsiktsu?

¹⁷ Tsënö kaptimpis pacienciakoqmi kanantsik, y manam imatapis raslla parlanantsiktsu. Parlapämanqantsik höraqa ama consejar qallëkushuntsu. Elïaspis imanö sientikunqantam Jehoväta willarqan, y Jehoväqa yanaparqanmi. Tsëpitapis yapëmi Elïasqa imanö sientikunqanta nirirqan (1 Rey. 19:9, 10, 13, 14). Tsëmi rikätsimantsik alläpa llakishqa këkaqkunaqa imanö sientikuyanqanta juk kutilla willakïta mana munayanqanta. Tsëmi Jehovänölla shumaq y pacienciawan wiyanantsik. Ama imata rurayänampaq kaqtaqa nishuntsu, sinöqa imanö sientikuyanqanta entiendita procurashun (1 Pëd. 3:8).

18. ¿Imanö mañakunqantsiktaq sufrikaqkunata yanapëta puëdinman?

¹⁸ Sufrikaqkunawan Jehoväman mañakushun. Alläpa llakishqa këkaqkunaqa itsa Jehoväman mañakïtapis puëdiyantsu. Itsa pensayan Jehoväman mañakuyänampaq mana mereciyanqanta. Yanapëta munarninqa pëkunawan juntu mañakushun, y mañakunqantsikchöqa pëkunapaqmi mañakunantsik. Jina congregacionchö y noqantsikpis alläpa kuyanqantsikta mañakunqantsikchö  nishun. Jinamampis alläpa mana sufriyänampaq Jehovä yanapëkunampaq mañakushun. Tsënö mañakunqantsikqa alläpam shoqanqa (Sant. 5:16).

19. ¿Imataq yanapamäshun wakinkunata shoqanapaq?

¹⁹ Shoqakoq y alli sientitsikoq palabrakunata akrashun. Manaraq imatapis nirninmi alleq pensanantsik, porqui imatapis lluta parlarninqa masmi llakitsishun. Peru alli pensëkur shumaq parlapashqaqa imëka jampinömi kanqa (Prov. 12:18). Tsëmi llakishqa këkaqkunata shumaq parlaparnin yanapanapaqqa Jehoväta mañakushun, y palabranwan yanapashun. Porqui tsëmi masqa yanapakïta puëdin (Heb. 4:12).

20. Wamra karnin violashqa kaqkunaqa, ¿imatataq pensayan, peru imatataq yarpätsinantsik?

²⁰ Wamra kayanqan witsan violashqa karninmi wakinkunaqa itsa pensayan, imapaqpis mana sirwiyanqanta y pipis mana kuyanqanta o kuyayänanta mana mereciyanqanta. Peru tsëqa manam rasumpatsu. Tsëmi Bibliawan yarpätsinantsik Jehoväpaq alläpa väleq kayanqanta (rikäri “ Shoqakoq textukuna” nishqan recuadruta). Profëta Danielpis alläpa llakishqa y kallpannaqmi sientikurqan. Peru Diosmi juk angelta mandarqan alläpa kuyanqanta y väleq kanqanta musyatsinampaq (Dan. 10:2, 11, 19). Tsënöllam Jehoväqa sufrikaq cristiänu mayintsikkunata alläpa kuyan.

21. (1) ¿Imataq pasanqa mana arrepentikoq violadorkunawanqa? (2) ¿Imata ruranapaqtaq kallpachakunantsik?

²¹ Wakinkunata yanaparninqa, Jehovä alläpa kuyakoq kanqantam yarpätsishun. Jina manam imëpis qonqanantsiktsu justiciata ruraq Dios kanqanta. Pï mana musyaptimpis, Jehoväqa musyanmi pita violashqa kayanqanta. Y mana arrepentikoq violadorkunataqa castiganqam (Nüm. 14:18). Tsëyaqqa llapan puëdinqantsikmannömi violashqa kaqkunata yanapanantsik y kuyanqantsikta rikätsinantsik. Ichikllachöna tsë llapan mana allikunata Jehovä ushakätsimunampaq kaqta musyanqantsikqa alläpam shoqamantsik. Jina alläpa mana allikunapa pasanqantsikkunataqa mananam yarpäshunnapistsu (Is. 65:17).